PSYCHOLOGIA ROZWOJU I OSOBOWOŚCI wykłady

Konstrukt integrujący całokształt wiedzy psychologicznej. Osobowość przez większość badaczy jest traktowana jako nadrzędny mechanizm regulujący i integrujący całokształt zachowania człowieka.

Zachowanie człowieka jest funkcją cech jednostki oraz bodźców środowiska. Osobowość ma bardzo ścisłe związki z genetyką jak i z tym co nabyte. Mamy różne teorie osobowości [ jest 50 teorii osobowości (!)].

Hall, Lindzey, Teorie osobowości. Warszawa 1994.

Strelau ( red. ), Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańst 2000 r. T. II

Teorie osobowości są próbą sformułowania, czy przedstawienia znaczących aspektów zachowania człowieka, a ich płodność powinna być oceniania przede wszystkim na podstawie tego, czy stanowią one skuteczną zachętę do dalszych badań. Mamy do czynienia z wieloma teoriami osobowości. Jest czymś naturalnym, że istnieje wiele punktów widzenia na problem osobowości człowieka, ponieważ wydaje się, że nie jest możliwe stworzenie jednej uniwersalnej meta teorii osobowości. Siła, wartość i znaczenie różnych teorii osobowości polega na tym, że akcentują one różne ważne aspekty funkcjonowania psychicznego człowieka.

Osobowość - przyjmujemy, że jest to stały element postępowania właściwy każdemu człowiekowi. Osobowość wyróżnia człowieka od innych, jest charakterystyczna dla każdego człowieka.

Każdy człowiek posiada właściwe sobie, charakterystyczne tylko dla siebie cechy intelektualne, emocjonalne, temperamentalne, a także wolicjonalne. Te wszystkie cechy ( właściwości ) są zorganizowane w pewien zespół - specyficzny, niepowtarzalny dla każdego z nas.

Specyficznie zorganizowany zespół wspomnianych właściwości determinuje osobowość człowieka.

Zachowanie człowieka jest funkcją cech jednostki oraz bodźca. Osobowość jest w największym stopniu zdominowana przez konstytucję fizyczną i wyposażenie dziedziczne.

Kreczmer i Sheldon to psychologowie, którzy wskazali, że wyposażenie dziedziczne, które decyduje o cechach fizycznych ( budowa, grubość kości itp. ) nie pokrywa się z osobowością.

Inni psychologowie uważali, że osobowość jest ukształtowana przez czynniki społeczne - zwolennikiem tego był słynny psycholog Guthrie.

W rzeczywistości na kształt osobowości mają wpływ zarówno cechy wrodzone ( dziedziczność, konstytucja jak i nabyte - środowisko, wychowanie i reakcje na nie ).

Czynniki o charakterze nabytym jak i wrodzonym są ustrukturyzowane, a więc tworzą pewną ustrykturyzowaną całość i ona określa sposób w jaki jednostka przystosowuje się do swojego otoczenia w całej ontogenezie ( ontogeneza - rozwój osobniczy człowieka ).

Nasze funkcjonowanie psychiczne jest ciągłą próbą regulacji stosunków z otoczeniem. Proces tej nieustannej regulacji może oznaczać adaptację - przystosowanie się. Adaptacja może być bardziej lub mniej udana ( sukcesy i porażki). Jeżeli adaptacja jest korzystna dla nas, to mówimy o dobrym przystosowaniu człowieka. Osobowość dezadaptacyjna - człowiek sobie nie radzi.

Osobowość rozwija się w okresie dojrzewania biologicznego ( dojrzewanie, menopauza ) oraz pod wpływem osobistych doświadczeń jednostki.

W procesie kształtowania się, osobowość bardziej niż czynnik biologiczny, którego wagi nie wolno minimalizować, oddziałują uwarunkowania psychiczne.

Temperament - jest to ogół biologicznych i psychicznych czynników współtworzących osobowość. Temperament jest bardzo zróżnicowany u każdego człowieka.

