Elementy Prawa Karnego.
Bogdan G., Ćwiąkalska Z., Zoll A. Kodeks Karny część ogólna. Komentarz Kraków 2004
Giętkowski A. Kara ograniczenia wolności W polskim prawie karnym. Warszawa 2007
HołdaJ, Hołda z. Prawo Karne wykonawcze warszawa 2006
Marek A. Kodeks Karny Komentarz Warszawa 2006
Marek A. Prawo Karne w pytaniach i odpowiedziach Toruń 2004
Tyszkiewicz L., dwie próby ograniczenia impasu w polityce karnej. Państwo i Prawo 2007 nr 7
Najważniejszy akt prawny to Konstytucja
Prawo Karne - to zespół norm określających jakie czyny są przestępstwami ze względu na ich społeczne niebezpieczeństwo, jakie kary powinny być stosowane za ich popełnienie oraz jakie są zasady odpowiedzialności karnej.
Kryterium klasyfikacji popełnionego czynu - stanowi stopień społecznego niebezpieczeństwa i wysokość Kary.
Czyny dzielimy na - zbrodnie
- występki
- wykroczenia
Prawo karne materialne jest to zespół norm prawnych, które określają czyny społecznie szkodliwe (przestępstwa) ustanawiają zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary i inne środki karne stosowane wobec ich sprawców.
Prawo Karne Procesowe to zespół norm prawnych regulujących postępowanie w sprawie o przestępstwo (K.p.k.)
Prawo Karne Wykonawcze (penitencjarne) to zespół norm prawnych orzekanych w postępowaniu karnym regulujących wykonanie kar i srodków karnych i zapobiegawczych (k.k.w.)
Kodeks karny dzieli się na 3 części:
część ogólną
część szczegółową (określa poszczególne typy przestępstw)
część wojskową
Podstawową funkcją prawa karnego jest zwalczanie przestępstw uznanych za szczególnie niebezpieczne dla intersu społecznego.
Ta funkcja realizowana jest poprzez:
ustanowienie zagrożeń karnych za przestępstwo,
stosowanie srodkó karnych,
Wykonywanie kar
Immunitet karny to zawieszenie stosowania ustawy karnej w stosunku do pewnych osób np. pracowników przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych, polityków, prokuratorów, sędziów, chyba że uprawniony organ wyrazi na to zgodę i uchyli immunitet.
Przestępstwo to czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w miejscu i czasie. Czyn społecznie niebezpieczny.
Rodzaje przestępstw:
rzeczywiste - wszystkie czyny dokonane na danym terenie w odpowiednim czasie
stwierdzone - potwierdzone przez organ procesowy w wyniku postępowania przygotowawczego.
Ujawnione - zgłoszona przestępczość do organów ścigania.
Czyn zabroniony może polegać na działaniu lub zaniechaniu ( p. skutkowe)
Podział na zbrodnie i występki
Zbrodnia - szczególnie ciężkie przestępstwo (np. zabójstwo, rozbój z użyciem broni palnej, nożą lub innego niebezpiecznego narzędzia, zamach na niepodległość państwa) czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na okres nie krótszy niż 3 lata lub karę surowszą.
Występek - czyn zabroniony zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc np. zniewaga, pomówienie, bigamia.
Nieletni od 13 do 17 roku życia podlegają ustawie o postępowaniu wobec nieletnich.
Stadia przestępstwa:
zamiar (nie podlega karze)
przygotowanie (sabotaż podlega każe - ładunek wybuchowy, działanie w zorganizowanej grupie przestępczej.)
usiłowanie ( karane)
dokonanie (karane)
- pomoc w popełnieniu przestępstwa (w zakresie w jakim pomagał)
- podżeganie (w zakresie w jakim pomagał)
- współdziałanie (w zakresie w jakim pomagał) [nie podlega jeżeli się rozmyśli]
Znamiona przestępstwa
Kodek Karny wyróżnia 5 grup przestępstw:
przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne
przeciwko RP i obronności
przeciwko zdrowiu, życiu, bezpieczeństwu obywateli oraz ich dobrom osobistym.
przeciwko działalności instytucji państwowym, społecznym i samorządów terytorialnych oraz porządkowi publicznemu.
Mieniu i gospodarce.
Odpowiedzialność Karna - wina sprawcy, stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego czynu, zamierzone czy przypadkowe popełnienie przestępstwa.
Rozróżnia się winę
- umyślną
- nieumyślną.
