Folklor w znaczeniu naukowym (folklorystyka, etnolingwistyka, literaturoznawstwo), publicystycznym (jest to rozumowaniem potoczne), potocznym (płytkie, niedojrzałe, marginalne, konotacje negatywne, pozbawione walorów duchowych)
Folklor - synonim kultury ludowej - wszystkiego tego, co wiejskie i ze wsią związane
Folklor - jako coś prymitywnego, negatywnego, coś gorszego, odbiegającego od normy
Początki zainteresowania folklorem:
1846 - pojęcie folklor wprowadzone do nauki na łamach czasopisma „Ateneum” (William Tans)
folk - lud lor - wiedza -> wiedza ludu
Folklor - wiedza o umiejętnościach ludu, tj: pradawne zwyczaje, obrzędy, zabobony, ballady, przysłowia
Folklor - kult. duchowa chłopów europejskich, z czasem zaczęto stosować to pojęcie do społ. pozaeuropejskich
Trzy rozumienia folkloru:
Potoczne
Publicystyczne: zbitka wyrażeń na temat pojęcia, związane z pojęciem
Rozumienie naukowe
a) potoczne - ma socjologiczny charakter - coś, co kojarzy się z wsią, z obyczajowością, kalką, swoistym sposobem życia. Zawiera negatywne konotacje - coś, co jest poniżej kultury oficjalnej, kultury kształconej. Kojarzony z prymitywizmem, ubóstwem.
b) publicystyczne - niedostrzeganie różnicy między folklorem a folkloryzmem - współczesna przetworzona, zmanipulowana postać folkloru. np. konkursy folklorystyczne, Cepelia. W ujęciu publicystycznym w latach 70' i wcześniej dominowało niedostrzeganie tych różnic. Prezentacje zespołu „Mazowsze” to folkloryzm.
Bartmiński 1995 r. na konferencji „Folklor pod koniec wieku”. Etykietki powstające w wyniku negatywnego kojarzenia folkloru; folklor polityczny, folklor religijny. folklor - coś żenującego, słabego, marginalnego, niepoważnego.
pojęcie folkloru miewa negatywne zastosowanie z użyciem go wiąże się poczucie wyższości nad tymi, którzy są nosicielami kultury dawnej, prymitywnej, przekazywanej poza kanałami komunikowania masowego, z pokolenia na pokolenie.
c) naukowe - początki refleksji nad folklorem - usiłowania badaczy aby to zjawisko wkomponować w kulturę ludową. Już w połowie XIX wieku - pewne uporządkowane refleksje na temat folkloru, i wiek XX i XXI. Kto jest nytlonkiem folklor - grupa folklorotwórcza - różne opcje, sposoby myślenia na ten temat. Jaki obraz znaczeniowy kryje się pod pojęciem folklor? Dwa sposoby jego postrzegania:
- w rozumieniu szerokim - już w pewnych definicjach pojawił się
- w rozumieniu wąskim
Poł XIX wieku, próby definiowania folkloru przez polskich uczonych:
Kolberg Oskar. Lud, jego zwyczaje, obyczaje, sposób życia, mowa, podania, gusła, obrzędy, pieśni, muzyka i tańce.
Dążenie do kompletności, do zamknięcia tego życia ludu.
Marius Bardo(?) - def. nietypowy charakter definicji, jest to bardziej opowiadanie niż definiowanie. definicja folkloru: sposób życia, komunikacji społecznej; tradycja to coś niezbywalnego w przypadku folkloru; coś, co zostało zaakceptowane przez wspólnotę; folklor nie jest niepodatny na zmiany, jest czymś co ewoluuje; Dla samego przekaziciela folkloru zmiany w folklorze pozostają niezauważalne. Nowy element w tej definicji to ta możliwość ewolucji. Ulega konfrontacji z otoczeniem, wiedzą, tu i teraz.
Teodor Goester - definicja szeroka. folklor to część kultury ludzkiej petczyniwy w obrzędach raczej wyraża talent grupy niż jednostki, jest odniesień dla literatury, jest tworzony przez lud dla samego ludu. Tworzenie na obstalunek. Nie ma wiedzy do którego byłby kierowany / kierowana twórczość. Typ kultury, której użytkownikami są członkowie grupy folklorotwórczej.. Nie ma podziału na widza i autora.
Julian Krzyżanowski - wybitny historyk literatury polskiej, od początku XX wieku badacz folkloru, autor bardzo powszechnego zbioru tekstów „Szkice folklorystyczne”. „Paralele” - zbiór tekstów o relacjach między folklorem a literaturą piękną. Jego rozumienie pojęcia folkloru ewoluowało, optuje on za szerokim ujęciem folkloru, ale jest też wyrazicielem tych koncepcji wąskiego rozumienia folkloru. rozumienie szerokie, jego definicja: zjawiska zwłaszcza obrzędowe, demonologiczne, meteorologiczne, zawodowe … odpowiadające zjawiska kultury ustnej; wąskie rozumienie: ograniczenie się do kultury opartej na słowie. literatura ludowa, literatura ustna. „Literatura Ludowa” we Wrocławiu od 1972 roku. wąskie rozumienie - koncentracja na tym, co ma charakter słowny, wiąże się z narracjami, wypowiedziami. Różne typy wypowiedzi składają się na zbiór językowych eksponatów ludowego świata / światopoglądu. Julian Krzyżanowski - wąska definicja, bo używa pojęć literatura ustna, uporządkowanie genologiczne twórczości artystów.
Krzysztof Wrocławski - slawista, folklorysta, badacz literatury Słowian południowych. Mówi, że synonimem pojęcia folklorystyka mogłaby stać się „etnofilologia”. Przeniesienie na grunt filologii refleksji nad kulturą. Do sfer gatunku, poetyki, języka.
Jerzy Bartmiński - filolog, polonista, językoznawca. Wybitny dialektolog. Dla niego jest najważniejszy językowy, tekstowy punkt wyjścia. Językowy sposób bycia folkloru. Nie cała kultura ludowa, ale to, co językowe, to co żyje przez język. kolektywność, wspólnotowość, brak autorstwa; oralność, ustność; estetyczny charakter, bo literatura jest literaturą piękną, nie ma jej bez wartości artystycznych (estetycznych) - tak samo folklor. Twórczość oparta na języku, na tworzywie językowym.