Morfologia jednostki i jej stan fizjologiczny stanowią odpowiednio statyczny i dynamiczny aspekt temperamentu. Morfologia jest aspektem statycznym temperamentu, a stany fizjologiczne to aspekt dynamiczny temperamentu.

Wśród czynników o charakterze biologicznym wyróżniamy z jednej strony cechy dziedziczne, z drugiej strony cechy nabyte. Gdy mówimy o temperamencie mamy na myśli pierwsze - czyli dziedziczne. Innymi słowy temperament będziemy traktować w znaczącym stopniu jako uwarunkowaną dziedzicznie zdolność i skłonność do reagowania ( afektywnego i behawioralnego na określone bodźce ). Afektywne reagowanie to przede wszystkim emocje, odczucia, nastroje, procesy ustosunkowania się jednostki do otaczającego świata.

Temperament nie jest wyrazem określonego typu konstytucjonalnego. Jest raczej podłożem służącym za podstawę charakteru.

Nadopiekuńczość i zbyt rygorystyczne prowadzenie dziecka ( pozbawienie nagród, rygor itp. ) to jest nieprawidłowość, którą stosują matki czasami nieświadomie do nieśmiałych dzieci. Odpowiedni trening dla temperamentu daje rzeczywistą szansę na zmniejszanie nieśmiałości dla życia dziecka.

Nawet w ramach genetycznie zdeterminowanych ograniczeń istnieje pewien zakres swobody i możliwości. Same geny nie określają całkowicie zachowania. Na sposób w jaki rozwinęły się genetycznie uwarunkowane predyspozycje ( temperament ) wpływa środowisko, w szczególności to czego doświadczamy i uczymy się.

Osobowość - jest nadrzędnym mechanizmem regulującym zachowanie człowieka. Poczucie własnej wartości - poczucie niskiej wartości jest zależne od otoczenia w jakim przebywamy, wpływ środowiska na nas:

-ukształtowanie przez opiekunów w nas racjonalnego myślenia;

-świat powinien być urządzony komfortowo - chcemy, aby tak było;

-osoby z niskim poczuciem wartości są smutne, mają kompleks niższości, wydaje się im, że nie są kochane;

-osoby o niskim poczuciu wartości mają często nerwicę, depresję, mają ból istnienia egzystencji.

Dzieci przyjmują strategię „szarej myszki” ( chowam się za plecami - może mnie nie zauważą ) lub mogą robić w koło siebie „dużo hałasu” tj. tzw. parasol bezpieczeństwa. Takie zachowania nie dają odetchnąć osobie; muszą one cały czas udawać.

Osoba z poczuciem niskiej wartości, jeżeli ktoś ją pokocha, to odda to uczucie ze zwielokrotnioną siłą. Przy takiej osobie trzeba sprawiać wrażenie, że od tej osoby coś zależy. Niskie poczucie własnej wartości rodzi się też z porównań. Schematy i granice dla takich osób są nieprzekraczalne. Np. bierny, ale wierny.

Takie osoby mogą być „żołnierzami” w grupach przestępczych. Mamy do czynienia z radzeniem sobie z dyskomfortem psychicznym w inny sposób np. przebywanie z osobami kalekimi, słabszymi, które gorzej sobie radzą lub poniżają je. Osoby dotknięte niskim poczuciem własnej wartości pomagają też innym osobom np. wolontariusze.

Pierwszy krok do dowartościowania to powiedzenie sobie, że „dalej tak być nie może”. Aby podjąć taką decyzję musi się wydarzyć coś ważnego, wydarzenie, które przeleje „kielich goryczy” np. urodzenie się dziecka.

Stopniowe wprowadzanie zmian w swoim życiu. Zaczniemy trening w mówieniu sobie „nie”.

1.Praca z monologiem wewnętrznym - polega na poszukiwaniu „odtrutki” na złe opinie o sobie ( np. od czasu do czasu robię coś dobrze ).

2.Myślenie pozytywne - jest niezwykle cenne dla osób o niskim poczuciu własnej wartości.

