1. Koncepcja wychowania genetycznego

- Rozwój dziecka od narodzin do dojrzałości dokonuje się zgodnie z kolejnymi etapami . Istota , która dorasta przebywa pewną liczbę określonych etapów , z których każdy posiada odrębne strukturę psychiczną.

- W każdym stadium swojego rozwoju, wychowanek realizuje równowagę dynamiczną, osiąga przejściowy pułap doskonałości i zmierza do pewnego stylu życia .

- Wychowawca powinien sprzyjać temu dążeniu. Jeśli jeden z etapów wychowania zostanie zaniedbany wychowankowi będzie zawsze coś brakowało. Klęska wychowania jest poważniejsza , gdy proces edukacyjny zatrzymuje się przed zakończeniem procesu rozwojowego, gdy zostanie zakłócony poszczególne okresy rozwojowe są dominowane przez pewne rodzaje aktywności : np. w ciągu pierwszych lat życia na 1 plan wysuwa się aktywność sensoryczna i motoryczna.

- Wychowanie zakłada orientację i celowość. Podstawa moralna dziecka , kształtuje się na podstawie licznych sukcesów , podstaw moralnych. Celem który ma być osiągnięty , jest umożliwienie wychowankowi określenia własnej osobowości , a składa się na nią całość dyspozycji fizycznych , efektywnych, intelektualnych , społecznych , dzięki którym istota ludzka określa i wyraża się w kręgu istot podobnych.

- Harmonijne wychowanie nie może być zrealizowane za pomocą działań hamujących i wywołujących tak lub źle dopasowanych i sprzecznych ze sobą wymagań. Wychowanie powinno mu umożliwiać osiągnięcie mądrości , o ile ten termin , będzie rozumiany w sposób genetyczny.

- Podstawowe zadania wychowawcze to opieka nad rozwojem dziecka , skierowanie go ku celom. Działanie które wychowawcę kieruje ku dziecku rozwija jego możliwości i stadia ewolucji zainteresowań dziecka :

Do 1 roku życia stadium zainteresowań sensoryczno-motorycznych

Od 1 do 3 roku stadium zainteresowań głoskowo-językowych

Od 3 do 7 roku życia stadium zainteresowań subiektywnych konkretnych

Od 7 do 12 roku stadium zainteresowań obiektywnych specjalnych

Od 12 do 18 roku stadium zainteresowań subiektywnych w dziedzinie wartości

2. Periodyzacja rozwoju według M. Debesse

Etapy wychowania:

1. wiek dziecinnego pokoju (0-3 lata)

2. wiek koziołka (3-7 lat)

3. wiek szkolny (6-13 lat)u chłopców nawet 14 lat

4. wiek niepokojów dojrzewania (12-16 lat)

5. wiek młodzieńczego entuzjazmu (16- 20 lat)

Ad.1. Wiek dziecinnego pokoju (wiek małego dziecka) - okres „hodowania”:

•potrzeba życia i opieki w domu, czyli w środowisku dobrze przystosowanym
do jego aktywności

• dominacja aktywności sensoryczno - motorycznej wyrażającej się w poznawaniu własnego ciała, przestrzeni bezpośrednio go otaczającej, a następnie lokomotorycznej, kiedy nauczy się chodzić

• manipulacja, która stanowi podstawowy punkt intelektualnego kształcenia dziecka

Ad.2. Wiek koziołka (okres dzieciństwa):

• dziecko jako bystry obserwator zaciera granice między rzeczywistością, a wytworami własnej fantazji

• aktywność dziecka związana jest z zabawą

-to etap „dobrych przyzwyczajeń”, które stara się wpoić dziecku otoczenie dla zdyscyplinowania

• to także okres naśladowania dorosłych

• postawa pracy (około 6 r. życia)

• rysunek - staje się ulubionym rodzajem ekspresji dziecka

• dziecko odczuwa potrzebę czułości

Ad.3 Wiek szkolny

- okres względnej stabilizacji i łatwej adaptacji

• wiek rozumu i wiedzy

• wiek społeczny

• wiek aktywności

• myślenie synkretyczne ustępuje myśleniu relacyjnemu, które pozwala dziecku na interpretację świata zewnętrznego o wiele bliższą tej, jaką czynią dorośli

• dziecko poprawniej posługuje się związkami logicznymi

• pojawiają się zalążki krytycznego myślenia

• około 10 r. życia dziecko osiąga stadium pojęciowe (pojecie czasu, przestrzeni, liczby, przyczyny, ruchu)

• rozwijanie się postaw pracy

• charakter dziecka staje się bardziej uległy

Ad.4. Wiek niepokojów dojrzewania

• na plan pierwszy wysuwa się poznawanie samego siebie

• zaznacza się różnorodność charakterów

• dominantę funkcjonalną stanowi życie uczuciowe w dwóch postaciach: emotywność
i wyobraźnia

