TEMAT
Znaczenie kar i nagród w wychowaniu dziecka
Psychologia Rozwojowa
Wykonała:
Anna Katarzyna Maroń
Aby rozpocząć rozważania „za” i „przeciw” stosowaniu kar i nagród w wychowaniu dziecka, musimy się zastanowić i ustalić , co tak naprawdę kryje się pod tymi pojęciami. Jak wiemy kary kojarzą nam się z negatywnymi odczuciami , czyli na zdrowy rozsądek będą to rzeczy przykre , smutne , które mogą zadać nam ból. Nagrody natomiast kojarzą nam się z pozytywnymi doznaniami , ze szczęściem , uśmiechem i radością. Po zdefiniowaniu ( bardzo ogólnym ) tych pojęć zastanówmy się czy powinny być one stosowane w wychowaniu dzieci czy też są zbyteczne. Wychowanie jest ogromną odpowiedzialnością a zarazem sztuką , z której często rodzice a także i nauczyciele nie zdają sobie sprawy. Od wieków rodzice wychowują swoje dzieci według własnego uznania , co jest dla nich dobre a co złe. Dopiero wtedy gdy pojawiają się trudności - dziecko zachowuje się inaczej niż oczekujemy , wtedy zastanawiamy się dlaczego tak się zachowało a nie inaczej. Opiekunowie jednych są bardzo „rygorystyczni” , inni zaś na wszystko zezwalają. Czy taka postawa jest odpowiednia ? Do prawidłowego wychowania dziecko potrzebna jest doskonała organizacja życia codziennego jak i wzajemna miłość oraz przywiązanie . W takich warunkach dziecko zachowuje się tak jak rodzice oczekują od niego, i w takich warunkach niepotrzebne są kary, gdyż cała rodzina żyje w zgodzie i małe „przewinienie” ze strony dziecka jest korygowane jego grzecznością, życzliwością , właściwy stosunek do innych ludzi i otoczenia. Dziecko przyswaja sobie różne typy zachowania poprzez obserwowanie i naśladowanie rodziców , osób bliskich a także rówieśników i nauczycieli, przyswaja normy moralne. Jeśli rodzina funkcjonuje prawidłowo pod każdym względem to może obejść się bez stosowania kar i nagród w wychowaniu , ponieważ karanie i nagradzanie nie jest najważniejszą formą oddziaływania na dziecko. Nagradzanie i karanie powinno być uzależnione od całokształtu życia rodzinnego i oddziaływań stosowanych wobec dzieci, czyli od systemu wychowania. Dziecko powinno wiedzieć , że za dobre uczynki dostaje się nagrody , natomiast za złe postępowanie spotyka nas kara. Opiekunowie bardzo często zastanawiają się jak ograniczyć swobodę dziecka tak, aby zrozumiało, że zachowało się źle, aby zmusić je do prawidłowego zachowania. Jednak idzie zauważyć iż kary są czasami wymierzone za szybko, pod wpływem emocji , albo w zależności od humoru i wtedy mogą być wygórowane bądź nieodpowiednie w zależności od zachowania dziecka. Zastanówmy się więc czy metody stosowania kar i nagród przynoszą wtedy zamierzone skutki?. Niestety nie zawsze tak się dzieje. Otóż, dziecko które zachowało się nieodpowiednio i otrzymało zbyt niską karę może powtarzać takie zachowanie i czuć się bezkarnie. Z drugiej strony jeśli dostanie zbyt wygórowaną karę może poczuć się niekochane przez rodziców lub też skrzywdzone. Sprawianie dziecku przyjemności - nagroda- towarzyszy zwykle uroczystościom rodzinnym, świętom, imieninom czy urodzinom. Prezent raduje dziecko ze względu na swoją przydatność, ale jest równocześnie dowodem na to, że rodzice kochają, pamiętają o jego upodobaniach, chcą mu sprawić radość. Owszem nagradzanie dzieci jest doskonałym sposobem na zmotywowanie ich do dobrego i odpowiedzialnego zachowania, jednak jeśli nagrody będą zbyt wielkie , to czy w przyszłości dzieci będą mogły pogodzić się z porażką? Nagrody mają być bodźcem wzmacniającym zachowanie pozytywne, zachęcając do pracy czy nauki. Nagroda - wyróżnienie spełnia następujące funkcje:
umacnia w dziecku wiarę we własne siły i wartości
