PRAWO WYZNANIOWE

ZAGADNIENIA WSTĘPNE PRAWA WYZNANIOWEGO

Zjawisko religijności jako przedmiot prawa wyznaniowego

-ujmowane jest ono przez prawo w dwóch wymiarach:

a) wymiar indywidualny

-jest to osobista więź człowieka z Bogiem (stosunek człowieka do sacrum), która obejmuje:

*uznanie określonych prawd, co do istnienia istoty transcendentalnej (nadprzyrodzonej)

*kwestie egzystencji (ontologii) człowieka w świecie(pytania o sens życia)

*zasady postępowania w życiu prywatnym i publicznym np. przekonania religijne

-sferę wolności w której osoba może wyrażać swą więź z Bogiem w sposób nieskrępowany określa prawo

b) wymiar wspólnotowy i instytucjonalny

-wyraża się w istnieniu sformalizowanych grup społecznych w które łączą się ludzie tej samej wiary

-czyli mający takie same przekonania, co do wartości religijnych np. wspólnoty religijne

#religia (M)

-jest to oparty na tradycji zespół przekonań i wierzeń religijnych o świecie tj.:

*istocie człowieka i społeczeństwa w świecie

*istocie sił rządzących w świecie w których odzwierciedla się stosunek człowieka do sacrum

-urzeczywistnia się on w elementach strukturalnych religii: doktrynie, kulcie organizacji religijnej

#wyróżnia się dwa wymiary religii: (M)

-formułują one powody dla których państwo powinno ustosunkować się do religii

a) prywatny - dotyczy jednostki

-jest to ochrona praw człowieka do osobistych przekonań i uczuć religijnych (sfera jego wolności)

b) publiczny - dotyczy związków religijnych i kościołów

-jest to respektowanie przez państwo i inne instytucje roli jaką pełnią sformalizowane instytucje religijne

Pojęcie związku wyznaniowego

-definicja zawarta jest w art. 2 ustawy z 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

-jest to wspólnota religijna założona w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej

-która posiada własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe

-np. Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego w Polsce, Jednota Braci Polskich

-wśród nich wyróżnia się kościoły

-nazwę tę stosują głównie związki wyznaniowe, które opierają się na doktrynie chrześcijańskiej

-np. Kościół Katolicki, Kościół Ewangelicko - Augsburski, Kościół Chrześcijan Baptystów, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

-posługują się nią też inne grupy religijne jak np. Polski Kościół Słowiański, Rodzimy Kościół Polski

#reżim prawny związków wyznaniowych

-jest to odrębny reżim prawny, który może być on oparty na:

a) rejestrze prowadzonym przez ministra właściwego ds. wyznań religijnych (MSWiA)

-podlegają mu grupy, które dokonały wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych

-obecnie działa około 150 grup religijnych

b) ustawie o stosunku państwa do związku wyznaniowego

-jest to szczególny sposób regulujący sytuację prawną związku wyznaniowego

-wejście ustawy w życie pociąga za sobą wykreślenie związku z rejestru

-w oparciu o ustawę działa 15 KiZW m.in. katolicki, prawosławny, ewangelicko - augsburski

Pojęcie prawa wyznaniowego

1. ks. prof. Misztal

-prawo wyznaniowe to odrębna dyscyplina naukowa i dydaktyczna, a nawet gałąź prawa

-jest to zespół norm prawnych, które dotyczą kościołów i związków wyznaniowych i odnoszą się do:

a) wolności sumienia i religii jednostek

-co wynika z art. 53 Konstytucji, który dotyczy wolności religijnej jednostek

b) statusu wspólnot religijnych

-co wynika z art. 25 Konstytucji, który określa zasady stosunku państwa do kościoła i innych związków wyznaniowych

-prawo to zaliczane jest do prawa publicznego i reguluje sferę stosunków wyznaniowych

-za jego pomocą państwo wyraża swój stosunek do zjawiska religijności

-pojęcie to nie jest tożsame z prawem kościelnym (kanonicznym)

2. ks. prof. Krukowski

-prawo wyznaniowe to termin techniczny

-jest to zespół norm prawnych przez które państwo określa swoje stanowisko wobec zjawiska religijności

Prawo wyznaniowe świeckie w systemie prawa państwowego

-jest to odrębna dyscyplina naukowa i dydaktyczna, która odnosi się do unormowań związanych z:

*wolnością sumienia i religii poszczególnych ludzi

*statusem grup religijnych

-unormowania te wchodzą w zakres różnych gałęzi prawa m.in.:

*administracyjnego (zrzeszanie się, zbiórki publiczne, struktura administracji wyznaniowej)

*rodzinnego (wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa)

*karnego (przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania

*podatkowego (opodatkowanie kościelnych osób prawnych oraz osób duchownych)

Prawo wyznaniowe kościelne (kościelne) w systemie polskiego prawa państwowego

-prawo kościelne to wewnętrzne prawo wspólnot religijnych, czyli danego kościoła lub związku wyz.

-prawo kanoniczne to z kolei prawo konkretnego kościoła, czyli Kościoła katolickiego

#wyróżnia się 4 teorie o stosunku prawa państwowego do prawa wewnętrznego wspólnot religijnych

1. Pozaprawnej natury

-prawo może pochodzić jedynie od państwa

-dlatego prawo wewnętrzne danej wspólnoty rel. ma charakter norm moralnych lub dyscyplinarnych

2. Skuteczności prawnej - sformułowana niegdyś przez Kościół katolicki

-prawo wewnętrzne danej wspólnoty obowiązuje wszystkich ludzi

3. Natury statutowej - powstała w systemach rozdziału kościoła od państwa

-związki wyznaniowe to organizacje lub zrzeszenia prywatne

-nie mają osobowości publicznoprawnej

-prawo przez nie tworzone stanowi ich statuty

-są one akceptowane przez państwo, jeżeli nie są sprzeczne z prawem świeckim

4. Recepcji - najpowszechniejsza

-normy wewnętrzne danej wspólnoty rel. nie obowiązują automatycznie na forum państwowym

-mogą uzyskać taki status tylko dzięki decyzji władz świeckich np. konkordat

INSTYTUCJA WOLNOŚCI SUMIENIA I RELIGII

Pojęcie wolności sumienia i wyznania, a pojęcie wolności sumienia i religii

#instytucja ta posiada dwie nazwy, które regulują ten sam obszar

a) Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku posługuje się terminem wolność sumienia i religii

-art. 53; rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

-dotyczy wolności religijnej jednostek, a więc wolności sumienia i religii w wymiarze indywidualnym

-określenie to związane jest z Deklaracją Kościoła Katolickiego o Wolności Religijnej

-a w istocie z założeniami doktryny Soboru Watykańskiego II

-jest to określenie nowe, gdyż na gruncie Konstytucji z 1952 funkcjonowała wolność sumienia i wyznania

-za czasów PRL zaliczana ona była do praw obywatelskich koncesjonowanych przez państwo

-nowa konstytucja miała zerwać z tym założeniem

#wyjątek to art. 48 Konstytucji, który używa pojęcia wolność sumienia i wyznania

b) Ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

-teoretycznie ustawa ta z uwagi na sprzeczność z Konstytucją powinna zostać uchylona

-tak się nie stało, a w czerwcu 1997 roku dokonano jej nowelizacji i dostosowano do wymogów Konst.

-w lutym 2000 roku ogłoszono natomiast tekst jednolity

#wolność sumienia (M)

-jest to uprawnienie jednostki do swobodnego wyboru, kształtowania i zmiany

-poglądów lub przekonań w sprawach religii

-jest to swego rodzaju wewnętrzna wolność człowieka gwarantowana przez prawo wyłącznie jemu

-w której w sposób wolny może on kształtować swoje przekonania

-obejmuje, więc religijność światopoglądową człowieka, która dotyczy sfery jego przekonań

-jest ona nieograniczona i absolutna

-niektórzy autorzy ujmują to jeszcze szerzej. rozciągając to uprawnienie

-na wybór, ukształtowanie i zmianę swego poglądu materialistycznego

#wolność wyznania (M)

-jest to prawo jednostki do uzewnętrzniania i manifestowania

-swych poglądów i przekonań w sprawach religii oraz postępowania zgodnie z nimi

-może się to odbywać indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie

-jest to swego rodzaju zewnętrzna wolność człowieka tzw. wolność wyznawania religii

-uważana jest ona za przedłużenie bądź dopełnienie wolności sumienia

-ma dla niej charakter wtórny

-niektórzy autorzy dopuszczają w jej granicach, także

-możliwość manifestowania poglądów areligijnych oraz ateistycznych

#wniosek (M)

-oba rodzaje wolności dotyczą tego samego przedmiotu

-tj. aktywności religijno - światopoglądowej człowieka

-nie są to jednak pojęcia identyczne

-wolność sumienia i wyznania dotyczy dwóch aspektów tego samego problemu

-dlatego też w konstytucjach i innych aktach prawnych umieszcza się je łącznie

#wolność religijna (M)

-może być ona rozumiana w 3 aspektach: (psychologiczny, moralny, prawny)

a) psychologiczny jako wolność sumienia

b) moralny jako kształtowanie sumienia człowieka tj. odróżnienie dobra od zła

c) prawny jako unormowanie sfery wolności przez normy prawne

-wyróżniają ja 3 elementy: (sumienie, kult, kościół)

a) sumienie

-jest to nieskrępowane prawo osoby do pozytywnego lub negatywnego określenia się

-w stosunku do wykonywania czynności kultu dla Boga

-tożsame z wolnością kościołów i innych związków wyznaniowych jako wspólnot religijnych

b) kult (pokrywa się z wolnością wyznania)

c) kościół

#różnica pomiędzy wolnością sumienia i wyznania, a wolnością sumienia i religii

a) WSiW wiąże się z doktrynami polityczno - państwowymi, których początkiem jest liberalizm

b) WSiR związana jest ze współczesną doktryną społeczną Kościoła Katolickiego

Doktrynalne koncepcje rozumienia instytucji prawnej wolności sumienia i wyznania (M)

1. Pogląd jednowymiarowy (mniejszościowy)

-między pojęciami nie ma żadnych różnic

-wolność sumienia tożsama jest z wolnością wyznania i tak się ją definiuje

-pojęcie sumienia rozciąga się na problemy, które wchodzą w zakres pojęć innych wolności

-np. wolności stowarzyszeń

2. Pogląd dwuwymiarowy (większościowy)

-w pojęciu wolności sumienia i wyznania wyodrębnia się dwa zagadnienia:

*pojęcie wolności sumienia

*pojęcie wolności wyznania

-powód to istnienie dwóch sfer aktywności światopoglądowej człowieka, a w tym religijnej:

a) sfera wewnętrzna dotyczy kształtowania przekonań światopoglądowych

b) sfera zewnętrzna polega na ujawnianiu na zewnątrz własnych przekonań i postępowaniu zgodnie z przyjętymi przez siebie zasadami i nakazami

-za poglądem tym opowiadają się współczesne deklaracje, konwencje i umowy międzynarodowe

KONSTYTUCYJNE REGULACJE WOLNOŚCI SUMIENIA I RELIGII

Podmiotowy zakres wolności sumienia i religii

1. Każdy człowiek od urodzenia, aż do śmierci ma zapewnioną wolność sumienia i religii

-tylko człowiekowi gwarantowana jest wolność sumienia (M)

-źródłem wolności i praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka

-niektóre prawa i wolności są zatem przyrodzonym atrybutem człowieka (M)

-i wywodzą się z jego naturalnego godności (M)

2. Rodzina (rodzice i dziecko)

3. Sformalizowane wspólnoty wyznaniowe (kościoły i inne związki wyznaniowe)

-nie są wymienione wprost w Konstytucji (M)

Przedmiotowy zakres wolności sumienia i religii

-Konstytucja określa wyłącznie zakres wolności religii, czyli sfery wyznania (M)

-gdyż chodzi tutaj o wolność człowieka w zakresie wewnętrznym

-która nie może być regulowana za pomocą norm prawnych

1. Dla każdego człowieka wolność religii obejmuje:

a) wolność wyznawania lub przyjmowania religii wg własnego wyboru

b) wolność uzewnętrzniania swej religii indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie poprzez:

*uprawianie kultu

*modlitwę jako formę kultu

*uczestniczenie w obrzędach

*praktykowanie

*nauczanie

*posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących

*korzystanie z pomocy religijnej w miejscu przebywania

2. Dla rodziny wolność religii obejmuje:

a) prawo rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami

-mają oni prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego oraz religijnego

-zgodnie ze swoimi przekonaniami

-wychowanie to powinno uwzględniać:

*stopień dojrzałości dziecka

*wolność sumienia i wyznania dziecka

*przekonania dziecka

b) prawo dziecka do korzystania z wychowania i nauczania moralnego oraz religijnego

3. Dla Kościołów i związków wyznaniowych wolność religii obejmuje:

-prawo nauczania religii w szkole, jeżeli:

*podmioty te mają uregulowaną sytuację prawną

*fakt ten nie narusza wolności sumienia i wyznania innych osób

-niezależnie od tego uprawnienia podmioty te mogą nauczać religii w innych miejscach

#wg ks. prof. Misztala powyższy zapis stanowi wolność religii w aspekcie pozytywnym

-jest to tzw. wolność do działania rozumiana jako przejaw uzewnętrzniania religii

Gwarancje korzystania z wolności sumienia i religii

-gwarancje te stoją na straży istoty wolności (M)

1. Nikt nie może być zmuszany do uczestnictwa lub nieuczestnictwa w praktykach religijnych

2. Nauczanie religii w szkołach nie może naruszać wolności sumienia i wyznania korzystających z tego

3. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swego: (najważniejsza)

a) światopoglądu

b) przekonań religijnych

c) wyznania

-chyba, że chce to uczynić dobrowolnie

-inne podmioty, niż organy władzy publicznej mogą, więc to czynić np. prywatni pracodawcy (M)

-mają temu zapobiegać uregulowania międzynarodowe (M)