3.Terapia gestal - uczenie, że jakim być nie był, jesteś w porządku.

EGZAMIN:

-8 stadiów rozwoju człowieka

-3 teorie osobowości (I rok)

ROZWÓJ- to seria etapów, przez które przechodzi istota żywa, by osiągnąć pełnię rozkwitu. U człowieka rozwój nie ogranicza się do samego wzrostu, pod wpływem warunków fizjologicznych pojawiają się nowe formy funkcjonowania.

Rozwój jest uwarunkowany fizjologicznie np. od niemowlęcia (zasada przyjemności; pragnącego natychmiast zaspokoić własne pragnienia, popędy) do dorosłego człowieka (postępującego w myśl zasady rzeczywistości).

Zasada rzeczywistości- u dorosłego człow. oznacza, że pragnienie, popęd, potrzebę odkładamy na później, dziecko tego nie potrafi.

Stopniowo zachowanie człow. różnicuje się i staje się on coraz bardziej niezależny od uwarunkowań zewnętrznych. Wg psychologów rozwojowych każdy człow. ma własny rytm rozwojowy i w tym rytmie możemy dostrzec okresy przyspieszonego rozwoju, mamy do czynienia również z przerwami, również z regresjami, nigdy nie przypomina linii prostej.

Rozwój psychomotoryczny u człowieka następuje wzdłuż linii „głowa- stopy” np. tzw. prawa cefalokaudalne ( każdy z nas rozwija się wzdłuż tej linii).

Dojrzałość układu nerwowego następuje w ten sposób, że dziecko osiąga kontrolę najpierw nad głową, potem nad kończynami górnymi i potem nad kończynami dolnymi.

Wg. filozofii ROZWÓJ- to wszelki długotrwały proces kierunkowy zmian, w którym można wyróżnić prawidłowo po sobie następujące etapy przemian. Aby miał miejsce rozwój, to należy zaobserwować różnicowanie się tego obiektu pod określonym względem.

ROZWÓJ PSYCHICZNY- jest jednym z kluczowych pojęć. Jest nauką o rozwoju psychicznym człow. Rozwój oznacza zmianę. W psychologii współczesnej psychikę traktujemy nie jako jednolitą funkcję organizmu (jak to było w filoz. Spencera) ale jako układ (system struktura). System taki stanowiący układ elementów powiązanych ze sobą różnego typu relacjami charakteryzuje się tym, że o własnościach tych elementów decydują cechy całości, a nie odwrotnie. Gdy więc mówimy o rozwoju psychicznym mamy na myśli przekształcenia tego układu jaki stanowi psychika człowieka wraz z kontrolowanym przez nią zachowaniem. Zmiany w zachowaniu człow. stanowią funkcję zmian zachodzących w ramach rozwoju psychicznym człow.

Zmiana rozwojowa- zmianę ujmuje się jako różnicę w stanie obiektu lub organizacji struktury obserwowaną wraz z upływem czasu. Zmiana jest funkcją czasu z=f (c ). Nie każda zmiana oznacza rozwój .

Zmiany przejściowe odwracalne i cykliczne nie mogą być uznane za rozwojowe, nie prowadzą bowiem do trwałych przekształceń danego ukł. ani jego funkcji, poza skrajnymi behawiorystami współczesnej psychologii uznaje się zmiany jednokierunkowe (monotoniczne), nieodwracalne, trwałe i autonomiczne (wew. ukł. Ewolucyjnego).

Zmiany mają charakter ilościowy i jakościowy.

Zmiany psychiczne człow. mogą być ujmowane na trzy sposoby (modele), każdy z tych modeli opisuje zmiany w rozwoju psychicznym człow. w całym życiu.

1.Model stabilności- istotą tego modelu są właściwości zachowania człow. dorosłego, które są stałe. Twórcy tego modelu skłonni są wcześniejsze stadia rozwoju człow. uznać, że są niestabilne (niestałe). Model stabilności charakterystyczny jest dla starszych ujęć psychologii.

