WARSZAWA

Natan Nate Glücksberg

W 1809 roku otworzył przy Krakowskim Przedmieściu największą księgarnię w Warszawie, a w 1819 roku otworzył nowoczesną drukarnię, w której w 1827 roku zainstalował odlewnię czcionek.
Wydał ponad 220 publikacji w języku polskim i hebrajskim, drukując głównie literaturę piękną i prace historyczne. Ponadto wydał kilkanaście czasopism: w 1823 roku Pamiętnik Warszawski i w latach 1821-1822 Gazetę Literacką. Występował do władz państwowych domagając się równouprawnienia ludności żydowskiej.

Michał Glücksberg

 Księgarz, drukarz i wydawca książek, kalendarzy i czasopism żydowskiego pochodzenia, syn Jana Glücksberga.
W 1859 roku otworzył własną księgarnię nakładową w Warszawie[1]. Wydawał głównie literaturę piękną, prace naukowe, albumy i czasopisma, m.in. "Bluszcz" i "Kmiotek". Michał Glücksberg pochowany jest w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 71).

Jan Glücksberg

 Księgarz i drukarz żydowskiego pochodzenia, wydawca hebrajskich i polskich książek, kalendarzy oraz czasopism, brat Natana.
W 1834 otworzył księgarnię w Warszawie. W roku następnym otworzył własną drukarnię i od 1838 dostarczał bibliotekom szkolnym rosyjskie książki. Wydawał pierwsze polskie pisma ilustrowane i druki rządowe. Był zwolennikiem asymilacji, członkiem Rady Opiekuńczej Szpitala Starozakonnych w Warszawie. Podczas powstania listopadowego zasiadał w Stołecznej Radzie Narodowej. W 1855 otrzymał poczesne obywatelstwo miasta Warszawy.
Jan Glücksberg pochowany jest na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 1, rząd 4), wydał m.in.:

1837 -1844: Kosmodrama Europy
1835 -1859: Magazyn Mód
1835 -1838: Encyklopedia obrazkowa systematyczna
1834 -1842: Magazyn Powszechny
1835 , 1836, 1845: Magazyn dla dzieci
1826 , 1826, 1828: Przewodnik Warszawski

Franciszek Salezy Dmochowski

W latach 1820-21 należał do redaktorów "Tygodnika Polskiego i Zagranicznego", następnie działał w piśmie "Wanda" i wieloma innymi. Miał własną księgarnię nakładową, w której zastosował regułę o dużym nakładzie o małych kosztach. Rozpoczął działalność wydawniczą od wydania dwudziestopięcio tomowego wydania powieści min W.Scotta. Wydawnictwo jego miało własny sygnet drukarski. Miał zezwolenie na księgarnię wędrowną, lecz zaniechał takiej formy sprzedaży, gdyż była nieopłacalna.

Mostowski Taduesz

 Zwolennik stronnictwa patriotycznego, pasjonat i mecenas polskiej literatury i sztuki, publicysta, wydawca, znakomity organizator, twórca administracji Królestwa Polskiego, inicjator budowy Kanału Augustowskiego, propagator rozwoju przemysłu, handlu i rolnictwa.
Pochodził z rodziny o tradycjach intelektualnych. Brał udział w powstaniu kościuszkowskim, był członkiem najwyższych władz powstańczych: Rady Najwyższej Narodowej oraz Rady Wojennej. Po upadku powstania został uwięziony. Zwolniony z nakazem opuszczenia kraju, Mostowski wyjechał do Francji, gdzie studiował nauki ekonomiczne i administrację. Trzy lata po powrocie  Mostowski założył w swoim Pałacu nowoczesną drukarnię, na potrzeby której sprowadzano czcionki z europejskich miast, np. z Paryża i Lipska. Właśnie w tej drukarni zostało wydanych 27 tomów „Wyboru najcenniejszych pisarzy polskich”. W tym czasie również, dzięki przedsiębiorczości Mostowskiego, powstaje „Towarzystwo Iksów” - pierwszy klub literacki, organizujący swoje spotkania dyskusyjne nie gdzie indziej jak w Pałacu założyciela. Zebrania tej prężnej grupy pisarzy i publicystów służyły wymianie podglądów, dyskusjom, lekturze i recenzjom aktualności wydawniczych oraz osiągnięć kulturalnych.

