PEDAGOGIKA OGÓLNA

1. Miejsce pedagogiki społecznej w strukturze nauk pedagogicznych.

Pedagogika społeczna powstała w XIX wieku, wywodzi się z pedagogiki ogólnej. Istnieją różne kryteria klasyfikacji nauk pedagogicznych, wg, których można wyodrębnić występujące współcześnie dziedziny szczegółowe w ramach pedagogiki.

Kryterium wg Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN:

• cele działalności wychowawczej - dydaktyka, teoria wychowania;

• kryterium metodologiczne -pedagogika ogólna, ped. spol;

• kryterium instytucjonalne - np. pedagogika szkolna,

• kryterium rozwojowe - np. pedagogika

• kryterium działalności ludzkiej - np. pedagogika obronna,

• kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka

• kryterium problemowe - np. pedagogika kształcenia zawodowego,

Pedagogika społeczna jest nauką z pogranicza wieli nauk:

• pedagogiki ogólnej, a ściślej z teorii wychowania ped. społ. czerpała inspiracje
  oraz pierwsze zasoby wiedzy.

• socjologia jest dla pedagogiki społecznej nauką pomocniczą

Podsumowując -pedagogika społeczna jest dyscypliną ukształtowaną na pograniczu teorii wychowania, socjologii i teorii polityki społecznej Pedagogika społeczna należy do nauk praktycznych, obejmujących teorię praktycznego działania, czyli zamierzeń, projektowania i realizacji.

2. Bezrobocie w epoce ponowoczesnej jako problem pedagogiki

społecznej.

Jest to najtrudniejszy problem społeczny współczesności. Pojęcie bezrobocie próbowano zastąpić terminem „ rezerwowa armia pracy ".

W każdym systemie ekonomicznym występuje określony rodzaj bezrobocia. W socjalizmie głównie miało miejsce duże bezrobocie ukryte i pozorne pełne zatrudnienie. W systemie postsocjalistycznym w okresie transformacji pojawiło się bezrobocie jawne, utajone, odroczone (zwiększanie przyjęć studentów oraz uczniów szkół), pozorne i nie ewidencjonowane. Ponad to formą ukrywania bezrobocia była polityka wcześniejszych emerytur. Bezrobotni dzisiaj to ludzie, na których pracę nikt nie czeka. Managerowie i dyrektorzy firm zyskują, gdy pozbywają się części załogi. Racjonalizm dzisiejszego kapitalizmu polega na zwiększaniu produkcji przy zmniejszaniu zatrudnienia. Dzisiaj zmniejszenie bezrobocia można osiągnąć tylko przez rozbudzenie nowych potrzeb, czyli zwiększając rynek konsumpcji.

3. Etapy rozwoju pedagogiki społecznej w Europie.

Propozycje periodyzacji historii pedagogiki społecznej w Europie są różne. Najczęściej przyjmuje się następujący:

1. Okres, w którym podejmowano przede wszystkim praktyczną działalność
   wychowawcza bez głębszej refleksji naukowej. Do przedstawicieli zalicza
   się: Roberta Owena

2. Okres, kiedy rozwija się myśl teoretyczna bez powiązania z tym, co się
   dzieje w praktyce. Reprezentanci tego okresu to: P. Bergmann. Jako pierwsi
   użyli nazwy „pedagogika społeczna"

3. Rozwój pedagogiki społecznej na podstawie badań empirycznych wraz z
   rozwijającą się refleksją metodologiczną. W naszym kraju związany jest z
   działalnością H. Radlinskiej. Wybitni przedstawiciele tego etapu to: Mary
   Richmond - wprowadziła pojęcie diagnozy społecznej,

4. Okres ilościowego wzrostu badań empirycznych z zakresu pedagogiki
   społecznej, wskazujących różne orientacje metodologiczne, najczęściej
   jednak skłaniające się do socjologii wychowania. W tym etapie ważny jest
   udział polskich socjologów: Kwiecińskiego, Wincławskiego.

Próby scalania różnorodnych, rozsianych badań empirycznych, w tym nakreślania nowych obszarów badawczych oraz swoistej już metodologii. Irena Lepalczyk,

W historii pedagogiki społecznej w Polsce wyodrębnia się trzy okresy rozwojowe:

1. Pierwszy okres przypada na lata 1908 - 1939, z pewną kontynuacją w
   czasie wojny. Początek stanowi książka H. Radlinskiej „Z zagadnień
   pedagogiki społecznej" 1908 r., w której próbuje po raz pierwszy
   sformułować przedmiot i zadania pedagogiki społecznej. Głównym
   ośrodkiem rozwoju pedagogiki społ. było Studium Pracy Społeczno -
   Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, którego założycielką i
   kierownikiem była H. Radlińska.

2. Drugi okres przypada na lata 1945 - 1980, za cezurę końcową
   przyjmujemy rok 1980, w którym po wydarzeniach sierpniowych, nastąpiło
   pęknięcie formacji ustrojowej w Polsce, początek agonii systemu
   socjalistycznego. Ten rok i następne po nim zainspirowały pedagogikę
   społeczna do nowych poszukiwań. Po 1945 r. próbowano zaadaptować
   tradycję pedagogiki społecznej z lat Drugiej RP do nowej rzeczywistości. W
   latach 1950-1956 następuje przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej.
   Zlikwidowano Katedrę pedagogiki społecznej na Uniwersytecie w Łodzi, a
   ośrodek warszawski nie mógł rozpocząć swych działań. W 1957 r. -
   pierwszy zjazd pedagogów społecznych zorganizowany przez uczniów i
   współpracowników H. Radlinskiej w Warszawie. Nowe ośrodki rozwijające
   tą dziedzinę powstały w latach 70-tych w Poznaniu, Bydgoszczy.

