MORATORIUM PSYCHOSPOŁECZNE- SZANSA CZY ZAGROŻENIE DLA ROZWOJU
Moratorium- okres zwłoki, opóźnienia, odroczenia i zahamowania, wbudowany w plan rozwoju ludzkiego etap zawieszenia między dzieciństwem a wiekiem dorosłym, czas poszukiwania odpowiedzi na pytanie o swoje miejsce w świecie i własna tożsamość, czas oczekiwania na spotkanie z „nowym sobą”.
KRYZYS OKRESU DORASTANIA
Kryzys tożsamości
W obliczu zmian jakie niesie ze sobą dorastanie dotychczasowa tożsamość i doświadczenia zostają przez młodego człowieka zakwestionowane i odrzucone, traktuje ja jako niewładną, niepasująca do nowych warunków życia
Młody człowiek czuje, że nie wie dokąd idzie i nie zna drogi która chciałby pójść, nie wie kim jest, ale wie, że nie jest tym kim być powinien , kim był i kim być może
Nowy świat oczekuje od młodego człowieka zobowiązań na życie, jest innym od świata dzieciństwa w którym jako dziecko był od niego całkowicie zależny
Traci pewność, że Ci którzy są dla niego ważni uznają w nim kogoś dla siebie ważnego
Długo emocjonalnie nie potrafi się odnaleźć w świecie różnorodności, wielowymiarowości, wielu perspektyw
Silnie poszukuje własnego „ja”
Kryzys tożsamości- normatywny, wpisany w naturalny bieg życia załamanie, które burzy wszystko, kim się dotychczas było, i świat, w którym się żyło. Jest to czas narodzin wielkiego pragnienia bycia kimś, ale także czasem, w którym pomimo odkrycia wielkiego bogactwa perspektyw rysujących się przed sobą młody człowiek nie jest gotowy do „wyboru siebie”
ROZWOJOWY SENS MORATORIUM
Kryzys tożsamości będzie przez młodego człowieka pozytywnie postrzegany, gdy w okresie dorastania przyzna mu się prawo do okazywania braku siły tzn. psychospołeczne moratorium.
Moratorium takie jest z jednej strony wewnętrzną potrzeba człowieka, jego wewnętrznym rozwojowym mechanizmem służącym znalezieniu tożsamości, z drugiej jest czymś co może być ustanawiane przez rożne instytucje społeczne.
Nie jest to tylko okres latencji ( Z. Freud), które polegało na ukształtowaniu tożsamości seksualnej - przygotować do konsolidacji ról psychoseksualnych, odpowiedzi na pytanie jakim mężczyzna/kobieta chce być, ale odnosi się do rozwoju człowieka jako całości nie dającej się oddzielić od świata w którym żyje- służy znalezieniu przez człowieka sensu wobec siebie samego i wobec innych
Jest czasem wyczekiwania i próby zarówno dla dorastającego jak i dla świata w którym żyje
Moratorium psychospołeczne może być inne w zależności od epoki, kultury czy subkultury (np. czas nauki, służby wojskowej czy czas spędzony na pustelni)
Moratoria charakteryzują się ogromnym zindywidualizowaniem
Rozwojowy sens moratorium to przygotowanie do samodzielnego podjęcia zadań dorosłości.
To czas wyboru fundamentalnych wartości, dzięki którym młody człowiek stanie się niezależny
Czas, kiedy moralność przejęta od innych zastąpi etyka, którą będzie samodzielnie kształtował
Czas eksperymentowania na różnych rolach by spośród nich wybrać te, których chciałby pozostać wierny
W okresie tym młody człowiek szuka innych, podobnych do siebie ludzi z którymi wspólnie będzie nadawał sens swojemu życiu stąd silny wpływ grupy rówieśniczej → inni staja się zwierciadłem w którym młody człowiek uczy się poznawać siebie w ich ideałach szuka prawd, którym mógłby pozostać wierny. Grupa rówieśnicza daje młodemu człowiekowi poczucie, że jest kimś specjalnym, potrzebnym, wtajemniczonym.
