- chęć dotarcia do istoty rzeczy zaowocowała koncepcjami ontologicznymi
- Ingarden myślał o dziele literackim jako o przedmiocie intencjonalnym ,dała początek fenomenologicznej teorii bytu, ostro sprzeciwiała się ujęciom naturalistycznym
- tezy Ingardena oddawała ducha XX antypozytywistycznego i antygenetycznego, tez w wydaniu formalistycznym, strukturalny
- termin fenomenologia uzyskał znaczenie w Fenomenologii ducha Hegla - wznoszenie się ducha od wrażeń zmysłowych do absolutu
- w ujecie Husserla, metoda ta miała polegać na odrzuceniu wiedzy pojęciowej na rzecz intuicyjnego oglądu, który powtarzany pozwolił by na wydobycie edios - ważnej istoty rzeczy. Opis istoty przedmiotu to tez opis jego znaczenia
- świadomość nie jest obiektem materii biologicznej, w wyczerpuje się w funkcji intencjonalności:
- Badacz stworzył globalny opis dzieła sztuki, potraktował jej jako przedmiot fenomenologiczny - jawiący się w świadomości badacza, porównanie przedmiotów i ich opisów dać może idealną i obecną struktury utworu i mogło też określić istotę wszelakiej `literackości'
- utwór literacki to byt czysto intencjonalny zawdzięczający byt aktom wytwórczym autora i percepcji czytelnika, mimo to posiada obiektywna niezależną od genezy i konkretyzacji strukturę. Brzmienia słów i przypisane im znaczenia gwarantują zrozumienie go
- dzieło literackie zbudowane jest z 4 warstw, on pojmuje je jako pewna skończona strukturę z różnymi poziomami elementów i ich relacji, pierwsza jest warstwa brzmieniowa [ postaci om brzmieniowym odpowiadają materialne wypowiedzenia] na niej opiera się warstwa znaczeń [osadzone w brzmieniach znaczenia tworzą sensy zdań a im odpowiadają intencjonalne stany rzeczy] a ta konstytuuje warstwę świata przedstawionego [przedmioty wydarzenia przedstawione SA w sposób schematyczny, przez środek ekspresji , języka `kawałkuje dynamikę' ale stąd tez mamy miejsca `niedookreślone' wypełniane w procesie konkretyzacji czytelniczej ]
- czwarta wrasta to to co uschematyzowana, a zarazem podatne na aktualizacje w odbiorze
- konstrukcja warstwowa nie wyczerpuje istoty dzieła literackiego, ona ma charakter fazowy to następstwo sów zdań, rozdziałów, realizuje się w czasie, ten fazowy układ decyduje o budowie przedmiotów
- dzieło literackie domaga się konkretyzacji , to przedmiot estetyczny wytworzony w trakcie lektury fenomenem świadomości, zależnym od indywidualności każdego z czytających , dla Ingardena ten przedmiot estetyczny każdorazowo jest wyznaczony przez strukturę dzieła jako zakończonego tworu, a nie świadomość odbiorcy!
