Wstęp do teorii tłumaczeń 17.05.2010, moczulski


Wstęp do teorii tłumaczeń 17.05.2010r.

Przekład literacki

Info: zaliczenie 08.06.2010r. Aula 1.46, 10-10:45, indeksy składamy w piątek 11.06 w sekretariacie.

Taksonomia przekładu: przypomnienie (1)

Tłumaczenie

Literackie Nieliterackie

Artystyczne Użytkowe, pragmatyczne, specjalistyczne, techniczne

Poetyckie (konstrukcja stanowiąca o literackości)

Taksonomia tłumaczeń (2)

Tłumaczenia

Pisemne, użytkowe, artystyczne Ustne, symultaniczne, konsekutywne

[juryslingwistyka - o przekładach prawnych i prawniczych]

Artystyczny = literacki

  1. Specyfika (Pieńkos):

- stosunek: tłumacz-autor (p. pragmatyczny a literacki)? Interesujemy się autorem, bo potrzebujemy więcej informacji, kontekstu itp.

- rzemiosło - p. pragmatyczny, sztuka - p. literacki

- większa kreatywność przypisywana tłumaczom literackim

- natchnienie jako klucz do ekwiwalencji

- tłumaczenie kultury w p. literackim

- możliwość kształcenia tłumaczy artystycznych - trzeba mieć to coś plus podstawowe umiejętności

- przekład literacki traktuje się jako uprzywilejowany

  1. Pieńkos - „nie chodzi tylko o interpretację językową i stylistyczną dzieła oryginalnego, lecz również o jego interpretację jako całości ideologicznej i estetycznej. Możemy mieć do czynienia w każdym języku z nieskończoną liczbą różnych przekładów jednego i tego samego dzieła literackiego i każdy z nich będzie miał prawo być uważany za niezależne dzieło sztuki, czego nie można powiedzieć o przekładach dzieł naukowych”.

0x08 graphic
0x08 graphic

Tłumacz musi wybierać pomiędzy wariantami ekwiwalencji:

- semantycznej

- stylistycznej

- pragmatycznej

  1. Barańczak: „Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatoryczny”

Czy przekład poezji powinien być domeną poetów czy tłumaczy?

  1. Specyfika (Pisarska, Tomaszkiewicz):

    1. Tekst literacki jest nośnikiem przeżyć, spojrzenia na świat, prawd moralnych, …

    2. Nie sposób oddzielić formy od treści

    3. Na bazie tekstu źródłowego powinno się odtworzyć przedmiot estetyczny o podobnej sile ekspresji (tłumaczenie literackie jest aktem poetyckim)

  2. Dedecius

  1. o istocie przekładu

    1. Literaturę można porównać do okna, przez które jeden naród przypatruje się innym [kultura], ale te przez które inni mogą zajrzeć w jego sprawy. Spojrzenie w głąb rzeczywistości duchowej sąsiada przez otwarte okno.

  1. O procesie przekładu

    1. Jest jak bieg z przeszkodami

    2. Wielowarstwowość, wieloznaczność, wielokształtność

    3. Każdy tekst zawiera wiele - świadomych i nieświadomych ładunków, a wśród nich to, co autor zamyślił i to, o czym nie pomyślał, ale co czytelnicy będą mogli wyczytać. Mamy do czynienia z ogniwami, które można wykręcać, przekręcać, odwracać, wywracać, które mogą być użyte i za, i przeciw.

  2. O przekładzie poezji

    1. 3 pokłady

      1. Słowa, treść

      2. Forma: rymy, strofy

      3. Najważniejsza: „opanowanie trzeciego wymiaru, dotarcie do serca poematu, które pulsuje pod powierzchnią słów - do tonacji, tempa, temperamentu Całości - zdradza ambicję najwyższą”

  1. Przekład poezji

  2. Bednarczyk:

    1. Oświecenie: metafora odzieżowa, „polska sukienka”, „polski krój”

    2. Romantyzm: przekład prozy - rzemiosło, przekład poezji - sztuka

    3. Różne poglądy: naturalizacja - refleksja nad egzotyzacją

    4. Często kilka wersji tego samego wiersza

Przekład literacki we współczesnym …

  1. Stan badań:

    1. Badania porównawcze z oryginałem

    2. Wierność/swoboda

    3. Wierność: perspektywa oryginału

    4. Swoboda: recepcja w kulturze docelowej

DTS: badania przekładu literackiego!

  1. Ciekawostka: G. Toury proponuje dwustopniowość pojęci a przekład literacki:

    1. Przekład tekstów, których oryginał funkcjonuje

  2. Specyfika dzieła literackiego:

    1. Funkcja ekspresywna (Reiss)

    2. Wielowarstwowość (Ingarden)

    3. Polifonia (Bachtin)

    4. Intertekstualność (Kristeva) - nawiązywanie do innych tekstów (filmów, obrazów itp.)

Znaczenia, zawarte potencjalnie w dziele, oraz jego wartość mają szansę uzyskać „analogiczny kształt” w przekładzie, jeśli kształt okaże się dziełem integralnym w także w odniesieniu do własnej kultury.

  1. Specyfika przekładu literackiego (za Balcerzanem) - Należy się skoncentrować na:

    1. Normy estetyczne i poetykę dzieła oryginału

    2. Dzieło oryginały jako twór epoki i jego recepcja

    3. Estetyka i poetyka gatunku w języku i kulturze przekładu

    4. Percepcja i recepcja przełożonego dzieła

  2. Od tłumacza wymaga się, by: przetransponował całokształt dzieła oryginału, z perspektywy kulturowej i estetycznej tradycji doświadczeń własnej epoki. Podobnie jak dzieło literackie, tak i przekład literacki jest wynikiem dialogu z tym, co w danej kulturze i języku jest odmienne.

Zadaniem tłumacza jest: świadome zrekonstruowanie owej perspektywy estetycznej i kulturowej zarówno oryginału, jak i własnej epoki - oznacza to w efekcie rozszyfrowanie ukrytych w tekście wyjściowym związków z innymi utworami

  1. Zrozumienie: słowa-klucze