• zewnętrze i społeczne zasady życia ucznia zostają zastąpione przez wzory życia, postaci, które młody człowiek naśladuje i które wzbogacają jego własną niestabilną osobowość

• wiek niepokoju

• wychowanie w tym okresie sprawia najwięcej trudności

• dokonują się zmiany zainteresowań i poglądów

• rodzi się upodobanie do dyskusji

• marzenia stają się jednym z charakterystycznych sposobów myślenia

• myślenie abstrakcyjne zastępuje myślenie pojęciowe

Ad.5. Wiek młodzieńczego entuzjazmu

• należy koniecznie rozróżnić wychowanie młodego chłopca i młodej dziewczyny

• daje się zauważyć rozszerzenie skali zainteresowań

• następuje wzmocnienie osobowości

• entuzjazm zastępuje niepokój

•etap młodzieńczej egzaltacji, którą winna objaśnić, kierować i humanizować edukacja kulturalna

• wiek rekordów

• przyjaźń rywalizuje z miłością.

3. Charakterystyka wieku dziecinnego pokoju:

1. Etap rozpoczynający się od narodzin i trwający do 3 roku życia. Polega na pielęgnacji dziecka , w tym czasie powraca do swojego dawnego sensu - karmienia.

2. Wiek dziecinnego pokoju obejmuje dwie 2 fazy wzrastania . Pierwsza trwa 12 miesięcy i jest to okres przebudzania , a także okres niemowlęcia , które jeszcze nie mówi . Okres drugi , który obejmuje 2 i 3 rok życia związany jest z faktami takimi jak : odstawienie od piersi, opanowanie chodzenia i mowy .

3. Aktywność noworodka jest w istocie natury , która obejmuje gamę odruchów : oddychania , pozwala dziecku na pierwszy krzyk , po którym następują odruchy kichania, chwytania itp.

4. W każdym etapie rozwoju podstawową misja wychowania jest stworzenie dziecku sprzyjającego środowiska , które zaczyna się kilka miesięcy przed urodzeniem dziecka. Od okresu poczęcia co najmniej przez okres karmienia matka stanowi dla dziecka jego prawdziwe środowisko rozwojowe.

5. Pierwszymi gestami wychowawczymi są gesty opiekuńcze , których celem , jest ułatwienie adaptacji do nowych warunków życia. Najlepszym pokarmem dla dziecka jest pokarm matki. Dziecku trzeba pozwolić na odpowiednią aktywność ruchową w swojej kołysce i zapewnić mu swobodę nóg i rąk.

6. Zaspokojenie dwóch podstawowych potrzeb jakimi są pokarm i sen , stanowi okazję do pierwszych działań wychowywania. Najważniejszym z funkcjonalnych mechanizmów jest kontrola wypróżniania i oddawania moczu : defekacji , która rozpoczyna się przed końcem 1 roku życia.

7. Praca wychowawcza w wieku niemowlęcym polega także na sprzyjaniu aktywności . Aktywność sensoryczno - motoryczna pozostaje od początku do końca tego etapu.

8. Wychowawca powinien sprzyjać początkom chodzenia , przez ćwiczenie mięśni i dostarczenia punktów oparcia , samemu okazywać pomoc. Jedzenie stanowi także umiejętność , należy pozwolić dziecku jeść samemu, gdyż dziecko powoli uczy się samodzielności. Uczenie mowy wymaga czujności , gdyż w tym okresie naśladowanie dorosłych odgrywa dużą rolę. Trzeba mówić powoli , wyraźnie , używać prostych zdań. W okresie niemowlęcym można zauważyć dwie formy inteligencji ludzkiej : inteligencja praktyczna ( sensoryczno - motoryczna) adaptacja zachowań do nowych sytuacji i inteligencja werbalna , rozwija się na podstawie znaków , czyli słów.

4. Charakterystyka wieku koziołka

1. Trwa od 3 do 7 roku życia . Podstawa osobowości istnieje już w wieku niemowlęcym , ale wyróżnienie własnego „ja” od „ nie ja” pozostaje nie pełne i pojawia się w momencie odstawienia od piersi.

2. Dziecko odczuwa chęć podobania się , chce skupić na sobie uwagę. Innym sposobem zachowania który przyczynia się do wzbogacenia własnego „ja” jest naśladowanie dorosłych. Przybiera na sile między 5-7 rokiem życia i ulega zacieraniu. Zachowanie naśladowcze sprzyja pierwszym procesom uczenia się .