Wina Umyślna występuje w dwojakiej formie
jako zamiar bezpośredni wyraża chęć wywołania zamierzonego skutku (np. zabicie człowieka)
ewentualny brak wyraźnej chęci wywołania pewnego skutku, ale godzenie się z nim jeżeli zaistnieje.
Wina nieumyślna
lekkomyślność - występuje wtedy gdy sprawca wie, że swoim zachowaniem może doprowadzić do niepożądanego skutku ale bezpodstawnie przypuszcza że go uniknie.
Niedbalstwo - sprawca nie przewiduje przestępczego skutku swego zachowania, chociaż może i powinien go przewidzieć.
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną:
ochrona konieczna - odparcie bezpośredniego, bezprawnego ataku na dobro społeczne, własne lub cudze.
stan wyższej konieczności - działanie stanowiące wprawdzie czyn zabroniony ale podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru społecznemu lub prywatnemu zwłaszcza innej osoby.
eksperyment poznawczy, medyczny, techniczny lub ekonomiczny - działanie w celu osiągnięcia spodziewanej korzyści zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.
błąd co do faktu - błędne wyobrażenie o stanie faktycznym taki błąd wyklucza istnienie zamiaru popełnienia przestępstwa a więc i winę i odpowiedzialność.
błąd co do prawa - nieświadomość bezprawności danego czynu
niepoczytalność - stan w którym sprawca czynu przestępczego nie może pokierować swoim postępowaniem ze względu na zaburzenia psychiczne uniemożliwiające mu pełne rozeznanie znaczenia swojego czynu.
Znikoma społeczna szkodliwość czynu jest to okoliczność oceniona z punktu widzenia między innymi rodzaju i charakteru naruszonego dobra wyrządzonej szkody, sposobu i okoliczności popełnienia czynu.
Kara to bezpośredni przejaw przymusu państwowego stosowanego przez sąd w stosunku do osób winnych popełnienia przestępstwa. Ma ona realizować cele zapobiegawcze i wychowawcze.
Najwyższymi Karami aż do kary dożywotniego pozbawienia wolności włącznie. Zagrożone są czyny:
- wszczynanie lub prowadzenie wojny napastniczej (podżeganie)
- zabójstwo i spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu popełnione z pobudek narodowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych lub światopoglądowych.
- zabójstwo popełnione z pobudek innych niż wymienione.
Kodek Karny wyróżnia kary i środki karne
Kary to:
- grzywna
- ograniczenie wolności ( w miesiącach)
- pozbawienie wolności (od roku do 15 lat)
- pozbawienie wolności do 25 lat.
- dożywotnie pozbawienie wolności
Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary, lub jej zastąpieniu środkiem karnym według następujących zasad:
Jeżeli czyn stanowi zbrodnię zagrożoną karą pozbawienia wolności sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od 1/3 dolnego ustawowego zagrożenia.
Jeżeli czyn stanowi występek zagrożony karą:
pozbawienia wolności nie niższą od roku sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności.
Pozbawienia wolności niższą od roku sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności
Alternatywną (grzywnę lub karę pozbawienia albo ograniczenia wolności sąd orzeka o zastosowaniu środków karnych)
Środki Karne:
- pozbawienie praw publicznych
- zakaz zajmowania określonych stanowisk i wykonywania określonego zawodu lub określonj działalności
- zakaz prowadzenia działalności związanych z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi.
- obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonym środowisku
- zakaz kontaktowania z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
- zakaz prowadzenia pojazdu
- przepadek przedmiotów
- obowiązek naprawienia szkody, nazwiska, świadczeń pieniężnych
- podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Nadzwyczajne złagodzenie kary sąd może zastosować w stosunku do młodocianego mając na uwadze jego wychowanie, a także w przypadku kiedy nawet najniższa kara za dane przestępstwo byłaby nadmiernie surowa:
- w szczególności gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym
- szkoda została naprawiona
- uzgodniono z pokrzywdzonym sposób naprawienia tej szkody
- ze względu na postawę sprawcy zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub o jej zapobieżenie.
Jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł powazny uszczerbek w związku z popełnieniem przestępstwa.
Nadzwyczajne oboszczenie kary dotyczy przestępstw zagrożonych karą grzywny, ograniczenia i pozbawienia wolności (do 15 lat) i polega ona na wymierzeniu kary powyżej lub równej granicy ustawowego zagrożenia według następujących zasad.
Kara grzywny nie może przekroczyć 540 stawek dziennych
Kara ograniczenia wolności nie może przekroczyć 18 miesięcy
Kara pozbawienia wolności nie może przekroczyć 15 lat.