- udana konkretyzacja prowadzi do przeżycia estetycznego
- badaczy interesowało przejście ze warstwy znaczeniowej w konstrukcję świata przedstawionego - wyższych układów znaczeniowych jak fabuła, watek. zdawało się ze istnieją one niezależnie od językowej normy jako abstrakcyjne byty
- w koncepcji fenomenologicznej niema rozdziału warstwy językowej [znaczeniowej i brzmieniowej] od świata przedstawionego, elementy języka mają wyznaczać odpowiednie strefy tego świata, nazwa czegoś w dziele ma za zadanie wyznaczenie czysto intencjonalnego przedmiotu . Wykrycie i odczytanie intencji polega na operacjach całościujących w procesie obiektywizacji i konkretyzacji, jest to możliwe w trakcie kontaktu dzieła ze świadomością , która jest czymś zewnętrznym wobec dzieła . świat przedstawiony nie jest treścią narzuconą czytelnikowi, to wynik sensów zdań i ich prezentacji. Dzieło narzuca świadomości prace a ta tworzy z ego co ma świat literacki
- organizacja jest warunkiem koniecznym w przypadku utworu literackiego, ale nie wystarczającym, jego zdaniem wyznacznikiem literackości jest szczególna struktura prawdziwościowa zdań, zdania tworzące wypowiedzi literackie to niby-sądy , posiadające podmiotowa intencje sądzenia . Sądem jest zdanie z intencją orzekania o rzeczywistości , zdania niby twierdzące nie orzekają o niczym i są pozbawione asertywności
- co decyduje ze coś jest dziełem sztuki? Intencja autora , on tak tworzył zdania by wytworzone przez nie stany intencjonalne stany rzeczy miał o charakter niby-rzeczywisty, fikcyjny. Intencja przestaje się liczyć, gdy dzieło zaczyna swój byt ,a reprezentuje intencje struktura tego dzieła i w niej czytelnicy powinien wykryć swoisty charakter odczytać zdania zwarte jako niby-sądy
- Intencję autora zastępuje intencja czytelnika, ale może on odczytać utwór jako przekaz o rzeczywistości bowiem niby- sady nie maja związku z substancją językową dzieła i to grozi psychologizmem , dlatego przed czytaniem trzeba wiedzieć, że czyta się utwór artystyczny
- dla badacza ważna jest aktywna rola czytającego ,a naturalistyczne odczytania są dla niego błędne
- sygnały artystyczność w poezji szczególna budowa, metaforyka a a całej literaturze polifoniczna harmonia i fikcja
- niby sadzenie to naczelna właściwość literatury , struktura artystyczna to sygnał dla czytelnika by odbierać dzieło w postawie estetycznej
- ale ta postawa tez z konstrukcji świata przestawionego w dziele, intencja to tez sposób przedstawienia przedmiotów odmienny od życiowego
- niby sadzenie inaczej realizuje się liryce, a inaczej epice dla Ingardena podmioty literackie to byty intencjonalne wytworzone przez teks utworu ,autora nie wolna utożsamiać z mówiącym, to tylko kreacja, a nie ekspresja autora! ! !w epice i liryce wypowiedź tworzy świat zmyślony
- idee podmiotów literackich rozwinęła strukturalna teoria literatury
- w liryce sygnałem artystyczności jest szczególna struktura językowa i postać podmiotu lirycznego, a w powieści ujawnia się to w intencjonalnych sposobach prezentacji rzeczywistości
- odżegnuje się od naśladowania podkreśla autonomię literackiej prezentacji dla niego przeżycie estetyczne oparte jest na napięciu między fikcyjnością literatury a artystycznym udawaniem rzeczywistości świat imaginacyjny można porównać z rzeczywistym właśnie przez odmienność obu Światów tak gra w dystansie i wierze jest podstawą obioru dzieła
