Model Opieki nad Pacjentem ze Stomią

Model Opieki nad Pacjentem ze Stomią jest oficjalnie rekomendowany przez Polski Klub Koloproktologii do powszechnego wykorzystania i stosowania. Stomia brzuszna nadal będzie wykonywana w Polsce.

Wdrożenie do praktyki klinicznej właściwego modelu opieki nad pacjentem ze stomią przyczyni się do:
1. Poprawy jakości życia pacjentów.
2. Skrócenia pobytu pacjentów w szpitalu.
3. Zmniejszenia częstości powikłań pooperacyjnych.
4. Eliminacji dodatkowych operacji i ponownych przyjęć do szpitala.
5. Ograniczenia zużycia i lepszego wykorzystania przez pacjentów sprzętu stomijnego.

Proces pooperacyjnej adaptacji pacjenta do stomii zależy od szeregu czynników takich jak:
1. Choroba podstawowa.
2. Sylwetka i kondycja psychofizyczna pacjenta.
3. Umiejętność radzenia sobie w trudnej sytuacji.
4. Zasób wiedzy i umiejętności praktycznych w zakresie pielęgnacji stomii.
5. Prawidłowe umiejscowienie i wytworzenie stomii.
6. Wsparcie ze strony rodziny, poradni stomijnej i grup samopomocy, np. Pol-Ilko (Polskie Towarzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomią).

Nauczycielami i edukatorami, którzy pomogą skorzystać pacjentowi z modelu opieki są:
1. Chirurg, który wykonał stomię.
2. Doświadczony psycholog kliniczny.
3. Pielęgniarka, najlepiej stomijna, posiadająca certyfikat lub licencję.
4. Dietetyk z licencją.
5. Wolontariusze stomijni Pol-Ilko, najlepiej osoby posiadające stomię i dobrze do niej zaadoptowani.
Wszyscy wyżej wymienieni powinni znać elementy modelu opieki nad pacjentem ze stomią.
Opieka nad pacjentem ze stomią obejmuje trzy okresy:
I. Przedoperacyjny (okres diagnozowania chorego i przygotownia do zabiegu operacyjnego).
II. Śródoperacyjny (prawidłowe wykonanie brzusznego odbytu i zaopatrzenie na stole operacyjnym w sprzęt stomijny).
III. Pooperacyjny (przygotowanie chorego do samoopieki).

I. Celem opieki w okresie przedoperacyjnym jest:
1. omówienie z chorym zmian anatomicznych i fizjologicznych będących następstwem planowanej operacji,
2. przedstawienie techniki, wyglądu i czynności stomii,
3. omówienie możliwych powikłań pooperacyjnych i powikłań stomii,
4. przedstawienie pacjentowi zmian w sferach jakości życia związanych z wytworzeniem stomii, takich jak wygląd ciała, samoocena, stan zdrowia, życie seksualne, aktywność zawodowa, aktywność społeczna i naukowa, model rozrywki i wypoczynku,
5. przedstawienie sposobu odżywiania się po wytworzeniu stomii,
6. udzielenie choremu wsparcia emocjonalnego i merytorycznego,
7. dostarczenie pacjentowi materiałów informacyjnych na temat pielęgnacji i zaopatrzenia stomii,
8. nauczenie pacjenta przed operacją ćwiczeń oddechowych, izometrycznych, odkasływania, co znacząco zmniejsza ryzyko pooperacyjnych powikłań zakrzepowo-zatorowych i oddechowych,
9. wykonanie badań, wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych i/lub żywieniowych,
10. wyznaczenie miejsca do wyłonienia stomii,
11. oczyszczenie przewodu pokarmowego z mas kałowych według przyjętego schematu w danym ośrodku (uwzględnienie wieku, chorób układu krążenia),
12. ocena stanu psychicznego chorego z uwzględnieniem reakcji na fakt wykonania stomii (lęk, agresja, zaprzeczenie),
13. ocena możliwego udziału rodziny w pielęgnacji chorego w okresie pooperacyjnym.

II. Celem opieki śródoperacyjnej jest:
1. potwierdzenie wyboru właściwego miejsca stomii,
2. śródoperacyjne wykonanie stomii "dojrzałej" (otwarcie jelita i założenie szwów jelitowo-skórnych podczas operacji),
3. bezpieczne przeprowadzenie zabiegu operacyjnego (monitorowanie parametrów życiowych, wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych),
4. zaopatrzenie chorego w sprzęt stomijny na stole operacyjnym (założenie płytki akordeonowej z ruchomym pierścieniem zmniejszającej dolegliwości bólowe chorego podczas zakładania worka stomijnego, zastosowanie przezroczystego worka umożliwiającego ocenę stomii w okresie pooperacyjnym.

