Nazwa przedmiotu
Zarządzanie instytucjami kredytowymi
Kod ECTS	Semestr	Wydział: Finansów
	1	Kierunek: Finanse i rachunkowość
		Specjalność:-
Osoby prowadzące zajęcia:
Wykład: dr Aleksandra Jurkowska
Ćwiczenia: dr Aleksandra Jurkowska, dr Katarzyna Kochaniak
System studiów: studia stacjonarne II stopnia
Status przedmiotu	Forma zaliczenia	Ilość godzin dydaktycznych		Liczba punktów ECTS
					Wykłady	Ćwiczenia
Grupa B - przedmiot kierunkowy	egzamin	30	15	5
Język wykładowy: polski
Założenia i cele przedmiotu (w tym spodziewane efekty i kompetencje, którymi powinien się wykazać student po realizacji przedmiotu) Prowadzący zakłada, że studenci dysponujący podstawową wiedzą z zakresu ekonomii, bankowości i finansów znają specyfikę działalności instytucji kredytowych. Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z problematyką ryzyka w działalności instytucji kredytowych i instrumentami pozwalającymi to ryzyko minimalizować. W trakcie kursu przedstawione zostaną również metody pozwalające mierzyć efektywność ww. podmiotów z uwzględnieniem skali ponoszonego ryzyka oraz nowe regulacje bazylejskie, umożliwiające efektywne (tzn. biorące pod uwagę relację zysk-ryzyko) gospodarowanie kapitałem. Po realizacji przedmiotu student powinien potrafić odróżniać instytucje kredytowe od instytucji finansowych, scharakteryzować podstawowe obszary ryzyka w działalności instytucji zajmujących się działalnością depozytowo-kredytową, stosować podstawowe instrumenty zabezpieczające przed ryzykiem płynności, kredytowym, stopy procentowej i kursu walutowego oraz wykazywać się wiedzą z zakresu problematyki adekwatności kapitałowej.
Treści programowe wykładu (w przypadku przedmiotów obowiązkowych z mocy rozporządzenia - dostosowanie do treści standardów; maksymalnie 15 tematów) I. Instytucjonalno-prawne aspekty działalności instytucji kredytowych. Zakres działalności instytucji kredytowych w świetle prawa bankowego i dyrektyw unijnych. II. Struktura bilansu i rachunku wyników instytucji kredytowych (banków i parabanków). Podstawowe obszary ryzyka w działalności instytucji przyjmujących depozyty i udzielających kredyty. Operacje pasywne, Operacje aktywne, Operacje pozabilansowe, Podstawowe źródła kosztów i przychodów, Rodzaje ryzyka w działalności instytucji przyjmujących depozyty i udzielających kredyty. III. Ryzyko płynności. Definicja ryzyka płynności (pozycja domknięta i otwarta, długa i krótka), Prawne uregulowanie obowiązku utrzymywania płynności przez banki - ustawa Prawo bankowe, Uchwała nr 386/2008 KNF w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, Rekomendacja P, Metody pomiaru ryzyka płynności - analiza wskaźnikowa, metoda luki (tradycyjnej i zweryfikowanej), LaR, LVaR, metody symulacyjne, Metody zabezpieczania się przed ryzykiem płynności. IV. Ryzyko kredytowe. Definicja i źródła ryzyka kredytowego, Pojęcie i zasady tworzenia rezerw celowych na pozycje bilansowe i pozabilansowe w świetle obowiązujących przepisów - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z późn. zmianami. Struktura należności nieprawidłowych w polskim sektorze bankowym. V. Ryzyko stóp procentowych. Definicja ryzyka stóp procentowych (pozycja domknięta i otwarta, długa i krótka), Metody pomiaru ryzyka stóp procentowych - analiza luki (luka tradycyjna i standaryzowana, wskaźniki relatywnej zmiany stóp procentowych), analiza duration, wskaźniki elastyczności cenowej obligacji, Wpływ zmian stóp procentowych na wartość netto, Metody zabezpieczania się banku przed ryzykiem stóp procentowych - transakcje FRA, IRS, IRF, IRO (z naciskiem na FRA i IRS) - i zakres ich wykorzystania przez banki i parabanki działające w Polsce. VI. Ryzyko walutowe. Definicja ryzyka walutowego (pozycja domknięta i otwarta, długa i krótka, pozycja globalna, maksymalna i całkowita), Operacje kasowe i terminowe, Metody zabezpieczania się banku przed ryzykiem walutowym - walutowe kontrakty forward, swap, futures i options (z naciskiem na forward i swap) - i zakres ich wykorzystania przez banki i parabanki działające w Polsce. VII. Planowanie kapitałowe. Definicja funduszy własnych według ustawy o rachunkowości, Źródła wzrostu funduszy własnych, Funkcje funduszy własnych, Rozwinięcie funkcji ochronnej i limitowania - limity koncentracji wierzytelności, zobowiązań pozabilansowych i koncentracji kapitałowej, konstrukcja współczynnika wypłacalności, Definicja funduszy własnych według ustawy Prawo bankowe, Wymogi kapitałowe z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka a całkowity wymóg kapitałowy, Sposoby wyznaczania wymogów kapitałowych (modele zewnętrzne i wewnętrzne(VaR)) i źródła regulacji w tym zakresie (regulacje polskie a CAD1, CAD2, CRD oraz Nowa Umowa Kapitałowa), Podstawowe modele efektywności finansowej i kosztowej w działalności banków i parabanków (ROE, EVA, SVA, RAROC, RORAC, ABC, odsetek rynkowych, DEA, SHV).
