UNIA EUROPEJSKA

1951 Europejska Wspólnota Węgla i Stali (Belgia, Francja, Holandia, Luxemburg, RFN, Włochy)

1957 EWG

1957 EURATOM

Lata przyjmowania nowych członków : 1973 Dania, Irlandia, Wielka Brytania; 1981 Grecja; 1986 Hiszpania, Portugalia; 1995 Finlandia, Szwecja, Austria; 2004 +10 (w tym Polska); 2007 Bułgaria i Rumunia

Podstawowe Instytucje i ich kompetencje:

Rada Europejska - konferencja szefów państw i rządów, decyzje na zasadzie konsensusu. Spotyka się min. 2 razy w roku. Wydaje sprawozdania, deklaracje i konkluzje.

Rada ( Rada Ministrów, ew. po prostu Rada) - przedstawiciele państw na szczeblu ministrów. Rada może mieć charakter ogólny (ministrowie spraw zagranicznych) lub specjalny (spotkanie określonych ministrów np. rolnictwa, ochrony środowiska - "Rada Ochrony Środowiska".

Decyzje jednomyślnie, większością kwalifikowana lub bezwzględną. Trzy organy - ambasadorowie państw członkowskich, sekretariat Generalny, Przewodniczący.

Funkcje - kierownictwo polityczne, ustawodawstwo, uchwalanie budżetu.

Rada może obradować w dziewięciu konfiguracjach:

• sprawy ogólne i stosunki zewnętrzne,

• sprawy gospodarcze i finansowe,

• wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne,

• zatrudnienie, polityka społeczna, ochrona zdrowia i konsumenta,

• konkurencyjność (rynek wewnętrzny, przemysł i badania),

• transport, telekomunikacja i energetyka,

• rolnictwo i rybołówstwo,

• ochrona środowiska,

• edukacja, młodzież i kultura.

Komisja Europejska - odpowiednik władzy wykonawczej. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich, wybieranych przez Radę, po akceptacji Parlamentu Europejskiego. Członkowie niezawiśli i niezależni od instrukcji krajowych. Siedziba w Brukseli i Luksemburgu.

kompetencje - wyłączna inicjatywa ustawodawcza, funkcje wykonawcze, nadzorowanie wykonywania prawa wspólnotowego przez państwa, możliwość wszczynania postępowania przed ETS.

Komisja jest politycznie odpowiedzialna przed Parlamentem, który jest uprawniony do odwołania jej w drodze złożenia wniosku o wotum nieufności. Komisja uczestniczy we wszystkich sesjach Parlamentu, podczas których ma obowiązek objaśniać i uzasadniać kierunki swojej polityki. Również regularnie odpowiada ona na pisemne i ustne interpelacje zgłaszane przez deputowanych.
Zadania

Komisja Europejska spełnia cztery główne funkcje: 

1. przedstawia Parlamentowi i Radzie projekty aktów prawnych;

2. zarządza i realizuje budżet UE;

3. egzekwuje prawo wspólnotowe (razem z Trybunałem Sprawiedliwości);

4. reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, np. podczas negocjowania umów między UE a innymi krajami.

Parlament Europejski - wybory bezpośrednie (siedziba w Strasburgu). Tworzenie prawa, zatwierdzanie niektórych umów międzynarodowych, zatwierdzanie budżetu, udzielanie Komisji absolutorium, zatwierdzanie przewodniczącego Komisji i komisarzy.

Parlament Europejski pracuje we Francji, Belgii i Luksemburgu.

Parlament obraduje na miesięcznych sesjach plenarnych, w których uczestniczą wszyscy eurodeputowani i odbywają się one w Strasburgu (Francja) - "siedziba" Parlamentu. Posiedzenia komisji parlamentarnych oraz wszelkie dodatkowe sesje plenarne odbywają się w Brukseli (Belgia), natomiast w Luksemburgu znajdują się biura administracyjne Parlamentu (Sekretariat Generalny).

Zadania:

1. Dzieli z Radą władzę legislacyjną. Sam fakt, że Parlament jest organem wybieranym w wyborach bezpośrednich pomaga zagwarantować legitymację demokratyczną prawa europejskiego.

2. Sprawuje demokratyczny nadzór nad wszystkimi instytucjami UE, a zwłaszcza nad Komisją. Jest uprawniony do zatwierdzania lub odrzucania kandydatur Komisarzy, a także ma prawo zgłaszania wotum nieufności wobec całej Komisji.

3. Dzieli z Radą kompetencje w zakresie uchwalania budżetu UE i może w związku tym wpływać na wydatki dokonywane przez UE. Na końcu procedury przyjmuje lub odrzuca cały projekt budżetu.

ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości) - pełni funkcje sądu międzynarodowego oraz konstytucyjnego.