III. Celem opieki pooperacyjnej jest:
1. zapewnienie bezpiecznego przebiegu okresu pooperacyjnego lub/i wczesne rozpoznanie możliwych powikłań:
a. monitorowanie podstawowych parametrów życiowych chorego, tak jak po każdej operacji,
b. ocena żywotności stomii (kolor, wielkość, wydzielina, stosunek stomii do poziomu skóry),
2. walka z bólem (podawanie leków przeciwbólowych, ułożenie zmniejszające napięcie mięśni brzucha);
3. adaptacja chorego do stomii, która obejmuje:
a. ocenę reakcji na stomię,
b. wspieranie i zachęcanie patrzenia na stomię, dotykanie stomii, obserwacje przy zaopatrywaniu stomii w sprzęt pomocniczy,
c. ukazywanie i wzmacnianie pozytywnych stron chorego i życia ze stomią,
d. pomoc w odreagowaniu stresu;
4. przygotowanie chorego do samoopieki obejmuje:
a. ocenę jego możliwości w zakresie sprawowania samoopieki z uwzględnieniem:
- wieku,
- zainteresowania swoim stanem zdrowia,
- sprawności zmysłów (słuch, wzrok),
- nastawienia do stomii,
- chęci współpracy z zespołem lekarsko-pielęgniarskim,
- zasobu wiedzy i umiejetności,
- zaufania do lekarza i pielęgniarki,
- stanu somatycznego i psychicznego;
b. ustalenie planu opieki z uwzględnieniem:
- możliwości psychofizycznych chorego,
- zasad nauczania,
- kontroli i oceny;
c. uzupełnienie wiedzy chorego w zakresie:
- oceny funkcjonowania stomii (kolor, kształt, wielkość) i możliwych problemów (krwawienia, biegunka, zaparcia),
- doboru sprzętu pomocniczego,
- zasad refundacji sprzętu do zaopatrzenia stomii,
- zasad w codziennym funkcjonowaniu ze stomią (dieta, samokontrola, kontrola lekarska),
- możliwości uzyskania pomocy (poradnie dla chorych ze stomią, grupy wsparcia);
d. opanowanie umiejętności chorego w zakresie:
- pielęgnacji stomii - dobór i zmiana sprzętu,
- samokontroli funkcjonowania przewodu pokarmowego,
- oceny stomii (kolor, wielkość, wydzielina),
- wykonywania ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha,
- irygacji (u osób z kolostomią);
e. skierowanie pacjenta do najbliższej Poradni dla Chorych ze Stomią.

Przewidywane rezultaty opieki realizowanej według przedstawionego modelu:
I. Subiektywa ocena pacjenta:
1. Świadomie podejmuje decyzje o wykonaniu stomii.
2. Zna cel i kolejność przygotowań przewodu pokarmowego do zabiegu operacyjnego.
3. Rozumie konieczność wyznaczenia miejsca wyłonienia stomii.
4. Ma zapewniony stały kontakt z lekarzem prowadzącym i pielęgniarką
- nie odczuwa dolegliwości bólowych podczas zakładania sprzętu stomijnego.
5. Wie jak się zachować w okresie pooperacyjnym w sytuacji pojawienia się wymiotów, nudności, bólu.
6. Umie wykonywać ćwiczenia oddechowe i izometryczne.
7. Współpracuje z zespołem lekarsko-pielęgniarskim:
- wykazuje zainteresowanie pielęgnacją stomii,
- akceptuje ustalony plan opieki i aktywnie w nim uczestniczy.
8. Wie jak zachować się w sytuacji pojawienia się biegunek, zaparć.
9. Wie, gdzie i jak zaopatrzyć się w sprzęt stomijny.
10. Zna i rozumie zasady żywienia.
11. Wie, gdzie może uzyskać pomoc w sytuacji problemowej.
12. Akceptuje stomię i potrafi ją pielęgnować:
- zna cel i umie wykonać ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha,
- wie, że stomia nie stanowi przeszkody w podjęciu pracy zawodowej,
- zna zasady i umie wykonać irygację.
13. Jest aktywny zawodowo i społecznie.
II. Obiektywna ocena opieki:
1. Możliwość wykonania zabiegu operacyjnego - zgoda chorego.
2. Oczyszczenie przewodu pokarmowego, co daje większe bezpieczeństwo i zmniejsza ryzyko powikłań pooperacyjnych.
3. Prawidłowo wykonana i umiejscowiona stomia zapewnia zaopatrzenie w sprzęt pomocniczy i umożliwia choremu samopielęgnację.
4. Okres pooperacyjny jest nie powikłany.
5. Zainteresowanie, gotowość i możliwości chorego pozwalają na podjęcie samoopieki i niezależność w opiece.
6. Jakość świadczonych usług wpływa na satysfakcję chorego i poprawę jakości jego życia.

---