2.Model zmian uporządkowanych w czasie- zgodnie z tym modelem rozwój oznacza ciąg zmian zachodzących wg określonej kolejności. Zmiany te są charakterystyczne dla gatunku ludzkiego w toku całej jego historii. Innymi słowy w prawach tego modelu rozwój ujmowany jest jako stała sekwencja zmian psychiki. ( fran. Piaget, Froyd, E. Erikson).

3Model aleatoryczny (dialektyczny)- rozwój psychiczny człow. w ciągu życia jest interakcją zdarzeń życiowych związanych z wiekiem człow. Interakcją z rozwojem historycznym i wszystkim z tym co może przeżyć człow. Rozwój indywidualny jest wynikiem w znacznej mierze przypadkowych zdarzeń drogi życiowej jednostki. Silny akcent na przypadkowość, dużą autonomię w rozwoju człow., duże zróżnicowanie indywidualne.

PARADYGMATY w ramach których uprawiana jest psychologia rozwoju człow.:

1.Koncepcje psychoanalityczne- (cenne są bad. K.G. Junga, R. Eriksona, Froyda).

2.Koncepcje behawiorystyczne

3.K. kognitywne (poznawcze)- (Piaget)

-poznawcze koncepcje osobowości- rozwój obejmowany za pomocą samooceny („ja”, dysonans, „ja idealne”, „ja realne”).

4.K. dialektyczne- ujmuje rozwój- jako wypadkową interakcji wielu czynników. Przekształcanie się tej interakcji w miarę organizowania i usamodzielniania życia psychicznego jednostki.

5.Koncepcja dla psychologii humanistycznej- rozwój- proces dążenia do samorealizacji.

6.Próby ujęć kompleksowych- eklektyczne- są to przedsięwzięcia zmierzające do scalenia wyników badań i ujęcia łącznie biologicznych, społecznych i psychologicznych aspektów życia człow. Człow. jest ujmowany jako istota biopsychospołeczna.

Freud wyróżnił 2 popędy:

1.życia

2.śmierci

K.G.Jung- głównym celem rozwoju człow. jest stać się ludzkim, tzn. osiągnąć podstawowe wartości humanistyczne. Jednostka osiąga ten cel poprzez odnalezienie równowagi ze światem zewnętrznym. Proces rozwoju psychicznego wg Junga oznacza ciąg zmian prowadzących do integracji wszelkich struktur psychiki.

INDYWIDUALIZACJA- proces organizowania się spójnej, zintegrowanej całości. To indywidualny wzorzec życia. Wymaga ona spełnienia kilku warunków:

1.osiągnięcie pewnej swobody w relacjach pomiędzy świadomym i nieświadomym sposobem życia (bycia)

2.opanowanie kultury w stopniu umożliwiającym swobodne poruszanie się w świecie symboli

3.osiągnięcie odpowiedniego miejsca w świecie

4.zdolność do autorefleksji i pełniejszej samoświadomości własnych możliwości i ograniczeń

5.uwolnienie się (względne) spod ........... presji popędów oraz nabycie możliwości stosunkowo świadomego wyboru doświadczeń związanych z ich zaspokojeniem.

Indywidualizacja oznaczałaby, że człowiek odkłada zaspokajanie swoich popędów i poszukuje takich form ich zaspokojenia akceptowanych przez społeczeństwo. Indywidualizacja wymaga wysiłku, wiąże się z rozterkami i cierpieniem, ale decydujący jest własny wysiłek. Jung wyklucza w indywidualizacji naśladowanie innych ludzi.

Pojęcia kryzysów- są one warunkiem rozwoju fizycznego człow.

Podejście behawiorystyczne

-zachowanie człow. jest reakcja na bodźce jakim jest nagroda, tkwiąca w środowisku

rozwój psychiczny odbywa się dzięki 2 układom sterującym:

*sterowanie wewnętrzne

*sterowanie zewnętrzne

Oba składają się na jeden system zwany sterowaniem poznawczym.