1949-50 pod red. Marii Licz - Słownik folkloru, mitologii i legend - 21 różnych def. folkloru:
Jonas Balys - f. obejmuje tradycyjne wytwory
Marius Berbau - podkreśla w jakich sytuacjach pewne treści są przekazywane
William Bascom - zawęża folklor do literatury ustnej, ale nie wszystko co przekazywane ustnie to folklor
R.D. Jameson - f. gałąź etnologii, ważność idei filozoficznych, religijnych
B.A. Botkin - wprowadza pewne elementy kultury masowej do folkloru
T. Gostieva - część kultury ludzkiej, przechowywana świadomie lub nieświadomie, działalność zbiorowa a nie jednostkowa, tworzony przez lud dla ludu
A. Tylor - folklor obiekt kultury materialnej (f. idei - obrzędów; f. słów - legendy)
R. Waterman - folklor to forma sztuki, obejmuje różne rodzaje opowieści, przysłów, porzekadeł, zaklęć, posługuje się mową codzienną
Juri Sokołow - podstawy pod dominujące w nauce radzieckiej pojęcie folkloru - ograniczenie do literatury ustnej
S. Thopmson - f. to przekaz tradycyjny, pamięciowy, także wierzenia, przesądy
A. Gelner - f. uniwersalny obiekt ze specyficznymi elementami, które zawierają się w sferze ludowej
P. Saintyvres - kult. materialna i duchowa warstw niższych cywilizacji
H. Naumann - teoria arystokratyczna pochodzedznia folkloru
B. Grace - poezja ludowa rodziała się wśród arystokracji a później przechodziła niżej
Trzy podstawowe kryteria podziału definicji:
def. opisowo - wyliczająca
aspekt historyczny - uwaga na to kiedy folklor był tworzony (przeżytek)
aspekt genetyczny - przez kogo folklor był tworzony
Po II w.s. termin folklor zadomowił się, początkowo był rozumiany bardzo wąsko: tylko tańce i muzyka
Lata 50. - zorientowanie badaczy na kult. materialną
PAN - pracowania literatury ludowej - jedyny ośrodek badań folkloru w tamtym czasie
Coraz większy rozziew między etnografią a folklorem
Po 1956 roku folklorem zajmują się też inne dyscypliny badawcze
Status folklorystyki próbują określić Krzyżanowski i Hernas
Założenie czasopisma Literatura Ludowa (57-72 red. Krzyżanowski) - w tamtym czasie miało ono profil literaturoznawczy ('74 red. Hernas) - rozpatrywanie folkloru z punktu widzenia teorii kultury. Włączył do folkloru folklory środowiskowe, subkultury, f. miejski, literaturę popularną
Pierwsza katedra folkloru w Opolu/ D. Simonides 1974 lub 76
Folklor jako część nauk etnologicznych: Dorota Simonides, Piotr Kowalski, Teresa Smolińska
Ośrodek warszawski: UW - Roch Sulima, PAN - Górski, Jagiełło
Ośrodek wrocławski: Czesław Hernas, Jolanta Ługowska, T. Żabski, Jastrzębski
Ośrodek krakowski: F. Ziejka, W. Pawluczuj, J. Maślanka
Ośrodek lubelski: J. Bartmiński, A. Adamowski
Ośrodek śląski: Adolf Dygacz, E. Kossowska, D. Czubala
Ośrodek łódzki: Wioletta Krawczyk-Waniowska,
Ośrodek gdanski: J. Samb
Ośrodek toruński: Marcel Kossjan
Ośrodek olsztyński: T. Oracki, A. Staniszewska
Pracownia dzieł wszystkich Oskara Kolberga
Hernas włącza subkultury środowiskowe i kulturę z tzw. 3 obiegu, funkcjonuje podobnie jak folklor:
obie podlegają społecznej cenzurze prewencyjnej, tekst zaakceptowany przez grupę,
teksty oparte na powtarzających się tematach i wzorach,
wyrażają określony światopogląd,
charakter kosmopolityczny,
ustność języka przestała stanowić wyznacznik przedmiotu badań.
Tendencje w traktowania folkloru:
antropologiczna - folklor to wiedza ludu, nie tylko mowa ale też czynności w kontekście kulturowym, badania terenowe, wykorzystywanie badań historycznych, socjologicznych, rzadziej filologicznych. Folklor z krajów anglosaskich
filologiczna - teksty zastane, zjawiska związane z mową, proza, poezja ludowa, w obrzędach tylko warstwa słowna. Bada się same wytwory kulturowe, bez ich podłoża. Szkoła fińska
Współczesność jako kategoria porządku:
badania tradycyjnych gatunków, treści, zjawisk znajdujących się w dzisiejszym obiegu
obserwacja i interpretacja zdarzeń nowych, nie posiadających poświadczenia w tradycji, takich które powołały współczesne systemy kulturowe
W zakresie badań - wszystkie treści, jakie są w obiegu w danej grupie społecznej, żywe i spontaniczne.
„Folklor” - przyjęty w Polsce. W krajach anglosaskich stosuje się połączenie coś+lor (np. childrenlor)
Folklor realizuje pewne potrzeby człowieka, zaspokaja problemy, podkreśla więzi, przynależność do grupy. Odpowiada na wydarzenia historyczne.
Współcześnie rozpatrywany jest w dwóch aspektach: tego co pozostało i tego co nowe.
Można też spotkać trójpodział:
f. tradycyjny, który jeszcze się zachował, jest przechowywany
szukanie nowych form ,więzi, struktur, zwyczajów spełniających współczesne potrzeby
żywiołowy i oddolna twórczość grup społecznych
Folklor a środki masowego przekazu
Kultura masowa funkcjonuje w społeczeństwie podobnie jak folklor i jego twórcy anonimowo, odbierana spontaniczno i masowo, wytwory bezosobowe i bez konkretnego adresata.
Folklor nie ma swoistego przedmiotu badań, dzieląc go z innymi dziedzinami wiedzy. Przedmiotem badania jest to, co wiąże się z kulturą - jej podstawowym wyróżnikiem jest oralność.
Lista nowych tematów badawczych wg Doroty Simonides:
Dysonans między badaniami nad foklorem a folklorystyką, łatwiej opracować dzieje dyscypliny niż jej aktualny przedmiot zainteresowań /”Dzieje foklorystyki polskiej” pod red. H. Kapełuś i J. Krzyżanowskiego T1 - 1800-1864, T2 - 1864-1918/
, Simonides „Folklor Górnego Śląska”
brak badań komparatystycznych (do nich potrzeba dużej wiedzy)
prowadzić trzeba badania życiorysów, tzw. mikrohistorie, ponieważ człowiek uczestniczy w historii oficjalnej i tworzy historię sam
Badania opowieści popularnych (bajka, podanie, legenda) - zjawisko procesu komunikacyjnego, różnica między ustnością a środkami masowego przekazu zanika (współczesna legenda miejska), potrzeba społeczna decyduje o funkcjonowaniu tematów, archetypiczna potrzeba sensacji.