3. Trzeci okres przypada na lata 80-te, aż do dziś. Dekada lat 80-tych
   przynosi dramaty tożsamości, obniża progi i ograniczenia rozwoju myśli i
   praktyki pedagogicznej. Krytyczne reakcje pedagogów pojawiają się na
   początku lat 80 i pod koniec tej dekady. Formułowane są koncepcje
   wychowawcze przeciwstawiające się indoktrynacji i urabiani
   wychowanków. Definiowane są nowe obszary zagrożeń społecznych.
   Powstają nowe ośrodki w 1983 r w Olsztynie i Zielonej Górze.

4. Agresja i nietolerancja, jako mechanizmy zagrożenia ładu społecznego.

Agresja to takie zachowanie człowieka, którego intencją jest pośrednie lub bezpośrednie wyrządzenie szkody, sprawienie cierpienia, wykorzystanie do czynów bezprawnych, narzucanie władzy i panowanie.

Agresja to zachowanie jednostki skierowane przeciwko komuś lub czemuś i może przybrać dwa kierunki;

• na zewnątrz przeciwko przedmiotom czy osobom,

• do wewnątrz, gdy osobnik występuje przeciwko sobie

Formy agresji:

1. jawna - agresja fizyczna werbalna lub ekspresyjna

2. agresja spontaniczna - „gorąca",

3. agresja instrumentalna - podejmowana z premedytacją „ zimna"

U dzieci młodszych występuje agresja bezpośrednia, jest ona globalna - zarazem fizyczna, słowna, pantomimiczna. Szczególnie niepokojące są u dzieci te przejawy okrucieństwa, które odnoszą się do zapanowania nad rówieśnikami w atmosferze grozy czy podziwu dla własnej zuchwałości. Natomiast u dorastającej młodzieży okrucieństwo wynika często z nienawiści za poniżenie, z niesprawiedliwości i poczucia krzywdy, a także z chęci zaimponowania rówieśnikom.

Zainteresowanie agresją i przemocą wzrasta z jej przenikaniem w życie ludzi.

Przyczyny przemocy: niski poziom wykształcenia i wychowania oraz niski poziom socjalizacji

Niekorzystny wpływ warunków ekonomicznych, w jakich znajduje się wiele rodzin polskich, wy wołuje poczucie trwałej bezradności, wręcz zgody na szerzący się gwałt. Bezrobocie i bieda zwiększają falę przemocy.

W szkołach przeważa funkcja dydaktyczna nad wychowawczą, uczeń traktowany jest przedmiotowo.

Przyczyn agresji można również doszukać się w środkach masowego przekazu.

Agresją nazywamy czynności mające na celu spowodowanie, szkody lub utraty cenionych wartości, zadanie bólu fizycznego lub moralnego innemu człowiekowi.

Agresywność - skłonność do częstego używania przemocy w relacjach z innymi jako sposobu rozwiązywania konfliktów bądź realizacji celów życiowych. Wyróżnia się dwa rodzaje agresji zamierzonej: instrumentalna - cel jest inny, a wyrządzona krzywda jest kosztem pośrednim oraz celowa -nakierowania na wyrządzenie szkody,

Przemoc - rabunek, tworzenie klimatu poniżenia, gdy jeden człowiek wykorzystuje drugiego dla własnych celów.

Konflikt - wszelkie starcie wywołane rozbieżnością postaw, celów, sposobów działania wobec konkretnych przedmiotów, wartości lub sytuacji.

Tolerancja - określona postawa indywidualna wobec otoczenia, regulowana elementami intelektualno-poznawczymi, emocjonalnymi lub motywacyjnymi. Nietolerancja - zachowanie lub opinia skierowana przeciwko ludziom, zjawiskom, wartościom, które nam nie odpowiadają, w celu ich zmiany lub zniszczenia, mimo że ich istnienie jest uprawnione przez prawa natury, obyczajów lub moralności.

Źródła nietolerancji to: ignorancja, poczucie odmienności, lęk, poczucie zagrożenia, przesądy, dyspozycje psychiczne warunkowane cechami osobniczymi, dyspozycje psychiczne warunkowane okolicznościami zewnętrznymi.

Nietolerancja oznacza:

> postawy umotywowane różnymi czynnikami o silnym zabarwieniu
emocjonalnym,

> przedmiotem zachowań są jednostki, grupy, instytucje,
wyraża się w różnych postaciach agresji, przymusu, niszczenia

5. Bezdomność - obraz zjawiska i populacji ludzi bezdomnych jako

problem współczesnej pedagogiki.

Pojęcie i rodzaje bezdomności:

Bezdomność to względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową.

Wyróżniamy: bezdomność z konieczności, z wyboru, rzeczywistą, (jawną - brak mieszkania), utajoną (społeczna - opiera się na ocenie posiadanego lokalu jako niespełniającego kryteńum mieszkania)

Rozmiary zjawiska:

1985 r. oszacowano, że na świecie jest 700 milionów ludzi bezdomnych, w Polsce 200 - 300 tysięcy. Bezdomność w Polsce - do niedawna ten temat objęty był „zmową milczenia"; brak urzędowej statystyki; dominują wśród bezdomnych ludzie starsi; około 60% to ludzie uzależnieniu od alkoholu,

Koncepcje przeciwdziałania bezdomności:

• instytucje opiekuńcze, izolacyjne, opiekuńczo - edukacyjne i charytatywne,

• system gwarantowanych świadczeń państwowych.

kontrolowane przez państwo programy poprawy warunków życia upośledzonych warstw społecznych,

6. Helena Radlińska jako pedagog społeczny.

Na tle europejskiej pedagogiki społecznej dorobek naukowy H.
Radlińskiej powinniśmy analizować ze względu na oryginalność merytoryczną
oraz wkład tej uczonej w rozwój metodologii badań pedagogicznych. Jest
ciągle niewyczerpanym źródłem inspiracji badawczych i wykazuje
zadziwiający aktualizm. Badania, które prowadziła miały zawsze

dwa cele: metodologiczny i praktyczny.

Za główny cel badań pedagogicznych uważała kompensacie braków materialno - bytowych i kulturalnych badanego środowiska. Jej najważniejsze prace to: „Rola badań społeczno -pedagogicznych w planowaniu życia społecznego", "Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego", „Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych".