Do opracowania:
1 Recydywa
2 Warunkowe zawieszenie wykonywania kary
3 Zatarcie skazania
4 Okres w którym ustaje karalność od czasu popełnienia przestępstwa
1. Recydywa
Recydywa-W prawie karnym najprościej można by ją nazwać ponownym popadnięciem w sytuację zakazaną pod groźbą kary, a więc powrotem do przestępstwa
Warunkiem ogólnym recydywy jest uprzednie skazanie za przestępstwo, co różni ją od konstrukcji zbiegu przestępstw, jednak tradycyjnie w polskim systemie prawnym charakter jurydyczny ma wyłącznie recydywa specjalna, to znaczy taka, która obok powyższego warunku konstruuje jeszcze dodatkowe przesłanki odpowiedzialności. Obecnie obowiązujący kodeks karny wyróżnia dwa typy recydywy specjalnej:
podstawowa (jednokrotna, recydywa specjalna zwykła) - zachodzi gdy sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które już był skazany; uregulowana w art. 64 paragraf 1 k.k.;
wielokrotna (multirecydywa) - zachodzi gdy sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy prostej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia;
Recydywa zwykła
Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy (w tym okres tymczasowego aresztowania zaliczony w poczet kary pozbawienia wolności) kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Przestępstwo podobne to przestępstwo tego samego rodzaju, a także przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia oraz przestępstwa popełnione z chęci osiągnięcia korzyści majątkowej.
W razie odbywania kary pozbawienia wolności z przerwami, okres 5 lat liczy się od dnia ostatniego zwolnienia skazanego.
Recydywa wielokrotna (multirecydywa)
Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy zwykłej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo:
przeciwko życiu lub zdrowiu,
zgwałcenia,
rozboju,
kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia,
sąd wymierza karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Podwyższenie górnego ustawowego zagrożenia przy recydywie zwykłej i wielokrotnej nie dotyczy zbrodni.
Powyższe zasady stosuje się także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
Do sprawców, którzy popełnili przestępstwo w warunkach recydywy nie stosuje się instytucji warunkowego umorzenia postępowania, gdyż warunkiem jej zastosowania jest niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne.
W stosunku do multirecydywistów tylko wyjątkowo stosuje się warunkowe zawieszenie wykonania kary, gdy szczególne okoliczności za tym przemawiają.
Przy warunkowym zwolnieniu możliwe wydłużone zostały okresy umożliwiające orzeczenie warunkowego zwolnienia z odbywania kary. Jeśli chodzi o multirecydywistów także okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.
2. Warunkowe zawieszenie wykonywania kary
Warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary - jeden z przewidzianych w prawie karnym środków probacyjnych, polegający na wstrzymaniu realizacji orzeczonej represji prawnokarnej na ściśle oznaczony okres próby, którego przebieg decyduje, czy represja ta zostanie ostatecznie zastosowana.
Podstawową przesłanka do warunkowego zawieszenia kary jest przekonanie sądu, że kara w takiej postaci osiągnie cele oczekiwane wobec sprawcy.
Z warunkowym zawieszeniem można orzec tak karę pozbawienia lub ograniczenia wolności, jak i karę grzywny. Przy wymierzaniu kary pozbawienia wolności Kodeks karny nakazuje orzec karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania tylko wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne (gdy żadna inna kara nie jest w stanie spełnić celów kary wobec sprawcy).
Warunki
Jeżeli jest to wystarczające do osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
Okres próby
Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi:
od 2 do 5 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności;
od roku do 3 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności;
od 3 do 5 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności wobec sprawcy młodocianego lub multirecydywisty.
Sąd orzeka - obligatoryjnie
Dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, a także wobec multirecydywisty.
Sąd orzeka - fakultatywnie
Przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności - grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe.
Przy zawieszeniu wykonania kary ograniczenia wolności - grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.
Dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Obowiązki
Zawieszając wykonanie kary sąd może zobowiązać skazanego do:
informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
przeproszenia pokrzywdzonego,
wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych (w tym wypadku wymagana jest zgoda skazanego),
powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób,
opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec ponownemu popełnieniu przestępstwa,
naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny (w postaci obowiązku naprawienia szkody) albo do uiszczenia świadczenia pieniężnego na określony cel społeczny.
Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków sąd określa po wysłuchaniu skazanego.
Wykonanie kary - obligatoryjne
Jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności.
Wykonanie kary - fakultatywne
Jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo.
Jeżeli skazany uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.
Jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełni przestępstwo.
Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia próby.
Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia próby. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę lub środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania; nie dotyczy to środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody.