3. Zabawa jest naturalnym rodzajem aktywności w tym wieku. Aktywność zabawowa pojawia się długie przed 3 rokiem życia ,ale dopiero później rozkwita. Zabawy funkcjonalne zaspakaja potrzeby tworzenia

4. Afirmacja swojego „ja”, umocnienie myślenia synkretycznego i zabawa stanowią 3 aspekty osobowości dziecka. Dzieci utożsamiają się z dorosłymi lub rzeczami

5. Metodą wychowania koziołka jest zabawa. Wychowawca powinien uczyć nowych zabaw , pokazywać to , rób to co ja . W szkole czy w domu wychowanie koziołka obejmuje trzy aspekty ściśle ze sobą powiązane: kształcenie zmysłów , wyobraźni i charakteru. Wychowawca trzyma w swej opiekuńczej dłoni rączkę dziecka,
   by być towarzyszem w wędrówce po świecie otaczających rzeczy i ludzi. Jest tym, kto potrafi bawić się i zabawiać.

6. Miedzy 3-7 rokiem życia wzrok staje się podstawowym sposobem poznawania świata. Rysunki i formy graficzne stają się ulubionymi rodzajami ekspresji dziecka. Kształcenie ucha odgrywa też dużą rolę. Dziecko w tym wieku śpiewa na ogół poprawnie i chętnie. Wyodrębniają szczegóły , które wywołuje , w nich przeżycia emocjonalne . wzrasta także wrażliwość na rozmaite bodźce zewnętrze i wewnętrzne. Wzrasta także zainteresowanie zjawiskami otoczenia.

5. Charakterystyka wieku szkolnego
Jest etapem występującym między 6 - 13 rokiem życia . Można go określić za pomocą kilku związanych ze sobą cech : wiek rozumu , wiek wiedzy , wiek społeczny oraz wiek aktywności.

Wiek rozumu - zaczyna się od około 7 roku życia. Kształtuje się on dzięki ruchowi „denitracji” myślenia. Dziecko interpretuje świat zewnętrzny o wiele bliżej niż my ( dorośli) . Bardziej poprawnie dziecko posługuje się związkami logicznymi , pojawiają się także początki myślenia krytycznego. W etapie tym rozwija się również postawa pracy tzw. `wykonanie' podjętego zadania , troska o jego wynik. Postawa ta może być opóźniona z wielu przyczyn , np. stanu zdrowa , wpływ środowiska , wyobrażenia dziecka ulegają uspokojeniu ; zanika upodobanie do rzeczy niezwykłych, które zastępowane jest przez upodobanie do przygody. Dziecko staje się bardziej rozsądne.

Wiek wiedzy - jest to etap od 9 roku życia. Szybko rosną możliwości pamięci . Uczeń może uczyć się wszystkiego, jeśli tylko przejawi zainteresowanie tą czynnością. Pojawiają się pierwsze uzdolnienia , również w postaci konkretnego talentu. Uzdolnienia muzyczne pojawiają się z reguły najwcześniej , następnie uzdolnienia uruchamiane w formie zręczności technicznej. Następnie w początkach dojrzewania pojawiają się uzdolnia matematyczne , literackie i przyrodnicze.

Wiek społeczny - życie ucznia jest bardzo intensywne . Jest to dla chłopców wiek koleżeństwa ,a dla dziewczynek potrzeba posiadania „przyjaciółki” . Stosunki społeczne nie maja już jedynie charakteru między jednostkowego. Uczeń odczuwa potrzebę życia w grupie , uczestnictwa w zbiorowej działalności.

Wiek aktywności - między 10 - 12 rokiem życia . Uczeń lubi działać. Jego aktywność świadczy o wzmożonej sile , o dużej witalności o adaptacji do świata. Jest to aktywność urozmaicona i praktyczna. Uczeń posiada jasne poczucie swoich osobistych zainteresowań , zazdrosny jest o swoje prawa , pragnie sukcesu.

• W trzecim etapie (wiek szkolny), kiedy dominuje zdobywanie wiedzy, dobry wychowawca kieruje ręką swojego ucznia w jego pierwszych ćwiczeniach w czytaniu
  i pisaniu. Zachęca do wysiłku i z cierpliwością poprawia niezręczności tej ręki, która przechodzi od błądzeń manipulacji do zręcznego ćwiczenia. Dostrzega w niej narzędzie i ochronę aktywnego wychowania.

• W szkole postawa pracy rozwijana jest poprzez powierzanie uczniom różnych funkcji klasowych, z których funkcja dyżurnego, pełniona kolejno przez każdego z uczniów, jest najlepszym przykładem. Znaczenie szkolnych doświadczeń w zakresie wypełniania własnych obowiązków i otrzymywania za to nagrody bądź kary jest nie do przecenienia z tego względu, iż okres szkolny jest najbardziej decydujący dla ustalenia się stosunku do pracy, która tkwi w samym centrum dorosłego życia.

