PORADNICTWO PRZEDCIĄŻOWE

Zdrowie wg WHO to stan pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby lub kalectwa.

1. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ZDROWIE CZŁOWIEKA

1. Czynniki genetyczne - 5 - 15%,

2. Czynniki środowiskowe

1. fizyczne - 5 - 10%,

2. warunki zamieszkania,

3. warunki pracy,

4. warunki otoczenia,

3. Styl życia człowieka - 50%

1. zwyczaje żywieniowe,

2. palenie papierosów,

3. picie alkoholu,

4. aktywność fizyczna,

5. zachowania higieniczne.

4. Medycyna naprawcza - 10 - 20%.

Czynniki szkodliwe i niebezpieczne podzielono w zależności od charakteru działania na:

1. fizyczne

• mikroklimat gorący i zimny,

• pyły,

• hałas, wibracja,

• promieniowanie elektromagnetyczne.

2. chemiczne:

• substancje toksyczne,

3. biologiczne:

• bakterie,

• wirusy,

• pierwotniaki,

• grzyby,

• pasożyty,

4. czynniki psychosocjalne:

• np. utrata pracy.

• hierarchia społeczna.

2. PROFILAKTYKA

Każdy człowiek powinien uzyskać informację, co szkodzi, a co pomaga w utrzymaniu bądź poprawie zdrowia. Temu zagadnieniu ma służyć szeroko pojęta edukacja zdrowotna społeczeństwa, której zadaniem jest dostarczenie informacji i przekonanie o potrzebie prozdrowotnego stylu życia. Proces edukacji powinien rozpoczynać się we wczesnym dzieciństwie w rodzinie dziecka, być poszerzany w przedszkolu, w szkole oraz w ramach edukacji ponadpodstawowej. Człowiek uczy się promować swoje zdrowie przez całe życie. Ale promocja zdrowia nie ogranicza się tylko do nabycia umiejętności prozdrowotnych zachowań jednostki. Konieczne jest także utworzenie odpowiednich warunków ekonomicznych i społecznych.

O poziomie zdrowotności społeczeństwa świadczy wskaźnik umieralności okołoporodowej. Jest to jednocześnie czynnik zwrotny, od którego zależy poziom zdrowotności społeczeństwa. Wskaźnik umieralności okołoporodowej wyniósł w 1995 roku - 15,3 promila, a wskaźnik umieralności niemowląt w roku 2001 - 7,7 / 1000 żywych urodzeń, dla województwa zachodniopomorskiego - 8,9 / 1000 żywych urodzeń. 70% umieralności niemowląt występuje
w okresie okołoporodowym, a główną przyczyną zgonów jest wcześniactwo - ok. 50%, wrodzone wady rozwojowe - 24%, choroby dróg oddechowych - 8% i choroby zakaźne i pasożytnicze (łącznie z posocznicą i zakażeniami szpitalnymi) - 8%. Wskaźnik zgonów kobiet związany z ciążą, porodem i połogiem wyniósł 12,7 na 100 tys. porodów.

W województwie zachodniopomorskim w roku 2002 było 6,7% porodów przedwczesnych. To duży sukces, zważywszy, że w roku 1989 było ich niemal 13%. Jednakże poprawę tę można zawdzięczać głównie coraz lepszemu wyposażeniu oddziałów neonatologicznych. W zeszłym roku zmarło z powodu wcześniactwa i komplikacji z nim związanych w naszym województwie 20 noworodków. Stanowi to 50% ogólnej liczby wczesnych poporodowych zgonów noworodków od 0 do 6 dni.