Treści programowe ćwiczeń (maksymalnie 15 tematów) I. Instytucjonalno-prawne aspekty działalności instytucji kredytowych. Zakres działalności instytucji kredytowych w świetle prawa bankowego i dyrektyw unijnych. Rodzaje instytucji kredytowych i zakres ich funkcjonowania (ćwiczenie przy wykorzystaniu odpowiednich aktów prawnych, porównanie definicji i regulacji polskich oraz unijnych). II. Struktura bilansu instytucji kredytowych (banków i parabanków). Podstawowe obszary ryzyka w działalności instytucji przyjmujących depozyty i udzielających kredyty. Charakterystyka operacji bilansowych i pozabilansowych oraz rachunków wyników wybranych banków i instytucji parabankowych na tle tendencji charakteryzujących sektor (ćwiczenie przy wykorzystaniu sprawozdań finansowych). III. Ryzyko płynności. Wyznaczanie pozycji netto przy wykorzystaniu terminów kontraktowych i zweryfikowanych. Charakterystyka transakcji pozwalających na efektywne zarządzanie płynnością na rynku polskim. Rola limitów ogólnych i wewnątrzbankowych w zarządzaniu płynnością. IV. Ryzyko kredytowe. Księgowy mechanizm powstawania i rozwiązywania rezerw celowych (ćwiczenie przy wykorzystaniu wskaźnikow procentowych zawartych w Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków z późn. zmianami). V. Ryzyko stóp procentowych. Wyznaczanie pozycji netto przy wykorzystaniu metody luki tradycyjnej i standaryzowanej. Wyznaczanie wartości duration i convexity obligacji oraz wpływ wymienionych wskaźników na zmianę ceny obligacji. Metoda immunizacji w zarządzaniu portfelem. Charakterystyka kontraktów FRA. Terminowe i natychmiastowe stopy procentowe oraz ich wykorzystanie do wyceny swapu odsetkowego. VI. Ryzyko walutowe. Wyznaczanie pozycji netto w danej walucie oraz pozycji globalnej, maksymalnej i całkowitej, Wyznaczanie kursu terminowego, Zarządzanie ryzykiem walutowym przy wykorzystaniu swapów kursowych, Wycena swapu kapitałowo-odsetkowego, VII. Planowanie kapitałowe. Wyznaczanie tradycyjnych (w oparciu o model Du Ponta) i uwzględniających koszt kapitału własnego wskaźników rentowności banku, Wyznaczanie współczynnika wypłacalności banku przy wykorzystaniu zasad sformułowanych w Nowej Umowie Kapitałowej.
Przedmioty poprzedzające
Metody dydaktyczne - szczegółowa charakterystyka poszczególnych obszarów ryzyka w działalności instytucji kredytowych (wykład przy wykorzystaniu prezentacji multimedialnej), - matematyczne wprowadzenie formuł służących do wyceny podstawowych instrumentów zabezpieczających (stopa terminowa, kurs terminowy, walutowe i procentowe kontrakty forward, swaps, futures i options, CCS), - wprowadzenie gotowych formuł pozwalających wyznaczyć duration i convexity instrumentu finansowego, - rozwiązywanie zadań bazujących na wprowadzonych wcześniej elementach (teoria i formuły obliczeniowe; wyznaczanie pozycji netto; wykorzystanie gotowych formularzy ćwiczeniowych).