Postulat badań systemu wartości - ustalone przez tradycję wartości zanikają, konfrontowane ze współczesnością. Warto spojrzeć na wartości trwałe i zmieniające się. Badania jakie obyczaje i prawa są przestrzegane a jakie łamane.
W jaki sposób, jak wygląda typ komunikacji folklorystycznej? Najważniejsze wyznaczniki folkloru / folklorów (np. dziecięcy, studencki), folklor rozumiany współcześnie:
* spontaniczność - akty mowy dokonują się w sposób spontaniczny
* autentyczność - folklor musi być autentyczny bo jest on wyrazem pewnych potrzeb, zaprzecza teatralizacji, idei przedstawienia. On jest dla nas, przez nas. Nie wystawiany dla obcych.
* sytuacyjność - folklor jest generowany przez pewne stany, momenty przeżywane przez wspólnotę. Sytuacja wykonawcza jest tym co decyduje o tym, co (sposoby wypowiedzi) przetrwa, zostanie przyjęte.
* powtarzalność - by teksty te mogły być zakodowane w społecznej pamięci, teksty te muszą być powtarzane (ustnie). Tekst nie powtarzany, który nie ma wariantów, nie jest elementem folkloru.
* naturalność - (Pawluczuk - brak świadomości formy) folklor jest jak powietrze, twórcy folkloru nie zastanawiają się jak teksty folkloru powstają.
Folklor jako system komunikacyjny - jego podstawą jest słowo mówione. Folklor istnieje w sposób autentyczny i rzeczywisty; łączy ludzi.
o Są to głównie przekazy mówione. Przekazy mówione są przekazywane przez jedną osobę. Posługiwać się może podczas przekazu mimiką, tempem mowy, melodią głosu, modulacją głosu, gestami, mimiką
o Przekaz folklorystyczny jest zawsze przekazem synkretycznym. Łączy…. Jest czymś porównywalnym do „teatru mowy”. Dzieje się to w obecności widzów, słuchaczy. Na jakiejś scenie, w obecności przyszłych wykonawców. Synkretyczność - rozumie się ją szerzej niż tylko, jako obecność różnych form i środków ekspresji, sposobów wyrażania. Jest formą, która angażuje elementy swoistego kontekstu.
o Wypowiadanie tekstu dokonuje się zawsze w kontekście innych czynności, czynności produkcyjnych.
o pełnią różne funkcje - identyfikacji? pracy.
o Wykonując teksty wykonawca nie tylko chce stanu upojenia dla odbiorcy pięknem, ale potwierdza typ praktyki społecznej np. poprzez zrytmizowanie tekstu pomaga w pracy, nadaje rytm pracy. Tekstem kultury mogą być żniwa.
o Efekty pracy wykonawcy muszą być skuteczne?
o przekazywanie sobie komunikatów słownych jest zawsze częścią pewnego scenariusza.
Na jaki typ komunikatów zorientowana jest komunikacja folklorystyczna:
ujęcie szkoły semiotycznej, szkoły tartuskiej. Watman. Funkcją komunikacji jest przekazanie odbiorcy informacji, której on nie zna. Sytuacja przebiegająca od „ja” do „ty”. Według ogólnej teorii komunikacji jest to podstawowa forma komunikacji (ja-> ty). ja-> ja - system autokomunikacji, jest to zaprzeczenie tej zasadzie, nie przekazuje informacji nowej.
Przekaziciele tekstów nie uczą się tekstów na pamięć, za każdym razem dopasowują je do otoczenia, sytuacji. teksty istotne, teksty ważne w lokalnej społeczności pełnią istotne funkcje, teksty uznane za ważne są wielokrotnie powtarzane. Autokomunikacja - „Ja lubię słuchać tego typu historii, bo identyfikuję się z tym”. Poprzez akty autokomunikacyjne, przetwarzanie tekstów ważnych toczy się coś jak kultura duchowa, połączenie duchowe. Mamy swoje doświadczenia ze strzygami, mamy swoje ulubione bajki, mamy historie, które budzą śmiech .
Roch Sulima - folklorysta współczesny; funkcja zamykająca - izoluje i uposaża członków wspólnoty w poczucie odrębności i wewnętrznej solidarności; funkcja fatyczna - związana z kanałem komunikacyjnym, Jakobson mówił o niej podczas konstruowania systemu komunikacyjnego tekstów pisanych, odpowiada może nawet bardziej tekstom mówionym. Nie chodzi tylko o przekazywanie informacji, ale o radość z tego, że jesteśmy razem, „nie?”, „prawda?” - potwierdzanie, że ten kontakt nadal trwa.
Problem autorstwa - kto jest autorem? Nieadekwatne określenie twórcy byłoby określenie, że jest to twórca anonimowy. Autorstwo zbiorowe, autorstwo kolektywne - nie oznacza, że tego, że ci wykonawcy spotykają się inaczej się układają pieśni. Klucz tkwi w stosunku do własności. Teksty są przedstawiane na konkursach i czasem pojawiają się konflikty, że ktoś komuś coś „podebrał”. Mówi się, że konkurentka zabrała jej własny utwór, bo ona go skomponowała.
Dorota Simonides i Teresa Smolińska, znawczynie tematu. Wszyscy mamy prawo do tych tekstów, to jest nasz repertuar ciągle znajdujący się w obiegu (repertuar tekstów).
kolejna kategoria tekstu: tekstologia folklorystyczna. sposób na postrzeganie, wyodrębnienie i systematykę tekstu. inwariant - wariant. wariant - konkretne wykonanie danego tekstu przez konkretnego człowieka, jest niepowtarzalny. inwariant - każdorazowa realizacja tekstu. wariant wykonawczy - wykonanie unikalne, niepowtarzalne tekstu.
Lucjan Malinowski. sfilmowanie wariantu jest dopiero pełną dokumentacją. Folklorysta aby odgadnąć czego to jest wariant posługuje się inwariantem - jest to coś co istnieje potencjalnie, bo wariant istnieje realnie. Inwariant jest czymś, co folklorysta może opisać i to robi. Żeby np. opowiedzieć wątek czerwonego kapturka. Folklorysta porównuje podania i wyprowadza z nich to, co wspólne.