Obniżenie umieralności okołoporodowej oraz opieka nad matką i dzieckiem są jednym
z priorytetowych działań MZiOS. Wyrazem tych działań jest powołanie w 1993 r. Komitetu Ekspertów ds. opracowania programu pt. „Obniżenie wskaźnika umieralności niemowląt
i wskaźnika umieralności matek”. Działania te mają być prowadzone przez:

1. Zmniejszenie wcześniactwa i liczby noworodków z niską masą urodzeniową,

2. Obniżenie zachorowalności i umieralności matek związanej z ciążą, porodem
   i połogiem,

3. Upowszechnienie w szerokim zakresie działań profilaktycznych, co mieści się
   w określeniu „Promocja zdrowia”.

Działania te poza matką i dzieckiem obejmują wszystkie osoby zatrudnione w zespołach sprawujących opiekę perinatalną.

Mianem promocji zdrowia określa się czynności zmierzające do podniesienia poziomu zdrowotności społeczeństwa, poprzez działania medyczne, poprawę warunków ekonomicznych (socjalno - bytowych) i ekologicznych.

Współczesne położnictwo nastawione jest na działania profilaktyczne zmierzające do ochrony zdrowia matki i jej potomstwa. Działania profilaktyczne dzielimy na trzy fazy:

1. Profilaktyka I fazy - obejmuje oświatę zdrowotną, poradnictwo przedmałżeńskie, badania okresowe, poprawę warunków bytowych rodzącej, wdrażanie nawyków higieniczno - żywieniowych, bezpieczeństwo pracy, szczepienia ochronne, wychowanie seksualne, zwalczanie niesprzyjających zdrowiu przyzwyczajeń i nałogów, wczesne rozpoznanie
   i natychmiastowe leczenie chorób, zapobieganie powikłaniom i następstwom chorób, przeciwdziałanie rozpowszechnianiu się chorób zakaźnych itp.

2. Profilaktyka II fazy - przeciwdziałanie rozwojowi chorób we wczesnym okresie ich trwania, testy przesiewowe itp. W ginekologii jest to np. leczenie stanów zapalnych narządu rodnego.

3. Profilaktyka III fazy - ograniczenie skutków rozwiniętej choroby i rehabilitacja.

3. OPIEKA PRZEDKONCEPCYJNA

Przygotowanie kobiety do roli matki można podzielić na trzy okresy:

1/ Edukacja dzieci

2/ Edukacja młodzieży

3/ Edukacja kobiet przed ciążą.

1/ Przygotowanie dzieci polega na:

1. edukacji dzieci dotyczącej głównie nauki zachowań prozdrowotnych, nauki nawyków higienicznych i żywieniowych oraz psychiczne przygotowanie do pełnienia ról rodzicielskich przez zabawę,

2. przeprowadzaniu szczepień ochronnych,

3. zapobieganiu wszelkim chorobom i urazom.

4. przygotowanie do okresu pokwitania, dostarczenie informacji na temat fizjologii cyklu miesiączkowego i zmian zachodzących w organizmie.

Okres pokwitania to bardzo trudny czas dla dziewczynek ze względu na:

• kształtowanie osobowości,

• zdobywanie samodzielności,

• podejmowanie nowych zadań i ról społecznych,

• interesowanie się własną osobą,

• rozwój samooceny,

• zainteresowanie sferą seksualną człowieka,

• kwestionowanie wartości uznawanych przez dorosłych,

• osiągnięcia niezależności emocjonalnej,

• wybór własnej drogi życiowej.

2/ Przygotowanie młodzieży polega na:

1. promowanie postaw proekologicznych,

2. zapobieganiu zakażeniom narządów rodnych,

3. informowaniu o roli prawidłowego odżywiania,

4. uświadamianiu o szkodliwości palenia tytoniu, zażywania narkotyków i nadużywaniu leków,

5. informowaniu o roli higieny psychicznej,

6. informowaniu o skutkach przedwczesnego podejmowania współżycia i możliwości szerzenia się niektórych chorób drogą płciową,

7. naukę zasad planowania rodziny.