Literatura (podstawowa, uzupełniająca) ewentualnie inne źródła Literatura podstawowa: Bankowość, red. W.L. Jaworski, Poltext, Warszawa 2001, Część III. 3. Kapitał Własny banku. Bank na rynku finansowym. Problemy skali, efektywności i nadzoru, red. E. Miklaszewska, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2010. R. Cesarz, Pozostają w tyle, Gazeta Bankowa z 10 maja 2004. M. Iwanicz-Drozdowska, Ewolucja regulacji w zakresie adekwatności kapitałowej banków, Bezpieczny Bank nr 1 (22)/2004. M. Iwanicz - Drozdowska, A.K. Nowak, Kapitały ekwiwalentne, Gazeta Bankowa 4 - 10 czerwca 2002. M. Iwanicz _ Drozdowska, A. Nowak, Nowe metody oceny i zarządzania efektywnością, Bank, 03/2001. M. Iwanicz-Drozdowska, Zarządzanie finansowe bankiem, PWN, Warszawa 2005. K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. R. Karkowska, Kredytowe instrumenty pochodne - wyzwanie dla polskiego rynku finansowego, Studia i Materiały, Wydział Zarządzania UW, 1/2005. M. Marcinkowska, Standardy kapitałowe banków, Regan Press, Gdańsk 2009. Ryzyko płynności finansowej banku komercyjnego, Bank i Kredyt, 11/1998, Bankowe ABC. J. Zając, Instrumenty pochodne stóp procentowych i kursu walutowego w praktyce, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2003. J. Zając, Polski rynek walutowy w praktyce, wydanie 3 rozszerzone i uaktualnione, LIBER, Warszawa 2002. Akty prawne: Regulamin fixingu stawek referencyjnych WIBID i WIBOR, Regulamin fixingu stawki referencyjnej POLONIA (www.acipolska.pl). Rekomendacje: C, G, I, P, S, S II, T. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, Dz.U. z 2008 r. Nr 235, poz. 1589 z późn.zm. Uchwała KNF Nr 383/2008, Dz.Urz. KNF z 2010 r. Nr 8, poz. 37. Uchwała nr 382/2008 KNF, Dz.Urz. KNF z 2008 r. Nr 8, poz. 36. Uchwała nr 384/2008 KNF, Dz.Urz. KNF z 2008 r. Nr 8, poz. 38. Uchwała nr 7/2010 Zarządu NBP, Dz. Urz. NBP z 2010 r. Nr 4. Uchwała nr 76/2010 KNF, Dz. Urz. KNF z 2010 r. Nr 2, poz. 11. Uchwała Nr 9/2010 Zarządu NBP, Dz. Urz. NBP z 2010 r. Nr 3, poz. 3. Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych, Dz.U. z 1997 r. nr 140, poz. 940 z późn.zm. Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Dz.U. z 2000 r. nr 119, poz. 1252 z późn.zm. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r., Dz. U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591, załącznik nr 2 z późn. zm. Ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939. Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o BFG, Dz.U. z 1995 r. Nr 4, poz. 18 z późn.zm. Literatura uzupełniająca: P. Best, Wartość narażona na ryzyko, Dom Wydawniczy ABC, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2000. F.J. Fabozzi, A. Konishi, Zarządzanie aktywami i pasywami, ZBP, Warszawa 1998. G.H. Hempel, D.G. Simonson, Bank management, 5^th ed., John Wiley & Sons, Inc., 1999. A. Kawulski, B. Smykla, Nadzorcze normy ostrożnościowe według znowelizowanej ustawy Prawo bankowe na tle regulacji Unii Europejskiej, Materiały i Studia, Zeszyt nr 156, NBP, Warszawa, marzec 2003. M. Koszykowski, Kryteria oceny efektywności bankowych produktów kredytowych, mat. Konferencji naukowej Wrocław - Karpacz: Efektywność źródłem bogactwa narodów, 19 - 21 stycznia 2004. Kryzysy bankowe. Przyczyny i rozwiązania, red. M. Iwanicz-Drozdowska, PWE, Warszawa 2002, Część IV Działania na rzecz bezpieczeństwa systemów bankowych. D. Lewandowski, Analiza ryzyka walutowego, OLYMPUS Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa 1995. I. Tymuła, Swapy finansowe, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 2000.
Zasady zaliczenia/egzaminu Pisemne kolokwium oraz egzamin. Kolokwium polega na rozwiązaniu zadań, w których należy wykorzystać poznane formuły obliczeniowe. Egzamin polega na rozwiązaniu testu jednokrotnego wyboru. Każda odpowiedź prawidłowa pozwala uzyskać 1 punkt, nieprawidłowa - „0” punktów.