Do pedagogiki społecznej europejskiej wniosła przede wszystkim idee badań zespołowych ukierunkowanych na rozwiązywanie problemów społecznych, wyróżniła następujące etapy pracy badawczej:

1. obserwacja badanej i gromadzenie i krytyka materiałów

2. utrwalanie materiałów i wyników badań i opracowanie zebranego
   materiału

Wprowadziła do pedagogiki społecznej pojęcia: miernik, średnia, wzorzec, norma.

Dokonała podziału pedagogiki społ. na trzy podstawowe działy:

• teoria pracy oświatowej i kulturowej

• teoria działalności pozaszkolnej dzieci i młodzieży

historia pracy kulturalno - oświatowej i działalności pozaszkolnej

7. Wielowymiarowa geneza zaburzeń przystosowania społecznego -wprowadzenie do problemu pedagogiki społecznej.

Istnieje wiele teorii wyjaśniających przyczyny niedostosowania społecznego.

Rola czynników środowiskowych, biopsychicznych i sytuacyjnych w genezie nieprzystosowania społecznego:

1. Czynniki środowiskowe:

• Czynniki środowiskowe - proces socjalizacji dokonuje się poprzez
  uczestnictwo jednostki w życiu społecznym. Najważniejsze czynniki to
  kontrola zewnętrzna i wewnętrzna,

• Rodzina - cztery główne mechanizmy oddziaływania rodziny na
  nieprzystosowanie społeczne dziecka: niewłaściwa atmosfera życia
  rodzinnego, brak dostatecznej opieki nad dzieckiem, stosowanie
  niewłaściwych metod wychowawczych, przebywanie dziecka w rodzinie
  przestępczej lub o niskim poziomie moralnym,

• Szkoła - spełnia trzy funkcje: dydaktyczną, wychowawcza i opiekuńczą. W
  szkole mogą powstać liczne zaburzenia dostosowania społecznego u dzieci,
  grupy rówieśnicze - wśród grup przestępczych, najczęściej spotykane są
  grupy: kradnące, chuligańskie, i chuligańsko - kradnące.

2. Czynniki biopsychiczne

• nieprawidłowy układ chromosomów płodowych x, y

• uszkodzenie centralnego ukł. nerwowego,

y poziom inteligencji i wybrane cechy osobowości,

> nieprawidłowości w układzie endokrynologicznym

3. Poczucie umiejscowienia kontroli -wewnętrzna i zewnętrzna

4. Sytuacje pokusy

Wychowanie jest najważniejszym czynnikiem rozwoju człowieka w świetle współczesnych teorii. Razem z właściwościami wrodzonymi, środowiskiem i własną aktywnością determinują i określają nasz rozwój. Wychowanie ma tu tak duże znaczenie, gdyż jest ono działaniem intencjonalnym, nastawionym na osiągnięcie określonego celu.

8. Pojęcie socjalizacji.

Socjalizacja to inaczej uspołecznienie -jest to proces stawania się człowieka istotą społeczną.

Socjalizacja wg Muszyńskiego ogół wpływów

środowiskowych na jednostkę, w wyniku, których nabywa ona zdolności do życia w społeczeństwie i pełnienia w nim powszechnie obowiązujących ról. Tak rozumiana socjalizacja obejmuje zarówno wpływy zamierzone jak i niezamierzone

Socjalizacja pierwotna i wtórna.

Socjalizacja pierwotna obejmuje okres dzieciństwa. Dziecko startuje jako organizm z wrodzonymi możliwościami rozwoju psychicznego i społecznego. Pod wpływem interakcji ze swymi opiekunami, a następnie innymi kręgami osób, dziecko w drodze naśladownictwa, identyfikacji, później zaś w drodze przyjmowania ról innych ludzi ze swego otoczenia, uczy się wzorów zachowań oraz wartościowania i oceniania. Osobowość jednostki jest kształtowana głównie w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa, a do pewnego stopnia w okresie młodzieńczym przez uczestnictwo w grupie rodzinnej, grupach rówieśniczych czy społeczności lokalnej, a więc w grupach pierwotnych.

Socjalizacja wtórna dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, ale pod wpływem tzw. „uogólnionego innego". Musi, bowiem dokonywać się ona w drodze interakcji, oddziaływania ze strony innych podmiotów życia społecznego. Polega na uczeniu się przez jednostkę ról rodzinnych, zawodowych, ról pełnionych w różnych grupach społecznych lub instytucjach, takich jak szkoła, małżeństwo i rodzina, wojsko, partia polityczna itp.

9. Wąskie i szerokie pojęcie wychowania.

Ujecie szerokie - przez wychowanie rozumiemy całość wpływów otoczenia społecznego, kulturowego i przyrodniczego na człowieka. Występuje ono często w pracach z dziedziny filozofii wychowania i teorii wychowania.

Ujęcie wąskie - przez wychowanie rozumiemy świadome i celowe działania nauczyciela wychowawcy skierowane na kształcenie tylko jednej ze sfer osobowości dziecka tzw. charakteru. Występuje ono często w pracach z zakresu klasycznej teorii wychowania i klasycznej psychologii

10. Współzależność rozwoju i wychowania.

Wychowanie wg H. Muszyńskiego - to wywoływanie zmian w osobowości drugiego człowieka,

Wychowanie wg R. Miller - to interwencja w dialektyczny

związek człowieka i świata, regulująca ich wzajemny stosunek.

Rozwój - to przyrost określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dojrzewanie oraz zmiany w całej osobowości człowieka, w jego zachowaniu i zmiany orientacji na świat, kulturę i wobec samego siebie i nie jest to intencjonalne działanie.

Czyli z powyższego wynika, że wychowanie jest to oddziaływanie na czyjąś osobowość, jej formowanie, zmienianie i kształtowanie; wyzwalanie w drugiej osobie pożądanych stanów, jak rozwój samorealizacja czy wzrost samoświadomości. Wychowanie wspomaga rozwój.

11. Pojęcie nauczania, uczenia się i kształcenia.

Nauczanie - planowa praca nauczyciela z uczniami, umożliwiająca im zdobywanie wiadomości, umiejętności, nawyków oraz rozwijające osobowości.