3/ Przygotowanie kobiet przed ciążą:

Współczesne położnictwo dąży do planowanego rodzicielstwa. Niestety większość ciąż jest ciążami nieplanowanymi, które niekiedy bardzo komplikują życie rodzicom dziecka. Decyzja
o posiadaniu potomstwa powinna być decyzją głęboko przemyślaną przez oboje małżonków. Należy sobie uświadomić, że jesteśmy odpowiedzialni nie tylko za nasze czyny, ale też za poczęte dziecko.

Celem opieki przedkoncepcyjnej jest utrzymanie i potęgowanie zdrowia matki, dziecka i rodziny.

Celem edukacji przedkoncepcyjnej jest uświadomienie przyszłym rodzicom, jak ważne jest zachowanie dobrego stanu zdrowia obojga partnerów przed podjęciem decyzji o posiadaniu dziecka.

Zadaniem opieki przedkoncepcyjnej jest ocena stanu zdrowia kobiety i jej partnera przed poczęciem dziecka, określenia wysokości ryzyka zajścia w ciążę oraz szeroko rozumiana promocja zachowań prozdrowotnych, w tym także w zakresie planowania rodziny (Łepecka - Klusek).

Porada przedkoncepcyjna powinna składać się z następujących czynników:

• wywiadu,

• badania ginekologicznego wraz z oceną narządów miednicy mniejszej,

• oceny cykli miesiączkowych i diagnostyki owulacji,

• badań laboratoryjnych (grupy krwi, czynnik Rh, morfologia krwi, ogólne badanie moczu, wymaz cytologiczny z szyjki macicy, badanie przeciwciał różyczki i toksoplazmozy, badanie w kierunki HIV i kiły)

Oceniając wysokość ryzyka zaistnienia ciąży, należy wziąć pod uwagę:

• ogólny stan zdrowia partnerów (przebyte i aktualne choroby),

• wiek, masę ciała i warunki socjalno bytowe,

• styl życia (sposób odżywiania się, nawyki, nałogi),

• przeszłość położniczą kobiety,

• stosowane sposoby regulacji poczęć,

• występowanie w rodzinie chorób uwarunkowanych genetycznie,

• odporność na zakażenia,

• występowanie czynników szkodliwych w środowisku pracy i zamieszkania,

• stopień korzystania z opieki medycznej.

Działania opieki przedkoncepcyjnej:

• leczenie istniejących chorób, ze szczególnym uwzględnieniem doboru takich środków farmaceutycznych, które są najbardziej bezpieczne dla płodu,

• zalecenie wykonania szczepień ochronnych,

• zalecenie wykonania badań laboratoryjnych,

• prowadzenie poradnictwa w zakresie prawidłowego odżywiania się i suplementacji,

• prowadzenie poradnictwa w zakresie planowania rodziny i sposobów regulacji poczęć.

Należy uwzględnić całkowitą zmianę dotychczasowego trybu życia. Przygotowanie do rodzicielstwa powinno obejmować:

• obserwację kolejnych cykli miesiączkowych przez co najmniej pół roku - aby wybrać najkorzystniejszy moment zapłodnienia,

• ok. 4 miesiące przed ciążą prawidłowe odżywianie się,

• ok. 4 miesiące przed planowaną ciążą przyjmowanie kwasu foliowego w ilości 0,4 mg - zapobieganie wadom OUN,

• przygotowanie psychiczne,

• informowanie o szkodliwości palenia tytoniu i stosowania używek,

• kobietom palącym w czasie ciąży grozi ryzyko poronienia o 40%większe niż niepalącym,

• ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej zwiększa się 2 razy,

• ryzyko to zwiększa się proporcjonalnie do liczby wypalanych papierosów dziennie,

• ryzyko śmierci noworodka w pierwszym tygodniu życia zwiększa się o 20%,

• palenie tytoniu powoduje małą masę urodzeniową dziecka i uszkodzenie łożyska,

• o 28 - 50% wzrasta ilość takich powikłań jak: łożysko przodujące i przedwcześnie oddzielone,

• u palących występowała większa liczba krwawień w ciąży i 3 razy częściej PPPP,

• wzrasta ryzyko zachorowania przez dziecko w poźniejszym wieku na raka.