- środki techniczne narzucające odbiorcy swojej fantazji
- Ingarden odrzuca bagaż poetyki naturalistycznej, ale przy funkcji poznawczej jest ostrożniejszy . warunkiem do przeżycia estetycznego jest wiara odbiorcy , utrata świadomości ze to tylko literatura , często podkreśla, że oddziaływanie estetyczne to naczelna funkcja dzieła , ale warunkiem do tego jest jakaś aktywności a co za tym idzie element poznawczy
- przeżycia estetyczne związane są z ewokowaniem jakości metafizycznych, obecnych w naszym życiu dlatego przez nas nie zauważanych
- Ingarden o funkcje estetycznej, to pojecie od Kanta [samocelowa sztuka] Zdaniem Ingardena dzieło sztuki angażuje człowieka w świat wartości, o tej kwestii pisał tez Mukalovski
- dla Kanta postawa autoteliczna jest warunkiem do poprawnego kontaktu z dziełem i gwarancja poprawności sadu smaku, Hegel zwracał uwagę na swoistość sztuki jako manifestacji idei i wiązał to z przedstawieniem Ingarden koncentrując się na samocelowym charakterze przeżycia estetycznego akcentował istotną rolę świata przedstawionego
- strukturaliści mogli od niego, Mukalovskiego i Jacobsona pożyczyć to i owo! Np. antygenetyzm lub antypsychologizm, Jacobson opisując funkcję poetycka chciała przebadać ogólne mechanizmy poetyckości ogólnej nienależnie od jej realizacji , z obserwacji pewnej praktyki chce odkryć jej istotę. Jego teoria nastawienia pochodzi od Husserla. Ale i Jacobson i Ingarden różnili się w kwestii tego co przyciąga uwagę odbiorcy . dla 1: językowa struktura komunikatu, a dla 2: polifonia warstw utworu i nabudowana niby rzeczywistość
- Ingarden znal rozróżnienie sensu i referencji , Jacobson w swoich badaniach skupił się na sensie - znaczeniach wynikających z organizacji brzmieniowej i gramat. Utworu, to Ingardena zajmowały przedmioty intencjonalne , odniesienie do świata pozajęzykowego!
- Ingarden zarzuca formalistom ograniczenie sensu poetyckiego do znaczeń wynikających z tworzywa słownego , podtrzymywał różnice sensu i referencji ale blednie oznaczył znak de saussera element znaczony utożsami z tym co oznaczone
- Jacobsona w poezji interesuje znaczenie a nie przedmioty oznaczone , bada sposoby organizacji znaku językowego w strukturze poetyckiej dla niego tekst wiersza to układ elementów znaczących , organizacja poetycka komunikatu wyzwala jego wieloznaczność
- w poetyce lingwistycznej najważniejsze jest to, że element wypowiedzi poetyckiej uzyskuje znaczenie poprzez odniesienie do innych elementów tej wypowiedzi i systemu języka
- Jacobson zajmuje się poezją gramatyki
- Ingarden nie bierze pod uwagę wartości relacyjne elementów językowych z odniesienia do systemu, najwyżej bada kontekst. Przyjmuje koncepcje języka jako systemu pomijając uporządkowania wewnętrzne w poezji, analiza prowadzi go do znaczenia gramatycznego, czyli mikrostruktur gramatycznych i do skupienia się na tych elementach języka które sama w sobie reprezentują jakości estetycznie wartościowe [np.intonacja] lub na kompozycji tekstu, był niechętny strukturalizacji literatury z powodów fenomenologicznych ; Husserl traktował język jako narzędzie działań świadomości, mówiąc każdorazowo przezywamy intencje przepisane odpowiednim słowom, a o istocie języka stanowi system uporządkowań nazwa - przedmiot idealny. Intencje znaczeniowe maja charakter ponadindywidualny.