Uczenie się - proces samodzielnego zdobywania wiedzy. Kształcenie - ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom opanowanie wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, by potrafili rozwijać zdolności, wyrobić własne poglądy i przekonania, rozwijać zainteresowania.

12. Współczesne koncepcje doboru treści nauczania /strukturalizm,
progresywizm i nauczania problemowe/.

Strukturalizm - narastająca wiedza współczesna nie daje się ująć w programy nauczania tradycyjnego. Przeładowanie programów nauczania powoduje wiele ujemnych następstw, a ewentualna ich redukcja materiału pozostawałaby w sprzeczności z rozwojem nauki, której osiągnięcia winny być zawarte w programach szkolnych. Trudnościom tym można zaradzić przez zaznajomienie uczniów ze strukturą różnych dziedzin wiedzy, rozbudowanie i pogłębianie znajomości tych struktur w miarę rozwoju ich myślenia. Program każdego przedmiotu szkolnego winien ułatwiać zrozumienie podstawowych zasad, które tworzą jego strukturę.

Terminem strukturalizm posłużył się Sośnicki, który postulował, aby włączyć do programów nauczania treści najważniejsze i istotne, stanowiące niepodważalny dorobek danej nauki, nawiązujące zarówno do historycznych jej źródeł i do osiągnięć najnowszych. Zdaniem Sośnickiego pozwoli to odciążyć programy nauczania z niepotrzebnego balastu i uczynić je „strawnymi" dla uczniów, gdyż nauczyciel z trudem przerabia program, zaś uczniowie mają do zapamiętania zbyt dużo szczegółów, a tym samym na rozwój i kształcenie myślenia brak jest czasu.

Progresywizm /postęp/ - czołowy przedstawiciel tego kierunku nauczania John Dewey, opracował podstawowe założenia koncepcji progresy wisty cznej, której naczelnym hasłem była zasada „uczymy się przez działanie". Główny akcent położono na rozwój aktywności ucznia, jego zainteresowania i zdolności poznawczych ucznia poprzez różnorakie zajęcia praktyczne, które najskuteczniej kształtują intelekt, wdrażają do współpracy i współdziałania.

Według koncepcji Dewey'a uczenie się powinno w procesach

myślenia i działania, a myślenie to rozwiązywanie problemów, których punktem wyjścia są odczuwalne trudności. W nauczaniu należy dążyć do stworzenia uczniom sytuacji wymagających rozwiązywania praktycznych problemów. Uczeń powinien zdobywać wiedzę samodzielnie przez działalność praktyczną, osobiste doświadczenie oraz rozwiązywanie problemów wysuwanych przez życie.

Według Czesława Kupisiewicza szkoła progresywna to taka szkoła, która by: uwzględniała zainteresowania uczniów, rozwijała zarówno ich intelekt, jak uczucia i wolę, uczyła ich myśleć i działać; była dla nich miejscem swobodnej twórczej pracy; wdrażała do współdziałania i zespołowych form wysiłku; indywidualizowała treść oraz tempo nauki; była terenem spontanicznej aktywności dzieci i młodzieży; nie przedkładała uczniom wiedzy nad rozwój ich myślenia; kształciła umiejętność spostrzegania, formułowania i rozwiązywania różnorakich problemów teoretycznych i praktycznych, problemów życia codziennego i przygotowała uczniów do uczestnictwa w życiu społecznym.

Nauczanie problemowe - polega na kierowaniu procesem rozwiązywania przez ucznia celowo zorganizowanej sytuacji problemowej. Problemem jest zadanie wymagające pokonanie jakiejś trudności teoretycznej lub praktycznej. Praca nad problemem to: określenie problemu, analiza i formułowanie pomysłu jego rozwiązania. Ocena uzyskanych wyników. Nauczanie problemowe sprzyja rozwijaniu zdolności i zainteresowań poznawczych ucznia oraz motywacji do nauki.

13. Określ charakter teorii wychowania jako nauki.

Teoria wychowania jest jedną z podstawowych dyscyplin pedagogicznych, której przedmiotem badań jest usystematyzowana, spójna i uporządkowana wiedza o wychowaniu, jego celach, treściach, metodach, formach, środkach i uwarunkowaniach. Teoria wychowania nie jest nauką autonomiczna, jest powiązana z naukami: Historią - zmienia się tak jak społeczność, Psychologia rozwojową, Socjologią, Medycyną, Filozofią

Jest nauką empiryczną, bowiem tylko poprzez badanie rzeczywistości procesów wychowania, można ustalić ich efektywność w aspekcie realizacji pewnych celów.

14. Jak należy rozumieć termin „wychowanie"?

Wychowanie jest terminem wieloznacznym.

Definicja wg Konarzewskiego - wychowanie jest działalnością, w której jeden człowiek stara się zmienić innego.

wg Muszyńskiego - wychowanie to zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno - motywacyjną jednostki.

wg Suchodolskiego - wychowanie jest zawsze przygotowaniem ludzi do życia, które mają prowadzić.

wg Jundzilł - przez wychowanie rozumiemy działalność wychowawcza, która polega na pomocy wychowankowi w procesie kierowania własnym rozwojem.

Wychowanie jest zamierzone i niezamierzone wychowawca wychowuje swoim przykładem, swoją osobowością i stosunkiem do życia. Wychowanie jest podporządkowane zawsze jakimś wartościom, które wychowawca chce osiągnąć, bez względu na to czy jest zamierzone, czy nie.

Porównaj pojęcie socjalizacji z wychowaniem.

Socjalizacja - ogół wpływów środowiska społecznego na dziecko, w wyniku, których nabywa ono zdolności do życia w społeczeństwie i pełnienia w nim powszechnie obowiązujących ról.

Wychowanie to świadome i celowe działanie wychowawcy, ukierunkowane na kształtowanie osobowości dziecka. Jest procesem intencjonalnym, natomiast socjalizacja zawiera w sobie wpływy zarówno intencjonalne jak i nie intencjonalne. Osoba wychowująca stara się w procesie wychowania osiągnąć pewne zamierzone cele, w określony sposób.