• ocenę czynników szkodliwych dla zdrowia i możliwość zapobiegania im:

• pestycydy mają negatywny wpływ na rozrodczość, powodują zmiany wrodzone, działają mutagennie i rakotwórczo,

• toksyczne następstwa powodują wzrost liczby poronień, porodów przedwczesnych, ciąż obumarłych oraz urodzeń dzieci niepełnosprawnych,

• dla dzieci szczególnie niebezpieczny jest ołów. Powoduje on niedokrwistość i zmiany patologiczne w OUN pod postacią zwyrodnienia komórek nerwowych doprowadzające do upośledzenia rozwoju nerwowego,

• na skutek skażenia środowiska fluorem w łożysku ciężarnej występują zmiany degeneracyjne, co prowadzi do przewlekłego niedotlenienia płodu ze wszystkimi konsekwencjami.

• promowanie prozdrowotnego trybu życia.

4. PORADNICTWO GENETYCZNE

Wg danych ONZ 2 - 3% populacji świata jest obciążona wadami. 85% tych wad jest uwarunkowana genetycznie. Brak jest pełnych badań populacji polskiej, dostępne dane wskazują jednak, że częstość chorób genetycznych jest podobna jak w innych populacjach (w Polsce prowadzi się rejestr wrodzonych wad rozwojowych od 1997 przez AM w Poznaniu - obecnie 6000 dzieci). Można przyjąć szacunkowo, że 10 dzieci w Polsce na 100 rodzi się z obciążeniem genetycznym, z tego w 3 przypadkach występuje ciężkie upośledzenie umysłowe i fizyczne, często ze złym rokowaniem co do życia.

Rodziny obciążone chorobami powodującymi ciężkie upośledzenia i mającymi złe rokowanie co do życia mają szansę otrzymania pomocy lekarskiej poprzez wprowadzenie prenatalnej diagnostyki chorób genetycznych. Pozwala ona na zaplanowanie ciąży, stwierdzenie we wczesnym jej okresie, czy rozwijający się płód jest obciążony chorobą.

Badania prenatalne polegają na rozpoznawaniu wad i ciężkich chorób płodu w stosunkowo wczesnym okresie ciąży. Diagnostyka tego typu może dostarczyć informacji o istocie choroby genetycznej dziecka, możliwości leczenia i rehabilitacji.

Wskazania do badań prenatalnych:

1/ Wiek matki powyżej 35 lat,

2/ Wiek ojca powyżej 40 lat,

3/ Trisomia 21 pary w poprzedniej ciąży,

4/ Translokacja chromosomowa u rodziców,

5/ Inne anomalie chromosomowe u płodu w poprzedniej ciąży,

6/ Aberracje chromosomów płciowych w poprzedniej ciąży,

7/ Choroba Downa w rodzinie,

8/ Wada OUN w poprzedniej ciąży,

9/ Urodzenie dziecka z określoną grupą chorób metabolicznych,

10/ Wysokie stężenie AFP w surowicy krwi matki w czasie ciąży,

11/ Niezmierny lęk matki o wystąpienie wady wrodzonej u dziecka.

1/ Obrazowanie płodu

Jeszcze w latach trzydziestych dla wykrycia nieprawidłowości rozwoju płodu wprowadzono badania prenatalne przy użyciu promieni X. Obecnie wiadomo, że ekspozycja płodu na promieniowanie jonizujące pociąga za sobą ryzyko wywołania zaburzeń rozwoju lub chorób rozrostowych. Stąd też obrazowanie płodu przy użyciu promieni jonizujących - radiografia
i amniografia są stosowane obecnie wyjątkowo.