- Ingarden: aktualizacja poglądów husserla zrezygnował z koncepcji znaczeń idealnych, znaczenie znaku to rezultat przeżycia go w świadomości użytkownika , system językowy wyznacza przedmiot w sposób schematyczny - zawsze konkretne znaczenie jest aktualizacją - konkretyzacja danych językowych , intencja musi się dostosować do schematów syntaktycznych , przeżycie by być wyrażone musi przejść przez język , mowa je schematyzuje a wypowiedź jest tworem obiektywnym
- w strukturalizmie świadomość uwarunkowana jest przez mowę społeczny system decyduje o możliwościach kształtowania sensu , w fenomenologii język traktowany jest jako narzędzie świadomości, jak system podporządkowany jej funkcjom bogactwo wynika z funkcjonalnego posługiwania się gramatyką i dźwiękiem w poezji u Ingardena przeciwnie poezja bogata przez jednostkę która obiektywizuje przeżycia ,
- różnice wynikają z różnych koncepcji działalności ludzkiej dla s. to aktywność komunikacyjna , działalność oparta na współpracy, dla f. to porozumiewanie się zostaje podporządkowane indywidualnym aktom świadomości
- fenomenolog analizuje strukturę zjawisk, a w opisu utworu demonstruje antypsychologizm
- filozof mówi o fazach kreacji które powodują poruszenie estetyczne w kontakcie z czymś, a to prowadzi do utrwalenia działa estetka fenomenologiczna ma podtekst ekspresyjne , człowiek nie winka w intencje czy przeżycia twórcy to już wszystko jest i spotyka się z odbiorcą , ale to nie jest ujecie komunikatywne bo dla nich przeżycie wytwórcze to nie wymiana informacji ale akt świadomości. Lektura to obcowanie
- kategoria piękna określa jego podjecie do wartości estetycznej, wartościowe te dzieła które dają przeżycie estetyczne , przeżycie opiera się na polifonii momentów wartościowy
- to podjecie inne niż w strukturalizmie dla Mukalovskiego wartość utworu to pochodna normy społecznej i to decyduje o przeżyciu
- z fenomenologii mam pierwszą teoretycznoliteracką koncepcję lektury. To nie ujecie dzieła jako odpowiedniości miedzy kodami nadania i odczytania, to z konsekwencji rozumienia utworu jako przekazu a na to Ingarden się nie zgadza
- jego zdaniem utwór artystyczny to schematyzowany przedmiot domagający się konkretyzacji , to schemat z miejscami niedookreślonymi, on dokładnie bada te elementy które mogą być różnie konkretyzowane . Liczba poprawnych odczytań nie jest nieograniczona bo określona przez obiektywną strukturę przedmiotu, sama w sobie niezmienna, utwór to struktura, która narzuca lekturze pewne wymagania
- przy analizę odczytu zaznacza konieczność wyłączenia doświadczeń życiowych bowiem one rozpraszają w drodze do przeżycia estetycznego
- istota przedmiotu jest tożsama i obiektywne uchwytna gdy badacz opisuje ją po konkretyzacji przy zawieszeniu swojej sytuacji życiowej
- koncepcja konkretyzacji wynika z ontologii dzieła literackiego; Ingarden dowodzie istnienia atmosfery literackiej, działalności szkoły czy opinii krytyki , te fenomeny są zewnętrzne wobec gotowego utworu ,ale nie wobec świadomości czytelnika je konkretyzującego , nawet jeśli te czynniki uznaje się za niepożądane to w praktyce one są!
- tekst właściwy gdy wypełnione miejsca niedookreślone, ale wpływ sytuacji zewnętrznych jest dopuszczalny
- język Ingardena jako system nie interesuje, zamiany znaczenia wynikają z indywidualnych aktów nadania
- w analizie lektury pyta on o wyrażanie intencji w systemie języka, czy semantycznie zmieniony utwór utrzymuje tożsamość i jest jeszcze dziełem danego autora Ingarden w kontekście dzieła literackiego wprowadza termin jego młodości, rozkwicie i starzeniu się . Ważne pytanie o czynniki determinujące odmienne konkretyzacje. On rozważa to w zależności od poziomu w którym rożni czytelnicy w tym samym czasie inaczej określają dzieło i od pionu w przypadku konkretyzacji typowych dla danej epoki , czy zatem psychika czytających jest osobowością kulturową wytworzoną przez zbiorowe normy zachowań czy to suma bodźców i dążeń irracjonalnych i jednostkowych?