3. Zatarcie skazania
Zatarcie skazania - instytucja prawa karnego, która powoduje uznanie skazania za przestępstwo za niebyłe po upływie określonego czasu. Stanowi narzędzie ułatwiające resocjalizację (powrót do społeczeństwa) osób, które odbyły karę.
Instytucja zatarcia skazania powoduje uznanie skazania za niebyłe. Oznacza to, że osoba, co do której nastąpiło skazanie jest uważana za niekaraną, a z zatartego skazania nie można wyciągnąć żadnych skutków prawnych (jest to przykład fikcji prawnej). Z Krajowego Rejestru Karnego jest usuwana karta karna. Tak więc osoba, wobec której zastosowano zatarcie skazania może w stosunkach prawnych występować jako niekarana. Z socjologicznego punktu widzenia zatarcie skazania ma pełnić funkcję ułatwiającą integrację skazanego ze społeczeństwem. Zatarcie skazania w polskim kodeksie karnym z 1997 r. następuje z mocy prawa lub na wniosek skazanego.
Jest oczywiste, że wpis o karalności, zwłaszcza gdy dotyczy przestępstwa popełnionego umyślnie, znacznie pogarsza szanse starającego się o pracę. Karty dotyczące karalności są również niezbędnym dokumentem, który należy złożyć w przypadku starań o wpis na listę radców prawnych czy adwokatów. W przypadku kandydatów na urzędników państwowych same urzędy występują o odpowiednie dane do Krajowego Rejestru Karnego. Z kolei, wobec spotykanych nieprawidłowości w działaniach organów ochrony prawnej, zdarza się że osoba, wobec której przez długi okres toczy się postępowanie karne nie wie, w którym momencie postępowanie wobec niej może być umorzone.
Zatarcie skazania pełni ważną rolę społeczną. Prawidłowe funkcjonowanie tych instytucji prawa karnego materialnego, ich powszechna znajomość wpłynęły na pewność sytuacji prawnej obywateli. Mają więc one niebagatelny wpływ na życie społeczne w państwie.
Warunki nastąpienia zatarcia skazania
Zatarcie skazania w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności lub na karę 25 lat pozbawienia wolności następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (art.107 par.5 i 6 k.k.).
W przypadku kary pozbawienia wolności, jeżeli nie przekracza 3 lat, sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie już po upływie 5 lat od wykonania darowania lub przedawnienia jej wykonania (art. 107 par. 2 k.k.). Warunkiem bezwzględnym jest jednak to, aby w tym okresie skazany przestrzegał porządku prawnego.
W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie następuje z mocy prawa z upływem 10 lat wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Jeżeli sprawca czynu zabronionego przez ustawę karną był skazany na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania. Skazany może zgłosić do sądu wniosek o zatarcie skazania po upływie 3 lat od wykonania darowania albo przedawnienia wykonania kary (art. 107 par. 4 k.k. ).
Sąd może nie uwzględnić wniosku skazanego o zatarcie skazania bądź to z przyczyn formalnych (np. nie upłynął jeszcze termin do zatarcia skazania), bądź też z przyczyn merytorycznych, a więc w razie stwierdzenia, że skazany w okresie wymaganym do zatarcia skazania nie przestrzegał porządku prawnego. Skoro pozytywne załatwienie wniosku skazanego uzależnione jest od przestrzegania przez niego porządku prawnego, sąd zobowiązany będzie do dokonania w tym przedmiocie ustaleń.
W przypadku odstąpienia od wymierzenia kary zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia. Jeżeli orzeczono środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem darowaniem albo przedawnieniem wykonania. W przypadku gdy na sprawcy ciążą dwa lub więcej skazań nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeśli skazany po rozpoczęciu lecz po upływie okresu wymagającego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko zatarcie wszystkich skazań. Zatarcie skazania musi doprowadzić do pełnego wykreślenia przestępstwa z karty karnej skazanego. Nie jest dopuszczalne wykreślanie skazań na raty tylko w stosunku do niektórych zamieszczonych w karcie karnej czynów. Nie może być sytuacji, gdy zaciera się jedno skazanie, a inne pozostają; zasada ta dotyczy zarówno zatarć i skazania z mocy prawa jak i tych dokonywanych na wniosek skazanego. Zatarcie skazania może nastąpić także wskutek zmiany ustawodawstwa, gdy według nowej ustawy czyn nie jest już zabroniony pod groźbą kary (art. 4 par. 4 k.k.), oraz w wypadku pomyślnego upływu okresu próby, na którą warunkowo zawieszono karę pozbawienia wolności, oraz dodatkowo 6 miesięcy (art. 76 par. 1 k.k.)