 Władysław Wincenty Krasiński

Herbu Ślepowron, (ur. 27 września 1844 w Warszawie, zm. 6 lutego 1873 w Mentonie), syn Zygmunta i Elżbiety Branickiej, III ordynat opinogórski.
 W czasie powstania styczniowego pracował w Paryżu razem z księciem Władysławem Czartoryskim. Zamiłowany w naukach humanistycznych doprowadził do uporządkowania zbiorów ordynacji, założył Bibliotekę ord. Krasińskich, zapoczątkował w 1868 wydawnictwo Biblioteki ord. Krasińskich, wydając wspólnie z Władysławem Chomętowskim pięć pierwszych tomów.

KRAKÓW

Józef Czech

Księgarz, drukarz. Od 1826 r. prowadził drukarnię w Krakowie, w której wydawał dzieła naukowe, literackie i kalendarze m.in. "Kalendarz Krakowski".
Syn Józefa Mateckiego, który po swojej pierwszej żonie, Tekli z Raciborskich Greblowej, odziedziczył jedną z największych ówczesnych księgarni i drukarni krakowskich istniejącą od 1771 roku. Matecki zmarł w 1819 roku pozostawiając żonie księgarnię. Józef Od 1824 roku pomagał matce w zarządzaniu księgarnią, w roku 1826 objął firmę w samodzielne posiadanie. Księgarnia, podniosła się teraz znacznie i stała się jedną z poważniejszych firm nakładowych w Polsce. Tu wychodziły pisma najwybitniejszych krakowskich literatów i uczonych, jak J.S. Bandtkiego, Ambrożego Grabowskiego, Józefa Muczkowskiego, Żegoty Paulego oraz wielu innych. Tu drukował Józef Mączyński, brat żony Czecha, swoją „Pamiątkę z Krakowa” i inne utwory, popularyzujące podania i legendy krakowskie. Największe osiągnięcie: wydanie kalendarza krakowskiego, mającego słynne tradycje już od XVI wieku. Czech wydał „Kalendarz gospodarsko-astronomiczny na rok Pański 1830… podług układu Franciszka Ksawerego Ryszkowskiego na południk krakowski, opracowany przez A. Z.”, ale dopiero od 1832 roku zaczął pojawiać się stale „Nowy kalendarz astronomiczno-gospodarski i domowy…”Księgarnia spełniała poniekąd także funkcje salonu literackiego. Wielkim ciosem dla Czecha stał się pożar Krakowa w 1850 roku. Księgarnia wtedy prawie doszczętnie spłonęła i już nie wróciła nigdy do dawnej świetności. Drukarnia nie została ponownie otwarta. Wychodził jeszcze wprawdzie kalendarz, ale już w innej drukarni, w końcu objęła wydawnictwo drukarnia „Czasu”. Od roku 1904 - 1918 wychodził kalendarz pod redakcją Towarzystwa Miłośników historii i zabytków miasta Krakowa, nosząc stale w tytule nazwisko jego pierwszego wydawcy.

Antoni Zygmunt Helcel

Polityk galicyjski, historyk prawa, wydawca. Był synem pochodzącego z Niemiec kupca krakowskiego, Antoniego Hölzela. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie na uczelniach niemieckich. Brał udział w powstaniu listopadowym. Otworzył własną drukarnię, którą później odsprzedał. Założył i przez pewien czas wydawał "Kwartalnik Naukowy" (1835-1836), który w jego zamiarze miał być ogólnosłowiańskim pismem naukowym o europejskim poziomie - pismo istotnie miało wysoki poziom, lecz po krótkim czasie Helcel musiał je zamknąć z powodu problemów finansowych oraz kłopotów z cenzurą. Obok księgarni posiadał także wydawnictwo, nastawione na publikację dzieł naukowych, które wydawał własnym nakładem

Ignacy Grebel , także Groebel, Grőbel, Grobl, Grebl

Księgarz i drukarz pochodzenia niem.; przed 1771 otworzył w Krakowie księgarnię, 1780 drukarnię (1781 otrzymał przywilej na jej dziedziczne prowadzenie); od 1781 używał tytułu  typografa królewskiego. wydał ok. 140 książek, niemal połowa o treści religijnej, pozostałe z filozofii, historii, medycyny, podręczniki i popularne kalendarze; także czasopismo "Zbiór Tygodniowy Wiadomości Uczonych" (1784-85); 1790 przekazał firmę synowi Antoniemu, po którym 1799 przejęła ją jego żona Tekla, a w 1819 - Józef Czech. Firma została zlikwidowana w 1876.