-gwarancje te wynikają z zasady neutralności światopoglądowej (M)

-a władze publiczne nie mogą ingerować w powyższe przymioty (M)

#wg ks. prof. Misztala powyższy zapis stanowi wolność religii w aspekcie negatywnym

-jest to tzw. wolność od przymusu rozumiana jako przejaw uzewnętrzniania religii

Granice korzystania z wolności religii

-Konstytucja określa wyłącznie granice wolności uzewnętrzniania religii, czyli sfery wyznania (M)

-ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie w drodze ustawy, gdy jest to konieczne dla ochrony:

*bezpieczeństwa państwa (nie jest zawarte w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania)

*porządku publicznego

*zdrowia

*moralności

*wolności i praw innych osób

-dodatkowych ograniczeń w sprawach religijnych nie można wprowadzić

-nawet z powodu stanów nadzwyczajnych

USTAWOWE REGULACJE WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA (M)

-podstawę stanowi tutaj ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

Podmiotowy zakres wolności sumienia i wyznania

1. Każdy obywatel

-Rzeczpospolita Polska każdemu obywatelowi zapewnia wolność sumienia i wyznania (art. 1)

2. Cudzoziemcy i bezpaństwowcy, jeżeli przebywają na terytorium RP

-korzystają z wolności sumienia i wyznania na równi z obywatelami polskimi

Przedmiotowy zakres wolności sumienia i wyznania

#wolność sumienia i wyznania obejmuje:

1. Klauzulę sumienia na którą składa się:

a) wolność wyboru religii lub przekonań

b) prawo do zachowania milczenia w sprawach swojej religii lub przekonań

2. Klauzulę wyznania - swoboda wyrażania przekonań indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie

#uprawnienia obywateli korzystających z wolności sumienia i wyznania:

-to one wyznaczają zakres przedmiotowy wolności

a) tworzenie wspólnot religijnych (kościołów i związków wyznaniowych)

b) uczestniczenie w czynnościach i obrzędach religijnych, wypełniania obowiązków religijnych oraz obchodzenia świąt

c) przynależność do kościołów i innych związków wyznaniowych

d) głoszenie swojej religii lub przekonań

e) wychowywanie dzieci zgodnie ze swymi przekonaniami w sprawach religii

f) utrzymywanie kontaktów ze współwyznawcami (w tym uczestnictwo w pracach organizacji religijnych o zasięgu międzynarodowym)

g) korzystanie ze źródeł informacji na temat religii

h) wytwarzanie, nabywanie i korzystanie z przedmiotów, które są potrzebne do kultu i praktyk religijnych

i) wytwarzanie, nabywanie i posiadanie artykuły potrzebne do przestrzegania reguł religijnych

j) wybieranie stanu duchownego lub zakonnego

k) zrzeszanie się w organizacjach świeckich dla realizacji zadań, które wynikają z wyznawanej religii lub przekonań w sprawach religii

l) otrzymanie pochówku zgodnego z wyznawanymi zasadami rel. lub przekonaniami w sprawach religii

Granice korzystania z wolności wyznania

-dotyczą wyłącznie sfery wyznania

-mogą być kształtowane wyłącznie aktem rangi ustawowej, gdy jest to konieczne dla ochrony:

a) bezpieczeństwa publicznego

b) porządku

c) zdrowia

d) moralności publicznej

e) podstawowych praw i wolności innych osób

-korzystanie z wolności nie może prowadzić do uchylania się

-od wykonywania obowiązków publicznych, które zostały nałożone przez ustawy

a) bezpieczeństwo publiczne

-dotyczy zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych o szczególnym charakterze

-chodzi tutaj o zdarzenia, które stanowią podstawę do wprowadzenia stanów nadzwyczajnych

b) porządek (wewnętrzny)

-dotyczy zagrożeń w wyniku, których organy władzy w czasach pokojowych

-mają obowiązek ograniczyć sferę wolności jednostki

c) i d) zdrowie lub moralność publiczna

-chodzi tutaj o praktyki religijne, które mogą godzić w te wartości

-np. zakaz transfuzji krwi u Świadków Jehowych, który można złamać dla ratowania życia

e) podstawowe prawa i wolności innych osób - granica uniwersalna

-dotyczy to wolności każdego rodzaju np. wolność słowa

-wolność jednego człowieka kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiego człowieka

-wolność religijna nie może naruszać wolności innych osób

Gwarancje korzystania z wolności sumienia i wyznania

1. Nikt nie może być dyskryminowany bądź uprzywilejowany z powodu religii lub przekonań w sprawach religii

2. Nie wolno zmuszać obywateli do niebrania udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych ani do udziału w nich.

ŚRODKI PRAWNE OCHRONY WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA (M)

Doktrynalne koncepcje gwarancji wolności sumienia i wyznania

#definicja i podział gwarancji

-gwarancja to całokształt czynników i środków, które zapewniają w sposób trwały

-wprowadzanie w życie i przestrzeganie praw i wolności obywatelskich

1. prof. Pietrzak

-jest to podział sztuczny, a oba rodzaje gwarancji dotyczą sfery prawnego zabezpieczenia praw i wolności

a) bezpośrednie

-polegają na podniesieniu do rangi odpowiedniej instytucji prawnej

-regulacji, które stoją na straży wolności sumienia i wyznania

b) pośrednie

-wyrażają się w przyjęciu zasad i rozwiązań instytucjonalno - prawnych

-mają na celu ułatwienie korzystania z ich uprawnień przez jednostki i zbiorowości religijne

-oraz zapobieganie ich naruszaniu

2. prof. Burda

a) materialne (realne)

-obejmują całokształt środków materialnych, instytucji i urządzeń

-potrzebnych do realizacji praw i wolności obywatelskich

-chodzi tu o czynniki z zakresu ustroju społeczno - ekonomicznego i szeroko pojętej kultury

b) formalne (prawne)

-jest to zbiór odpowiednich urządzeń politycznych i prawnych

-które są celowo powołane do zabezpieczenia sfery wolności przez aparat państwowy

#gwarancje pośrednie = materialne

a) instytucja rozdziału kościoła od państwa

-oznacza neutralność państwa wobec poglądów i przekonań religijnych oraz religii

b) równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych

-państwo ma jednakowo traktować wszystkie kościoły i związki wyznaniowe

-różnicowanie ich wpływa bezpośrednio na indywidualne uprawnienia ich członków

c) równouprawnienie obywateli bez względu na ich stosunek do religii

-organy państwowe mają jednakowo traktować obywateli oraz:

*gwarantować im wszystkie prawa polityczne i cywilne

*nie stwarzać różnic z powodu przekonań religijnych

d) swoboda wypełniania przez kościoły i związki wyznaniowe funkcji religijnych

#gwarancje pozaprawne

*poziom kultury politycznej w państwie

*tolerancja przekonań religijnych

*tradycje historyczne

*zobowiązania państwa wynikające z prawa międzynarodowego

*nadzór państwa nad działalnością związków wyznaniowych

*ustawowa forma regulacji stosunków wyznaniowych w państwie

System środków prawnych jakie stoją na straży wolności sumienia i wyznania w Polsce

-rolę tę pełnią gwarancje bezpośrednie, czyli formalne (prawne)

-jako celowo ustanowione instytucje prawne

-normy gwarancji wywodzą się z:

*prawa konstytucyjnego

*prawa administracyjnego (materialne, proceduralne, postępowanie egzekucyjne)

*cywilnego (materialne, procesowe)

*karnego (materialne, procesowe, wykonawcze)

I Prawo konstytucyjne

1. Działalność Trybunału Konstytucyjnego

a) kościoły i inne związki wyznaniowe mogą wystąpić z wnioskiem o kontrolę konstytucyjności i legalności aktu normatywnego, jeżeli dotyczy on spraw objętych ich zakresem działania

b) każdy może wnieść skargę konstytucyjną, jeżeli naruszono jego konstytucyjne wolności lub prawa w konsekwencji ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej

1. Prawo do sądu, czyli do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd

2. Prawo do wystąpienia do RPO z wnioskiem o pomoc w ochronie swych wolności i praw

II Prawo karne

1. Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (część szczegółowa); rozdział 24 Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania mające charakter występków

-ochrona polega na ściganiu czynów, które godzą w wolność sumienia i wyznania, a posiadają ustawowe znamiona przestępstwa: (są powszechne, umyślne, ścigane z urzędu - oskarżenia publicznego)

#grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 podlega ten kto:

a) art. 194 KK - chroniony jest człowiek (wszystkie jego prawa wynikające z WSiW)

-ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach

-ze względu na jego przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość tzw. dyskryminacja religijna

-ochrona dotyczy również wyznawania poglądów inne, niż religijne

b) art. 195 KK - chroniony jest kościół i związek wyznaniowy

-złośliwie przeszkadza publicznemu wykonywaniu aktu religijnego kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej

-złośliwie przeszkadza pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym (tutaj, także świeckim)

c) art. 196 KK - chroniony jest człowiek i rodzina

-obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie:

*przedmiot czci religijnej

*miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych

d) art. 262 KK; rozdział 32 Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu

-znieważa zwłoki, prochy ludzkie lub miejsce spoczynku zmarłego

#kto ograbia zwłoki, grób lub inne miejsce spoczynku zmarłego

-podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8

#karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 podlega ten kto:

e) art. 119 KK; rozdział 16 Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne

-stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej:

*przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej

*przynależności wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości

-podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5

f) art. 136 KK; rozdział 17 Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej

-na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dopuszcza się czynnej napaści na głowę obcego państwa

-a więc również na Papieża

2. Kodeks Postępowania Karnego z dnia 6 czerwca 1997 r.; rozdział 21 Świadkowie

#art. 178 KPK - chroniona jest tajemnica spowiedzi

-nie wolno przesłuchiwać duchownego jako świadka, co do faktów o których dowiedział się na spowiedzi

-duchowny w ogóle nie może być powołany jako świadek

3. Kodeks Karny Wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 r.; oddział 4 Prawa i obowiązki skazanego

a) art. 106 KKW - podstawowe uprawnieni skazanego w zakresie wolności religijnej

-skazany ma prawo do:

*wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych

*bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładzie karnym w dni świąteczne *słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu,

*posiadania niezbędnych w tym celu książek, pism i przedmiotów

*uczestniczenia w prowadzonym w zakładzie karnym nauczaniu religii

* brania udziału w działalności charytatywnej i społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego

*spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy

-duchowni mogą odwiedzać skazanych w pomieszczeniach, w których przebywają.

-korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji

-ani zakłócać porządku zakładu karnego

b) art. 107 KKW - szczególne uprawnienia tzw. więźniów sumienia

-skazani za przestępstwo popełnione z motywacji politycznej, religijnej lub przekonań ideowych

-odbywają karę w oddzieleniu od skazanych za inne przestępstwa

-mają prawo do korzystania z własnej odzieży, bielizny i obuwia oraz nie podlegają obowiązkowi pracy

-z uprawnień nie korzystają skazani za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy

III Prawo cywilne

1. Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r.; tytuł 2 Osoby, dział 1 Osoby fizyczne, rozdział 1 Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

a) art. 23 KC - wolność sumienia jako dobro osobiste (uczucia religijne wedle książki również)

-dobra osobiste człowieka jak swoboda sumienia pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach

b) art. 24 KC - środki ochrony dóbr osobistych

-ten, czyje dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, może żądać:

*zaniechania działania, chyba że nie jest ono bezprawne

*usunięcia skutków naruszenia przez osobę, która go dokonała (oświadczenie o danej treści i formie)

*zadośćuczynienia pieniężnego

*zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny

*naprawienia szkody majątkowej, gdy została wyrządzona

2. Kodeks Postępowania Cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r.; dział 3 Dowody, rozdział 2 Postępowanie dowodowe, oddział 3 Zeznania świadków

#art. 261 KPC duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi

-oznacza to, że może być powołany jako świadek

IV. Prawo administracyjne

1. Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych

-w Polsce istnieją cmentarze wojenne, komunalne oraz wyznaniowe

-państwo gwarantuje nienaruszalność cmentarzy wyznaniowych (wg Konkordatu) w tym sensie, że:

*związki wyznaniowe będące gospodarzem cmentarza mogą wykonywać akty kultu religijnego

*cmentarzom przysługuje ochrona prawnokarna i prawnowykroczeniowa

*zamykania cmentarzy dokonują właściwe władze kościelne

-związki wyz. mają praw do posiadania, zarządzania, zakładania i poszerzania cmentarzy grzebalnych

#ustawa gwarantuje prawo do pogrzebu zgodnie z przekonaniami w miejscach pochówku lub na cmentarzach komunalnych

-prawo to gwarantowane jest przez państwo

-oznacza to, iż nie jest ono tożsame z prawem do pogrzebu kościelnego

-zarząd cmentarza wyznaniowego musi umożliwić pochowanie na tym cmentarzu bez jakiejkolwiek dyskryminacji, osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących:

*w miejscowościach, w których nie ma cmentarzy komunalnych

*gdy prawo nabyte do pochówku w określonym miejscu cmentarza posiada osoba zmarła, jej małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, przysposobiony

-istota tego obowiązku polega na umożliwieniu pochowania

-i stanowi realizację prawa do grobu (prawa do miejsca pochowania) jako elementu prawa do pogrzebu

2. Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o NSA oraz o zmianie ustawy - KPA

-sądy administracyjne mają chronić uprawnienia związków wyznaniowych,

-które wykonują funkcje religijne

-gdy organy władzy naruszą ich prawa to podmioty te mogą zaskarżyć decyzje adm. do sądu adm.

3. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

-egzekucji administracyjnej bez względu na swą wartość nie podlegają

-przedmioty służące zobowiązanemu i członkom jego rodziny do wykonywania praktyk religijnych

-każdy kto wykaże, iż zgodnie z jego przekonaniami dany przedmiot ma taki status

-może wystąpić o jego wyłączenie z egzekucji

4. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. KPA

#art. 82 KPA - chroniona jest tajemnica spowiedzi

-duchowny nie może być świadkiem, co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi

-tak samo jak w KPK; inaczej w KPC

5. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o służbie zastępczej

#kwestia służby zastępczej została uregulowana w Konsytucji, która stanowi, iż

-do służby zastępczej obowiązany może być obywatel, któremu nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej:

*przekonania religijne

*wyznawane zasady moralne

#zasady odbywania służby określa ustawa:

-odbycie służby zastępczej oznacza spełnienie powszechnego obowiązku obrony RP

-służba trwa 18 miesięcy, a dla absolwentów szkół wyższych 6 miesięcy

-potem następuje przeniesienie do rezerwy

-istota służy polega na wykonywaniu prac na podstawie skierowania na rzecz:

*ochrony środowiska

*ochrony przeciwpożarowej

*ochrony zdrowia

*pomocy społecznej

*opieki nad osobami niepełnosprawnymi lub bezdomnymi

*administracji publicznej

*wymiaru sprawiedliwości

-służba ta może odbywać się w:

*państwowych i samorządowych jednostkach organizacyjnych

*publicznych zakładach opieki zdrowotnej

*organizacjach pożytku publicznego - jeżeli jest to organizacja KiZW to wymaga się zgody poborowego

-jej odbycie wymaga zgody ministra właściwego ds. pracy, która wydawana jest na wniosek podmiotu

-który che, by poborowi odbywali u niego służbę zastępczą np. szpital

-wniosek o skierowanie do służby składa poborowy przeznaczony do:

*odbycia zasadniczej służby wojskowej

*przeszkolenia wojskowego

-wniosek składa się do komisji wojewódzkiej ds. służby zastępczej za pośrednictwem wojskowego komendanta uzupełnień najpóźniej w dniu doręczenia karty do odbycia służby wojskowej; zawiera on:

*oświadczenie o wyznawanych przekonaniach religijnych

*wskazanie w wyznawanej doktrynie podstawy wyłączającej możliwość odbywania służby

6. Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (patrz organy adm. wyzn.)

V Skarga do ETS po wyczerpaniu środków odwoławczych, gdy organy władzy naruszają prawa gwarantowane w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 r.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE (M)

-dla praw człowieka w tym praw do wolności sumienia i religii

-wymaga się ratyfikacji umowy międzynarodowej za uprzednią zgoda wyrażoną w ustawie

I. Pokój religijny w Augsburgu z 25 września 1555 r.

-zakończył wieloletnie wojny pomiędzy katolickim cesarzem Karolem V

-a książętami protestanckimi zrzeszonymi w tzw. Związku Szmalkaldzkim

-wprowadza zasadę czyja władza tego religia (cuius regio eios religio)

-władca może wybrać religię dla swoich poddanych

-ci, którzy jej nie akceptują mogą przenieść się do innego księstwa

-książęta niemieccy mają w tym zakresie niezależność w stosunku do cesarza

II. Pokój Westfalski z 24 października 1648 r. - kończy Wojnę Trzydziestoletnią

-zawarty został w Świętym Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego w przez cesarza Ferdynanda III ze strony Habsburgów w:

*Munster - a Ludwikiem XIV i kardynałem Jules Mazarin z Francji

*Osnabruck -a Szwecją

-potwierdza zasadę czyja władza tego religia

-mniejszości narodowe mają jednak prawo wyznawać swoje religie na zasadzie tolerancji

-dotyczy to katolicyzmu, kalwinizmu i luteranizmu??

III. Traktat Westfalski z 28 czerwca 1919 r. (ratyfikowany 10 stycznia 1920 r. - wtedy wszedł w życie)

-jest to główny układ pokojowy kończący I Wojnę Światową

-który został zawarty pod auspicjami Ligii Narodów

-traktat przewidywał utworzenie tej organizacji, a jej statut był jego częścią]

-traktat chroni ogólne prawa mniejszościowe, a nie tylko wolność religijną

-uznaje on odrębność mniejszości narodowych tzn. ich kulturę, język i religię

IV. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r. (Paryż) - ONZ

-akt ten rozpoczyna budowę standardów międzynarodowych dla wolności sumienia i wyznania

-nie ma jednak charakteru powszechnie obowiązującego i wymaga wewnętrznych regulacji państwa

-został protokołowany przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych

-prawem każdego człowieka jest prawo do wolności myśli, sumienia i religii

-wolność religijna przypisana jest, więc do osoby ludzkiej

-a owe prawa traktowane są jako prawa naturalne powiązane z godnością człowieka

V. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności przyjęta przez Radę Europy

4 listopada 1950 r. (Rzym) wraz z protokołami dodatkowymi

-jest to tzw. Europejska Konwencja Praw Człowieka

-gwarantuje ochronę wolności myśli, sumienia i religii w wymiarze indywidualnym

#wprowadza dodatkową płaszczyznę ochrony przed dyskryminacją

-która jest tożsama z zasadą równości Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych

-pozostałe elementy również są tożsame z tym paktem

#najważniejszy jest protokół nr 1, który stanowi, iż rodzice mają prawo do określana kierunku wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi

VI. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966 r. - ONZ

-został ratyfikowany przez Polskę 3 lipca 1977 r.

#preambuła stanowi, iż wolność religijna traktowana jest jako prawo naturalne

-które wynika z przyrodzonej godności człowieka

-podstawę wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie stanowi stanowi uznanie:

*przyrodzonych godności

*równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej

#zasada równości stanowi, iż każde z państw (strona) paktu zobowiązuje się przestrzegać i zapewniać

-wszystkim osobom, które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji

-prawa uznane w tym pakcie bez względu na jakiekolwiek różnice jak:

*rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne i inne

*pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuacja majątkowa, urodzenie lub inne okoliczności

#konstrukcja prawna wolności religijnej

-wolność ta ma 3 aspekty tj, wolność sumienia, wyznania, oraz myśli (poszerzenie wolności o tę cechę)

1. Podmiot wolności

-poza człowiekiem z wolności mogą korzystać rodzice lub opiekunowie prawni

-dla zapewnienia swym dzieciom wychowania religijnego i moralnego zgodnie ze swymi przekonaniami

2. Przedmiot wolności

a) posiadanie lub przyjmowanie wyznania i przekonań wg własnego wyboru

b) uzewnętrznianie swej religii lub przekonań (indywidualne, wspólnie, publicznie, prywatnie) poprzez:

*uprawianie kultu

*uczestniczenie w obrzędach

*praktykowanie

*nauczanie

3. Granice wolności wyznania

a) przesłanka formalna - wprowadzanie ograniczeń wyłącznie w drodze ustawy

b) przesłanka materialna stanowi, iż ograniczenia te muszą być niezbędne dla ochrony:

*bezpieczeństwa publicznego

*porządku, zdrowia, moralności publicznej

*podstawowych praw i wolności innych osób

4. Gwarancje korzystania z wolności

-nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowi zamach na jego wolność

-posiadania lub przyjmowania wyznania albo przekonań wg własnego wyboru

VII. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z dnia 19 grudnia 1966 roku - ONZ

-rodzice oraz opiekunowie prawni mają wolność w zakresie wychowania religijnego oraz moralnego

-swych dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami

VIII. Deklaracja w sprawie wyeliminowania wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach z 25 listopada 1981 r. - ONZ

-została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych

-precyzuje ona pola dyskryminacji ze względu na przekonania religijne określając formy nietolerancji:

-nietolerancja i dyskryminacja oparta na religii lub przekonaniach oznacza

-rozróżnienie, wykluczenie, ograniczenie, uprzywilejowanie oparte na religii lub przekonaniach

-które za swój cel ma zniesienie lub podkopanie uznania, korzystania lub uprzywilejowania

-praw człowieka i podstawowych wolności na zasadzie równości

PRAWO WSPÓLNOTOWE (M)

1. Traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 r.

-działalność UE opiera się na zasadach:

*poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności (cel pol. zagranicznej i warunek członkostwa)

*respektowania tożsamości narodowej państw członkowskich

-unia działa, więc szanując wolność myśli, sumienia i wyznania

2. Traktat Amsterdamski z 2 października 1997 r.

-podkreśla, iż wolność sumienia i wyznania to podstawowe prawa na których opiera się UE

#deklaracja nr 11 w sprawie statusu kościołów i organizacji niewyznaniowych

-zawiera tzw. klauzulę wyznaniową (klauzula o kościołach) z dnia 18 czerwca 1997 roku

-została uchwalona przez Radę Europejską

-kraje członkowskie mogą samodzielnie regulować sytuację prawną związków wyznaniowych

-w sposób, który nie będzie narzucał określonego modelu rozwiązań

-UE przestrzega i nie narusza rozwiązań krajowych (statusów), które dotyczą sytuacji prawnej:

*kościołów, stowarzyszeń lub wspólnot religijnych (związków wyznaniowych)

*organizacji niekonfesyjnych i światopoglądowych w państwach świeckich

-zjawisko religijności oraz model państwa w odniesieniu do religii i kościołów

-regulują, więc same kraje członkowskie

3. Karta Praw Podstawowych z 7 grudnia 2000 r. (Nicea) - akt o charakterze politycznym

-wolność sumienia i religii traktowana jest jako wspólne dziedzictwo duchowo - religijne i moralne państw europejskim

-akt ten potwierdza:

*prawo każdego człowieka do tej wolności myśli, sumienia i religii

*prawo do odmowy pełnienia służby wojskowej ze względów sumienia zgodnie z ustawami krajowymi

*zakaz dyskryminacji

*poszanowanie zróżnicowania religijnego, kulturowego i językowego

4. Biała Księga na temat Rządzenia Europą 2001 r.

-kościoły mają prawo wnosić wkład w proces rządzenia Europą

-gdyż odgrywają istotną rolę w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego

#stosunki Stolicy Apostolskiej z UE utrzymują:

a) przedstawiciel dyplomatyczny tzw. nuncjusz

-jest to dziekan korpusu dyplomatycznego akredytowanego przy Wspólnotach

b) Komisja Episkopatów Wspólnoty Europejskiej

-składa się ona z biskupów relegowanych przez Konferencje Episkopatów państw członkowskich

-przedstawicielem innych 126 kościołów i 43 organizacji jest Konferencja Kościołów Europejskich

SYSTEM POWIĄZAŃ PAŃSTWA Z KOŚCIOŁAMI I ZWIĄZKAMI WYZNANIOWYMI

-systemy relacji państwa z kościołem klasyfikowane są wg kryterium: (ks. prof. Krukowski)

a) merytorycznego (zasady ustrojowe państwa) - państwa wyznaniowe i świeckie

b) formalnego (regulacja stosunków w płaszczyźnie prawnej) - konkordatowe i bezkonkordatowe

Pojęcie systemu powiązania państwa ze związkami wyznaniowymi (inny skrypt)

-istota systemu powiązania polega na uznawaniu i stosowaniu kryteriów religijnych w działalności publ.

-poczynania władz państwowych kontroluje się pod względem przestrzegania zasad moralnych i rel.

-wiele nakazów i treści religijnych zyskuje sankcje prawa państwowego i wpływa na działanie państwa

-państwo wyznaniowe stwarza korzystne warunki do rozwoju idei i instytucji religijnych

-występuje uprzywilejowany kościół państwowy

-system jest widoczny w:

*niewielkiej liczbie państw w których większość stanowią chrześcijanie

*wielu państwach o przewadze wyznawców Islamu

-w państwie wyznaniowym religia spełnia funkcje religijne, ideologiczne, normotwórcze i polityczne

Charakter ustrojowy państwa wyznaniowego (M)

1. W wersji tradycyjnej (zamkniętej) posiada następujące cechy:

a) państwo opowiada się za określoną religią lub kościołem, który uzyskuje pozycję uprzywilejowaną

b) zajmuje stanowisko, co do prawdziwości danej doktryny religijnej (teologicznej)

c) w ustawie lub umowie konkordatowej państwo formalnie uznaje:

*określoną religię jako oficjalną

*określony kościół jako państwowy

d) ich działalność jest subwencjonowana z funduszy publicznych

e) istnieje formalny zakaz wyznawania innych religii, bądź też są one jedynie tolerowane przez państwo

-te same normy odnoszą się do sfery państwa i kościoła (M)

-powiązanie prawa kościelnego (ius sacrum) i prawa świeckiego (ius profanum) (M)

-w sferze prawnej, doktrynalnej i instytucjonalnej (M)

-model został ustanowiony przez kościół państwowy, który był uprzywilejowany w swej egzystencji (M)

2. W wersji zmodernizowanej (otwartej)

a) państwo nie opowiada się za określoną religią lub kościołem

b) nie zajmuje stanowiska, co do prawdziwości danej doktryny teologicznej (religijnej)

c) państwo uznaje jednak:

*określoną religię jako narodową

*określony kościół jako państwowy z racji historycznych lub socjologicznych np. kościół anglikański w Anglii, kościoły protestanckie w Skandynawii

d) ich działalność jest subwencjonowana z funduszy publicznych

e) istnieją gwarancje wolności religijnej dla wyznawców wszystkich religii oparte na zasadzie równości

-podstawą kształtowania stosunków społecznych są międzynarodowe standardy w sferze wyznaniowej

-model jest mniejszościowy (M)

Sytuacja prawna jednostki oraz związków wyznaniowych w ustrojowym systemie powiązania państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi (inny skrypt)

-sytuacja ta regulowana jest poprzez akty jednostronne lub dwustronne porozumienia

-forma jednostronna dominuje w państwach, gdzie religią panującą jest protestantyzm lub prawosławie

-w kościołach prawosławnych niezależność organizacyjną podkreśla przymiotnik autokefaliczny

-powiązanie religii z instytucjami państwowymi nie występuje w religii islamskiej

-kościół oficjalny posiada korzystniejsze warunki działania i lepsze warunki prawne

-jego uprzywilejowana pozycja przejawia się w:

*osobnym trybie regulacji prawnej

*uprawnieniach majątkowych

*oddziaływaniu na życie publiczne

*formach i zakresie nadzoru państwowego

*kościół oficjalny ma szerokie uprawnienia w zakresie publicznych uroczystości i działalności pozarel.