Przykładowe tematy lub pytania zaliczenia/egzaminu Przykładowe zadania (kolokwium zaliczeniowe): 1) Bank B ustala stopy procentowe dla 2-letniego swapu walutowego (CCS) EUR/PLN, w którym Bank A będzie otrzymywał stałą stopę od depozytów złotowych, a płacił zmienną, 6-mies. stopę LIBOR od depozytów denominowanych w EUR. Ile powinna wynosić stała stopa procentowa swapu zakwotowana przez Bank B Bankowi A (w tej konkretnej sytuacji), jeśli wartość kapitału służącego jako podstawa do określenia płatności kuponowych to 20 mln EUR, kurs spot EUR/PLN to 3,8, a pozostałe warunki rynkowe kształtują się jak w tabeli poniżej? Proszę przyjąć marże na poziomie 15 pb. Przed wyznaczeniem stopy stałej należy dokonać obliczeń cząstkowych (w tym dokonać zamiany bazy dla depozytów denominowanych w EUR) i ustalić wartość brakujących danych. W jakiej sytuacji Bank A musiałby zawrzeć podobną umowę? Wyceniając stopę stałą, proszę zinterpretować poszczególne wielkości podstawiane do wzoru. (Do zadania dołączone są odpowiednie tabele z danymi i pustymi polami, które należy uzupełnić dokonując odpowiednich obliczeń). 2) Na bazie dyskontowania strumieni przepływów przy wykorzystaniu stopy dyskontowej R = 10% wyznaczono wartości rynkowe aktywów i zobowiązań w bilansie banku komercyjnego: pozycja bilansowa wartość rynkowa duration (w latach) AKTYWA papiery wartościowe płynne długoterminowe kredyty stałej stopie o zmiennej stopie 150,0 100,0 400,0 350,0 0,75 3,0 0,0 2,5 Aktywa razem 1000,0 ZOBOWIĄZANIA I WARTOŚĆ NETTO depozyty bieżące depozyty terminowe i CDs krótkoterminowe długoterminowe wartość netto 400,0 350,0 150,0 100,0 0,0 0,5 2,0 5,0 Pasywa razem 1000,0 Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli należy wyznaczyć wskaźnik luki okresu oraz wartość netto banku po spadku stóp procentowych o 2 pk-ty. Co stałoby się z wartością netto, gdyby stopy procentowe wzrosły? (uzasadnij odpowiedź). 3) Dana jest obligacja z dwuletnim terminem wykupu, o wartości nominalnej 1000, oprocentowaniu kuponu 4,0%, w przypadku której odsetki płacone są co kwartał. Stopa dochodu w okresie do wykupu wynosi 4,5%. Należy wyznaczyć D, C oraz zmianę ceny przy wzroście stopy dochodu do 5,0% oraz spadku stopy dochodu do 4,0%, uwzględniając wypukłość. Przykładowe pytania testowe (egzamin): 1) Jeśli zestawienie terminów kontraktowych w przedziale a vista wykazuje nadwyżkę płynności, wówczas: a) należy ulokować środki na rynku międzybankowym z datą rozliczenia „jutro”, b) należy przyjąć środki z rynku międzybankowego z datą rozliczenia „spot”, c) należy sprzedać część posiadanych aktywów w celu domknięcia pozycji, d) należy bezwarunkowo powstrzymać się przed jakimikolwiek działaniami. 2) Duration instrumentu finansowego jest miarą: a) średniego czasu zwrotu zainwestowanego kapitału, b) określającą rzeczywisty termin zwrotu zainwestowanego kapitału, c) częstotliwości wypłat odsetek, d) wrażliwości instrumentu finansowego na zmianę poziomu stóp procentowych. 3) Spekulacja na stopach procentowych oznacza: a) otwieranie krótkich pozycji bilansowych lub pozabilansowych w oczekiwaniu spadku stóp procentowych, b) otwieranie długich pozycji bilansowych lub pozabilansowych w oczekiwaniu spadku stóp procentowych, c) otwieranie długich pozycji bilansowych lub pozabilansowych w oczekiwaniu wzrostu stóp procentowych, d) otwieranie krótkich pozycji bilansowych lub pozabilansowych w oczekiwaniu wzrostu stóp procentowych. 4) Długa pozycja w danej walucie: a) stwarza możliwość osiągnięcia zysku przy spadku kursów walutowych, b) stwarza możliwość osiągnięcia zysku przy wzroście kursów walutowych, c) naraża bank na stratę przy wzroście kursów walutowych, d) naraża bank na stratę przy spadku kursów walutowych. 5) Jeżeli okres inwestycji wynosi miesiąc, wartość obecna tej inwestycji to 5000 zł, poziom tolerancji wynosi 1%, a VaR 1000 zł, to prawdą jest, że wartość naszego portfela w przyszłym miesiącu: a) na 99% nie będzie niższa niż 5000 PLN, b) na 95% nie będzie niższa niż 5000 PLN, c) na 1% nie będzie niższa niż 4000 PLN, d) na 99% nie będzie niższa niż 4000 PLN.

---