Natomiast w socjalizacji nie ma elementu zamierzonego działania. W procesie socjalizacji dziecko przystosowuje się do życia w danym społeczeństwie i uczy się ról społecznych, a w procesie wychowania kształtuje się jego osobowość.

15. Wymień i scharakteryzuj podstawowe cechy procesu
wychowania.

1. ciągłość - proces trwający przez pokolenia,

2. dynamiczność - należy w procesie coś zmieniać, rozwijać, nie może on
   być sztywny lub dogmatyczny

3. długotrwałość - trwa od urodzenia do śmierci.

16. Istota i zakres wychowania moralnego.

Wychowanie moralne to przekazywanie, wpajanie i utrwalanie zasad postępowania, obyczajów, nakazów etyki, zasad współżycia.

Moralność to zespół norm i ocen regulujących ludzkie postępowanie. Moralność nie jest dana człowiekowi z góry, ale jest wytworem ludzkiego współżycia, wyrasta z potrzeb i dążeń społecznych.

Wychowanie moralne dokonuje się w różnych sektorach, min. w: a) szkole i kościele oraz rodzinie i kręgach rówieśniczych zakładach pracy, urzędach i instytucjach

1T. Wychowanie estetyczne, a wychowanie przez sztukę.

Wychowanie estetyczne wg Suchodolskiego polega na uwrażliwieniu człowieka na odczuwanie, rozumienie i realizowanie piękna w: sztuce, świecie, społeczeństwie i w codziennym życiu. W wychowaniu estetycznym i przez sztukę widzimy dwie strony - receptywną (zachwycanie się) i aktywną(ekspresja artystyczna)

Funkcje sztuki' a) dostarcza przeżyć estetycznych i wzbogaca nasze wewnętrzne życie

2. daje obrazową wiedzę o świecie, ukazuje tradycję narodów i budzi uczucia
   patriotyczne,

3. oddziaływanie na emocje, kształtowanie przekonań człowieka,

4. kompensacyjna - kompensuje niektóre braki w życiu ludzkim

5. terapeutyczna - sztuka potrafi przywrócić zachwianą równowagę jednostki, jeżeli
   potrafi wyrazić sięnp.w muzyce.

Efekt wychowawczy sztuki jest uzależniony od osobistego przeżywania pobudzonego przez określony rodzaj doznania, czy działania. Sztuka jest pojmowana jako swoisty instrument edukacyjny i kierowana ku siłom duchowym.

18. Cele wychowania i ich uwarunkowania.

Cele wychowania są to te wartości, które chcemy przyswoić /osiągnąć/ i mogą nimi być cele:

1. heteronomiczne - które są narzucone z zewnątrz przez kogoś nie zawsze
   skuteczne,

2. autonomiczne - które jednostka przyjmuje za własne.

Cele wychowania:

1. człowieka tak należy wychować, aby mógł sobie poradzić w ciągle
   zmieniającym się świecie - antycypacja,

2. wygaszanie agresji np. poprzez pokazywanie piękna ludzkiego życia,

3. wychowanie ekologiczne i do dialogu miedzy cywilizacjami,

4. zadania związane z edukacją myślenia alternatywnego,

5. zadania związane z wychowaniem ekonomicznym - wychowanie
   gospodarcze

zadania związane z walką z wybujałym egoizmem

Główne zasady wychowania.

1. zasada autorytetu wychowawcy i poszanowania godności ucznia,

2. wychowania w zespole oraz indywidualnych oddziaływań,

3. swobody i przymusu w wychowaniu - karność jest to zdyscyplinowana
   swoboda,

uwzględniania oddziaływania środowiska oraz praca w kierunku doskonalenia środowiska, w którym żyje dziecko.

19. Warunki skuteczności nagród i kar w wychowaniu.

Nagradzać można tylko dodatkowy wysiłek, a nie za spełnianie obowiązków. Nagroda musi wzmacniać pozytywne działanie motywacyjne. Nagradzanie musi pokazywać dziecku, że jego zachowanie było słuszne, dobre i zasługuje na nagradzanie. . Nagroda musi być adekwatna do zasługi, powinna mobilizować dziecko do powtarzania pożądanych przez nas zachowań - motywacja.

Rodzaje nagród: społeczne, emocjonalne, materialne.

Kara, aby była skuteczna powinna zmazać winę (poczucie winy przeszkadza, utrudnia życie). Kara musi być tak przemyślana, aby poprawiła winnego; musi być dostosowana do czynu, to karany zwraca uwagę na czyn;

powinna być sprawiedliwa - za to samo przewinienie powinna być taka sama kara; osoba karząca powinna cieszyć się autorytetem karanego; konsekwencja w wymierzaniu kary - trzeba pamiętać, jaką karę zastosowano wcześniej za takie samo przewinienie. Kary: cielesne, psychiczne, materialne.

20. Pojęcie i rodzaje diagnozy rozwiniętej.

Diagnoza rozwinięta to rozpoznanie badanego stanu rzeczy -uwarunkowań i natury zjawisk bądź procesów pedagogicznych oraz możliwości ich zmiany.

Rodzaje: genetyczna, celowościowa, procesualną, prognostyczna.

Typy diagnoz szczegółowych.

3. genetyczna -poszukująca odpowiedzi napytanie, do jakiego typu należy
   badany stan rzeczy,

4. celowościowa - jakie znaczenie ma dany czynnik analizowanego stanu
   rzeczy dla całości badanego stanu,

5. procesualną - w jakiej fazie przebiegu danego procesu znajduje się
   badany stan rzeczy,

prognostyczna -jak dalej będzie się rozwijał dany stan rzeczy

21. Błędy diagnostyczne.

Wg Ziemskiego występują trzy rodzaje błędów:

1. wynikające z obserwacji - powstające w wyniku niedostatecznego
   przygotowania do prowadzenia diagnozy, nie możemy uchwycić związków
   przyczynowo-skutkowych. Obserwacja może być zabarwiona
   subiektywizmem, badania mogą okazać się mało rzetelne, nastawienie
   emocjonalne obserwatora,

2. wynikające z rozumowania - powstają w wyniku braku wiedzy,
   przypisywanie cech jednostce, których nie posiada,

techniczne - wynikają ze złego działania aparatury.