*często prawo wewnętrzne kościoła uznawane jest za część prawa państwowego

*państwo ma wpływ na strukturę administracyjną kościoła np. obsadzanie stanowisk kierowniczych

*związki wyznaniowe oddziałują na politykę dla ochrony swych interesów religijnych i ekonomicznych

*majątek i dochody kościelne podlegają różnym ulgom podatkowym

*duchowni kościoła oficjalnego często otrzymują uposażenie od państwa

Ewolucja historyczna i współczesne koncepcje polityczno - ustrojowe państwa wyznaniowego

1. Monizm religijno - polityczny (obecnie istnieje w państwach opartych na Koranie)

-charakteryzuje się ścisłym powiązaniem religii z polityką:

*społeczność państwowa utożsamiana jest ze społecznością religijną

*władza polityczna i religijna skoncentrowana była w jednym podmiocie

-monarcha absolutny był głową państwa oraz najwyższym kapłanem

-czasem posiadała atrybuty boskie i składano mu akty kultu

a) wersja wschodnia - dominacja elementu religijnego nad politycznym (hierokracja)

-szczególną jej postacią był ustrój państwa żydowskiego oparty na Starym Testamencie

b) wersja zachodnia (Starożytna Grecja i Rzym) - religia jest włączona w strukturę polityczną

-każdy lud podbity przez Rzymian mógł zachować swoje wierzenia oddając kult cesarzowi

-wolność religijna znana była tylko w aspekcie wspólnotowym

-wymiar indywidualny pojawił się dopiero w Edykcie Mediolańskim w 313 r. Konstantyna Wielkiego

-monizm widoczny był w:

*państwach antycznych basenu Morza Śródziemnego, a więc kulturach niechrześcijańskich

-ich religie były politeistyczne oprócz państwa żydowskiego przed zajęciem Palestyny przez Rzymian

*starożytnych państwach azjatyckich (buddyzm, konfucjanizm)

*średniowiecznych teokratycznych państwach arabskich opierających się na doktrynie Mahometa

2. Dualizm religijno - polityczny

-został stworzony przez chrześcijaństwo (Jezusa Chrystusa i wyznawców jego wspólnoty, czyli Kościoła)

-istnieją dwa podmioty władzy: cesarz dla politycznej oraz Bóg dla religijnej

-religia jest odrębna od polityki, a niezależność dotycz spraw duchowych

-w sprawach doczesnych istnieje zaś zależność od władzy państwowej

3. Cezaropapizm

-jest to system zwierzchnictwa władzy świeckiej (państwowej) nad kościelną w pełnym wymiarze

-dotyczył, więc władzy ustawodawczej, administracyjnej i sądowniczej

a) bizantyjski w IV wieku

-cesarze ingerowali w wewnętrzne sprawy kościoła uznając odrębność jego struktur od państwa

-doprowadził do powstania kościoła państwowego, który został włączony w struktury polityczne państwa

-w 341 roku cesarz Konstancjusz podejmował akty nietolerancji wobec pogan

-w 380 roku cesarz Teodozjusz Wielki ustanowił chrześcijaństwo religią państwową

-powstało, więc państwo wyznaniowe oparte na religii chrześcijańskiej

b) frankoński - pierwsza wersja cezaropapizmu zachodniego

-powstał dzięki koronacji króla Franków Karola Wielkiego na cesarza Rzymu w 800 roku

-cesarz pomagał kościołowi od wewnątrz i bronił go od zewnątrz przed atakami pogan i heretyków

-respektował władze Biskupa Rzymu nad Kościołem, ale zawężał ją do minimum min. do modlitwy

-duchowieństwo miało decydujący wpływ na życie religijne i polityczne z uwagi na swe wykształcenie

c) germański w połowie X wieku

-powstał dzięki koronacji księcia Sasów Ottona I na cesarza przez papieża Jana XII w 962 roku

-cesarz dążył do supremacji nad Kościołem w szerszym zakresie

-chciano podporządkować sobie papieża i ingerowano w sprawy wewnętrzne Kościoła

4. Teokracja papieska (papocezaryzm) w XI - XIII wieku

-państwo podporządkowane jest kościołowi, a papież posiada najwyższą władzę:

*w porządku duchownym osobiście

*w porządku doczesnym poprzez cesarza

-władza świecka nie może ingerować w sprawy Kościoła, a wręcz ma pomagać mu w realizacji celów

-jeżeli cesarz popełnił ciężki grzech zewnętrzny papież mógł dokonać jego ekskomuniki

-poddani wtedy byli zwolnieni od posłuszeństwa cesarzowi

-mogli oni nie stosować się do ustawy świeckiej, jeżeli była sprzeczna z prawem bożym

5. Jurysdykcjonalizm w następstwie reformacji XV wiek

-była to nowa wersja cezaropapizmu

a) protestancki (teokracja świecka)

-monarchowie państw protestanckich przypisywali sobie absolutną władzę nad Kościołem

-zarówno w sprawach doczesnych jak i duchownych

b) katolicki - najbardziej skrajna postać to Jurysdykcjonalizm francuski gallikanizm

-monarchowie państw katolickich uważali się za opiekunów Kościoła

-mogli ingerować w jego sprawy wewnętrzne (majątek, władza wykonawcza i sądownicza)

-nie zajmowali się kwestiami doktrynalnymi

SYSTEM ROZDZIAŁU KOŚCIOŁÓW (ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH) I PAŃSTWA

#modele ustrojowe wg, których kształtują się relacja kościoła i państwa to: (M)

a) państwo wyznaniowe w wersji tradycyjnej (patrz wyżej)

b) państwo wyznaniowe w wersji zmodernizowanej (patrz wyżej)

c) demokratyczne państwo świeckie: separacja amerykańska, francuska i niemiecka

d) model sowiecki

Pojęcie systemu rozdziału kościołów (związków wyznaniowych) i państwa (inny skrypt)

#jest to oddzielenie związków wyznaniowych od państwa

-określony układ stosunków między państwa, a związkami

-który wpływa na strukturę, zakres i metody działania aparatu państwowego

-ma on na celu eliminację wpływu związków wyznaniowych z życia publicznego

-i nadanie państwu świeckiego charakteru (laickiego)

-związki wyznaniowe uzyskiwały status stowarzyszeń prywatnych

-i nie wykonywały już funkcji publicznych, a jedynie religijne

-wprowadzany jako konsekwencja przemian politycznych i społecznych w państwie

#państwo to zorganizowana wspólnota polityczna ludzi, którzy zamieszkują dane terytorium

-z prawnego punktu widzenia jest to całokształt organów, które wykonują władzę państwową

#związek wyznaniowy to organizacja ze swoistą strukturą organizacyjną, a nie tylko wspólnota wiernych

-rozdział ma charakter względny, gdyż podmioty te działają w tym samym obszarze i czasie

Cechy ustrojowe współczesnego demokratycznego państwa świeckiego

-nadanie państwu charakteru świeckiego oznacza usunięcie ze sfery jego działania

-treści i inspiracji religijnych

#system państwa świeckiego zawiera dwa istotne elementy:

a) negatywny - państwo nie uznaje religii państwowej oraz kościoła oficjalnego

b) pozytywny - zasada równości kościołów wobec prawa

#państwo świeckie opiera się na dwóch zasadach ustrojowych:

a) separacja (rozdział Kościoła od państwa)

b) wolność religijna (wolność sumienia i wyznania) - (zasada dodana przez M)

Współczesne konstrukcje ustrojowe państwa laickich (świeckich)

1. Amerykański model państwa laickiego tzw. separacja czysta

-państwo nie może ingerować w sprawy wewnętrzne kościołów, które są od niego niezależne

-model powstał w USA w warunkach pluralizmu kulturowego i religijnego i miał na celu:

*zapobiegać konfliktom między wyznawcami różnych religii

*akcentować odmienność kraju

*zerwać z podporządkowaniem kościoła władzom państwowym, co miało miejsce w okresie kolonialnym

-formalnie swe podstawy zawiera w 1 poprawce do Konstytucji USA z 1789 roku

-problemy dotyczące relacji państwa z kościołem rozstrzyga Sąd Najwyższy USA

-czyni to w sposób kazuistyczny, czyli pod względem ich zgodności z 1 poprawką

#zasada wolności i praw religijnych

-władze państwowe nie mogą nadawać religii charakteru oficjalnego i ograniczać swobody praktyk rel.

#klauzula równości praw bez względu na przynależność religijną

-obejmowanie urzędów nie może być uzależnione od wyznawanej wiary

-zasady te zostały rozciągnięte na całe USA w 1868 roku w wyniku 14 poprawki

-kościoły i związki wyznaniowe traktuje się jako korporacje prawa prywatnego

-państwo jest wobec nich neutralne

-wspólnota wyznaniowa jest podmiotem praw

-kościół instytucjonalny to federacja wspólnot religijnych

-religia to prywatna sfera przekonań wyznaniowych każdego człowieka (jego prywatna sprawa)

#27 poprawka zapewnia Kościołowi Katolickiemu

-swobodę wypełniania swej misji w warunkach pluralizmu wyznaniowego

-kościół ma w tym zakresie autonomię, które obejmuje też sprawy organizacyjne np. hierarchia

Model separacji wrogiej (pełnej)

1. Separacja francuska

-system polega na prywatyzacji religii, a nie ścisłym rozdziale państwa od kościoła

-jest to pierwszy model państwa świeckiego w Europie, który zakłada:

*podporządkowanie kościoła państwu

*pozbawienie kościoła osobowości prawnej

*zakaz uzewnętrzniania przekonań religijnych w życiu publicznym (głównie chrześcijańskich)

*kult rozumu zamiast kultu religijnego

-powstał podczas rewolucji francuskiej w latach 1789 - 1795 z przyczyn:

*ideologicznych (filozofia liberalna stanowi, że człowiek ma prawo do wolności sumienia i wyznania)

*politycznych (Kościół jako sojusznik monarchii absolutnej stał się wrogiem)

-pierwsze akty miały na celu absolutny rozdział kościoła od państwa

a) Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (akt rewolucji francuskiej) 26 sierpnia 1789

-nikt nie powinien być niepokojony z powodu swych przekonań, nawet religijnych

-byleby tylko ich objawianie nie zakłócało ustawą zakreślonego porządku publicznego

b) Przyjęcie przez Zgromadzenie Narodowe wniosku biskupa Talleyrand 2 listopada 1789

-przejęcie dóbr kościelnych przez państwo, które przekazuje kościołowi świątynie jak użytkownikowi

c) Deinstytucjonalizacja ślubów zakonnych i likwidacja zgromadzeń zakonnych 13 lutego 1790

-Zgromadzenie Narodowe uchwala, że śluby wieczyste składane w zakonach

-są sprzeczne z wolnością człowieka, a zatem nieważne

d) Konstytucja Cywilna Duchowieństwa o randze ustawy z 17 lipca 1790

-wprowadza rozdział kościoła od państwa i kształtuje stosunki między tymi podmiotami

-proboszczowie i biskupi obsadzani na stanowiska w drodze wyboru

-papież jest jedynie powiadamiany o wyborze biskupa (nie wybiera go)

-duchowni stają się urzędnikami państwowymi utrzymywanymi przez państwo

e) Ustawa Konwentu o rozdziale Kościoła od państwa o statusie lex specjalis 21 lutego 1795

-całkowita neutralność państwa wobec religii (państwo laickie)

-zakaz finansowania działalności kościołów

-religia to sprawa prywatna każdego człowieka (jak w USA)

-kościoły i związki wyznaniowe to korporacje prawa publicznego uzależnione od państwa

-mają one osobowość publicznoprawną (sprzeczność z religią jako sprawą prywatną)

f) Konkordat Napoleona Bonaparte z Papież Pius VII) 15 lipca 1801

-katolicyzm stał się oficjalną religią państwową w departamencie Górny Ren, Dolny Ren, Mozela

g) Konkordat Francji z Papieżem 16 lipca 1801

h) Dekret Komuny Paryskiej przeciwko Kościołowi (wprowadzony po upadku Napoleona)

-laicyzacja szkolnictwa i zakaz nauczania religii w szkołach państwowych

-zakaz zakładania zakonów i działalności duszpasterskiej

h) Ustawa o rozdziale kościoła od Państwa z 9 grudnia 1905 - obecnie

-religia to sprawa prywatna każdego człowieka (prywatyzacja religii) - wolność sumienia i wyznania

-kościół nie jest legalną instytucją prawną i korporacją prawa publicznego (nie m osobowości prawnej)

-legalnie może działać jako prywatne stowarzyszenie kultu o statusie stowarzyszenia rejestrowego

-zarządza ono majątkiem kościelnym i sprawuje opiekę nad miejscami kultu

-duchowni nie są obsadzani na stanowiska w drodze wyboru, a państwo ich nie finansuje

-zakaz nauczania religii w szkołach państwowych

2. Separacja sowiecka

-powstał na bazie ideologii marksizmu, leninizmu i cezaropapizmu bizantyjsko - cesarskiego

-w miejsce religii wprowadzono ideologię ateistyczną (państwo jest wrogie dla religii i kościoła)

religia nie ma istnieć, a gdy istnieje państwo używa przymusu i terroru, by nie istniała

#Dekret Rady Komisarzy Ludowych z 23 stycznia 1918

o oddzieleniu kościoła od państwa i szkoły od kościoła

-kościoły nie mają osobowości prawnej

-legalnie mogą działać jako stowarzyszenia prywatne pozostające pod nadzorem organów państwa

-dobra kościelne zostały upaństwowione

-nie wolno nauczać i wychowywać religijnie dzieci i młodzieży do 18 roku życia

-narzucenie szkołom publicznym ideologii ateistycznej i likwidacja szkół prywatnych

-stosunki państwa z kościołem mogą być jednostronnie zerwane

Model niemieckiej separacji skoordynowanej - obecny w Polsce

1. Konstytucja Weimarskiej z 11 sierpnia 1919 roku

-nie ma kościoła oficjalnego w Niemczech (rozdział kościoła od państwa)

-obywatel ma prawo do wolności religijnej jako podstawowego prawa człowieka

-kościoły mają osobowość publicznoprawną i status stowarzyszeń prawa publ. o pełnej autonomii wewn.