Dorastanie to czas poszukiwania czegoś lub kogoś co okazałoby się prawdziwe, niezmienne i trwałe.
Ćwiczenie wierności- nietolerancja na to co inne, brak zrozumienia dla cudzych prawd, upór obstawania przy własnych racjach
NASTĘPSTWO MORATORIUM
Konstelacja wartości i ideałów kultury w jakiej młody człowiek dorastał
Jego umysł staje się umysłem ideologicznym → uwrażliwiony na ideały głoszone w społeczeństwie
Staje się surowym sędzia świata w którym żyje- krytykuje go za hipokryzję i kompromisy
Staje się bardzo podatny na każdy rodzaj ideologii
Pragnienie bycia uznanym i szanowanym przez świat dorosłych- największa potrzeba.
Przyznanie statusu osoby, która nie jest bezdomna, bezimienna ale jest osoba na która się reaguje i która ma wkład w dorobek pokoleń
Zwieńczeniem moratoryjnych poszukiwań jest wierność. A wiernym może być tylko ten, kto po wielu poszukiwaniach odnajduje wreszcie własna tożsamość, poczucie wewnętrznej ciągłości i społecznego znaczenia.
Niebezpieczeństwa związane z poszukiwaniem własnej tożsamości:
- zmierzenie się z poczuciem zewnętrznej izolacji i wewnętrznej pustki, które pozostawia po sobie kryzys tożsamości prowadzi do wielu niebezpieczeństw
Zagrożenie z tym związane:
*zamęt tożsamościowy - to niebezpieczeństwo nadmiernego przedłużenia czasu próby, w którego rezultacie młody człowiek może popaść w stagnację;
*tożsamość negatywna - to zdefiniowanie samego siebie i swego miejsca w życiu na podstawie nieakceptowanych i odrzucanych wartości danej kultury. To pragnienie, aby być tym, czego społeczeństwo nie chce i co potępia;
ZAMĘT TOŻSAMOŚCIOWY:
Przyczyny:
Tkwiące w samej jednostce:
- niepowodzenie w rozwiązywaniu wcześniejszych zadań egzystencjalnych, np. przezwyciężenie pierwszego kryzysu niemowlęctwa (pomiędzy podstawową ufnością a podstawową nieufnością).
- świadomość tego, że „życie się przydarza”, a nie że jest przez nich „przeżywane”
- przemijanie wraz z upływającym czasem
- brak wiary na jakiekolwiek zmiany
- za jako jedyne wyjście uważa się śmierć
- młody człowiek pozbawiony jest wówczas "elementarnej nadziei" i nie potrafi spojrzeć z właściwej perspektywy na dany mu czas, nie potrafi go wykorzystać. Jego moratorium przedłuża się w nieskończoność, a on wciąż nie czuje się gotowy, aby dokonać wyboru na całe życie
Wynikające z otoczenia:
- otoczenie jest główną przyczyną niepowodzeń dziecka w rozwiązywaniu egzystencjalnych zadań dzieciństwa, a pośrednio także wpływa na trudności w zdefiniowaniu siebie
- jest bezpośrednio odpowiedzialne za niepowodzenie okresu moratorium poprzez celowe wydłużenie w nieskończoność tego czasu oraz z uwagi na ubóstwo i wewnętrzną sprzeczność systemów wartości, jakie ma do zaoferowania młodym ludziom. Wkraczanie dorastającego w świat ludzi dorosłych oznacza stopniowe wyzwalanie się spod opieki i kurateli rodziców oraz wychowawców i podjęcie życia na własną rękę. Jednak taka samodzielność często nie jest aprobowana przez przyzwyczajonych do sprawowania opieki, decydowania i wybierania dorosłych. Oznacza bowiem dla nich utratę własnego znaczenia i roli, jaką dotychczas pełnili. Jest także realnym zagrożeniem dla ich tożsamości. Rodzice, zezwalający na przedłużanie moratoryjnych poszukiwań dorastającego, sami sobie dają czas, w którym mogą bezpiecznie trwać przy swoim imieniu i w swoim domu.