Agnieszka Przybyła-Dubin. „Proza folklorystyczna u progu XXI wieku, bajka ludowa, legenda, anegdota”. Dokumentacja ta pochodzi prawie sprzed wczoraj, rok 2000 i 2001 - dokonywane były zapisy tych tekstów zapisane metodą dialektologiczną. Dialektolodzy zapisują wszystko, co słyszą, łącznie z poprawkami i potknięciami. Dwie wersje czerwonego kapturka (jest ich 19 wszystkich wersji zebranych w krótkim czasie) Teraz, kiedy opowiadanie opowieści nie należy do tradycji narracyjnej. Jest wersja ze złym zakończeniem - dziewczynka ponosi karę, za to, że zeszła na złą drogę. Od wykonawcy aktualnego do wykonawcy potencjalnego z tekstu folkloru my mamy do wywnioskowania, kiedy zostanie on zapamiętany i ulegnie powtórzeniu. O powtórzeniu świadczą konkretne warianty komunikacyjne.
Jakie teksty są zapamiętywane, a jakie nie?
- Są nietypowe osoby w społeczności - indywidualiści, dziwacy, ludzie, którzy w różnych powodów nie potrafili trafić w gusta swojego środowiska - nie mieli czasu do tego, żeby zostać zauważeni, zapamiętani i powtórzeni. Zapamiętane, zauważone i powtórzone mogą być teksty, na które jest zapotrzebowanie. Twórczość folklorystyczna odpowiada produkcji na obstalunek. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, czego odbiorca oczekuje.
- Zbiorową pamięć o tekstach podtrzymuje istnienie znaków, obiektów istniejących w świecie przyrody, które z tymi opowiadaniami się wiążą. Podania miejscowe np. znaki na skale przypominające odciski stopy ludzkiej.
- Istnienie pewnych instytucji życia społecznego sprzyjające opowiadaninie.
Typologia gawędziarzy ludowych
(Kadłubiec „Józef Jażowicz gawędziarz cieszyński”)
Kryteria:
repertuar
cechy charakteru i usposobienie
wg braci Sokołowów (ze względu na repertuar)
epiccy
obyczajowi
realiści
humoryści i satyrycy
wg Azadowskiego (wygłaszane treści i światopogląd)
gawędziarz ze skłonnościami do fantazjowania
gawędziarze realiści
gawędziarze preferujacy treści komiczne w każdym gartunku prozy ludowej
wg Henssena (stosunek narratora do tradycji)
subiektywni - stosowanie świadomych przeróbek tekstów
obiektywni - nie wprowadza zmian
Kryterium płci (Kadłubiec, Simonides)
Kobiety i mężczyźni posiadają odmienny repertuar i słuchaczy
bajki magiczne i podania - kobiety
opowiadania gospodarskie, polityczne, dowcipy, anegdoty - mężczyźni
Zawód bajarza
wg Zielemina
gawędziarze profesjonaliści - zawodowo zajmowali się opowiadaniem
rzemieślnicy - w zależności od zawodu taki folklor
Kryterium stosunku do tradycji folklorystycznej
wg Azadowskiego - gawędziarze:
twórcy - niesamowity talent, duża wyobraźnia
przekaziciele - w sposób skostniały przekazują tradycję ludową
wg Astachowa (wg stosunku do literatury ludowej)
przekaziciele - wierne przekazywanie treści
opowiadający zmieniający formę, wprowadzający nowe formy, przeróbki tradycyjnych wątków folklorystycznych
opowiadacze innowatorzy - za każdym razem inaczej przekazują ten sam wątek, bogaty repertuar, improwizacja
wg Cziczerowa (wg tego czy nosiciele tradycji są tylko wykonawcami prozy ludowej czy są jej samodzielnymi twórcami)
przekaziciele wykonawcy - odtwórcy, w tym co przekazują nie ma śladu osobistych przemyśleń
mistrzowie sztuki - nie wnoszą istotnych zmian ale sposób w jaki je przekazują jest niezwykły (mimika, gestykulacja) - umacniają przekaz ale nie tworzą nic nowego
gawędziarze innowatorzy - tworzą nowe, własne, oryginalne teksty
wg Janiny Hajduk-Nijakowskiej (wg stosunku narratora do przekazywanej treści)
postawa identyfikacji - narrator aprobuje przekazywane treści, utożsamia się z nimi i bohaterami
postawa względnej akceptacji - narrator poddaje treści osobistej weryfikacji, akceptuje ale coś też dodaje
postawa dystansu - narrator odnosi się nieufnie do przekazywanej treści
postawa negacji - negatywne odniesienie do treści co często prowadzi do parodii
Kryterium ze względu na słuchaczy - do kogo skierowany jest repertuar: np. w kręgu rodzinny przekaz opowieści był jednolity, w pozostałym kręgu wprowadzano wiele urozmaiceń.
Kryterium ze względu na sposób opowiadania:
narrator literacki - spokojnie opowiada
narrator dramatyczny - używa nie tylko głosu ale też mimiki, gestu, intonacji
kryterium ze względu na światopogląd autora: (D. Simonides, Jaromir)
wierzący (wierzy w to, co opowiada)
niewierzący
kryterium ze względu na środowisko, z którego pochodzi narrator: (wg Benesza)
pochodzi żywego folklorystycznie środowiska - folklor wciąż żywy, teksty wciąż przekazywane
pochodzi z żywego folklorystycznie środowiska ale zmienił środowisko na nowe, zna stare teksty ale modyfikuje je dla nowego otoczenia
pochodzi z niefolkorystycznego środowiska ale tworzy w duchu tego środowiska, duże wpływy literackie
wywodzi się z niefolklorystycznego środowiska ale przesz do środowiska, w którym folklor jest żywy
kryterium ze względu na stosunek gawędziarza do literatury: (Szramkowa?)
mało czytają lub wcale ale opowiadają też teksty literackie znane „z drugiej ręki”, od innego gawędziarza
dużo czytają, ale tego co przeczytają nie opowiadają, oddzielając literaturę od folkloru
czytają dużo i lubią opowiadać wątki literackie, łączą tradycję z literaturą
Kryteria wg Teresy Smolińskiej:
pochodzenia społecznego narratora (wsi, miasteczka, miasta)
wg wykonywanego zawodu (inny repertuar w każdej grupie zawodowej)
płci narratora
miejsca przekazu
narrator tradycyjny przekazuje teksty w swoim rodzimym środowisku
narrator folk-konkursowi przygotowani są do występu na potrzeby konkursu, nie dostosowany do środowiska ale wymagań konkursu
światopogląd narratora
narratorzy u których dominuje myślenie irracjonalne, wierzą w opowiadany tekst
nie wierzą w opowiadane teksty
sposób opowiadania
dramatyczny - reaguje żywo, wykorzystuje formy pozajęzykowe
literacki - emanuje spokojem
stosunek do słuchaczy - uwzględnia repertuar ze względu na płeć, pozycję społeczną
stosunek do tradycji folkorystycznej (twórca/odtwórca)
stosunek do literatury
narrator, których pasjonuje literatura ustna, nie czytają wiele, nie wykorzystują wątków literackich
narrator literat - zna literaturę, wplata wątki literackie do repertuaru
ze względu na wygłaszany repertuar
narrator fantazotwórczy
realista - opowiadania wspomnieniowe
humoryści - anegdoty
uwarunkowania wynikające z przemian społecznych:”
dawni - stare opowieści, znane i zanalizowane, znający początki tekstów
nowi - wnoszą wiele współczesnych wątków, traktują gawędziarstwo jako intratny zawód
cel opowiadania
okazjonalni - gdy nadarza się odpowiednia sytuacja
profesjonaliści - gawędziarstwo jako zawód
Istnieją też typy pośrednie wszystkich tych kryteriów.