-sprawy kościoła i państwa rozstrzyga się na mocy układów:

*konwencja międzynarodowa ze Stolicą Apostolską dla Kościoła Katolickiego

*umowy krajowej dla innych kościołów

2. Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z 23 maja 1949 roku

-podtrzymuje postanowienia powyższego aktu

-wolność sumienia i wyznania oraz przekonań religijnych i światopoglądowych jest nienaruszalna

-prawo nauczania religii zgodnie z wolą rodziców

-współdziałanie kościoła i państw dla dobra wspólnego

KONSTYTUCYJNE ZASADY STOSUNKÓW POMIĘDZY RZECZPOSPOLITĄ POLSKĄ, A KOŚCIOŁAMI I ZWIĄZKAMI WYZNANIOWYMI

Definicja zasad stosunków między państwem, a kościołami i związkami wyznaniowymi (M)

-są to podstawy na których opiera się regulacja prawa wyznaniowego w stosunku do:

*kościołów i związków wyznaniowych

*ich statusów prawnych i relacji z państwem

Zasady konstytucyjne stosunków między państwem, a kościołami i związkami wyznaniowymi

-zawarte są w art. 25; rozdział 1 Rzeczpospolita Konstytucji

-Konstytucja nie stanowi wprost o rozdziale kościoła od państwa

1. Równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych

-jest to konsekwencja równości ludzi, co do godności

-podstawą równouprawnienia jest, więc zasada równości (równouprawnienie mieści się w równości)

-zasada ta nie oznacza identyczności kościołów i związków wyznaniowych (egalitaryzm)

-ustalając treść tej zasady trzeba wskazać cechy wspólne dla wszystkich kościołów i związków wyzn.

-a jednocześnie uwzględnić ich różnice

a) aspekt pozytywny

-kościoły i związki wyznaniowe mają być traktowane przez prawo identycznie ze względu na:

*sferę w której każdy z nich posiada określoną cechę w identycznym stopniu

*na tę cechę

-jeżeli dany podmiot nie posiada określonej cechy to nie można go zrównać w danej sytuacji

-nie ma, więc sprzeczności, jeżeli stosunki Kościoła katolickiego, który ma charakter uniwersalny

-reguluje umowa międzynarodowa (konkordat), a kościołów lokalnych ustawa wyznaniowa

b) aspekt negatywny

-oznacza zakaz przywilejów danego kościoła i związku wyznaniowego

-w konsekwencji wyklucza możliwość powstania państwa wyznaniowego i kościoła państwowego

2. Bezstronność władz publicznych

-władze te mają być bezstronne w sprawach przekonań: religijnych, światopoglądowych, filozoficznych

-muszą zapewnić swobodę ich wyrażania w życiu publicznym

-bezstronność jest synonimem neutralności, którą można rozumieć:

a) w sensie otwartym dotyczy organów państwowych, które powinny:

*traktować ludzi jednakowo bez względu na ich przekonania religijne, światopoglądowe, filozoficzne

*wstrzymać się przed akceptacją zasad jednej religii, światopoglądu, filozofii, jako jedynie prawdziwej

-wyklucza to możliwość powstania państwa wyznaniowego w wersji zamkniętej oraz ideologicznego

-zakaz dyskryminacji podmiotów, które nie podzielają ideologii elity rządzącej

-zakaz ingerencji państwa w sprawy przekonań obywateli i sprawy wewnętrzne wspólnot religijnych

-neutralność nie dotyczy godności oraz praw człowieka

b) w sensie zamkniętym - nie dotyczy Polski

-jest to eliminacja elementów uzewnętrzniania przekonań religijnych w życiu publicznym

-np. zakaz zamieszczania symboli religijnych w lokalach państwowych

-neutralność widoczna w Konstytucji -nie jest jednak neutralnością światopoglądową państwa

3. Autonomia, wzajemna niezależność oraz współdziałanie

-stosunki między państwem, a kościołami i związkami wyznaniowymi kształtowane na zasadach:

a) poszanowania autonomii i wzajemnej niezależności kościoła i państwa (każdego w swym zakresie)

b) współdziałania między państwem, a kościołami dla dobra człowieka i dobra wspólnego

a) Poszanowanie autonomii i wzajemnej niezależności kościoła (związku wyzn) i państwa

-kształtuje w Polsce model separacji skoordynowanej (niemieckiej) odrzucając separację wrogą

-wywodzi się z dualizmu religijno - politycznego

-odrzuca monizm ideologiczny i polityczny charakterystyczny dla państw totalitarnych

-kościół nie dominuje nad państwem, a państwo nad kościołem

#autonomia dotyczy stosunków wewnętrznych i ma dwa aspekty:

*ontologiczny - społeczność kościelna i państwowa ma swoją obiektywną wartość

*normatywny - każda z tych społeczności rządzi się swoimi prawami

-państwo ma wolę szanowania autonomii kościołów i związków wyzn. ale nie nadaje im jej

-podmioty te mogą stanowić własne prawo i kierować się nim w stosunkach wewnętrznych

-mają, więc prawo do samoorganizacji i samorządności

-kościół katolicki posiada prawo kanoniczne, którego naruszenie wywołuje skutki w prawie państwowym

#niezależność to najwyższy stopień autonomii dotyczący relacji innych społeczności

-nie ma charakteru absolutnego i należy się każdemu w swoim zakresie

-dla kościoła katolickiego oznacza suwerenność duchową

-dla państwa oznacza suwerenność terytorialną

b) Współdziałania między państwem, a kościołami (związkami wyznaniowymi) dla dobra człowieka i dobra wspólnego

-nadrzędnym celem dla obu społeczności jest dobro wspólne

-współdziałanie tych podmiotów dla dobra wspólnego jest konieczne ze względu na to, że:

*członkami kościoła i państwa są ci sami ludzie jaki wierni i obywatele

*zadaniem kościoła i państwa jest świadczenie ludziom pomocy w osiąganiu dobra wspólnego

-strony powinny ustalić w jakich dziedzinach życia społecznego należy stosować prawo kanoniczne

-są to sektory szkolnictwa, wychowania, działalności charytatywnej i humanitarnej

Prawne formy regulacji stosunków między państwem, a kościołami i związkami wyznaniowymi

-jest to tzw. prawna istntucjonalizacja stosunków między państwem, a kościołami i związkami wyzn.

-wg ks. prof. Mozlgewskiego jest to ostatnia z zasad konstytucyjnych tzw. zasada bilateralności

a) dwustronne umowy międzynarodowe tzw. konkordaty

b) formy ustawowe uchwalane jednostronnie

#ustawy indywidualne dotyczące określonego kościoła i związku wyznaniowego

-czyli ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP

#ustawy ogólne dotyczące większej liczby kościołów i związków wyznaniowych

-czyli ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania w dziale 2 (M)

c) formy mieszane łączące formę konkordatową oraz ustawową - obowiązuje w Polsce

1. Stosunku pomiędzy RP, a Kościołem rzymskokatolickim

-Kościół katolicki korzysta z podwójnej formy regulacji sytuacji prawnej w Polsce:

a) umowa międzynarodowa (konkordat) zawarta ze Stolicą Apostolską

b) ustawy - ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku państwa do kościoła katolickiego

2. Stosunki pomiędzy RP, a innymi kościołami i związkami wyznaniowymi

-reguluję je jednostronnie ustawy uchwalane na podstawie umów wyznaniowych

-zawartych przez Radę Ministrów z właściwymi przedstawicielami kościołów i związków wyznaniowych

-w ten sposób rozszerza się na te podmioty gwarancje wpisane do konkordatu

-pierwszy raz zasadę tę zastosowano w 2009 roku dla Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (trwają prace legislacyjne nad ustawą)

#Akty prawne regulujące relacje między państwem, a kościołami i związkami wyznaniowymi (M)

a) art. 25; rozdział I Rzeczypospolita

b) ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania w dziale 2 (M)

c) ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP (M)

Założenia polityki wyznaniowej i ustawodawstwo wyznaniowe w Polsce w latach 1944 - 1989

-w PRL obowiązuje sowiecki model separacji wrogiej

1. Deklaracja Rada Ministrów Tymczasowego Rządu Mniejszości Narodowej z 12 września 1945 r.

-na jej podstawie przestaje obowiązywać konkordat z 1925 roku

-rozpoczyna się proces laicyzacji sterowanej przez władze partyjne

-przy użyciu aparatu państwowego i funduszy państwowych

-władze wydają akty administracyjne i wyroki sądowej bez podstaw w ustawodawstwie

2. Dekret o ochronie wolności sumienia i wyznania z dnia 5 sierpnia 1949 r., który zawierał przepisy penalizcujące jej nadużycie (stanowił zaprzeczenie idei)

3. Ustawa o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego z dnia 20 marca 1950 r.

-państwo przejmuje nieruchomości ziemskie Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych

4. Ustawa o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej z dnia 19 kwietnia 1950 r.

-powołano Urząd ds. Wyznań podległy Prezesowi Rady Ministrów

-który zajmował się sprawami stosunków państwa do wyznań

-a w rzeczywistości nadzorował i ograniczał działalność kościołów

5. Konstytucja PRL z dnia 22 lipca 1952 r.

#gwarancja wolności sumienia i wyznania w wymiarze indywidualnym

-to prawo obywatelskie, które państwo nadaje jednostce

-człowiek może wyznawać lub nie wyznawać religii, jest wolny od przymusu praktyk religijnych

#rozdział kościoła od państwa

#ateizm został ideologią państwową

#swoboda wypełniania funkcji przez związki wyznaniowe (ograniczona do wnętrza świątyń)

#sytuacja prawna związków wyznaniowych ma być regulowana za pomocą ustawy

6. Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania z dnia 15 lipca 1961 r.

-zakaz nauczania religii w szkołach publicznych

-w rzeczywistości blokowano też budownictwo sakralne i represjonowano Kościół katolicki np. podatki

7. Ustawa o przejściu na osoby prawne Kościoła Rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych

Przesłanki i ewolucja polityki wyznaniowej pomiędzy RP, a kościołami i związkami wyzn.

-normalizacja stosunków między państwem, a kościołami i związkami wyznaniowymi

-była możliwa dzięki porozumieniu Okrągłego Stołu z dnia 5 kwietnia 1989 r.

-została ona zainicjowana dzięki następującym ustawom:

a) Ustawy kościelne z dnia 17 maja 1989 roku:

*o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

*o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP

*o ubezpieczeniu społecznych duchownych

-gwarantują wolność religijną w wymiarze indywidualnym, wspólnotowym i instytucjonalnym

-państwo uznaje osobowość cywilnoprawną kościelnych jednostek organizacyjnych

-kościoły mogą prowadzić działalność kultową oraz pozakultową, własne szkoły, seminaria, stowarzyszenia, działalność charytatywną, rozwijającą kulturę chrześcijańską, nauczać dzieci i młodzież

b) akty prawne dotyczące powrotu nauczania religii do szkół publicznych

Prawo zrzeszania się w celach religijnych

#jest to prawo wolnościowe, które przysługuje obywatelom polskim, cudzoziemcom i bezpaństwowcom

-gwarancje jego realizacji zawiera Konstytucja, akty międzynarodowe i wspólnotowe oraz ustawy

#art. 58 Konstytucji każdemu zapewni wolność zrzeszania się

#art. 12 Konstytucji gwarantuje wolność tworzenia i działalność organizacji społecznych

-do organizacji społecznych należą organizacji tworzone z inspiracji religijnej

#sposoby realizacji tego prawa zawiera ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania:

a) utrzymywanie kontaktów ze współwyznawcami (w tym uczestnictwo w pracach organizacji religijnych o zasięgu międzynarodowym)

b) zrzeszanie się w organizacjach świeckich dla realizacji zadań, które wynikają z wyznawanej religii lub przekonań w sprawach religii

-zalicza się do nich też inicjowanie założenia organizacji o celach religijnych oraz przystąpienie do nich

-czego ustawa już nie stanowi

#ograniczenia w zakładaniu takich organizacji mogą wynikać tylko z Konstytucji oraz ustaw

a) art. 13 Konstytucji zakazuje istnienia na terytorium RP organizacji:

-które odwołują się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu, komunizmu

-których program lub działalność dopuszcza:

*nienawiść rasową i narodowościową

*stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy

*stosowanie wpływów na politykę państwa

*przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa

b) Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 Prawo o stowarzyszeniach stanowi, że organizację rel. może założyć

-grupa, co najmniej 15 osób posiadających obywatelstwo polskie lub mieszkających na terytorium RP

-jeżeli mają pełną zdolność do czynności prawnych

-prawo to jest w pełni realizowane w organizacjach świeckich

#typy organizacji religijnych

1. Ze względu na podstawę prawną

a) działające na podstawie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

b) działające na podstawie ustawy regulujących indywidualnie status prawny kościołów i zw. wyzn.