Wynikające z konfliktu wartości:
- zbyt duży dysonans pomiędzy wartościami oferowanymi przez świat a tym, co dorastający skłonny byłby uważać za absolutnie słuszne i warte poświęcenia
- środowiska społeczne ubogie we wzory, oferujące zbyt mało ideałów, w których młodzi mogliby odnaleźć siebie lub ideały wzajemnie sprzeczne i podające się wzajemnie w wątpliwość, zawsze utrudniają młodym ludziom zadomowienie się w świecie
- chaos wartości i ideałów lansowanych przez świat wywołuje zamęt w samym człowieku, który dopiero poszukuje swojego imienia i swego domu
- sprzeczności pomiędzy różnymi lansowanymi porządkami wartości, wzajemne oskarżenia o sprzeniewierzanie się temu, co przez każdą grupę społeczną z osobna uważane jest za absolutnie słuszne, dobre i piękne, rozdźwięk pomiędzy sferą deklaracji a sferą konkretnego działania, hipokryzja, zakłamanie - wszystko to może wytworzyć w młodym człowieku przeświadczenie o względności wszelkich prawd i tym samym o bezsensowności poszukiwań, jakim się oddaje.
TOŻSAMOŚĆ NEGATYWNA
Tożsamość negatywna tworzy się przy dużym współudziale środowiska społecznego. Jest ona często efektem naznaczenia społecznego, efektem nieadekwatności proponowanych wzorów i identyfikacji (np. brak autentycznych, uznawanych przez młodzież autorytetów), jak również brak akceptacji i zaufania do społecznych instytucji nagradzających i utwierdzających młodzież w wypróbowanych rolach pozytywnych. Istotną rolę w kształtowaniu się tożsamości negatywnej mają również metody wychowawcze rodziców i ich ogólny stosunek do dziecka.
Tożsamość negatywna wybierana jest z wielu powodów:
jako wyraz sprzeciwu wobec autorytarnych form wychowania. Tego typu bunt jest reakcją na spostrzegane zniewolenie i ograniczenie w licznych prawach i może prowadzić w kierunku tożsamości przestępczej lub w kierunku buntu wewnętrznego (intensywnego i trwałego), sprzyjającego tworzeniu się własnej odwetowej koncepcji życia;
jako wyraz braku aprobaty dla wartości i wzorów kulturowych, dominujących w procesie wychowania jednostki. Bunt taki może być formą protestu sygnalizującą indywidualne niezadowolenie z oferty społecznej, która w mniemaniu jednostki nie daje jej szans na potwierdzenie siebie i osiągnięcie satysfakcji życiowej;
gdy wiąże się z przyjęciem przez młodych ludzi roli narzuconej im przez dominującą i zniewalającą ich grupę społeczną. Ten mechanizm jest charakterystyczny dla grup mniejszościowych lub grup dyskryminowanych, w których często występuje nieuświadomiona zgoda na uznawanie własnej niższości;
jako wyraz odrzucenia nadawcy przekazów, mówiących człowiekowi o tym, czego mu nie wolno;
Ostatecznie to SPOŁECZEŃSTWO ponosi główną odpowiedzialność za narodziny tożsamości negatywnej i zawsze ono, bez względu na indywidualnie zróżnicowane mechanizmy jej rozwoju, jest pierwotnym jej źródłem.
Zamęt tożsamościowy i tożsamość negatywna mogą mieć pozytywną rozwojowo funkcję tylko wtedy, gdy otoczenie społeczne zrozumie ich normatywny charakter i pomoże młodemu człowiekowi w jego zmaganiach, poszukiwaniach siebie, swojej tożsamości.
PODSUMOWANIE: Moratorium nie jest ani szansą, ani tylko zagrożeniem dla rozwoju. Po podjęciu „zobowiązań na życie” i zbudowaniu własnej tożsamości, moratorium psychospołeczne nie kończy się wcale. Pytania egzystencjalne na temat tego „kim jesteśmy?” towarzyszą nam przez całe życie.
Moratorium zawsze jest czasem, którego człowiek potrzebuje, aby móc stawać się i pozostawać wiernym.