ORALNOŚĆ\
Jest to pewnie sposób bycia w świecie, typ egzystencji stanowi pewien wyznacznik folkloru nieuświadamiany, symbolicz,
Komunikacja fonocentryczna przeciwna grafocentrycznej
folklor - niepewna całość kultury, ulotne zapamiętywanie tekstu - bogata mnemotechnika (np. formuły, rytm)
Nie każda komunikacja ustna to folklor ale oralny stosunek do wyrazu charakterystyczny jest dla kultury przedindustrialnej. W kulturach industrialnych na oralności oparte są subkultury, które można utożsamiać z folklorem środowiskowym, zawodowym
Cztery elementy charakterystyczne przekazu oralnego:
podmiot a wspólnotowość
spontaniczność
sytuacyjność
etologia folkloru
Taki podział rzeczywistości społecznej, gdzie jednostka bezwiednie pozostaje we władaniu kultury. Wybór podmiotu jest nieuświadomiony ale zgodnie z normami kultury. Znajomość reguł pozwala zrozumieć symbole i wartości w tej kulturze obowiązujące. Folklor jako środek przymusu a nie indywidualnej ekspresji
Wolność daje możliwość zachowań spontanicznych - przekaz gdzie relacje między znakiem a rzeczą ma charakter synkretyczny i wartościujący. Ważna jest spontaniczność i powtarzalność, kreatywność a przymus.
Komunikacja kulturowa w kulturze. Kultura komunikuje sama o sobie w określonej sytuacji zachowa. Sytuacja wyznacza repertuar tekstów
Niegenetycznie utrwalone zrytualizowane formy społecznego zachowania w określonych sytuacjach - szkielet istnienia porządku w społeczności
Kultury oralne - przeciwieństwo kultur organizacyjnych, które mają jasno określone reguły.
2 płaszczyzny oralności
historyczna - odniesienie do historycznych typów kulturowych
diagnostyczno-interpretatywna - odniesienie do kultury współczesnej.
USTNOŚĆ A TEKST PISANY
Kontakt ustności z pismem doprowadził do degradacji wielu jej elementów:
utrata pamięci, ilości zapamiętywanych wątków ulega ograniczeniu, mniejszy repertuar
odwoływanie się do notatek
zwiększa się hermetyczność tekstu, większa ilość wątków kontaminacyjnych
pismo skraca długość tekstu ale zwiększa jego dynamikę
zmniejsza się stabilność wątków, tekstów, gatunków
zmienia się stosunek nosicieli folkloru do tradycyjnych teksów skierowanych nie tylko do własnej grupy, ale także na zewnątrz
! pismo prowadzi do dezintegracji kultury - nadawca i odbiorca nie muszą się już spotkać
odmienne rozumienie prawdy - w kontakcie bezpośrednim możemy weryfikować
odbiorca skupia się tylko na tekście, nie na nadawcy
Teksty wtórnie zapisane - najpierw funkcjonują w obiegu ustnym.
Manifest autora - zwykle tekst pisany nie jest tworzony na bieżąco ale powstaje w głowie autora i dopiero wtedy przelewany jest na papier.
Teksty pisane ale później wykonywane ustnie - np. w celu przygotowania dla zespołów
zniekształcenie dowcipu
zmniejsza zasoby pamięci
Wtórna oralność:
mistyka uczestnictwa
skupienie się na chwili obecnej
FUNKCJE FOLKLORU
Simonides:
podtrzymywanie polszczyzny - szczególnie widoczne pod zaborami wierność tradycji określana jako wierność Polsce
funkcja humanistyczna
informacyjna - przedstawiają teksty o czymś, informują
wychowawczo-dydaktyczna - uczą czegoś (przysłowia, bajki)
ekspresywno-impresywna - daje ujście emocjom człowieka
rozrywkowa - sama w sobie ma bawić
funkcja integracyjna - teksty przekazywane w obrębie pewnej wspólnoty.
Krawczuk-Wasilewska
funkcja estetyczna - bez niej nie byłoby folkloru - powiązana z innymi funkcjami; przez niektórych autorów spychana na plan dalszy
psychospołeczna - zaspokaja potrzeby psychiczne (np. kołysanki)
etyczna - pewien system zasad, wartości, łączy się z funkcją wzorotwórczą i dydaktyczną
dydaktyczna
magiczna (moc sprawcza)
ludyczna (zabawa)
GENOLOGIA FOLKLORYSTYCZNA
(nauka o gatunkach)
Klasyfikacja XIX wieczna miała charakter porządkujący, niewiele wspólnego z teoretycznymi analizami.