Józef Edward Friedlein

Prezydent Krakowa, księgarz, wydawca, kolekcjoner i bibliofil.
Pochodził ze znanej krakowskiej rodziny księgarzy i wydawców zamieszkałej pod Wawelem od 1796. Był księgarzem, wydawcą, kolekcjonerem i bibliofilem. Ukończył Gimnazjum św. Anny w 1848, w 1850 studiował geologię na UJ. Po śmierci ojca w 1855 odziedziczył rodzinną firmę wydawniczą, uruchomił księgarnię w Kamienicy Hetmańskiej na Rynku Głównym. Rozwinął dział antykwaryczny, gromadził ryciny, mapy, numizmaty, publicznym nakładem dzieła religijne, słowniki, atlasy, nuty. Słowem wszelkiego rodzaju dokumenty. Wydawał dzieła naukowe, publikował prace Juliana Dunajewskiego, Józefa Szujskiego, podręczniki, albumy, mapy i nuty.  Księgarz ten bardzo dbał o typograficzną stronę swoich dzieł. Friedlein pełnił funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Księgarzy Krakowskich. Księgarnia jego oferowała zarówno wydawnictwa własne jak i obce, także wiele nowości. Oficyna Friedleina pełniła też funkcję wypożyczalni oraz miejscem spotkań wielu pisarzy

Stanisław Gieszkowski

Drukarz, księgarz, nakładca. W 1825 roku założył wraz z bratem swoją księgarnię. Posiadał on pierwszą w Polsce prasę do gładzenia druków (tzw. satynówka). Posiadał wiele czcionek w czterech językach. Do 1843 wykonywał prace częściowo własnym nakładem. Była to jedna z najnowocześniejszych drukarni ówczesnego Krakowa. Drukował wiele pozycji z zakresu historii literatury, medycyny, matematyki, wydawał także nuty. Jego nakładem ukazywały się także ulotki i paszkwile polityczne. Przyczynił się do poprawy warunków pracy uczniów, podnosił kwalifikacje zecerów. Przedsiębiorstwo jego rozpadło się po jego śmierci.

Mecherzyński, Kraków

(1815) - od 1800 prefekt drukarni Szkoły głównej w Krakowie; drukował w niej m. in. podręczniki szkolne w dużych nakładach; kierował drukarnią do śmierci czyli do roku 1815;
Jan Antoni May

(Redaktor, wydawca, drukarz i księgarz. W 1791 r. otworzył Gabinet do Czytania Otwartego, w którym oferował wypożyczalnię i czytelnię książek. Ośrodek tek miał również informować o piśmiennictwie bieżącym. Chciał zmodernizować placówkę poprzez ograniczenie druków religijnych na rzecz tych o treści polityczno - społecznej. W prasie i ulotkach prowadził propagandę pozycji, które drukował. Jako uczestnik przygotowań do powstania kościuszkowskiego wydawał też tajne druki. Drukował czasopisma m. in. „Dziennik Rządowy Rzeczypospolitej Krakowskiej”. Po 7195 r. cenzura krakowska nie dopuszczała do druku nowości co spowodowało trudności finansowe w przedsiębiorstwie Maya.

POZNAŃ

Napoleon Ludwik Felicjan Kamieński

Około 1839 zaangażował się w działalność tajnego komitetu rewolucyjnego, związanego z Towarzystwem Demokratycznym. W tym samym czasie zajął się drukarstwem i wkrótce skoncentrował na pracy wydawniczej. Wydawał (do 1848) "Dziennik Domowy", czasopismo kobiece dla czytelniczek sympatyzujących z wielkopolskimi "organicznikami". W 1841 wspólnie z Karolem Libeltem i Jędrzejem Moraczewskim założył spółkę wydawniczą; od 1853 pozostawał jedynym właścicielem. Najbardziej znanymi publikacjami z firmy Kamieńskiego, obok "Dziennika Domowego", były inne pisma - wydawany w latach 1843-1846 rocznik "Rok pod względem oświaty, przemysłu i wypadków czasowych" oraz "Dziennik Polski". Kamieński redagował także "Gazetę Wielkiego Księstwa Poznańskiego". Przy księgarni Kamieńskiego działała również wypożyczalnia książek. Firma stanowiła ważny ośrodek polskiego życia kulturalnego w Poznaniu, podlegała częstym szykanom pruskim; w 1848 żołnierze pruscy zniszczyli drukarnię.
Po śmierci Napoleona Kamieńskiego firmę przez pewien czas prowadził syn Tadeusz, później Stanisław Wegner. Napoleon Kamieński z małżeństwa ze Scholastyką Jachimowicz miał ponadto syna Jana oraz córki Ludwikę, Bolesławę i Józefę.