Sterowanie zewnętrzne- to bodźce, które aktualnie docierają do człow. tu i teraz. To teraźniejszość. Rozwój psychiczny polega na tym, że człow. ma stały dostęp do informacji z całego świata. Sterowanie zewnętrzne to inaczej osobowość.

Podejście dialektyczne

-akcentuje co następuje: - rozwój psychiczny jest uwarunkowany od nieustannych interakcji zachodzących pomiędzy 4 czynnikami, na przestrzeni całej ontogenezy człow. Te czynniki to:

-dziedziczność

-środowisko (te czynniki beznadziejnie się warunkują, wchodzą w interakcję ze sobą)

-aktywność własna

-wychowanie i nauczanie

psychologowie humanistyczni są przekonani, że każdy posiada wrodzoną zdolność samorealizacji.

Podejście eklektyczne bez ograniczeń czerpią z ........ różnych nurtów psychologicznych i niczym się nie przejmują.

Michalska

Osobowość-stosunek do samego siebie, zależny jest od inteligencji, wychowania.

Poznawcze podejście do psychologii- podmiotem jest określony człowiek. Podmiot- osoba, która sama potrafi decydować o sobie. Człow. jest traktowany jako system, który skupia się na sobie jako całości.

Podejście do rzeczywistości- jak ją widzimy, ustosunkowujemy się do niej. Ustosunk. Się jest uzależnione kulturowo-społeczno.

Standard postępowania- normy i cechy osobowości. Strategie radzenia sobie z problemami, podejście emocjonalne i wycofania się.

Osobowość- kształtuje się przez wiele lat, nie mamy jej od urodzenia.

Podejście poznawcze- pochodzi od psychologii fenomenologicznej i humanistycznej.

Psychoanaliza:

-adaptacyjne ujęcie osobowości

-traktowanie osób jako systemu analogicznego do żywego organizmu.

Reykowski przeprowadził eksperymenty osobowości.

Funkcje osobowości:

-konstruowanie poznawcze- nadawanie sensu, znaczenia naszym doświadczeniom, np. poprzez kategoryzację napływającej informacji z udziałem konstruktów osobistych, antycypowanie zdarzeń i budowanie modeli pojęciowych własnej przyszłości, analizę i interpretację tego co nam się przydarzyło.

Konstrukty osobiste- pod wpływem doświadczenia poznajemy pojęcia (sposób prosty lub złożony). Konstrukt prosty- ładny i mądry (z dwóch części), złożony- z więcej części.

-dostarczanie podstaw do ewolucji zdarzeń, innych ludzi i samego siebie-procesy te służą określeniu, do czego się zbliżać lub czego unikać, decydują o tym co jest dla nas ważne, a co mniej. Ewolucja- ocena sytuacji, celów, kierunków i wyników działania, własnej przeszłości i przyszłości.

-programowanie działań- ustanawianie celów i dóbr strategii działania adekwatnych do wymogów sytuacji, uwzględniających preferencje jednostki i jej możliwości (np. jej styl poznawczy i kompetencje w danej dziedzinie).

-sterowanie przebiegiem działania- Sterujemy zachowaniem, na które mamy wpływ. Emocje i procesy poznawcze- pomagają i jednocześnie mogą przeszkadzać w działaniu.

Funkcje osobowości służą realizacji zadań osobowości jako systemu: adaptacja psychologiczna i zapewnienie i podtrzymanie integracji psycholog.

Adaptacja psychologiczna- przystosowanie (do środowiska, do spełniania ról, traumatyczne przeżycia).

Autonomia- poczucie autonomii jest również siłą sprzyjającą osiąganiu wyższego stopnia integracji osobowości w sferze dążeń.

Podejście poznawcze skupia się na trzech mechanizmach:

Pojęcie własnej osoby- stały, wewnętrzny wizerunek siebie

Samoświadomość- zdolność do kontrolowania własnych spostrzeżeń, uczuć.

Samoregulacja- proces korygowania własnego zachowania.

Wiedza osobista- zdobywają doświadczenie zdobywamy wiedzę.