realizuje potrzebę uznania i sukcesu
zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań
dostarcza dodatnich uczuć i radości oraz jest przyczyną dobrego samopoczucia
wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi
działa dodatnio na tych, którzy są świadkami nagradzania
Jeśli nagrodzimy rozsądnie dziecko, będzie ono próbować prac coraz trudniejszych aby otrzymać większą nagrodę , wiąże się to z odpowiedzialnością. Pisząc rozsądnie mam na myśli prawdziwie wypracowaną nagrodę a nie upominek np. za dobre stopnie w szkole, wtedy dziecko uczy się dla upominków a nie dla siebie i dla kształtowania własnej osobowości. Jeśli dziecko naprawdę zapracuje sobie na tą nagrodę to bardziej ją doceni niż taką, którą otrzymał „za nic”. Rodzice do dnia dzisiejszego bardziej wierzą w skuteczność kar niż nagród. Potrzeba karania dzieci przejawia się wtedy gdy zauważymy chwilowe załamanie systemu wychowawczego rodziny. Umiejętne stosowanie kar jest zawsze potrzebne tam, gdzie dziecko miało zły przykład podczas wychowywania bądź jeśli dziecko wpadło w złe towarzystwo itp. Jak widać kary i nagrody są bardzo potrzebne w prawidłowym funkcjonowaniu normalnej rodziny, która pragnie wychować swoje dzieci na prawych i uczciwych ludzi. Kary są bardzo skuteczne, gdy dziecko źle postąpi i otrzyma karę która wyda się dla niego bardzo przykra będzie się jej wystrzegał, jeśli dziecko otrzyma nagrodę która go ucieszy to będzie powielał swoje zachowanie tak aby doznać jak najwięcej tej przyjemności. Karom towarzyszy przykry stan emocjonalny, strach i napięcie. Karanie, tak jak nagradzanie wymaga znajomości dziecka, orientacji w jego zainteresowaniach, potrzebach, zamiłowaniach. Kara jest czynnością przykrą dla osoby karzącej i karanej. W momencie gdy dziecko zostanie ukarane, sytuacji musi towarzyszyć życzliwość ukazująca możliwość poprawy w przeciwnym razie może dojść do agresywnego zachowania ze strony karanego ( czyli dziecka ) a także do negatywnego nastawianie w stosunku do osoby karzącej. Podczas karania dziecka musimy zwrócić uwagę na stopień wrażliwości dziecka, tak aby zlikwidować poczucie winy i przywrócenie równowagi psychicznej u karanego. Myślę tu o zachowaniu dziecka- oczywiście nieodpowiedzialnym- odczuwa ono ciężar przewinienia, jednak gdy zostanie ukarane czuje iż stało się niejakie zadośćuczynienie i chce naprawić swoje błędy. Należy unikać stosowania wciąż tych samych kar, gdyż powszednieją i przestają mieć dla dziecka jakiekolwiek znaczenie. Szczególnie szkodliwe jest stosowanie częstych, a jednocześnie surowych kar. Uważam iż najgorszą z kar jaka istnieje jest kara cielesna, już mniej ale też bardzo często stosowane kary to krzyk rodziców, straszenie dziecka czy też izolacja ( zakazy wychodzenie itp.). Wymienione kary są bardzo częste ponieważ nie wymagają namysłu , są łatwe w użyciu, pewnie dlatego rodzice tak często po nie sięgają. Dzieci nadpobudliwe i bardziej agresywne reagują na nadmiar surowych kar buntem, arogancją uporem i przekorą co prowadzi do zerwania więzi uczuciowych z jednym lub obojgiem rodziców. Dzieci mniej wrażliwe, mogą w końcu przywyknąć i nie przejmować się zbytnio stosowanymi karami, a wówczas tracą one swój sens.
Jak widać przemawiają tu argumenty „za” i „przeciw” , jak więc wyciągnąć wnioski? W moim osobistym mniemaniu te dwie metody są bardzo potrzebne w życiu człowieka, w znacznym stopniu kształtują nasze JA, co doskonale widać w poszczególnych okresach periodyzacji. Są z nami od dzieciństwa, aż po starość , czy chcemy czy też nie, one zawsze były, są i zapewne będą miały ogromne znaczenie w wychowaniu dzieci.