Metodą z wyboru jest obecnie USG. Pozwala ona na wykrycie dużych wad strukturalnych płodu, jak bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, poważnych wad serca, nerek i szkieletu pomiędzy 13. - 16. tyg. ciąży. Kilkakrotne badanie USG między 16. - 24. tyg. ciąży pozwala na stwierdzenie małogłowia lub wodogłowia.

2/ Fetoskopia

Metoda ta polega na wprowadzeniu troakara o średnicy od 2 mm do 3,7 mmprzez połoki brzuszne do jamy owodniowej. Przez troakar wprowadza się endpskop oraz kaniulę do pobierania krwi z naczyń pępowinowych albo łyżeczkę do pobierania skóry lub mięśni płodu. Fetoskopię najlepiej wykonywać pomiędzy 18. - 20. tygodniem ciąży. Zabieg ma względnie wysokie ryzyko straty ciąży.

3/ Amniocenteza genetyczna

Metoda ta polega na nakłuciu jamy owodniowej poprzez powłoki brzuszne w 13. - 18. tygodniu ciąży celem uzyskania płynu owodniowego i zawieszonych w nim komórek płodu. Komórki te można hodować in vitro, dzięki czemu można uzyskać obraz chromosomów płodu. Można także oznaczać aktywność enzymów celem rozpoznania genetycznych chorób metabolicznych. W Polsce wskazania do amniopunkcji występują u ok. 7% ciężarnych.

4/ Biopsja kosmówkowa - Placentocenteza

Zabieg ten polega na zlokalizowaniu za pomocą USG łożyska i nakłuciu go przez powłoki brzuszne celem uzyskania próbki krwi, a właściwie krwinek płodu. Pobiera się kosmki do badań genetycznych. Można to wykonać już od 8. - 11. tygodnia ciąży.

Zabieg ma względnie wysokie ryzyko straty ciąży i krwawienia.

5/ Kordocenteza

Badanie polega na nakłuciu igłą przez powłoki brzuszne kobiety sznura pępowinowego
i pobraniu próbki krwi (żylnej lub tętniczej). Uzyskana krew poddawana jest analizom laboratoryjnym. Badanie można połączyć z jednoczesnym wykonaniem zabiegu terapeutycznego, np. transfuzji wymiennej krwi.

Zabieg ma względnie duże ryzyko infekcji wewnątrzmacicznej, krwawienia i uszkodzenia płodu.

6/ Badanie metabolitów lub komórek płodu uzyskanych z krwi matki

Limfocyty płodu występują we krwi matki. Składniki krwi poddaje się badaniom cytologicznym i biochemicznym przy pomocy fluorescencyjnie aktywowanych sorterów komórkowych. Wymaga to jednak kosztownej aparatury i dużej ilości krwi matki.

Istotne znaczenie ma oznaczanie poziomu AFP - α - fetoproteiny - w surowicy krwi matki. Podwyższenie poziomu AFP w 16. - 18. tygodniu ciąży może wskazywać na występowanie otwartej wady cewy nerwowej u płodu.

Potrójny test. Polega na pobraniu próbki krwi matki i ocenie poziomu trzech hormonów: AFP, estradiolu i HCG, a następnie na analizie poziomu hormonów przez komputer w korelacji
z wiekiem ciężarnej. Koszt badania wynosi 500 - 600 zł. W przypadkach podejrzenia o wady płodu kieruje się ciężarną na dalsze badania prenatalne.

Główne przyczyny zgonów niemowląt

Umieralność niemowląt w Polsce i województwie zachodniopomorskim na 1000 żywo urodzonych

Udział położnej w działaniach diagnostyczno - leczniczych i korekcyjnych w opiece przedkoncepcyjnej

1. Edukacja zdrowotna

2. Rozpoznawanie nieprawidłowości

3. Ocena pH pochwy

4. Pobieranie badania na stopień czystości pochwy

5. Pobieranie badania cytologicznego

6. Kierowanie do lekarza

Schemat postępowania medycznego w profilaktyce raka szyjki macicy

CIĄŻA, PORÓD U MŁODOCIANYCH

W ostatnim stuleciu obserwuje się wraz z akceleracją dojrzewania obniżenie się wieku pierwszej miesiączki. Dziewczyna 16 - to letnia prawidłowo dojrzewająca pod względem rozwoju płciowego, odpowiada dziewczynie 18 - to letniej z okresu przedwojennego.