Zamieszanie terminologiczne, konieczność jasnych kryteriów, prawidłowe zakwalifikowanie tekstu
Szkoła fińska - klasyfikacja w oparciu o wątki (Anie Thompson)
Folklorystyka polska nie wytworzyła typowej klasyfikacji
Klasyfikacja Krzyżanowskiego oparta na literaturoznawczej - stąd traktowanie literatury ludowej jak pisanej
Trzy podstawowe gatunki: podanie, anegdota i bajka
Krzyżanowski:
liryka - pieśni
epika - podania, anegdota, bajka
dramat - obrzędy
tzw. drobna twórczość - krótkie, zwięzłe utwory, których nie można zakwalifikowac do trzech poprzednich rodzajów - przysłowia, porzekadła, twórczość dziecięca - wyliczanki, rymowanki, zamówienia, zagadki
ballada - zawiera elementy wszystkich trzech poprzednich: liryka - wierszowanie, epika - pewien wątek, jakaś akcja
LIRYKA
Pieśni - strukturalnie związane z muzyką, występowanie powtórzeń, refrenów, paralelizmów (opisów przyrody odnoszących się do zachowań ludzkich), występowanie rymów, rytmiczność
Pieśni:
obrzędowe (ściśle związane z miejscem i czasem)
doroczne - często charakter życzeniowy, kolędy, pieśni miłosne i zalotne, zapusty - pieśni zapustne, tematyk erotyczna, pieśni dyngusowe, obrzedowość wiosenna - pieśni gaikowe, pieśni sobótkowe - najbardziej archaiczne, pieśni dożynkowe - adresowane do gospodarzy,
rodzinne
urodzinowe - brak tekstów bezpośrednio związanych z tymi wydarzeniami (kołysanki)
weselne - bogate, różnorodne
pogrzebowe - żale wyrażane za zmarłym, bogate w folklorze rosyjskim
Związek tekstu pieśni z obrzędem:
tekst wprost związany z obrzędem np. podziękowania panny młodej, opis uczty, opisują wydarzenia
pieśni mówiące o rekwizytach w obrzędzie - o wianku, kołaczu - wiążą się z obrzędem ale może dojść do rozpadu, kiedy brak wiedzy o symbolu
wiążą się z obrzędem w sposób konwencjonalno-sytuacyjny - związek może się szybko rozpaść
nieobrzędowe
liryczne - tematyka erotyczna
ballady, pieśni zbójnickie (folklor słowacki, śląski), żale, pieśni powszechne (łatwo ulegają przekształceniom), pieśni nowinkarskie (rola kroniki życia społeczene)
W pieśniach obrzędowych - sobótkowe, weselne, bożonarodzeniowe, dożynkowe, górnicze - najstarsze.
Pierwszy zbiór pieśni ludowych - Wacław z Oleska 1833
Pierwszy zbieracze folkloru zwracają uwagę na estetykę pieśni
1857 Kolberg
1924 J. S. Bystroń „Pieśni ludu polskiego
1952 J. Przyboś „Jabłoneczka - antologia pieśni ludowej”
Przyboś dzieli pieśni na:
pieśni buntu i niewoli
epickie
obrzędowe
liryka miłosna
liryka rodzinna
liryka pasterska
taneczne
żołnierskie
żartobliwe
EPIKA
Bajka - pojęcie bajki ma charakter wieloznaczny, bohaterami są głównie zwierzęta, czasem obok ludzie, rośliny, świat przyrodniczy
Zwierzeta uosabiają cechy ludzkie
bajka zwierzęca (Krzyżanowski):
bajka ezopowa - poj. od Ezopa (VI w pne) twórca bajki, utwory prozatorskie, w Polsce mało popularne
okruchy epiki zwierzęcej - kawały o sprytnym lisie, głupim niedźwiedziu
właściwa bajka zwierzęca
Cechy opowieści zwierzęcej (Harkot):
bohaterowie - zwierzeta
antropomorfizacja - przypisywanie cech ludzkich przedmiotom ,zwierzętom
treść opowiadania - przeżycia bazujące na obserwacji zwierząt
etiologie zwierzęce oparte na fantazji ludowej (wyjaśniają pewne zjawiska np. dlaczeg rak chodzi do tyłu, dlaczego niektóre zwierzęta mają czerwone oczy)
memorat i fabulat (pojęcia wprowadza badacz skandynawski Karl von Sydow 1919r)
memorat - własne wspomnienia, to co człowiek pamięta z własnego życia, co mu się przydarzyło, jeśli ciekawa treść to teksty moga przejść do opowieści wspomnieniowych, z czasem zatracają się cechy osobiste
fabulat - na skutek fabularyzacji memoratu przeżycie jednostki może stać się fabulatem
Podanie
podanie historyczne - rozumienie historii zawężone do najbliższego otoczenia, nie chodzi o dokładnośc jak w historii, przedstawienie pewnego wydarzenia bliskiego ludowi, nadaje się cechy epickie, wydźwięk moralny, nie ma elementów transcendentnych, ponadnaturalnych, nie są przytaczane daty, zarysowuje się tylko czas
podania lokalne - tworzą mikrohistorie wsi, środowiska, moga zaiwerać więcej elementów fantastycznych
podania wierzeniowe (mityczne) wyrażają światopogląd jednostek, elementy fantastyczne mieszają się z realnymi, narrator wierzy w to, co opowiada, z góry zakłada się wiarę w opowiadanie, narracja prowadzona tak, aby uwierzyć.
podania etiologiczne - wyjaśniają np. nazwy miejscowości, funkcje dydaktyczne, religijne, obrzędowe, moralne
(pierwsze dwa popularne w Polsce)
W folklorze rosyjskim podanie - proza niebajkowa
Krzyżanowski: podanie to opowiadanie fikcyjne ale zawierające okruch rzeczywistości np. nazwisko osoby, nazwę miejscowości, które dowodzi, że wydarzenie miało naprawdę miejsce
Bystroń: podanie to krótkie opowieści, najczęściej opisujące jedno wydarzenie dotyczące określonych miejsc czy ludzi, zazwyczaj mające element nadzwyczajności
Bajka - funkcja estetyczna - podanie - f. estetyczna schodzi na plan dalszy, ważniejsze jest pouczanie i wyjaśnianie, ale niektóre podania mogą być utworami estetycznymi, chodzi o przekaz pewnej informacji
U źródeł podania - kwestia przeżycia, podzielenie się informacją, przekonanie słuchaczy, powoływanie się na bliską osobę celem podkreślenia autentyzmu
Relacja świat rzeczywisty - fantastyczny
w centrum podania - jakaś zjawa
w centrum bajki - człowiek (czerwony kapturek, śnieżka)
Świat demoniczny - bliski bohaterom bajek ale nie jest to codzienne zjawisko, by doszło do kontaktu musi dojść do podróży w świat (opuszczenie rodzinnych stron)
w podaniu - dużo strachu, bardziej namacalny
Schemat w bajce - albo dobry albo zły, głupi lub mądry, osoba wyróżnia się spośród innych
W bajce - jeśli dojdzie do kontaktu ma to znaczneie pozytywne; w podaniu - złe konsekwencje
bajka - skłonność do przesady, fantazji
podanie - realizm, chęć przedstawienia czegoś (i przestrasznia)
ANEGDOTA
Gatunek najmniej opracowany ale najbardziej popularny. Naczelna funkcja - rozśmieszanie, zabawianie, krytyka, ironia, przekracza bariery obyczajowe, krótka
Krzyżanowski: krótkie opowiadanie komiczne (synonimy - dowcip, gadka)
Może się nią stać każdy gatunek prozy wierzeniowej
większość skupia się na konkretnej rzeczywistości - zmieniają się bohaterowie, realia ale schemat pozostaje ten sam
bazuje na zrozumiałości, znanej tematyce
cudowność i magiczność - pokazana w przesadzie, ośmieszona, przerysowana
wychwytuje wady i przywary ludzkie
narrator - obserwuje rzeczywistość, komentuje, nie mówi wprost co jest złe, ale ośmiesza
DRAMAT
Simonides i Krzyżanowski
Obrzędy i żywa akcja dające się podzielić na sceny i obrazki, na aktorów i wodzów, brak spontanicznego przedstawiania - obecnie raczej wyreżyserowane
np. Herody, topienie Marzanny, chodzenie z gaikiem
????? (tekst)
DROBNA TWÓRCZOŚĆ
Krótkie teksty prozatorskie lub wierszowane:
zaklęcia - zamówienia - zażegnania - nastawione na osiągnięcie skutku, wywołanie określone zjawiska
zwroty życzeniowe „na zdrowie”, „na psa urok” „wszelki duch pana boga chwali”
Zamówienia przechodzą do folkloru dziecięcego i zmienia się ich funkcja, ich wytłumaczenie nie jest znane
zamówienia dla zwierząt (ślimak, ślimak pokaż rogi..., biedroneczko..)