Z chwilą uprawomocnienia się skazującego wyroku karnego okoliczność o tym fakcie trafia do Krajowego Rejestru Karnego. Nie oznacza to jednak, że z powodu grzechów przeszłości osoba taka do końca życia będzie miała status osoby karanej. Fakt skazania ulega bowiem zatarciu i po upływie określonego czasu rejestr karny takiej osoby zostaje wyczyszczony.
Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa w następującym czasie:
10 lat: dla kary pozbawienia wolności
5 lat: dla kary grzywny lub ograniczenia wolności
1 rok: w przypadku odstąpienia od wymierzenia kary.
Zatarcie skazania następujące z mocy prawa nie wymaga żadnej konstytutywnej decyzji czy działania skazanego, a jedynie stwierdzenia zaistnienia przesłanki formalnej i usunięcia karty karnej z rejestru skazanych. Leży to w gestii Krajowego Rejestru Karnego.
Bieg okresów wymaganych do zatarcia skazania rozpoczyna się od faktycznego odbycia kary, uznania jej za odbytą (art. 82 k.k.) lub wykonaną (art. 83 k.k.), od zakończenia okresu na jaki orzeczono środek karny, od wykonania środka karnego lub uznania go za wykonany (art. 84 § 1 k.k.), od uiszczenia grzywny w całości lub jej umorzenia (art. 51 k.k.w.), od daty wydania indywidualnego aktu łaski lub od daty określonej w ustawie o amnestii, wreszcie od przedawnienia wykonania kar lub środków karnych.
Zatarcie na wniosek skazanego
Zatarcie skazania co do kary pozbawienia wolności może również nastąpić po upływie 5 lat od chwili wykonania kary nie większej jak 3 lata pozbawienia wolności. Natomiast w przypadku skazania na karę grzywny lub ograniczenia wolności wcześniejsze zatarcie skazania jest możliwe po upływie 3 lat od chwili wykonania kary.
O wcześniejszym zatarciu skazania na wniosek skazanego rozstrzyga sąd, który wydał wyrok skazujący, w oparciu o przesłanki formalne (upływu wymaganego okresu czasu) oraz postawę skazanego po wydaniu wyroku (przestrzeganie porządku prawnego).
Jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
4. Okres w którym ustaje karalność od czasu popełnienia przestępstwa
Przedawnienie - pojęcie odnoszące się do odpowiedzialności karnej w dwóch aspektach - karalności przestępstwa oraz wykonania orzeczonej kary. Kompletna regulacja przedawnienia w zakresie przestępstw zawarta jest w rozdziale XI kodeksu karnego.
Przedawnienie karalności
Upływ terminów powoduje ustanie karalności czynu, co oznacza że w tej dacie nie można wszcząć postępowania karnego o dane przestępstwo, zaś postępowanie już prowadzone należy umorzyć(tzw. ujemna przesłanka procesowa).
Karalność przestępstwa ustaje po upływie:
20 lat - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
10 lat - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
5 lat - gdy chodzi o pozostałe występki.
Zbrodnie przeciwko ludzkości nie ulegają przedawnieniu.
Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od dowiedzenia się pokrzywdzonego o osobie sprawcy przestępstwa, lecz nie później niż z upływem 3 lat po dacie czynu. Wymienione wyżej terminy niekiedy są nazywane w literaturze przedawnieniem ścigania.
W razie wszczęcia postępowania przeciwko osobie termin przedawnienia wydłuża się o 10 lat dla zbrodni i występków zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, albo o 5 lat w wypadku innych przestępstw. Tak wydłużony termin bywa czasem określany w doktrynie mianem przedawnienia wyrokowania.
Do terminu przedawnienia nie wlicza się okresu, w którym nie można wszcząć postępowania karnego przeciwko osobie z uwagi na czasowy, ustawowy zakaz ścigania konkretnego czynu. Dotyczy to przede wszystkim przestępstw popełnianych przez posłów i senatorów korzystających z immunitetu parlamentarnego.
Przedawnienie wykonania kary
Upływ terminów powoduje ustanie wykonalności wyroku, co oznacza że nie można wykonać kary orzeczonej wobec skazanego za przestępstwo.
Wykonalność orzeczenia ustaje, jeśli od daty uprawomocnienia się wyroku upłynęło:
30 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą lat 5 albo karę surowszego rodzaju,
15 lat - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat,
10 lat - w razie skazania na łagodniejszą karę.
Do terminu przedawnienia nie wlicza się okresu zawieszenia postępowania z powodu ukrywania się skazanego przed wymiarem sprawiedliwości.
10