W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Po rozszerzeniu UE każde państwo członkowskie będzie nadal wyznaczało jednego sędziego, ale z uwagi na efektywność pracy Trybunał będzie mógł odbywać posiedzenia w formie "Wielkiej Izby" liczącej 13 sędziów, zamiast obowiązkowego spotykania się zawsze na sesjach plenarnych, w których uczestniczą wszyscy sędziowie.
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich powstał na mocy Traktatu EWWiS w 1952 roku. Sędziowie i rzecznicy generalni są byłymi członkami najwyższych sądów krajowych lub wysoko kwalifikowanymi prawnikami, które to osoby dają gwarancje niezależności. Są oni powoływani za wspólną zgodą rządów państw członkowskich. Każdy z nich jest mianowany na okres sześciu lat, po upływie którego może być mianowany ponownie na jeden lub dwa następne okresy o długości trzech lat. Trybunał jest wspomagany przez ośmiu rzeczników generalnych. Ich rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych przed Trybunał. Muszą oni to czynić publicznie i bezstronnie.

W 1989 roku utworzono Sąd Pierwszej Instancji. Sąd ten (działający przy Trybunale Sprawiedliwości) jest odpowiedzialny za wydawanie orzeczeń w niektórych rodzajach spraw, zwłaszcza tych wnoszonych przez osoby prywatne i sprawach związanych z nieuczciwą konkurencją między przedsiębiorstwami.
Zarówno na czele Trybunału Sprawiedliwości, jak i Sądu Pierwszej Instancji, stoi Przewodniczący wybrany przez pozostałych sędziów na okres trzech lat.

ŹRÓDŁA PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ

ŹRÓDŁA PRAWA NIEPISANE

Zasady ogólne prawa wspólnotowego, które są ustalane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości głównie za pomocą orzeczeń prejudycjalnych (wstępnych) stanowiących odpowiedź na pytania prejudycjalne zadawane przez sądy krajowe.

Orzeczenia prejudycjalne (wstępne)

Organa sądowe każdego państwa UE mają obowiązek zapewnić, że prawo wspólnotowe jest właściwie stosowane w danym kraju. Istnieje jednak ryzyko, że sądy w różnych krajach mogą odmiennie interpretować prawo wspólnotowe. Aby zapobiec takiej sytuacji, ustanowiono "procedurę wydawania orzeczenia wstępnego". Oznacza to, że jeśli sąd krajowy ma wątpliwości co do interpretacji lub ważności prawa UE, może on zwrócić się po radę do Trybunału.

Przykłady zasad ogólnych prawa wspólnotowego:

zasada subsydiarności - w dziedzinach, które nie należą do wyłącznej kompetencji Unii działa ona tylko wtedy i w takim zakresie, w jakim zamierzonych celów nie mogą osiągnąć same państwa członkowskie, a możliwe jest lepsze ich osiągnięcie w ramach Unii

zasady: solidarności , równowagi instytucjonalnej

zasady: niedyskryminacji, równości, wolności gospodarczej, wolności pracy

zasady: niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo (zakazana jest wszelka dyskryminacja)

ŹRÓDŁA PRAWA PISANE

Prawo pierwotne

Prawo pierwotne znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 48 Traktatu z Maastricht.

Lista aktów prawa pierwotnego:

1. traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej

• Traktat paryski z 1951 r. (obowiązywał w latach 1952 - 2002)

• Traktaty rzymskie z 1957 r. (weszły w życie w 1958 r.) (Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej)

• Traktat z Maastricht 1992 r. (wszedł w życie w 1993 r.)

• Konstytucja dla Europy z 2004 roku - nie weszła w życie

• Traktat Lizboński z 13 grudnia 2007r.

1. zmniejszenie liczby komisarzy do 18

2. od 2009 Parlament Europejski będzie miał 750 członków (obecnie 785)

3. inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie

4. przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości

2. umowy zawarte między państwami członkowskimi zmieniające i uzupełniające traktaty założycielskie

• Konwencja o niektórych instytucjach wspólnych dla EWG i EWEA z 1957 r. (weszła w życie w 1958 r.)

• Protokół dotyczący Antyli Holenderskich z 1962 r.

• Traktat fuzyjny z 1965 r. (wszedł w życie w 1967 r.)

• Luksemburski traktat budżetowy z 1970 r.

• Brukselski traktat budżetowy z 1975 r.

• Jednolity Akt Europejski z 1986 r. (wszedł w życie w 1987 r.)

• Traktat amsterdamski z 1997 r. (wszedł w życie w 1999 r.)

• Traktat nicejski z 2001 r. (wszedł w życie w 2003 r.)

traktaty akcesyjne

• Traktat o przystąpieniu Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii z 1971 r. (wszedł w życie w 1972 r.)

• Traktat o przystąpieniu Grecji z 1979 r. (wszedł w życie w 1981 r.)

• Traktat o przystąpieniu Hiszpanii i Portugalii z 1985 r. (wszedł w życie w 1986 r.)