Ciąża u nieletniej jest najczęściej wynikiem niedojrzałości psychicznej. Najczęstszą przyczyną podejmowania przedwczesnych kontaktów seksualnych jest ciekawość, chęć zobaczenia „jak to jest”, udowodnienia swojej dorosłości, poszukiwanie ciepła i miłości, których brak jest w domu rodzinnym. Problem ten stanowi ważne zagadnienie społeczne. Dziewczęta te jeszcze się uczą, nie mają zawodu, dopiero go zdobywają i nie są przygotowane do podjęcia samodzielnej pracy, w związku z tym nie są przygotowane także do posiadania potomstwa i wychowania go - ani psychicznie, ani społecznie, ani materialnie. Te dziewczęta, które pracują, zaliczają się do grupy pracownic fizycznych. Obowiązek wychowania dziecka spada na ogół na rodziców nieletniej lub na pomoc społeczną.

CIĄŻA U MŁODOCIANYCH

Ciąża u młodocianych zalicza się do grupy wysokiego ryzyka.

Przebieg ciąży nie stanowi większych różnic w grupie nieletnich w porównaniu z dojrzałymi kobietami. Mimo to ciąża u młodocianych zalicza się do ciąży wysokiego ryzyka. Ciąża powikłana u nieletnich wynosiła 29% w regionie Polski północno - wschodniej, natomiast w grupie kontrolnej kobiet dojrzałych - 19,6%.

POWIKŁANIA CIĄŻY ( Polska północno - wschodnia )

RODZAJ POWIKŁANIA	RODZĄCE NIELETNIE	GRUPA KONTROLNA
Poród przedwczesny	11 %	4,5 %
PIH	2,1 %	1,1 %
Ciąża przenoszona	5,3 %	5,5 %
Ciąża obumarła	0,4 %	0,4 %
Przedwczesne oddzielenie łożyska	1,1 %	0,2 %
Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego	4,7 %	3,4 %
Niezgodność serologiczna	2,3 %	1,9 %
CIĄŻA POWIKŁANA	29 %	19,6 %
CIĄŻA NIEPOWIKŁANA	71 %	80,4 %

Obserwuje się większy odsetek wcześniactwa u młodocianych (11%). Mają na to wpływ zapewne takie czynniki jak nie przygotowanie organizmu do takiego obciążenia, jakim jest ciąża w tak młodym wieku. Należy pamiętać, że jest to dziewczyna w okresie intensywnego rozwoju, w związku z tym nastolatka w ciąży potrzebuje materiału zarówno dla własnego rozwoju, jak i dla rozwijającego się płodu. Dziewczęta w tym wieku nie znają jeszcze zasad prawidłowego odżywiania się, często jedzą byle co. Ponadto dużą rolę odgrywa także obciążenie psychiczne, niepewność o jutro, o reakcję rodziców, strach przed nagłą dorosłością, niechęć do przypadkowego macierzyństwa, co może odbić się niekorzystnie na płodzie.

Spośród innych powikłań częściej występują: przedwczesne oddzielenie się łożyska (1,1%), nadciśnienie indukowane ciążą wraz ze stanem przedrzucawkowym (3 - 6,1% - Polska, 11% - Wlk. Brytania), niewydolność szyjki macicy (3,9%), niedokrwistość (3,8% - Polska, 11% - Wlk. Brytania), zakażenie dróg moczowych (2,1%).