2. Ze względu na uprawnienia jednostki do ich tworzenia

a) powstałe z inicjatywy jednostek

b) powstałe z inicjatywy jednostek za aprobatą władzy kościelnej

c) powstałe z inicjatywy władz związków wyznaniowych

3. Ze względu na stosunek do przepisów ustawy Prawo o stowarzyszeniach

a) podległe ustawie

b) podległe ustawie z wyłączeniami w niej zawartymi

c) nie podlegające ustawie

4. Ze względu na samodzielność organizacyjną

a) posiadające osobowość prawną

b) działające w ramach kościelnych osób prawnych

1. Organizacje świeckie (Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach)

-działają poza strukturami i nadzorem związków wyznaniowych

-jeżeli został zarejestrowane w KRS to posiadają osobowość prawną

-realizują one statutowe cele regligijne i posiadają cechy niezarobkowe

-nadzór nad ich działalnością sprawuje właściwy miejscowo starosta powiatu

-zalicza się tutaj organizacje zrzeszające katolików, które realizują ideały chrześcijańskie

-wg własnych programów działając na podstawie ogólnie obowiązujących przepisów prawa i statutów

2. Stowarzyszenia wyznaniowe

-są to organizacje powstałe za aprobatą właściwych władz kościelnych:

*katolickie; aprobata władz Kościoła katolickiego

*ewangelickie; aprobata władz Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego

*zielonoświątkowe; aprobata władz Kościoła Zielonoświątkowego

*adwentystyczne; aprobata władz Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego

*baptystyczne; aprobata władz Kościoła Chrześcijan Baptystów

*wyznaniowe żydowskie; aprobata władz związku gmin wyznaniowych żydowskich

*prawosławne; aprobata władz Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

-kwalifikowana forma aprobaty (uchwała) wymagana jest dla organizacji:

*ewangelickich - Konsystorz Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego w RP

*adwentystycznych - Zarząd Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP

*żydowskich - zarząd związku gmin wyznaniowych żydowskich w RP lub gminy wyznaniowej żyd.

-władza wyznacza kapelana organizacji w osobie asystenta lub opiekuna kościelnego

-co jest wyrazem działalność tej organizacji w łączności z hierarchią kościoła

-kapelana organizacji nie wyznacza się dla związku gmin wyznaniowych żydowskich

-powstają z inicjatywy jednostek oraz władz związków wyznaniowych

-wyłącznie organizacje adwentystyczne mogą być tworzone przez kościół

-ich działalność jest zgodna z nauką związku wyznaniowego w zakresie społeczno - kulturalnym, oświatowo - wychowawczym i charytatywno - opiekuńczym

-organizacje katolickie i bractwa prawosławne zwalczają, także patologie społeczne i ich skutki

-organizacje wyznania żydowskiego mają, też na celu zachować dziedzictwo i kulturę Żydowską w

-oraz upowszechniać wiedzę o historii i zasadach religii mojżeszowej

-dla stowarzyszeń wyznaniowych stosuje się 7 ustaw

-o stosunku państwa do poszczególnych związków wyznaniowych

-oraz ustawę z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach z wyjątkiem:

a) cofnięcia aprobaty kościelnej (prawo władz związków wyznaniowych)

-jest to zakaz używania przez organizację określenia katolicki, adwentystyczny

-nie skutkuje wygaśnięciem organizacji, lecz stosowaniem w pełni ustawy Prawo o stowarzyszeniach

-organizacja działa dopóki nie zostanie rozwiązana zgodnie z prawem (statut obowiązuje)

-dla org. ewangelickich i żydowskich może to nastąpić

-z jednoczesnym złożeniem do sądu wniosku o rozwiązanie stowarzyszenia

-dla pozostałych jest to prawo samoistne

b) rozwiązania stowarzyszenia może nastąpić na podstawie:

*uchwały własnej stowarzyszenia wyznaniowego

*decyzji sądu rejestrowego na wniosek prokuratora, starosty (organ nadzoru), władz kościelnych,

władz związku wyznaniowego (szczególne uprawnienie nie przewidziane w ustawie Prawo o …)

-wniosek prokuratora i starosty musi być zaopiniowany przez władze związku wyznaniowego

-z wyjątkiem organizacji katolickich

-dla organizacji katolickich złożenie wniosku należy uzgodnić Komisją Wspólną

-dla bractw prawosławnych wymaga to uzgodnienia z biskupem diecezjalnym

c) majątku po zlikwidowaniu stowarzyszenia

-dla org. katolickich majątek przechodzi wg prawa kanonicznego na nadrzędną kościelną osobę prawną

-dla org. ewangelickich majątek przechodzi na Kościół Ewangelicko - Augsburski w RP

-dla org. żydowskich majątek przechodzi na własność Związku Gmin lub właściwej gminy

-dla org. baptystycznych stosuje się wewnętrzne prawo Kościoła Chrześcijan Baptystów

-dla org. adwentystycznych stosuje się przepisy Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP

-dla org. zielonoświątkowych stosuje się przepisy Kościoła Zielonoświątkowego w RP

3. Organizacje kościelne

-realizują te same podstawowe cele, co kościoły w ramach, których działają

-tworzone są z inicjatywy wiernych po uzyskaniu z zezwolenia władz diecezjalnych:

*przy udziale proboszcza, rektora kościoła przełożonego zakonnego (Kościół katolicki)

*przy udziale proboszcza lub przełożonego klasztoru (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny)

-przez biskupów diecezjalnych, wyższych przełożonych zakonnych oraz Konferencję Episkopatu Polski

-dla Kościoła katolickiego

-prócz organizacji założonych przez te dwa kościoły pozostałe uzyskują osobowość prawną

-w trybie rozporządzenia MSWiA

Zasada wolności religijnej we współczesnym nauczaniu (doktrynie społecznej) Kościoła katolickiego

#Sobór Watykański II

-zwołany 25 grudnia 1961 roku i zainaugurowany 11 października 1962 roku przez papieża Jana XXIII

-zakończony 8 grudnia 1965 roku przez papieża Pawła VI; odbyły się 4 sesje

1. Stanowisko Kościoła katolickiego dla wolności sumienia i wyznania do Soboru Watykańskiego II

a) Innocenty X w bulli Zelo domus Dei potępia idee równych praw dla mniejszości religijnych

b) Leon XIII wydał encykliki Immortale Dei i Libertas praestantissimum które stanowią, iż:

-nie można na jednej płaszczyźnie stawiać religii prawdziwej i innych kultów

-należy je jednak tolerować dla uniknięcia większego zła

2. Deklaracja o Wolności Religijnej Dignitatis humanae z 7 grudnia 1965 roku

-wolność religijna stanowi pochodną szczególnej godności człowieka

-będącego jedynym stworzeniem ze wszystkich żyjących na tej ziemi

-które potrafi nawiązać w sposób wolny i świadomy relację ze swoim Stwórcą

-prawo do wolności religijnej wynika z natury człowieka

-zaproponowano zagwarantowanie go w ustawodawstwie poszczególnych państw

-podtrzymano tezę, że prawdziwa religia przechowuje się w Kościele katolickim

-kodeks prawa kanonicznego z 25 stycznia 1983 roku (wszedł w życie 27 listopada) stanowi, iż

-ludzie nie mogą być przez nikogo zmuszani do przyjęcia wiary katolickiej wbrew własnemu sumieniu

-do poszanowania wolności religijnej wielokrotnie wzywał Papież Jan Paweł II

SYTUACJA PRAWNA KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W RP

Klasyfikacja uprawnień kościołów i związków wyznaniowych (chyba)

-przysługują one w związku ze swobodą wypełniania funkcji religijnych przez kościoły i związki wyzn.

a) sprawy dogmatyczne, doktrynalne i kultowe

-określanie doktryny religijnej, dogmatów, zasad wiary, liturgii, organizowanie i publiczne sprawowanie kultu, udzielanie posług religijnych, organizowanie obrzędów i zgromadzeń religijnych

b) zarząd i organizacja związków wyznaniowych

-rządzenie się w swoich sprawach własnym prawem, swobodne wykonywanie władzy duchowej i zarządzanie swoimi sprawami, tworzenie i prowadzenie zakonów oraz diakonatów, powoływanie krajowych organizacji międzykościelnych, przynależność do organizacji wyznaniowych i międzywyznaniowych, utrzymywanie kontaktów zagranicznych w sprawach związanych z realizacją swoich funkcji

c) tworzenie materialnych warunków działalności religijnej

-realizowanie inwestycji sakralnych i kościelnych, nabywanie, zbywanie i posiadania majątku oraz zarządzanie nim, zbieranie składek, otrzymywanie darowizn i spadków, wytwarzanie i nabywanie przedmiotów potrzebnych do celów kultu i praktyk religijnych

d) propagowanie wyznawanej wiary

-nauczanie religii i głoszenie jej m.in. za pomocą prasy, książek, filmów

e) działalność wynikająca z przyjmowanej doktryny

-prowadzenie działalności oświatowo - wychowawczej oraz charytatywno - opiekuńczej

Osobowość prawna kościołów i innych związków wyznaniowych

-osobowość prawną posiada związek wyznaniowy oraz jego jednostki organizacyjne

-jako odrębne podmioty praw i obowiązków

I. Osoby prawne Kościoła katolickiego

-Rzeczpospolita Polska uznaje osobowość prawną:

a) Kościoła katolickiego jako całości

b) wszystkich instytucji kościelnych terytorialnych i personalnych, które uzyskały os. pr. na podstawie przepisów prawa kanonicznego

-władza kościelna dokonuje stosownego powiadomienia kompetentnych organów państwowych.

-inne instytucje kościelne na wniosek władzy kościelnej

-mogą uzyskać osobowość prawną na podstawie prawa polskiego

-jest to potwierdzenie autonomii Kościoła katolickiego, która jest oparta na kodeksie prawa kanonicznego

1. Osoba prawna ogólnopolska to Konferencja Episkopatu Polski reprezentowana przez Prezydium, Radę Główną i Sekretariat, a w sprawach majątkowych tylko przez Prezydium

2. Osoby prawne terytorialne

a) metropolie (prowincje kościelne) - metropolita (metropolita gnieźnieński dla m. gnieźnieńskiej)

b) archidiecezje - arcybiskup archidiecezjalny lub administrator archidiecezji

c) diecezje - biskup diecezjalny lub administrator diecezji

d) administratury apostolskie - administrator apostolski - w Polsce ich nie ma

e) parafie - proboszcz lub administrator parafii - jednostki podstawowe

3. Osoby prawne mieszane

a) kościoły rektoralne - rektor

b) Caritas Polska - dyrektor

c) Papieskie Dzieła Misyjne - dyrektor krajowy

4. Osoby prawne personalne

a) Ordynariat Polowy - Ordynariusz Polowy

b) kapituły - prepozyt lub dziekan

c) parafie personalne - proboszcz lub administrator parafii

d) Konferencje Wyższych Przełożonych Zakonnych Męskich lub Żeńskich - przewodniczący

(przewodnicząca) Konsulaty Wyższych Przełożonych Zakonnych

e) zakony - wyższy przełożony (przełożona)

f) prowincje zakonów - przełożony (przełożona) prowincji

g) opactwa, klasztory niezależne, domy zakonne - opat (przełożona), przełożona/y, przełożona/y

h) wyższe seminaria duchowne diecezjalne - rektor

i) niższe seminaria duchowne diecezjalne - dyrektor

j) wyższe i niższe seminaria duchowne zakonne reprezentowane - rektor i dyrektor

5. Kościelne Zakłady Naukowe

a) Katolicki Uniwersytet Lubelski reprezentowany przez Wielkiego Kanclerza o Rektora KUL

b) Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie

c) Papieski Wydział Teologiczny w Poznaniu, Wrocławiu, Warszawie

d) sekcja wydziału w Warszawie im. Św. Jana Chrzciciela i Św. Andrzeja Boboli

e) Wyższa Szkoła Filozoficzno - Pedagogiczna Ignatianum w Krakowie

f) inne kościelne instytuty naukowe i dydaktyczno - naukowe kanonicznie erygowane

#tryb nabywania osobowości prawnej przez jednostki organizacyjne Kościoła katolickiego

a) z mocy prawa, co dotyczy:

#jednostek organizacyjnych, które istniały w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 maja 1989 r.

-o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego i zostały wymienione imiennie lub rodzajowo w:

*schematyzmie diecezjalnym

*ankiecie statystycznej zakonu lub prowincji zakonnej, która została złożona do Urzędu ds. Wyznań wg stanu z dnia 31 grudnia 1988 roku

*decyzjach o niezgłoszeniu zastrzeżeń przeciwko utworzeniu parafii wydanych na podstawie dekretu z dnia 31 grudnia 1956 roku o organizowaniu i obsadzaniu stanowisk kościelnych

#jednostek organizacyjnych utworzonych po dniu wejścia w życie ustawy, jeżeli zostały wymienione rodzajowo

-władze kościelne muszą powiadamiać o uzyskaniu os. pr. przez podmiot władze państwowe

-czyli w istocie ministra właściwego ds. wyznań religijnych lub wojewodę

-powiadomienie powinno zawierać nazwę kościelnej osoby prawnej, jej siedzibę i granice

b) rozporządzenie MSWiA

-dotyczy to jednostek organizacyjnych, które nie zostały enumeratywnie wyliczone w ustawie

-i nie dotyczą ich przepisy szczególne

c) rejestracja sądowa, która dotyczy:

*fundacji kościelnych wg ogólnej ustawy Prawo o fundacjach z 1984 roku

*organizacji katolickich wg ogólnej ustawy Prawo o stowarzyszeniach z 1984 roku

II. Osoby prawne Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

1. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny jako całość

2. Diecezja wraz z biskupami, którzy pełnią funkcje organów

3. Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego dla którego organem jest Prawosławny Ordynariusz Wojskowy

4. Parafie których organami są proboszczowie

5. Klasztory dla których organami są przełożeniu

6. Prawosławne seminaria duchowne reprezentowane przez rektorów

7. Szkoły ikonografii cerkiewnej lub śpiewu cerkiewnego dla których organem są dyrektorzy

8. Prawosławny Metropolitalny Ośrodek Miłosierdzia reprezentowany przez dyrektora

9. Prawosławne diecezjalne ośrodki miłosierdzia reprezentowane przez dyrektorów

10. Bractwo Młodzieży Prawosławnej dla którego organem jest przewodniczący

11. Bractwa cerkiewne reprezentowane przez przewodniczących

III. Osoby prawne Kościoła Ewangelicko - Reformowanego

1. Kościół jako całość reprezentowany przez Prezesa Konsystorza lub Biskupa

2. Parafie reprezentowane przez Prezesa lub Wiceprezesa Kolegium Kościelnego działającego łącznie z proboszczem lub administratorem parafii