22. Omów diagnozę poprawną.

Diagnozę poprawną powinny charakteryzować: staranność łącząca się ze starannym wykształceniem, wszechstronna wiedza i doświadczenie, wytrwałość, wprawa, płynność i biegłość.

Dlaczego w procesie socjalizacji i wychowania mówi się o diagnozie ciągłej?

Słuszność tej doktryny tłumaczy się dwoma względami:

• hipoteza diagnostyczna wymaga weryfikacji w toku pracy wychowawczej,

• sytuacje wychowawcze mają charakter dynamiczny.

Diagnoza, jeśli ma służyć praktyce pedagogicznej i ma być

skuteczna, musi nadążać za zmiennością wychowanka i zmiennością sytuacji wychowawczej. Diagnoza, o której mówimy w procesie socjalizacji i wychowania ma charakter nie tylko ciągły tzn., że trwa przez całe pokolenia, ale również długotrwały. Zaczyna się w momencie narodzin, a kończy śmiercią.

23. Diagnoza negatywna, a pozytywna.

Diagnoza negatywna jest to ten fragment diagnozy, w którym następuje rozpoznanie a, następnie wyjaśnienie stwierdzonej niesprawności w funkcjonowaniu jednostki poprzez zastosowanie specyficznych, psychologicznych metod badawczych.

Diagnoza pozytywna jest uzupełnieniem diagnozy negatywnej poprzez wskazanie pozytywnych cech, które dają podstawę do określenia prognozy, czyli ustosunkowania się, co do dalszego kierunku postępowania wychowawczego.

24. Bezrobocie, bieda i ubóstwo jako nowe kategorie społeczne.

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących do pracy nie znajduje zatrudnienia.

Bezrobocie w Polsce jest zjawiskiem nowym, pojawiło się w 1990 roku, wraz z rozpoczęciem procesów transformacji ustrojowej. Miara bezrobocia jest tzw. stopa bezrobocia, obecnie wynosi ok. 16%.

Cechą charakterystyczną polskiego bezrobocia jest jego długotrwałość, co łączy się z utratą prawa do otrzymywania zasiłku. Zjawisko bezrobocia szczególnie dotyczy ludzi u progu dorosłości głównie absolwentów szkół zasadniczych i zawodowych, oraz ludzi w sile wieku, tych, którzy powinni znajdować się u szczytu swojej kariery zawodowej i możliwości twórczych

Wśród bezrobotnych dominują kobiety (matki). Ich stan rodzinny, konieczność sprawowania funkcji opiekuńczych i wychowawczych zniechęca pracodawców. Praca kobiet była zawsze

ważna dla poziomu życia rodzin pracowniczych, bezrobocie kobiet powiększa niedostatek rodzin, a szczególnie istotna jest kwestia ubożenia rodzin niepełnych

Wysoka stopa bezrobocia występuje na terenach, na których istniały nieliczne zakłady przemysłowe, a także państwowe gospodarstwa rolne, a ich upadek spowodował ruinę całego lokalnego rynku pracy. Skutki bezrobocia dotykają nie tylko jednostkę pozostającą bez pracy, ale także jej rodzinę.

Prawidłowo rozwijająca się rodzina powinna spełniać szereg funkcji, a sytuacja bezrobocia zakłóca, a czasem po prostu uniemożliwia jej wypełnianie tych zadań. Dotyczy to szczególnie:

funkcji ekonomiczno - konsumpcyjnej - niedożywione dzieci, nie korzystające z żadnych form wypoczynku i zajęć pozaszkolnych, nie mających własnych przyborów szkolnych

W rodzinach bezrobotnych występuje obniżenie aspiracji edukacyjnych dzieci szczególnie starszych w związku ze stanem niepewności i

zagrożenia. Następuje destabilizacja życia rodzinnego.

Jeśli bezrobocie się przedłuża narasta poczucie bezradności, zmniejsza się motywacja i umiejętność samodzielnego poszukiwania pracy, zmiany zawodu czy kwalifikacji. Dla ludzi młodych brak możliwości uzyskania pracy, staje się kolejną barierą życiową, poważną, niekiedy trwałą.

Tworzy się też bardzo duża liczba ludzi biednych, rozczarowanych, sfrustrowanych, często młodych. Wśród tych grup nasilają się zjawiska patologii społecznej: narkomania, prostytucja, gangi młodzieżowe, alkoholizm, samobójstwa. Ludzie młodzi widzą siebie jako biednych, przegranych, lękają się przyszłości

Ubóstwo jest to zjawisko społeczne, polegające na braku dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb życiowych jednostki

Pojęcie ubóstwa w świadomości społecznej funkcjonuje jako brak dostatecznych środków materialnych do życia jako bieda, niedostatek. Ubóstwo można zdefiniować jako stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej.

Cechy rodzin polskich o niskich dochodach to: wielodzietność, niska aktywność zawodowa, niski poziom wykształcenia, podeszły wiek, choroby, alkoholizm, rozpad rodziny. W Polsce, co piąta rodzina żyje w ubóstwie.

25. Rola i zadania Ośrodka Adopcyjna - Opiekuńczego.

Ośrodki Adopcyjno - Opiekuńcze prowadzą działalność diagnostyczno - konsultacyjną, której celem jest intensywne pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość rodzinnej opieki zastępczej, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno - pedagogiczne osób prowadzących rodzinną opiekę zastępczą oraz rodziców naturalnych dzieci umieszczonych w rodzinnych formach opieki zastępczej i placówkach opiekuńczo -wychowawczych.

Ośrodek prowadzi również bank danych o rodzinach zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, rodzinach zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka oraz dzieciach oczekujących przysposobienia.