• Traktat o przystąpieniu Austrii, Finlandii i Szwecji z 1994 r. (wszedł w życie w 1995 r.)

• Traktat ateński z 2003 r. (wszedł w życie w 2004 r.)

Częścią prawa pierwotnego są również załączniki (w formie protokołów) dołączone do wyżej wymienionych umów.

Prawo wtórne

Prawo wtórne znajduje swoje odzwierciedlenie w art 249 Traktatu z Maastricht

Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje są wydawane przez Radę Unii Europejskiej, niekiedy przy współudziale Parlamentu Europejskiego.
Prawo wtórne jest tworzone przez organy Wspólnot na podstawie prawa pierwotnego. Składa się ono z ogromnej liczby aktów prawnych, z których każdy należy do jednej z pięciu kategorii:

1. rozporządzenia - mają zasięg ogólny i nie mają sprecyzowanego adresata. Obowiązują wprost w każdym państwie członkowskim bez konieczności ich transformacji do prawa wewnętrznego. Oznacza to, że wiążą one wszystkich adresatów zarówno co do celów określonych w rozporządzeniu jak i metod oraz form ich osiągnięcia. Wejście w życie określa sam akt, jeżeli brak określenia to wchodzi w życie wciągu 20 dni od dnia publikacji. Szczególny rodzaj rozporządzeń, tzw. rozporządzenia wykonawcze, są wydawane przez Komisję Europejską. W hierarchii aktów prawnych stoją one niżej od zwykłych rozporządzeń, mogą je jednak zmieniać, jeśli w rozporządzeniu na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie wykonawcze zapisano taką możliwość. Wyłączna inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie przysługuje Komisji Europejskiej (wyjątkiem jest prawo Parlamentu do opracowania projektu jednolitej ordynacji wyborczej do PE).

Np. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 roku o jurysdykcji oraz uznaniu i wykonaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.


2. dyrektywy - są wiążące co do rezultatu - zobowiązują wszystkie państwa członkowskie do wydania odpowiednich aktów prawnych implementujących jej postanowienia do krajowego porządku prawnego. Adresatami są wyłącznie państwa członkowskie które zobowiązują się do osiągnięcia celu dyrektywy przy czym adresatom pozostawia się możliwość wyboru formy i środka prawnego (implementacja może zostać dokonana poprzez: nowelizację ustawy, uchwalenie nowej ustawy, wydanie rozporządzenia). Państwo ponosi odpowiedzialność za nie wdrożenie dyrektywy lub za jej nie prawidłowe wdrożenie. Podmioty (np. osoby fizyczne) w wypadku, gdy dyrektywa nie zostanie implementowana we właściwym czasie mogą powoływać się na nią przed sądami i instytucjami, jeżeli postanowienia dyrektywy są dostatecznie sprecyzowane i nadają się do stosowania. W takim wypadku podmiot ma możliwość wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym do państwa. Jednakże nie można powoływać się na postanowienia dyrektywy wysuwając roszczenia w stosunku do innych osób fizycznych lub prawnych.

Np. Dyrektywa z 13 czerwca 1990 roku EWG 90/314 o podróżach turystycznych za cenę zryczałtowaną

3. decyzje - mają charakter indywidualny, w całości są wiążące dla adresata, którym może być zarówno państwa członkowskie jak i podmiot prywatny. Stąd też akty tego typu choć mają charakter aktów jednostkowych, są bezpośrednio stosowane.

4. opinie - nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często stosowane w postępowaniu między organami wspólnot.

5. zalecenia - nie mają mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.

Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów unijnych.

Oprócz wyżej wymienionych aktów prawnych istnieje też wiele rodzajów aktów nienazwanych w traktatach, lecz mogących mieć niekiedy moc wiążącą. Są one nazywane aktami sui generis. Noszą one rozmaite nazwy: oświadczenie, deklaracja, program działania, protokół, rezolucja, konkluzje, wnioski, wspólne działanie, komunikat, obwieszczenie.

Publikacja aktów prawnych

Większość aktów normatywnych prawa wspólnotowego jest publikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (do 2004 r. nosił on nazwę Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich). Jest on wydawany we wszystkich językach oficjalnych UE; każda z wersji językowych jest jednakowo autentyczna. ( co do szczegółów zob. ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych art. 29a. )

Cechy prawa wspólnotowego:

• nakaz efektywnej implementacji prawa wspólnotowego do prawa krajowego polegającej m.in. na obowiązku stosowania prawa krajowego niesprzecznego z prawem wspólnotowym,

• zakaz kwestionowania ważności norm prawa wspólnotowego przez państwowe organy stosujące prawo;

• zakaz stosowania przepisów sprzecznych z prawem wspólnotowym nawet o randze konstytucyjnej,

• obowiązek wykonywania orzeczeń ETS i decyzji Rady oraz Komisji

1

---