IV. Osoby prawne Kościoła Chrześcijan Baptystów

1. Kościół jako całość dla którego organami są Krajowa Konferencja Kościoła, Rada Kościoła i Prezydium Rady Kościoła

2. Okręgi Kościoła dla których organami są Rady Okręgów

3. Zbory Kościoła dla których organami są Rady Zborów

4. Seminaria i szkoły teologiczne dla których organami są rektorzy

V. Osoby prawne wyznawców wyznania mojżeszowego

1. Gminy wyznaniowe żydowskie reprezentowane przez Zarząd Gminy

2. Związek Gmin reprezentowany przez zarząd Związku Gmin

#tryb nabywania osobowości prawnej przez jednostki organizacyjne innych kościołów

a) z mocy prawa, co dotyczy

#jednostek organizacyjnych istniejących w dniu wejścia w życie poszczególnych ustaw, jeżeli należą do wyliczonych w nich kategorii

#jednostek organizacyjnych utworzonych później, jeżeli zostały wymienione rodzajowo

-nabywają os. pr. z chwilą powiadomienia o ich utworzeniu właściwego organu administracji państwowej

b) rozporządzenie MSWiA, co dotyczy innych jednostek organizacyjnych

Działalność organizacyjna (zarządzanie własnymi sprawami kościołów (związków wyznaniowych)

1. Niezależność w wykonywaniu funkcji religijnych

-wykonywane są zgodnie z prawem wewnętrznym kościoła

-w sposób autonomiczny i niezależny od państwa, co oznacza:

a) prawo do swobodnego określania i szerzenia doktryny religijnej

-wykładnie zasad wiary, stanowienie przepisów liturgicznych, desygnowanie osób duchownych

b) kształtowanie dyscypliny kościelnej

-dowolne nakazy i zakazy dla swych członków

-prawo wewnętrzne nie może jedynie ograniczać swobody występowania ze związku wyznaniowego

2. Swobodne kształtowanie struktur organizacyjnych

-dotyczy tworzenia, podziału, łączenia, znoszenia, zmiany granic, siedziby jednostek terytorialnych

-po dokonaniu powiadomienia organów państwowych

#władze Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego muszą zawiadomić MSWiA o utworzeniu lub zniesieniu jednostek za granicą

#władze Kościoła Prawosławnego oraz Zielonoświątkowego muszą zasięgnąć opinii MSWiA, który w ciągu 60 dni może zgłosić zastrzeżenia

#władze Kościoła Katolickiego są w tym zakresie autonomiczne, lecz są pewne ograniczenia:

*żadne część terytorium RP nie może być włączona do diecezji lub prowincji kościelnej, która ma stolicę poza granicami państwa polskiego

*żadna diecezja, która ma stolicę w RP nie może rozciągać się poza granice państwa polskiego

*biskup należący do Konferencji Episkopatu Polski nie może należeć do krajowej konferencji episkopatu w innym państwie

3. Swobodne obsada stanowisk kościelnych w organach kościelnych osób prawnych

a) zasada notyfikacji - dotyczy wszystkich związków wyznaniowych

-oznacza obowiązek powiadamiania organów państwowych tj. MSWiA lub Wojewodę

-o powołaniu lub odwołaniu osoby będącej kierowniczym organem wykonawczym związku wyzn.

b) zasada prenotyfikacji - dotyczy Kościoła katolickiego

-władze rządowe RP mają być powiadomione o nazwisku kandydata na urząd biskupa diecezjalnego

-przed ogłoszeniem jego nominacji (nie dotyczy to biskupa pomocniczego i tytularnego)

#ograniczenia wynikające z zasady obywatelstwa

a) zakaz mianowania obcokrajowców na stanowiska - dla Kościoła Katolickiego

b) zgoda MSWiA na mianowania obcokrajowca na stanowisko - kościoły działające na podstawie ustawy gwarancjach wolności sumienia i wyznania

c) informowanie o obywatelstwie osób pełniących funkcje organów osób prawnych - kościoły działające na podstawie ustaw indywidualnych

PUBLICZNA ADMINISTRACJA WYZNANIOWA W POLSCE

Zadania i struktura wyznaniowej administracji rządowej

1. Organ naczelny administracji rządowej

-dział 25 administracji rządowej to wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne

-obejmuje on sprawy:

-działem kieruje od 2001 r. minister konstytucyjny jako naczelny organ administracji rządowej

-czyli Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

-wcześniej był to Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

-zadania ministra prowadzi Departament Wyznań Religijnych i Mniejszości Narodowych i Etnicznych:

*Wydział Dokumentacji i Rejestru

*Wydział Funduszu Kościelnego

*Zespół Prawny

*Zespół Obsługi

*Samodzielne Stanowisko

a) Wydział Dokumentacji i Rejestru

-prowadzi sprawy z zakresu stosunków Państwa z Kościołem Katolickim

-oraz innymi kościołami i związkami wyznaniowymi

*prowadzi postępowanie adm. i przygotowuje decyzje w sprawie wpisu do rejestru KiZW

*prowadzi rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych

*wydaje zaświadczenia i odpisy z rejestru

*przygotowuje projekty rozporządzeń MSWiA o nadanie osobowości prawnej jedn. org. KiZW

*przyjmuje powiadomienia władz kościelnych w sprawie utworzenia, zmiany lub zniesienia kościelnych osób prawnych oraz powołania lub odwołania osób sprawujących funkcje kierownicze organu tych osób

*gromadzi i opracowuje informacje o sprawach wyznaniowych i stosunkach państwo - kościół

*prowadzi dokumentację i bibliotekę Departamentu

*udziela wyjaśnień i odpowiedzi w sprawach bieżących z zakresu stosunków państwo - kościół

b) Wydział Funduszu Kościelnego

-prowadzi sprawy funduszu oraz współdziała z ZUS w sprawach ubezpieczeń duchownych

*opracowuje roczne preliminarze budżetowe

*przygotowuje propozycje decyzji Funduszu Kościelnego w sprawach przyznania dotacji na: remont zabytkowych obiektów sakralnych, kościelną działalność charytatywno - opiekuńczą oraz oświatowo - wychowawczą

c) Zespół Prawny prowadzi sprawy:

*w zakresie regulacji prawnych dotyczących stosunków państwo - Kościół katolicki oraz KiZW

*przygotowuje decyzje MSWiA w sprawach majątkowych kościelnych osób prawnych

*reprezentuje ministra przed sądami administracyjnymi w zakresie kompetencji Departamentu

*udziela odpowiedzi i wyjaśnień dotyczących przepisów prawa w sprawach indywidualnych

d) Zespół Obsługi

-zajmuje się obsługą organizacyjno - techniczną i kancelaryjno - biurową Departamentu

*Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Episkopatu oraz wspólnych komisji rządu i władz KiZW

*komisji regulacyjnych ds. rewindykacji majątkowych kościelnych osób prawnych

2. Organy zespolonej administracji rządowej w województwie

-organem są tutaj Wydziały Spraw Obywatelskich i Migracji

-wykonują one zadania, które nie zostały zastrzeżone dla organu naczelnego, a wynikają z:

*ustawy z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

*ustaw regulujących stosunek państwa do poszczególnych kościołów i innych związków wyznaniowych

-ich zadania i kompetencje określa regulamin Urzędu Wojewódzkiego:

*potwierdzają posiadanie osobowości prawnej przez kościelne jednostki organizacyjne

*prowadzą ewidencję kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich jednostek organizacyjnych

*uzgadniają trasy procesji i pielgrzymek na drogach publicznych w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, jeżeli przekraczają one obszar gmin lub województwa

Tryb rejestracji związków wyznaniowych

-rejestracja dokonywana jest na wniosek zainteresowanego podmiotu

-postępowanie jako organ rejestrowy prowadzi Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

-jest ono jednoinstancyjne, a wnioskodawca może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

-rejestracja kościoła lub innego związku wyznaniowego powoduje uregulowanie jego sytuacji prawnej

#wniosek o wpis może złożyć, grupa, co najmniej 100 obywateli polskich, którzy:

*posiadają pełną zdolność do czynności prawnych

*są wyznawcami tej samej religii (nie wynika to z ustawy)

-organ rejestrowy może żądać wyjaśnień treści wniosku

-gdy stwierdzi braki lub uchybienia wyznacza termin 2 miesięcy na ich uzupełnienie

#decyzja pozytywna

-podstawą decyzji zarządzającej wpis do rejestru są dokumenty złożone do akt rejestrowych

-z chwilą wpisu do rejestru osobowość prawną może uzyskać:

*kościół lub inny związek wyznaniowy

*jednostki organizacyjne, jeżeli tak stanowi ich statut

#decyzja negatywna ma miejsce, gdy:

a) wnioskodawca nie usunął w terminie 2 miesięcy braków lub uchybień we wniosku

b) wniosek zawiera postanowienia sprzeczne z przepisami ustaw, które chronią:

*bezpieczeństwo, porządek i moralność publiczną

*zdrowie

*moralność publiczną

*władzę rodzicielską

*podstawowe prawa i wolności innych osób

c) organizacja nie jest wspólnotą religijną, a jedynie za taką się podaje

#struktura rejestru

a) dział A do którego wpisuje się kościoły i inne związki wyznaniowe

b) dział B do którego wpisuje się organizacje międzykościelne

-dla obu działów prowadzi się odrębne księgi rejestrowe

-dla każdego kościoła lub związku wyznaniowego prowadzi się odrębne akta rejestrowe

#wykreślenie z rejestru następuje na skutek decyzji organu rejestrowego, gdy:

1) status prawny związku wyznaniowego reguluje odrębna ustawa - brak likwidacji

2) właściwy organ związku wyznaniowego zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu działalności

-likwidatorami są członkowie organu, który jest uprawniony

-do reprezentowania związku wyznaniowego na zewnątrz i zaciągania zobowiązań majątkowych

-statut związku wyznaniowego i decyzja organu kościoła (związku) może wyznaczyć innego likwidatora

3) związek wyznaniowy utracił cechy wymagane dla wpisu

4) związek wyznaniowy w ciągu 3 lat nie odpowiada na żądanie organu rejestrowego i nie aktualizuje danych o siedzibie oraz osób wchodzących do jego kierowniczych organów wykonawczych

5) prawomocny wyrok sądu stwierdzi, że działalność związku wyznaniowego rażąco narusza prawo lub postanowienia statutu

-pozostałych sytuacjach organ rejestrowy wyznacza likwidatora w drodze decyzji

Komisje państwowo - kościelne

1. Komisja Wspólna Rządu i Episkopatu Polski

-pierwotnie nazywana była Komisją Mieszaną, która powstała w 1949 roku

-funkcjonuje poza strukturami Kościoła katolickiego oraz organów administracji

-w uzgodnionej liczbie członków i na zasadach parytetu rozpatruje ona:

*problemy związane z rozwojem stosunków państwo - kościół

*sprawy interpretacji ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego

2. Komisje konkordatowe

-może być powołana na podstawie Konkordatu między Stolicą Apostolską, a RP z dnia 28 lipca 1993 r.

-zajmuje się ona:

*koniecznymi zmianami w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa

*negocjowaniem nowych umów między Układającymi się Stronami w razie regulowania spraw, których nie obejmuje Konkordat

*rozpatrywaniem na drodze dyplomatycznej niejasności dotyczących interpretacji Konkordatu

a) Kościelna Komisja Konkordatowa powołana pismem przez Stolicę Apostolską dnia 9 maja 1998

-zajmuje się ona:

*wprowadzaniem w życie przepisów Konkordatu

*podejmowaniem problemów związanych z relacjami państwo - kościół

b) Rządowa Komisja Konkordatowa powołana przez władze rządowe 25 maja 1998

#pierwsze wspólne spotkanie tych komisji odbyło się 19 czerwca 1998 r.

-powoływane są na nich zespoły robocze wypracowujące projekt dokumentów, które są przedmiotem obrad w składzie:

*przedstawicieli strony kościelnej mianowanych przez Przewodniczącego KKK w porozumieniu z Nuncjaturą Apostolską w Polsce

*przedstawiciele strony rządowej mianowani przez Przewodniczącego RKK

KOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI W POLSCE

-sytuację prawną Kościoła katolickiego w Polsce reguluje

a) Umowa międzynarodowa (konkordat)

b) Ustawa z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku państwa do kościoła katolickiego w RP

-jest to, które realizuje delegację konstytucyjną z art. 81 Konstytucji RPL

-Kościół katolicki korzysta, więc z podwójnej formy regulacji swej sytuacji prawnej

Regulacje konkordatowe

-konkordat zostały podpisany pomiędzy Stolicą Apostolską, a RP 28 lipca 1993 roku w Warszawie

-co wynika to z faktu posiadania przez Stolicę Apostolską podmiotowości prawnomiędzynarodowej

-Prezydent RP ratyfikował konkordat 23 lutego 1998 roku

-wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastąpiła 25 marca 1998 roku

-akt ratyfikował Prezydent RP za uprzednią zgodą Sejmu i Senatu wyrażoną w ustawie

-akt ten wszedł w życie 25 kwietnia 1998 (1 miesiąc później)

-składa się on z preambuły oraz 29 artykułów

-jest bezpośrednio stosowany i musi być zgodny z Konstytucją

-religia katolicka wyznawana jest przez większość społeczeństwa polskiego

-co oznacza poszanowanie woli większości, a nie nadanie katolicyzmowi statusu religii pańtwowej

-katolicy mają możliwość realizować wolność religijną w wymiarze indywidualnym i wspólnotowym

#art. 1 - niezależność i autonomiczność stron konkordatu

RP i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki

-są każde w swej dziedzinie niezależne i autonomiczne

-oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach

-i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego

#art. 2 - stały dialog między państwem polskim, a Kościołem katolickim

-Nuncjusz Apostolski rezyduje w stolicy Polski

-a polski Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie

-cel to utrzymanie i umacnianie więzi oraz wypełnianie powierzonej każdej ze stron misji

#art. 3 - swoboda utrzymywania stosunków i komunikowania się

-RP zapewnia Kościołowi katolickiemu oraz jego osobom prawnym i fizycznym swobodę utrzymywania stosunków i komunikowania się ze:

*Stolicą Apostolską

*Konferencjami Episkopatów

*Kościołami partykularnymi

*między sobą i z innymi wspólnotami, instytucjami, organizacjami i osobami w kraju i za granicą

Regulacje ustawowe (inne miejsca skryptu)

FINANSOWE I MAJĄTKOWE UPRAWNIENIA KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

-majątek oraz przychody kościołów i związków wyznaniowych regulują ogólne przepisy podatkowe

-chyba, że istnieją uregulowania szczególne

Finansowanie kościołów i związków wyznaniowych

1. Ofiarność wiernych

#zezwolenia nie wymaga zbieranie ofiar na:

*cele religijne

*kościelną działalność charytatywno - opiekuńczą

* naukową, oświatową, -wychowawczą

*utrzymywanie duchownych i członków zakonów

-jeżeli odbywa się w obrębie terenów kościelnych, kaplic, w miejscach i okolicznościach zwyczajowo

-przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony

#o kwotę darowizny przekazanej na cele kultu religijnego lub działalność pożytku publicznego

-można zmniejszyć podstawę opodatkowania o 6% dla podatku od os. fiz. i 10% dla podatku od os. pr.