w listach ludowych - formuły na początku i końcu tekstu
przedrzeźniacze - naśladowanie głosów zwierząt, dźwięków codziennych
zabawy słowne, tworzone np. przez dzieci do zabawy
rymowanki
wpisy do pamiętinków - często rymowanki (Simonides, o współcsesnych pamiętnikach dzieci..)
zagadki - pierwotnie służyły poznawaniu świata, przekazywaniu wiedzy, z czasem zmieniły swą funkcję na zabawową
zdania gospodarskie - prognostyki pogodowe, zalecenia do robót gospodrarskich, forma wierszowana
PRZYSŁOWIA
Krzyżanowski: przysłowie jest alegoryczne (co innego mówia, co innego znaczą), posługują się kontrastem, twór językowy, przeważnie złożony zdaniem prostym, rzadziej układ kilku zdań, posiada właściwości semantyczne.
Układ zdań niezmienny, stały, posługuje się symbolami i obrazami.
Bystroń: zwroty ustalone przez zwyczaj językowy, czasem porównanie lub określenie (np. głupi jak but)
źródła przysłów: twórczość rodzima, z Biblii, literatura klasyczna
Paremiologia - nauka o przysłowiach
Oskar Kolberg - oddzielny tom o przysłowiach
Bystron - „Przysłowia polskie”
Krzyżanowski „Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich”
KLASYFIKACJA DZIEŁ FOLKLORU WG PROPPA
naczelne założenie - klasyfikacja jak w naukach przyrodniczych - prosta aby nie było wątpliwości
Dwa cele klasyfikacji: cel praktyczny i cele naukowo-poznawczy
wewnątrzgatunkowe wyznaczniki gatunku:
rezeczywistośc odzwierciedlona, jaka znalazła swe odbicie w tekście
srodki za pomoca których rzeczywistość została przedstawiona
stosunek do rzeczywistości
środki użyte do przedstawienia stosunku do rzeczywistości
zewnętrznogatunkowe wyznaczniki ważne w szczególności w folklorze obrzędowym
forma wykonania
ukształtowanie muzyczne
funkcja określonych odmian tekstu w całokształcie ludzkich działań
Co znaczy gatunek? Jak znaczy gatunek?
określenie miejsca analizowanego gatunku w całokształcie kultury ludowej
ustalenie, jak dalece struktura gatunku rozumiana jako specyficzny zespół dyrektyw (wskazań i reguł), wpływa na ukształtowanie indywidualnej wypowiedzi artystycznej
Różnice między realizacjami wzorca w folklorze są mniejsze niż w literaturze, różnice w folklorze dotyczą cech drugorzednych, szczegółów (modifikacje odautorskie)
Najpierw badamy synchronicznie(w tym samym czasie), potem diachronicznie(historycznie)
Nie istnieje przenoszenie klasyfikacji krajowych na inne kraje. Kryteria moga być międzynarodowe
Kryteria służą do budowy klasyfikacji, wyznaczniki mają wpływ na budowę:
wyodrębniony wyznacznik powinien wyrażać istotne cechy zjawiska
powinien to być wskaźnik stały i niezmienny
wyznacznik, który uznajemy za podstawowy musi być jasny, nie może być różnie interpretowany
Nadrzędnym nad gatunkiem jest jego rodzaj
epika
liryka
dramat
niżej jest dziedzina -> odmiana -> gatunek -> typy -> wątki -> warianty
Klasyfikacja Proppa poddana krytyce - w odniesieniu do Polski zbyt prosta, nie uwzględnia wielu róznych wątków, zjawiska międzygatunkowego przekładu, migracji wątków, spontanizacji. Jedność formy określa jedność treści! - przyjmując to mielibyśmy do czynienia z wieloma utworami hybrydystycznymi.
M. BACHTIN
teoria genrów mowy
Uwzględnienie dynamiki procesu komunikacji w folklorze. Koncepcja gatunku jako modelu określającego system komunikacji.
Niezależnie czy tekst jest mówiony czy pisany jest zależy od określonej praktyki życiowej, przypisany do pewnej sytuacji, każda wypowiedź wymaga pewnej reakcji. Zakłada, że każdej wypowiedzi przyświeca intencja. Zwraca uwagę na dialogowość. Fikcją jest, że tylko jedna osoba jest aktywnym uczestnikiem dialogu.
Genr mowy - względnie stabilne formy wypowiedzi, pewne schematy z których budujemy wypowiedź. Podział na:
proste (genry prymarne) - wypowiedzi ustne
złożone (genry sekundarne) - wypowiedzi na piśmie
Zakłada, że każdej wypowiedzi przyświeca intencja. Na tej podstawie A. Wierzbicka ustaliła najbardziej podstawowe intencje:
poinformowanie (wykład ludowej wiedzy o świecie, podania kosmologiczne o powstaniu świata, człowieka, roślin, podania historyczne i lokalne, legendy i apokryfy)
przestrzega przed naruszeniem przyjętych norm społecznych i określonych wartości (edukacja młodego i starszego pokolenia, intencja wychowawcza)
wzbudzenie lęku (spotkania z duchami, światem zmarłych, podania wierzeniowe)
rozśmieszanie (oswajanie świata przez dowcip, rozładowanie społecznych napięć)
dostarczenie moralnej satysfakcji z powodu rozwoju wydarzeń w oczekiwanym kierunku (ukazują świat lepszy, niż w rzeczywistości, bawią)
Intencja, funkcja tekstu może ulegać zmianie jak np. w modlitewkach ludowych - używanych do leczenia, do odmierzania czasu, parodia tekstu.