6. Charakterystyka wieku niepokojów dojrzewania

1. Adolescencja od 12 do 18 roku życia. W tym okresie dochodzi do dojrzewania. Adolescencja przygotowuje wytyczne jednostki do środowiska ludzi dorosłych , dzięki serii działań praktycznych , społecznych i kulturalnych.

2. Podczas pierwszych lat adolescencji podstawowym przedmiotem zainteresowań staje się samowychowanie. Niepokój młodzieńczy rodzi się z oddziaływania przemian organicznych na życie umysłowe. Dojrzewanie biologiczne wyraża się pod wypływem gruczołów wewnętrznego wydzielania : ostatni etap rozwoju wzrostu a potem wagi.

3. Życie uczuciowe staje się bogatsze i ulega zabarwieniu erotycznemu. Budzi się zainteresowanie sprawami ciała. Z końcem tego okresu koleżeństwo ustępuje na rzecz uczucia , bardziej wymagającego . W tym okresie myślenie abstrakcyjne zastępuje myślenie pojęciowe , ulega wyostrzenie indywidualne uzdolnienia.

4. W tym wieku pojawiają się momenty buntu. W tym wieku młody człowiek interesuje się wszystkimi sprawami. Młody człowiek lubi dzielić życie z kolegami a młodzieżowe wspólnoty stanowią środowisko życiowe , co w pływa na jego osobowość. Uczeń interesuje się swoimi postępami, walczy ze słabościami , stara się podnosić w swoich oczach. Jego aktywność przestaje ograniczać się do chwili obecnej , zwraca się ku przyszłości

5.W czwartym etapie wychowania zmieniają się stosunki między pedagogiem,
a uczniem. Dłoń młodzieńcza kryje się, zniecierpliwiona lub zbuntowana. Cenionym przewodnikiem jest ten, kto umie zasłużyć na zaufanie swojego niespokojnego wychowanka, ściska jego dłoń w swojej w chwilach trudnych, jakby to czynił przyjaciel.

7.Charakterystyka wieku młodzieńczego entuzjazmu

1. Jest to okres od 16 do 20 roku życia. Młodzi ludzie w tym okresie są zdolni do pasjonowania się wartościami : kulturalnymi , politycznymi , artystycznymi , moralnymi czy religijnymi. Każda z tych wartości staje się źródłem odrębnych emocji. Wyobrażania czyni z nich pewne całości, które ceni : sport, sztuka , partia itp. Wszystkie pociągają równoczesne i wpływają na orientacje młodzieżowego postępowania.

2. Poczynając od 20 roku życia egzaltacja nie jest już zjawiskiem powszechnym. W okresie przejścia do pierwszej dojrzałości dokonuje się względnie uspokojenie. Pragnienia integracji z otoczeniem osłabia upodobanie do przyrody. Dokonuje się proces rozwoju , w tym momencie wychowanie powinno być zakończone.

3. W tym okresie wychowanie nie ogranicza się do wiedzy pojęciowej , staje się kulturą. Celem staje się włączenie wszystkich młodych ludzi do uczestnictwa w największej liczbie wartości kultury. W tym okresie ludzi młodych trzeba kierować , orientować ku najwyższym wartościom duchowym .Proponować młodym ludziom ideał oświecony przez rozum , gdyż to nie oni sami mają do definiować, tylko wychowawca.

4. Wychowawca powinien rozwinąć zdolność refleksji, jasności sądu oraz poczucie umiaru. Podobnie przy braku wytrwałości trzeba szukać wszelakich okazji do ćwiczenia w ich życiu codziennym , dać im przykład zimnej krwi , wytrwałości.

5. Sport stanowi w tym wieku charakterystyczny sposób ekspresji i może stać się sposobem życia , ze swą moralnością i estetyką . W tym wieku pojawiają się także wartości jak wartość edukacji politycznej, znaczenie wartości ekonomicznych , miłości bliźniego swego.

6. Występują różne formy wychowania w tym okresie m.in. :

- przez sztukę

- przez wartości kulturowe i duchowe

- przez wartości religijne

7. Także rola wychowania w tym okresie nie ogranicza się do zapewnienia formowania osobowości. Realizuje się w miarę jak młodzi ludzie dochodzą do rozwiązywania pewnej ilości problemów życiowych. Rola wychowawcy kończy się ok. 20 roku życia , nawet jeśli uczeń dalej studiuje trzeba , aby co tym momencie został przyzwyczajony do pracy , do myślenia i decydowania o sobie.

---