Jan Konstanty Żupański

Początkowo zajmował się tłumaczeniem z języka niemieckiego dzieł ekonomicznych, następnie - wykorzystując odziedziczony po ojcu znaczny kapitał - 11 listopada 1839 w domu przy Starym Rynku 8 otworzył księgarnię nakładową. Wkrótce rozwinął jednoczesną działalność wydawniczą. W 1842 uruchomił wypożyczalnię książek polskich i francuskich oraz dział antykwaryczny. Podróżował w sprawach służbowych do Paryża i Brukseli.
Publikował dzieła polskich literatów i uczonych, działających w kraju lub za granicą. Żupański, jak inni polscy księgarze, przemycał lub tajnie drukował emigracyjne broszury polityczne lub gazety, głównie ugrupowania demokratycznego. Środki na cenne wydawnictwa dla kultury polskiej zdobywał drukując chodliwe dewocjonalia oraz broszurowe pozycje beletrystyczne dla masowego odbiorcy. Poza tym wydawał: dzieła naukowe, podręczniki szkolne, powieści, opowiadania, poezje, pamiętniki.
Wydawał pięknie ilustrowane edycje poezji: Lenartowicza, Mickiewicza, Pola i Malczewskiego. Od 1853 roku rozpoczął, w ścisłym porozumieniu z autorem, wydawanie wszystkich dzieł Lelewela, ogółem 40 tomów. Podjął również inicjatywę wydawania serii "Pamiętniki z XVIII wieku".
W wysokiej klasy szacie edytorskiej ukazywały się dzieła Lelewela, Kraszewskiego, Mickiewicza, Lenartowicza, Pola i innych, a także nowsze pamiętniki m.in. Kitowicza, Kołłątaja i Wybickiego.

Juliusz Adolf Munk

Jego głównym osiągnięciem był tzw Nowy Parnas. Seria wydań dzieł wielkich pisarzy polskich, składały się nań:
Oddział 1. Mickiewicz A., Poezje. 1832
Oddział 2. Odyniec A.E., Poezje. 1832
Oddział 3. Korsak J., Poezje. 1833
Oddział 3. Chodźko A., Poezje. 1833
Innym jego ważnym wydawniczym osiągnięciem była Mrówka Poznańska - pismo ku użytecznej zabawie rozumu i serca" była pierwszym w Poznaniu periodykiem literackim. Miesięcznik ten ukazywał się w latach 1821-22, a redagował go Józef Franciszek Królikowski, autor m.in. podręczników języka polskiego.

WROCŁAW

Wilhelm Gottlieb Korn

Syn Johanna Jacoba, również księgarza i wydawcy, odbył praktykę o Groela lata, nawiązując liczne kontakty i poznając potrzeby polskiego rynku wydawniczego. Po powrocie do Wrocławia przejął w 1762 przedsiębiorstwo ojca. W 1763 zmienił nazwę wydawnictwa, które od tej chwili nosiło jego imię: "die Firma Wilhelm Gottlieb Korn"[1] Wilhelm Korn oprócz zapoczątkowanej w 1742 przez ojca "Schlesische Zeitung" oraz dzieł w języku niemieckim, wydawał po polsku dzieła m.in. Klemensa Janickiego, Franciszka Siarczyńskiego i Jana Daniela Janockiego. Wydawał też - zazwyczaj tłumaczone na polski z języka francuskiego lub niemieckiego - podręczniki szkolne i książki dla młodzieży.
Korn miał swoje składy księgarskie - u M. Grölla w Warszawie, także we Lwowie i w Poznaniu. W 1790 powierzył administrowanie wydawnictwem synowi Johannowi Gottliebowi, zachowując jednak aż do śmierci pozycję kierowniczą w firmie. W 1793 udało się Kornom uzyskać zezwolenie na uruchomienie własnej drukarni w Poznaniu; dwa lata później przekształcili ją w filię księgarni wrocławskiej. Od przełomu XVIII i XIX Kornowie współpracowali ściśle z polskim bibliotekarzem i filologiem Jerzym Samuelem Bandtkiem, przebywającym we Wrocławiu.