-wydaje się ze Ingarden traktował by czytelnika w kontekście kulturowej osobowości , choć gdy opisywał przeżycie estetyczne jako proces uczuciowy nie bardzo godził się na działanie kodów kultury
- utwór to przedmiot intencjonalny ale domagający się dopełnienia w operacjach subiektywnych
- Ingarden to racjonalista wierzący w obiektywne metody badań literackich , nalega na odróżnienie konkretyzacji od subiektywnego dzieła charekterolologia dzieła powinna zajmować się tekstem jako schematem , opisywać przedmiot artystyczny wychodząc od analizy warstwy brzmieniowej i znaczeniowej a dochodząc do warstwy przedmiotów przedstawionych , ale ustalając schemat kompozycyjna badacz może co najwyżej wskazać kierunek potencjalnego odczytania , nie docierając do konkretyzacji - to przekroczenie granic obiektywności naukowej badacz Ingardena nie pozostaje pod wpływem własnych upodobań. Naukowe poznanie dzieła wstępem do konkretyzacji, których indywidualny charakter prowadzi do relatywizmu w nauce o literaturze
- w sprawach opisu konkretyzacji kolo się plącze, pisze o ich emocjonalnym charakterze, a opis zjawiska za pomocą języka naukowego jest niemożliwy z powodu skrajnej indywidualności i bogactwa procesów składających się na przeżycie estetyczne
- Ingarden często wskazywał na możliwość badania poszczególnych dzieł [choc ich nie badał] jako wypadkowych sytuacji zewnętrznych [powtarzalne się cechy konkretyzacji typowych dla epoki!] a ocena samego dzieła literackiego dla Ingardena możliwa była dopiero po porównaniu wielu odmiennych konkretyzacji
- to co kontynuuje fenomenologie może skupić się na komunikowaniu [ on opisał jej jako schematyzowane i wtórne] lub na analizie dzieła jako procesu monoskubiektywnego
- dla ricoeura strukturalne możliwości poznania tekstu można przeciwstawić koncepcji lektury, jako zjawiska oryginalnego , jednostkowego przezucie tekstu niweluje wszelakie różnice miedzy nadawcą a odbiorcą , To jednocześnie egzezegza i interpretacja . To zwycięstwo nad dystansem kulturowym a zarazem interpretacja tekstu i samego siebie
- dla wywodzących się teroii od fenomenologicznej akt lektury jest swoista twórczością aktywnością podmiotu, nadają sens rzeczom tekst istnieje dla kogoś i ożywić go może tylko czyjaś świadomość
-dzieło jako przedmiot intencjonalny tez w filozofii egzystencjalnej [sartr'e pisze o kontakcie osobowym pisarz a czytelnik, dla niego lektura to kontakt społeczny ] fenomenologia skupiała się na kontakcie odbiorcy z dziełem
- Sartre mowie, że lektura to wyraz wolności czytelnika , wyraz historycznej pozycji autora ,a czytelnik jest wolny i to wszystko przekracza
- utwór znaczy odmiennie w zależności od pochodzenia odbiorcy od momentu miejsca odczytania , a utwór dla sarter'a to praktyka zaangażowana w rzeczywistość , lektura to subiektywna nadwyżka nad samym tekstem
- w sprawie komunikacji [trafia ono z lingwistyki i teroii informacji do badan literackich ] rzutuje ona na obraz dzieła, bo jawi się jako odczytanie dzieła zdeterminowanego przez różnego rodzaju systema komunikacji
- u nas Głowiński zainteresowany koncepcja Igardena
- Głowiński : komunikacja to kontakt między kodami nadawcy i odbiorcy , utwór może trawać nawet gdy te dwa kody się różnią
- dla Ingardena najważniejsze jest ukonstytuowanie się na drodze konkretyzacji przeżycia estetycznego , przecie to fenomen punkt finalny, zachodzi ponad kulturą
- Jego koncepcja miała 4 miejsce do dookreślenia: relacja między dziełem a świadomością, języka a inne kody w tworzeniu i odbiorze dzieła, lektura jako wierność i niewierność wobec czegoś problem oceny lektury jako konkretyzacji . gdy chcemy zastosować ta teorie lektury zamyka ona nam drogę do badań
- innowacyjne pytanie o stosunek dzieła literackiego i podmiotu