GUSIEW („Estetyka folkloru”)
Wyodrębnia u różnych narodów gatunki wspólne. Chce stworzyć ogólna klasyfikację, dopuszcza używanie nazw własnych, specyficznych dla narodów.
Ogólna klasyfikacja:
ustala wyróżniające cechy rodzajów i odmian, to pomaga scharakteryzować i zrozumieć tekst
ustala stosunek elementów, wzajemne relacje między częściami folkloru, badanie struktury materiału
ustalenie form pierwotnych i wtórnych, prostych i złożonych
Charakterystyczne dla tekstu elementy stanowią o jego specyfice, odróżniają go, badacze musza uwzględniać cechy obiektywne, nie jest ważny aktor ale ten kto przekazuje
Folklor - złożona z wielu elementów forma przedmiotowo-artystycznego odzwierciedlania rzeczywistości, istotna współzależność między tym co przedstawia a tym jakich środków użyto.
obiektywne - opisy przyrody, życie społeczne, wydarzenia i postępowanie ludzi
subiektywne - uczucia, myśli, przeżycia
Trzy rodzjae gatunków folkloru wg Gusiewa
liryczny - więcej uczuć, emocji, przewaga elemetnów subiektywnych
epicki - zdecydowana przewaga elementów obiektywnych
dramatyczny - wzajemne przenikanie się elementów obiektywnych i subiektywnych, stosunek do rzeczywistości i zachowanie
Podział dość względy, możliwe są gatunki pośrednie
Schemat klasyfikacji dzieł folkloru: (ze względu na środki wyrazu)
słowo, mimika, w rodzaju epickim
słowo i muzyka - rodzaj liryczny, pieśni ale też rodzaj epicki
muzyka i mimika - gat. muzyczno-choreograficzne, taniec, ruch - g. liryczny
muzyka z choreografią i tańcem
słowo, muzyka, taniec- gat. pieśniowo-chorograficzny, r. liryczny
słowo, mimika, muzyka, taniec - folklor widowiskowy, obrzędy
Podział na gatunki ukształtowany historycznie. Stabilna forma wszelkiej klasyfikacji.
Trzy elementy określające granice gatunków:
jedność problematyki
forma artystyczna
funkcja społeczno-obyczajowa
Ważne jest to, jak nazwać gatunki, aby nie dochodziło do nieporozumień.
Gatunek - pewna forma stabilna, jedność formy i treści, problematyki, obejmuje grupy wewnątrzgatunkowe, wyróżniające się cechami tematycznymi, funkcjonalnymi i teoriotwórczymi
Gatunki dzielimy na odmiany:
Trzy podstawowe kryteria??????
W ramach rodzaju:
epiki
grupa słowna
grupa słowno-muzyczna
ad a)
przysłowia, porzekadła, zagadki, opowieści utożsamiane z mitem
mity - odmiany:
kosmologiczne
ekologiczne
historyczno-kulturowe
bohaterskie
podanie
historyczne
bohaterskie
topograficzne (wyjaśniają nazwy miejscoowści)
???? (wyjaśniające nazwę miejscowości, grupy)
legenda
religijna
społeczno-utopijna
historyczna
bajka
zwierzęca
bohaterska
magiczna
przygodowa
historyczna
społeczno-obyczajowa
anegdota
przypowieść
ad b)
pieśń epicka
epopeja
historyczna
baśniowa
mityczna
bohaterska
społeczno-obyczajowa
komiczna
Formy przejściowe - liryczno-epickie - słowo, muzyka
ballada
mityczna
bohaterska
historyczna
społeczno-obyczajowa
romans
bohaterski
historyczny
społeczno-obyczajowy
Liryka:
grupa słowo-muzyczna (pieśni, odmiany w zaleznosci od cech morfologicznych i funkcji)
grupa słowno-muzyczno-choreograficzna (pieśni zaklęciowe, pieśni pochwalne, hymn, puieśni bohaterskie, żartobliwe, satyryczne)
grupa muzyczno-choreograficzna (pląsy, tańce bez śpiewu)
Formy przejściowe liryczno-dramatyczne
grupa słowno-muzyczna: lament pogrzebowy, weselny, rekrucki
Dramat:
słow-muzyczno-choreograficzny (pieśni zabawowe, korowodowe, dzieli się w zależności od warunków wykonania; igrzyska obrzędowe)
animalistyczne
zabawy związane z zawodem
miłosne
modlitewne
społeczno-obyczajowe
wojenne
słowno-muzyczno-mimiczne
dramat ludowy:
dramat ???miłosny
dramat bohaterski
dramat społeczno-obyczajowy
słowno-muzyczno-choreograficzne z elementami sztuki plastycznej
dramat ludowy dzielo go tak jak poprzednie ale nie są ludzie tylko kukiełki, teatr cieni
Formy przejściowe epicko-dramatyczne
grupa słowno-mimiczna (zaklęcia)
grupa słowno-muzyczna-choreograficzna z elementami sztuki plastycznej
POETYKA FOLKLORU
elipsa (wyrzutnia) - pominiecie w tekscie jakiejs jego czesci; ta czesc daje sie zrekonstruowac na podstawie wiedzy sluchacza; zdanie bez tej czesci jest nadal czytelne;
kontaminacja - przeniesienie fragmentu tekstu z jednego utworu ludowego do drugiego; rysem wspolnym obu tekstow jest podobienstwo sytuacji badz motywu;
dialogowosc
- wewnetrzna - rozmowa przedstawionych postaci;
- zewnetrzna - caly utwor bezposrednio skierowany do kogos, zwrot do odbiorcy
tautologia - to takie maslo maslane typu: murarz muruje, tancowadlo tancuje,doradenka doradza itd;
powtorzenie semantyczne - przekazywanie tej samej tresci w rozny sposob (np. jak nie przeprosisz, jak nie przeblagasz);
repetycje - służą potrzebom muzyki i spiewu;
reduplikacje - odgrywaja funkcje wierszotworcze, forma powtorzen wzmacniajacych;
powtorzenie pragmatyczne - powtorzenie gestu rytualnego; wypowiadamy tekst i rownolegle wykonujemy pewne czynnosci; splot dzialania z mowieniem;
pararelizm - byl wyrazem animistycznego pogladu na swiat, wiary w jednosc zycia pod jego roznymi postaciami
np: Zakowała zieziula - na ganku,
zaplakala Kasienka - przy wianku;
konkatenacja - polega na rozpoczynaniu kolejnego wersu od ostatniego slowa wersu poprzedzajacego;
formula inicjalna - np:dawno,dawno temu...
foormula finalna - konczy tekst;