26. Rola i zadania pośrednictwa pracy oraz punktów doradztwa
zawodowego.

Pośrednictwo pracy jest to działalność polegająca na udzielaniu pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukującym w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w uzyskaniu pracowników o poszukiwanych kwalifikacjach.

Rolę pośrednika pomiędzy bezrobotnymi i poszukującymi pracy, a pracodawcami pełnią rejonowe urzędy pracy, których działalność polega na:

a) pozyskiwaniu ofert pracy, dokonywanie opisów wymagań stanowisk, prowadzenie rejestru i aktualizacji ofert, negocjacji warunków pracy, płacy i kwalifikacji zawodowych oraz promocję innych usług urzędu pracy, takich

jak pożyczki na utworzenie dodatkowych miejsc pracy, częściowe subsydiowanie zatrudnienia bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych itp.

2. udzielaniu pracodawcom informacji o możliwościach zatrudnienia
   pracowników na zgłoszonych wolnych miejscach zatrudnienia i miejscach
   przygotowania zawodowego,

3. inspirowaniu i organizowaniu kontaktów bezrobotnych i innych osób
   poszukujących pracy z pracodawcami,

4. informowaniu bezrobotnych i innych poszukujących pracy oraz
   pracodawców o sytuacji na lokalnym rynku pracy i przewidywanych
   zmianach,

5. współdziałanie z innymi rejonowymi urzędami pracy w zakresie wymiany
   informacji o możliwościach uzyskania zatrudnienia i szkolenia na terenie ich
   działania.

6. inf bezrobotnych o przysługujących im prawach i obowiązkach,

7. prowadzenie poradnictwa zawodowego oraz informacji zawodowej dla
   bezrobotnych i innych poszukujących pracy,

h) przyznawanie i wypłacanie osobom uprawnionym zasiłków przedemerytalnych, świadczeń przedemerytalnych oraz innych świadczeń pieniężnych

i) inicjowanie i wspieranie działalności klubów pracy.

Prezes Krajowego Urzędu Pracy może upoważnić do prowadzenia pośrednictwa pracy lub kierowania do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych inne niż urzędy pracy organy, organizacje lub instytucje, jeżeli wystąpią z odpowiednim wnioskiem.

Poradnictwo zawodowe jest to proces, w którym doradca zawodowy i klient (osoba poszukująca pracy) pracują wspólnie, aby ten ostatni mógł osiągnąć lepsze zrozumienie samego siebie i wiedzę o rynku pracy i mógł bardziej realistycznie wybrać, zmienić lub dostosować się do wymagań, jakie stawia praca.

Celem poradnictwa zawodowego jest udzielenie klientowi pomocy w osiągnięciu możliwie najlepszego poziomu dostosowania zawodowego z punktu widzenia społecznego, ekonomicznego i profesjonalnego. Poradnictwo powinno też pomóc klientom w uzyskaniu odpowiedniego wglądu w ich własne zainteresowania, możliwości i charakter pracy oraz zachęcić ich do podejmowania własnych decyzji dotyczących celów zawodowych i podejmowania kroków niezbędnych do ich realizacji.

Doradca zawodowy pomaga osobom, które muszą stawić czoła problemom bezpośrednio związanym z zatrudnieniem. Poradnictwo zawodowe nie jest ograniczone do jakiejś szczególnej grupy wiekowej lub zawodowej, ale może mieć zastosowanie dla każdego typu pracowników w dowolnym czasie.

Dzięki procesowi doradztwa klient uzyskuje pomoc w lepszym zrozumieniu siebie, środowiska zatrudnienia i uzdolnień do wymagań rozmaitych rodzajów zatrudnienia. Tak, więc doradztwo zawodowe jest istotnym elementem w całym spektrum usług związanych z zatrudnieniem i szkoleniem. Dla tych, którzy potrzebują tej usługi, jest ona integralnym elementem całego procesu wyboru zatrudnienia i stanowi niezbędny warunek wstępny tego procesu.

27. Ukaż podobieństwa i różnice pracy Ognisk Wychowawczych i Kuratorskich Ośrodków pracy z dziećmi i młodzieżą.

Ogniska Wychowawcze sprawują opiekę nad dziećmi z zaburzeniami zachowania lub na granicy niedostosowania społecznego. Z jednej strony chronią dzieci i młodzież przed umieszczeniem w placówkach opieki całodobowej, z drugiej przed skierowaniem do zakładów wychowawczych i resocjalizacyjnych. Wypełniają, więc funkcję profilaktyczną i ratownicza wobec rodziny niewydolnej wychowawczo.

Kuratorskie Ośrodki Pracy z Dziećmi i Młodzieżą -mają charakter otwarty dla osób skierowanych przez Sąd, zagrożonych demoralizacją. Prowadzone są przez kuratorów sądowych. Dzieci i młodzież dochodzi do ośrodka w godzinach popołudniowych, dziecko pozostaje pod nadzorem, uczy się. Ośrodek wyręcza rodziców. Celem ośrodka jest głównie profilaktyka.

28. Hospicja - rodzaje, zadania.

Rodzaje: opieka całodobowa (stacjonarne), opieka w domu chorego.

Hospicjum jest to wspólnota ludzi dobrej woli, którzy bezpłatnie opiekują się chorymi leżącymi w domu w końcowym okresie choroby. Wyrosły z troski o zaspakajanie potrzeb umierających. Opieka hospicyjna jest przeznaczona głównie dla chorych onkologicznie, których współczesna medycyna nie może już wyleczyć i którzy zbliżają się do kresu życia. Łagodzi ona ból i dolegliwości spowodowane chorobą, pomaga opanować lęk i radzić sobie z innymi problemami, jakie stwarza nieuleczalna choroba.

W hospicjum pracują wolontariusze, pielęgniarki, lekarze, kapłani, siostry zakonne. Praca hospicjum polega na łagodzeniu bólu środkami farmakologicznymi, a także toaleta, przewijanie, karmienie, zmiana opatrunków, czasem zakupy. Najważniejsza jest obecność. Trzeba znaleźć czas, aby spokojnie porozmawiać, potrzymać rękę, sprawić, by chory nie czuł się samotny. Wymaga to ze strony wolontariusza pokory, cierpliwości i akceptacji chorego takim, jakim jest.

