Randall Collins sformułował teorię mającą wyjaśniać przyczyny upowszechniania się kształcenia we współczesnym społeczeństwie. Wyszedł on z założenia, że we współczesnych procesach stratyfikacyjnych cechy pochodzenia społecznego nie są już tak ważne jak dawniej. Przechodzenie młodych ludzi do wyższych warstw w strukturze społecznej odbywa się obecnie nie na zasadzie dziedziczenia pozycji rodowej, lecz poprzez "okazanie" dyplomu potwierdzającego odpowiedni poziom wykształcenia.
Edukacja stała się ważnym czynnikiem mobilności społecznej, stąd też pojawił się mechanizm konkurencji dyplomów. Ważne stało się nie tyle rzeczywiste wykształcenie, lecz samo posiadanie dyplomu ukończenia określonego szczebla edukacji. Coraz więcej młodych ludzi uczy się nie po to, aby realizować własne zainteresowania, lecz w celu zdobycia dyplomu. Zjawisko to nieuchronnie prowadzi do inflacji dyplomów.
Zjawisko inflacji dyplomów dodatkowo wzmacniane jest przez występujące w wielu krajach bezrobocie. Najczęściej dotyka ono młodzieży szukającej po raz pierwszy pracy. Młodzi ludzie, nie mogąc znaleźć pracy po ukończeniu szkoły średniej, decydują się kontynuować edukację w szkolnictwie wyższym, z nadzieją, że kolejny dyplom zwiększy ich szansę na uzyskanie pracy. Tym samym zjawisko inflacji dyplomów przenosi się na coraz wyższe szczeble kształcenia.
efekt Matthewa
pojęcie odnoszące się do sytuacji, w której określona instytucja społeczna ma tak znaczący prestiż, iż to on sam w sobie generuje dalszy wzrost prestiżu tej instytucji.
koncepcja „ludzkiego kapitału”
koncepcja, w której edukację postrzega się jako inwestycję zwracającą się w przyszłości w formie powiększonych dywidend; zakłada ona, że związek między osiągnięciami edukacyjnymi i statusem zawodowym ma charakter racjonalny.
kredencjalizm
nurt przyjmujący, że dyplomy stanowią jedynie „walutę”, która uosabia nie tyle potencjał jednostki, co „kulturową władzę” w zakresie dostępu do dochodu, stanowisk i statusu społecznego; główną funkcją dyplomów jest utrzymywanie istniejącej stratyfikacji społecznej.
merytokracja
sytuacja, w której status społeczny jednostki zależy od jej udokumentowanych osiągnięć.
Znaczenie kredencjonalizmu w społeczeństwie postindustrialnym /poprzemysłowym/ narodziło się w latach 70-tych XXw w USA. Collins zauważył, że skończyło się społeczeństwo przemysłowe - więcej ludzi pracowało w sektorze usług /ponad 50%/ niż w przemyśle. W przemyśle człowieka zaczęły zastępować maszyny, co spowodowało brak miejsc pracy i tej trzeba było szukać gdzie indziej. Społeczeństwo bogaci się, więc jest większe zapotrzebowanie na usługi, co daje miejsca pracy w tym sektorze. Ludzie mają więcej pieniędzy - powstają coraz to nowe banki, rośnie sieć doradców finansowych, ubezpieczeniowych; chcą lepiej spędzać wolny czas - liczne biura podróży, bardziej dbają o zdrowie fizyczne i psychiczne - potrzebują lekarzy coraz to nowych specjalności, psychoterapeutów, gabinetów odnowy biologicznej itp. Gusta się zmieniają, apetyty rosną, bo społeczeństwo ma coraz więcej pieniędzy - sektor usług rozwija się.
Rozwija się też sektor usług edukacyjnych, bo trzeba będzie zmieniać miejsce pracy, nawet wiele razy. Istnieje więc konieczność kształcenia się, doskonalenia, podnoszenia swoich kwalifikacji, by sprostać wymogom rynku. Trzeba podnosić kwalifikacje : zdobywać świadectwa, dyplomy, certyfikaty, bo za to można „kupić” miejsce na rynku pracy.