LESZNO

Günther Ernest Wilhelm

Księgarz, drukarz i wydawca; 1826 zał. w Lesznie księgarnię, 1832 drukarnię; 1830-60 wyd. ponad 300 książek w języku pol., czasopism (m.in. „Przyjaciela Ludu”). Jego ojciec Christian osiedlił się w Głogowie i wykupił jedną z miejscowych księgarni i prowadził ją jako Güntherowską Drukarnię Kameralną i Nową Księgarnię Güntherowską. Po śmierci ojca Ernst wydawał dużo polskich książek (ponad trzysta pozycji, nie licząc druków ulotnych, katalogów litografii itp.). Jego wydawnictwa rozchodziły się po całej Polsce, niekiedy nakład przekraczał 60. tys. egzemplarzy. Największym osiągnięciem Gunthera było wydanie wydanie w 1831, więc zaraz po powstaniu listopadowym „Nowych wypisów polskich...” z utworami min. Mickiewicza. Dużą popularnością cieszył się także wydawany przez niego ilustrowany „Przyjeciel ludu”, czasopismo o charakterze popularno-naukowym.

TERENY DAWNEJ RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WILNO

Józef Zawadzki

Pochodził ze słynnej rodziny drukarzy i wydawców działających w Wilnie i Warszawie. Księgarstwem zajmowali się jego ojciec Józef i brat Adam.
W 1839 roku zamieszkał w Kijowie, gdzie założył zakład typograficzny i litograficzny. Od 1862 do 1865 roku był licencjonowanym drukarzem Uniwersytetu św. Włodzimierza. Jako wydawca współpracował ze znanym zakładem fotograficznym Włodzimierza Wysockiego[2]

LWÓW
Karol Wild

Księgarz, nakładca. W 1796 otworzył księgarnię we Lwowie, a w 1811 pierwszą w tymże mieście wypożyczalnię książek zlokalizowaną obok księgarni. Wydawał książki w języku polskim, francuskim, angielskim włoskim, a także nuty, atlasy, mapy. Nowości wydawnicze sprowadzał m.in. z Warszawy, Wrocławia, a nawet Paryża, Wiednia, Lipska. Starał się o możliwość sprowadzania czasopism zza granicy, ale odmówiono ze względów cenzuralnych. Wydawał m.in. miesięcznik literacko-naukowy „Pamiętnik Lwowski”. Rozprowadzał tajne druki patriotyczne wydawane przez Ossolieum


Kantrym Kazimierz

Urzędnik, publicysta, redaktor, bibliotekarz; pracował na uniwersytecie Wileńskim; nie skorzystał z propozycji podjęcia pracy na stanowisku bibliotekarza Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim; założyciel Towarzystwa Typograficznego Wileńskiego; po procesie filomatów przeniósł się do Warszawy i pracował tam w banku oraz był redaktorem czasopisma Biblioteka Handlowa oraz Wiadomości Handlowe; cenzor;

Adolf Winiarz

Księgarz i drukarz lwowski. Współzałożyciel Lwowskiego Towarzystwa Księgarzy i Antykwarzy i Drukarzy. W 1848 otworzył drukarnię. Wydawał dziennik „Polska” i „Tygodnik Lwowski”. Sprzedał drukarnię starszemu bratu Edwardowi Józefowi

Edward Józef Winiarz

Księgarz, drukarz, nakładca. 1838 - kupił księgarnię od Wildów, 1848 - połączył ją z wypożyczalnią. Wydawał komedie Fredy, Szajnochy, kalendarze w języku polskim i niemieckim. W 1849 odsprzedał księgarnię z powrotem Wildom i rok później kupił drukarnię brata Adolfa. W 1857 roku zmodernizował działalność swojej oficyny. Wydawał czasopisma galicyjskie: „Nowiny”,

„Archiwum Familijne”, „Dziennik Polski”, „Dziennik Litewski”, Gazetę Lwowską”, a także gazety konspiracyjne związane z postaniem styczniowym (druki ulotne wydawane bez licencji).

Pillerowie (Antoni Piller)

Drukarz sprowadzony z Wiednia do Lwowa dla wykonania druków w języku niemieckich. Przywiózł zza granicy prasy i urządzania drukarskie. W 1773 uruchomił oficynę, jedną z nielicznych w tym czasie we Lwowie. Był typografem gubernialnym i uniwersyteckim. Stworzył tak dużą konkurencję, że zamknięto drukarnie jezuickie i franciszkańskie. Początkowo drukował w języku niemieckim, później też w francuskim i polskim. Drukował głównie pisma urzędowe, podręczniki, dewocjonalia. W 1778 wydał pierwsze Czasopismo Galicyjskie.

---