PRZEBIEG PORODU

Sposób zakończenia ciąży nie różnił się znamiennie od grupy kontrolnej. Poród drogami natury odbywa się u 72,2 % - 92,3 % młodocianych (wg różnych autorów).

POWIKŁANIA PORODU ( Polska północno - wschodnia )

RODZAJ POWIKŁANIA	RODZĄCE NIELETNIE	GRUPA KONTROLNA
Łożysko niekompletne	7,2 %	5,0 %
Pęknięcie szyjki m., pochwy	15,8 %	4,8 %
Pęknięcie krocza	0,8 %	0,4 %
Położenie płodu miednicowe	1,7 %	1,5 %
Miednica ścieśniona	1,9 %	0,6 %
Ułożenia odgięciowe	0,8 %	0,4 %
Poród przedłużający się	1,7 %	1,5 %
Słaba czynność skurczowa	0,6 %	0,2 %
Krwawienia z macicy	1,5 %	0,9 %
PORÓD POWIKŁANY	37,6 %	20,4 %
PORÓD NIEPOWIKŁANY	62,4 %	79,6 %

Porody zakończone cięciem cesarskim stanowią 5,3 - 17,7 % (wg różnych autorów). Do najczęstszych wskazań należą: niewspółmierność porodowa, grożąca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu, łożysko przodujące, przedwczesne oddzielenie się łożyska prawidłowo usadowionego, ułożenia odgięciowe płodu, położenia miednicowe, porody bliźniacze, wypadnięcie pępowiny. Utrata krwi w czasie porodu jest niewielka, średnio wynosi 233 ml.

Częściej stwierdza się obrażenia dróg rodnych podczas porodu: pęknięcia szyjki macicy, pochwy, krocza. Prawdopodobnie wiąże się to z małą dyscypliną i brakiem kontaktu z rodzącymi, a także nie przygotowaniem młodocianej do porodu.

W połogu częściej występują rozejścia się zszytego krocza, rozejścia się spojenia łonowego, krwawienia i stany gorączkowe (3,8 - 11,9 %).

MASA CIAŁA I STAN NOWORODKÓW

U młodocianych znacznie częściej niż u kobiet dojrzałych występuje hypotrofia wewnątrzmaciczna płodu (13,24% - 23,9%, Wlk. Brytania - 10%). Stwierdzono prawidłowość, że im niższy wiek rodzącej nieletniej, tym niższa waga urodzeniowa dziecka. Ma na to zapewne wpływ przekroczenie możliwości biologicznej ustroju młodocianej, ale także i warunki socjalno - ekonomiczne. Stwierdzono także większą liczbę wad rozwojowych u młodocianych (1,5% - częściej przepukliny mózgowo - rdzeniowe, wodogłowie).

Czynniki te wpływają na zwiększenie śmiertelności okołoporodowej. Wskaźnik umieralności okołoporodowej dzieci urodzonych przez nastolatki jest trzykrotnie wyższy niż dzieci matek 20 - letnich (Wlk. Brytania).

- 1 -

Zaproszenie do wzięcia udziału w programie

Badanie PAPA (pobranie materiału z kanału szyjki macicy i tarczy części pochwowej
z badaniem ginekologicznym)

Czy wynik badania jest prawidłowy?

TAK

NIE

Przeprowadzenie badania kontrolnego po roku

Wyznaczenie terminu następnego badania z dalszym leczeniem

Przeprowadzenie ponownego wymazu, badania histopatologicznego oraz kolposkopii

Czy wynik badania wskazuje na patologię onkologiczną?

TAK

NIE

Przeprowadzenie badania kontrolnego po roku

Dokonanie oceny stanu klinicznego zaawansowania nowotworu szyjki macicy

Poinformowanie pacjentki o wyniku badania i przedstawienie możliwości leczenia

Wskazanie ośrodków, do których pacjentka może się udać, wydanie pacjentce skierowania i dokumentacji

Zgłoszenie przypadku nowotworu do regionalnego rejestru nowotworów złośliwych

---