Efekty wprowadzonych w hospicjach nowatorskich sposobów leczenia bólów nowotworowych i innych dokuczliwych objawów, łącznie z ofiarowanym chorym i ich rodzinom wsparciem psychosocjalnym i duchowym dokonały przełomu w dotychczasowych metodach leczenia nad terminalnie chorymi.

Te osiągnięcia stały się podstawą opracowanego przez ekspertów programu bólu nowotworowego poszerzonego o program opieki domowej, które zostały włączone do priorytetowych zadań Programu WHO Zwalczania Raka. Celem medycyny domowej nie jest dążenie do wyleczenia ani nawet zahamowania postępu choroby, co w tej finalnej fazie choroby jest niemożliwe, ale poprawnie jakości szybko uciekającego ostatniego okresu życia. Uzyskuje się to fachowym leczeniem objawowym oraz wsparciem psychosocjalnym i duchowym, udzielanym choremu i jego najbliższym, co wymaga wiedzy i umiejętności praktycznych z wielu dziedzin medycyny i psychologii oraz umiejętności komunikowania się i właściwych cech osobowościowych,

29. Omów działalność Sądów ds Rodzinnych i Nieletnich.

Sąd Rodzinny i Nieletnich działa w strukturze Sądu Rejonowego -jest Wydz. Sądu Rejonowego do spraw z zakresu:

• prawa rodzinnego i opiekuńczego,

• demoralizacji i czynów karalnych nieletnich.

• leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz środków odurzających i
  psychotropowych.

Działania Sądu Rodzinnego normuje kodeks rodzinny i nieletnich. Sad Rodzinny działa albo w funkcji Sądu Rodzinnego, albo w funkcji Sądu Opiekuńczego.

Cechy Sądu Opiekuńczego

• może działać z urzędu

• nie jest związany ze swoim prawomocnym orzeczeniem tzn., że może je
  zmienić, jeżeli wystąpią przesłanki do jego zmiany

• szeroko korzysta z pomocy kuratorów i ośrodków diagnostyczno-
  konsultacyjnych.

Sąd Rodzinny działający w funkcji Sądu Rodzinnego działa: na wniosek lub pozew i jest związany swoimi prawomocnymi orzeczeniami.

Kategorie spraw Sądu Rodzinnego działającego w funkcji Sądu Opiekuńczego:

• rozpoznaje sprawy związane z władzą rodzicielską - ograniczenie,
  zawieszenie lub pozbawienie praw rodzicielskich: o uznanie dziecka; o
  odebranie dziecka,

• o rozstrzygnięcie istotnych spraw dziecka w przypadku braku
  porozumienia się między rodzicami np. kwestie paszporty, wyjazdu dziecka
  za granicę w celu nauki,

• o nadanie dziecku nazwiska; o przysposobienie (adopcję).

Kategorie spraw Sądu Rodzinnego działającego w funkcji Sądu Rodzinnego:

• sprawy z zakresu zawarcia związku małżeńskiego „per prokura" -
  zezwolenie na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o zawarciu
  związku małżeńskiego,

• zezwolenie na zawarcie związku małżeńskiego osobie psychicznie chorej,
  sprawy majątkowe pomiędzy małżonkami.

Sąd Nieletnich rozpatruje sprawy o czyny karalne nieletnich (13 -17 r.ż.) oraz wykonuje środki poprawcze i wychowawcze.

30. Rola i zadania Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno-KonsuItacyjnych.

Rodzinne Ośrodki są specjalistycznymi instytucjami resortu sprawiedliwości, działającymi głównie na zlecenie sądów rodzinnych jak również Policji i sądów zwykłych.

W myśl zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 10.09.1974 r. do zadań ośrodka należało:

• przygotowywanie dla sądu, prokuratur i zakładów dla nieletnich opinii o
  dzieciach i młodzieży, na podstawie przeprowadzonych badań
  psychologicznych, pedagogicznych, lekarskich i środowiskowych,

• sprawowanie opieki specjalistycznej nad wychowankami zakładu dla
  nieletnich,

• udzielanie bezpośredniej pomocy nauczycielom i wychowawcom w ich
  działalności resocjalizacyjnej.

Na mocy zarządzenia Ministra z dnia 7.08.1978 r. rozszerzono zakres zadań. Stały się one specjalistycznymi placówkami w zakresie diagnozy, poradnictwa i opieki specjalistycznej, w sprawach karnych nieletnich, w sprawach opiekuńczych i innych sprawach rodzinnych. Zadania te wynikały z potrzeb rozwijającego się sądownictwa rodzinnego. Ośrodki zaczęły się zajmować rozwodami, poradnictwem rodzinnym. Poza opiniowaniem dzieci i młodzieży zajęto się także rodzicami i opiekunami.

Unormowanie roli i zadań ośrodków nastąpiło na mocy ustawy z dnia 6.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (zmiana 6.12.1992r.) do aktualnych zadań należą:

• przeprowadzanie specjalistycznych badań i wydawanie na ich podstawie
  opinii o nieletnich, małoletnich i ich opiekunach,

• prowadzenie poradnictwa rodzinnego i sprawowanie opieki
  specjalistycznej nad nieletnimi i małoletnimi,

• udzielanie pomocy specjalistycznej zakładom poprawczym i schroniskom w
  zakresie opieki,

• współpraca z instytucjami i organizacjami społecznymi zajmującymi się
  problematyką rodzinną,

• zapobieganie demoralizacji dzieci i młodzieży.

Działalność opiniodawcza jest podejmowana na wniosek sędziów i prokuratorów, aby uzyskać mateńał osobopoznawczy. W niektórych przypadkach prowadzi się pracę psychoterapeutyczną, aby rozładować konflikty rodzinne oraz pomoc i poradnictwo w rozwiązywaniu problemów dzieci i młodzieży, rodzinnych i małżeńskich.

---