#darowizny osób fizycznych dokonywane na kościelną działalność charytatywno opiekuńczą

-nie posiadają limitu odliczeń (są wyłączone z podstawy opodatkowania bez względu na swą wysokość)

-kościelna osoba prawna powinna wystawić darczyńcy pokwitowanie odbioru darowanej kwoty

-a w ciągu 2 lat od jej darowania sprawozdanie o przekazaniu jej na określoną działalność

#można przekazywać 1% podatku od os. fiz. na rzecz organizacji pożytku publicznego

2. Subwencje i dotacje z Funduszu Kościelnego

-jest to masa majątkowa, która miała być tworzona z dochodów z nieruchomości ziemskich

-przejętych przez państwo od kościołów i związków wyznaniowych oraz z dotacji państwowych

-dzisiaj zasilany jest wyłącznie z dotacji budżetu państwa i może świadczyć na następujące cele:

a) opłacenie części składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne osób duchownych

b) działalność humanitarną prowadzoną przez kościoły (charytatywno - opiekuńcza, oświatowo -wychowawcza, opiekuńczo - wychowawcza, zwalczanie patologii społecznych)

c) ochrona i ratowanie zabytkowych obiektów sakralnych (odbudowa, konserwacja, remonty)

d) udzielanie duchownym pomocy materialnej i lekarskiej oraz organizowanie dla nich domów wypoczynkowych - martwy przepis

Zwolnienia podatkowe i celne kościelnych osób prawnych

1. Podatek dochodowy od osób prawnych

-zasady opodatkowania zależą od charakteru działalności z której uzyskano dochód

a) dochody z niegospodarczej działalności statutowej

-są wolne od podatku i nie prowadzi się dla nich księgowości

-np. środki majątkowe z ofiar na cele religijne

b) dochody pochodzące z innej działalności

-są wolne od podatku w części, która jest przeznaczona na cele związane ze statutową działalnością

-kościoła lub związku wyznaniowego:

*cele kultu religijnego

*oświatowo -wychowawcze, charytatywno - opiekuńcze

*naukowe, kulturalne

*konserwacja zabytków, inwestycje sakralne (budowa, rozbudowa, odbudowa kościołów i kaplic, adaptacja innych budynków na cele sakralne, inwestycje na punkty katechetyczne i zakłady char. - op.

*prowadzenie punktów katechetycznych

2. Podatek od nieruchomości

-zwolnione od podatku są:

a) kościelne nieruchomości niemieszkalne z wyjątkiem części zajmowanych na prowadzenie działalności gospodarczej, gdy stanowią własność kościelnych osób prawnych lub są przez nie używane

b) niektóre nieruchomości mieszkalne

*wpisane do rejestru zabytków

*internaty przy szkołach i seminariach duchownych

*klasztory, domy zakonów kontemplacyjnych, domy formacyjne zakonów

*domy sióstr emerytek oraz księży emerytów

*budynki zarządów centralach, budynki zarządów diecezji

3. Podatek od spadków i darowizn

-nabywanie i zbywanie rzeczy i praw majątkowych przez kościelne osoby prawne w drodze czynności prawnych, spadkobrania, zapisu, zasiedzenia jest wolne od podatku, gdy ich przedmiotem są:

*rzeczy i prawa nie przeznaczone do działalności gospodarczej

*maszyny, urządzenia, materiały poligraficzne i papier sprowadzony z zagranicy

4. Podatek od czynności cywilnoprawnych

-są z niego zwolnione kościelne osoby prawne jako organizacje pożytku publicznego

-gdy dokonują czynności cywilnoprawnych w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego

5. Opłaty celne

-kościelne osoby prawne mogą korzystać ze zwolnień przywozowych w zakresie:

*produktów wykorzystywanych na imprezach religijnych lub kultowych

*folderów, broszur, przewodników, dokumentów propagandowych, które mają na celu zachęcanie do wyjazdów zagranicznych, by uczestniczyć w spotkaniach lub imprezach religijnych

*przedmiotów o charakterze wychowawczym, naukowym, kulturalnym

*towarów przeznaczonych dla organizacji charytatywnych i filantropijnych

Sprawy majątkowe kościelnych osób prawnych

-zwrot mienia upaństwowionego przed 1989 rokiem odbywał się w 2 trybach:

a) uwłaszczenie z mocy prawa, gdy mieniem faktycznie władały kościelne osoby prawne w dniu wejścia w życie odpowiedniej ustawy w drodze decyzji wojewody

-dotyczyło to nieruchomości podlegających dekretowi o zniesieniu fundacji

-oraz tych na których znajdowały się cmentarze oraz obiekty sakralne wraz z budynkami towarzyszącymi

b) postępowanie regulacyjne, gdy mieniem nie władały kościelne osoby prawne przeprowadzane na ich wniosek przez Komisję Majątkową i dotyczące tylko wybranych kategorii nieruchomości:

*przejętych w toku wykonywania ustawy o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki

*wywłaszczonych

*przejętych w trybie egzekucji zaległości podatkowych po 1948 roku

*przejętych na podstawie dekretu 1945 o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta st. W-wy

*przejętych we władanie państwowych jednostek organizacyjnych bez tytułu prawnego

-regulacja może polegać na przyznaniu nieruchomości zamiennej lub odszkodowania

-a jej cechą jest pobudowane załatwianie sporu (ugoda)

Fundacje kościelne

-zakładane są przez kościelne osoby prawne zgodnie z przepisami ustaw wyznaniowych

-które nadają im szczególny reżim prawny

-realizują cele społeczne, gospodarczo użyteczne, zgodne z podstawowymi interesami RP

-nadzór nad nimi sprawuje kościelna osoba prawna będąca fundatorem lub wskazana w statusie fundacji

-o przeznaczeniu majątku po likwidacji fundacji decyduje statut

-jeżeli jednak statut nie stanowi inaczej to:

*majątek znajdujący się w kraju przechodzi na nadrzędną kościelną osobę prawną (Kościół katolicki)

*majątek znajdujący się za granicą przeznaczany jest zgodnie z wolą władz kościelnych

FUNKCJE PUBLICZNE KOŚCIOŁÓW

Termin duchowny ma dwa znaczenia

a) osoba, która przyjmuje oświadczenia woli o zawarciu małżeństwa (asystuje przy jego zawieraniu)

-określają ją przepisy prawa wewnętrznego danego związku wyznaniowego

b) osoba uprawniona do sporządzania zaświadczenia, które jest podstawą cywilnej rejestracji małżeństwa wyznaniowego; określają ją przepisy państwowe:

*Kościół katolicki - ordynariusz miejsca, proboszcz, administrator parafii wikariusz, duchowny

*Polski AKP - biskup, proboszcz, wikariusz z upoważnienia proboszcza

*Kościół Ewangelicko - Augsburski - biskup, proboszcz, administrator, wikariusz

*Kościół Chrześcijan Baptystów - prezbiter, kaznodzieja

*Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich - rabin, podrabia (termin duchowny nie występuje)

Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego

-nupturienci składają oświadczenie o jednoczesnym zawarciu małżeństwa wyznaniowego i cywilnego

-a następnie składają oświadczenie o zawarciu małżeństwa wyznaniowego

-duchowny sporządza zaświadczenie, które powinno być przekazane do USC

-przed upływem 5 dni od zawarcia małżeństwa wyznaniowego

-termin ten może ulec zawieszeniu jedynie z powodu siły wyższej i wiąże wyłącznie duchownego

-małżonkowie mogą, więc żądać sporządzenia aktu małżeństwa po jego upływie, gdy są stanu wolnego

-na podstawie zaświadczenia KUSC lub jego zastępca

-właściwy ze względu na miejsce zawarcia małżeństwa wyznaniowego sporządza akt małżeństwa

-sporządzenie powinno być niezwłoczne, nie później jak w następnym dniu roboczym po dniu

-w którym do USC nadeszło zaświadczenie duchownego

-związek cywilny/wyznaniowy powstaje i ustaje niezależnie od trwania związku religijnego/cywilnego

-wygasa w obu sytuacjach tylko wraz ze śmiercią jednego ze współmałżonków

Nauczanie religii w publicznych przedszkolach i szkołach

#celem nauczania religii jest przyczynienie się do wszechstronnego rozwoju

-osobowości humanistycznej uczniów

-państwo ma szanować wolność rodziców do zapewnienia swym dzieciom wychowania religijnego

-zgonie z ich własnymi przekonaniami

-państwo ma stworzyć warunki do nauczania religii w szkołach publicznych

-zarówno państwo jak i szkoła mają w Polsce charakter świecki (świeckość = bezstronność/neutralność)

-dawniej świeckość rozumiana była jako areligijność, antyreligijność

-nauka religii jest fakultatywna i powinna być traktowana jak każdy inny przedmiot nauczania

-prowadzona jest w wymiarze 2 godzin tygodniowo

-na lekcje religii danego wyznania mogą uczęszczać, także osoby mające inne przekonania

#ocena z religii jest umieszczana na świadectwie szkolnym (bez określenia jaka to religia)

-ale nie ma wpływu na promocję do nast. klasy; wlicza się ją natomiast do średniej ocen

#liczba uczniów i obowiązek nauczania religii

-dyrektor szkoły lub przedszkola musi zatrudnić nauczyciela religii

-jeśli na naukę danego wyznania zgłosi się, co najmniej 7 uczniów

-jeżeli w przedszkolu grupy są mniej liczne to nauka ma charakter międzyoddziałowy

-dyrektor może zorganizować naukę w grupach międzyszkolnych pozaszkolnym punkcie katechetycznym

-gdy grupa liczy, co najmniej 3 uczniów

#nadzór

*pedagogiczny (dyrektorzy szkół/przedszkoli, pracownicy resortowego nadzoru) - dotyczy metodyki nauczania i zgodności z programem

*wewnątrzwyznaniowy (kościoły i związki wyzn. wg przepisów prawa wewnętrznego) -wizytatorzy

#kwalifikacje do nauczania religii

-ustalane są w porozumieniach zawieranych między MEN, a władzami zwierzchnimi kościoła

-do dzisiaj zawarto je z Kościołem katolickim, Adwentystów Dnia Siódmego, Polską Radą Ekumeniczną

-jeżeli nie ma porozumienia to nauka odbywa się na zasadzie skierowania tzw. misji kanonicznej

-jest to imienne, pisemne skierowanie wydane przez władze związku wyzn.

-o podjęcia obowiązków nauczyciela religii w danej szkole

-na jego podstawie nawiązywany jest stosunek pracy z nauczycielem (ustaje przez wygaśnięcie misji)

-nauczyciel religii nie może być wychowawcą klasy

Działalność naukowa i edukacyjna

#zakładanie szkół niepublicznych przez wpis do ewidencji JST - szkoły podstawowe i ponadpodstawowe

#zakładanie szkół publicznych przez zezwolenie JST - szkoły podstawowe i ponadpodstawowe

#wyższe szkoły papieskie - szkolnictwo wyższe

#uniwersytety (KUL) - szkolnictwo wyższe

#niższe seminaria duchowne - szkoły wewnątrzkościelne

#wyższe katolickie seminaria duchowne - szkoły wewnątrzkościelne (nie są to szkoły wyższe)

#wyższe niekatolickie seminaria duchowne - szkoły wewnątrzkościelne (nie są to szkoły wyższe)

#nauki kościelne na uczelniach państwowych: wydziały katolickie, katedry teologii, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

-szkoły, które w nazwie posiadają określenie katolicki nie zawsze są szkołami wyznaniowymi

Pomoc społeczna

#domy pomocy społecznej

#rehabilitacja osób niepełnosprawnych

#schroniska: domy samotnej matki, hospicja

#stacje

#jadłodajnie

#ośrodki wspierania bezrobotnych

#działalność opiekuńczo - wychowawcza: domy dziecka, rodzinne domy dziecka, ośrodki adopcyjno - opiekuńcze, świetlice

Ochrona dóbr kultury

#ochrona zabytków

#prowadzenie muzeów, archiwów, bibliotek

ŹRÓDŁA PRAWA WYZNANIOWEGO

-jest to każdy akt normatywny, który określa prawa i obowiązki związane z wyznawaniem wiary

1. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku

a) art. 53; rozdział II Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

-dotyczy wolności religijnej jednostek, a więc wolności sumienia i religii w wymiarze indywidualnym

-reguluje status prawny jednostki, podmiot, przedmiot, granice oraz gwarancje WSiR

b) art. 25; rozdział I Rzeczypospolita

-określa zasady stosunku państwa do kościoła i innych związków wyznaniowych

c) art. 233 -WSiR to prawo, którego nie ogranicza się podczas stanów nadzwyczajnych

d) art. 191 - kościoły i inne związki wyznaniowe mogą złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego

2. Umowy międzynarodowe

1

---