Wiedza naturalna- (prawdziwa, spontaniczna) nie wyuczona, pełna emocji, intuicyjna, ma charakter pragmatyczny.

Wiedza deklaratywna- bardzo łatwo dostępna, z której zdajemy sobie sprawę (coś wiemy lub nie wiemy) uświadamiamy sobie ją.

Wiedza proceduralna- (coś robimy wg jakiś schematów) zawarta w procedurach przetwarzania informacji i sterowania zachowaniem. Trudna do modyfikacji, zarazem dzięki jej użyciu informacje są przetwarzane b. szybko.

Dwa typy przetwarzania informacji:

Przetwarzanie kontrolowane- zależne od zasobów poznawczych (uwagi, pamięci roboczej), ma charak. sekwencyjny, przebiega powoli, z wysiłkiem poznawczym.

Przetwarzanie automatyczne- niezależne od zasobów, ma charak. równoległy, przebiega b. szybko, bez wysiłku poznawczego.

Konstruowanie poznawcze- może przebiegać ten proces świadomie lub nie świadomie.

Nasze przekonania- zdobywamy na podst. Zachowania innej osoby, poglądy innych ludzi. Działamy bardzo spontanicznie pod wpływem emocji.

Konstruowanie przyszłości- jest potrzebne aby mieć cele, sens życia. Powstaje na podst. Planowania, doświadczeń.

Efektem- jest powstawanie całościowych wyobrażeń możliwych Ja, formowanie się zadań życiowych, wytwarzanie długodystansowych celów osobistych związanych ze wspomnianymi wyobrażeniami Ja i zadaniami oraz planów ich realizacji.

Koncentracja uwagi- na zadaniu. Włączenie mechanizmów kontroli umysłu, tłumiących inne, konkurencyjne treści.

Wyćwiczenie elemen. czynności- jedne elem. wchodzą nam lepiej drugie gorzej.

STRATEGIE:
Heurystyki symulacji- procedury konstruowania w wyobraźni nowego scenariusza przyszłych lub przeszłych wydarzeń.

Optymistyczne oczekiwania- wyrażenie chęci, że coś wydarzy się po naszej myśli.

Pracy wyobraźni- konstruowanie własnej przyszłości.

Strategie samoutrudniania- polega na „rzucaniu kłód pod własne nogi”

Defensywny pesymizm- osoby same wtrącają się w nerwowy popłoch, straszą się co jednak mobilizuje je do pracy i sprzyja dobrym osiągnięciom.

Nierealistyczny optymizm- przekonanie wystąpienia więcej pozytywnych zdarzeń w życiu niż u innych ludzi, mniej negatywnych. Systematyczne przecenianie ilość spraw, które są wstanie załatwić, zarazem trafnie przewidują co inni ludzie są wstanie zrobić.

Wytwarzanie autonarracji- autonarracje wyrażają centralne tematy naszego doświadczenia, odnoszące się do ważnych problemów osobistych. Wytwarzanie autonarracji związanych treściowo z problemami może sprzyjać dobremu sobie z nimi radzeniu.

Modyfikowanie zapisu pamięciowego- nieświadome wypełnianie luk w wspomnieniach, bezwiedne dopasowywanie zapisu przeszłych doświadczeń do pożądanych cech obrazu siebie.

Atrybucje przyczynowe- wyjaśniają przyczyny wydarzeń. Człow. angażuje się w nie bardzo chętnie jeżeli mają one charak. nieoczekiwany, są mocno naładowane emocjonalnie.

Egotyzm atrybucji- skłonności do przypisywania sukcesu sobie, niepowodzenia zaś- okolicznością zewnętrznym.

Obronna atrybucja odpowiedzialności- szukanie winnych i zdecydowanego obarczania ich odpowiedzialnością. Redukuje pobudzenie fizjologiczne- wskaźnik emocji wywołanej poczuciem zagrożenia.

Adaptacja poznawcza człow. do choroby- szukamy zewnętrznych przyczyn choroby.

Pesymistyczny styl eksplanacyjny- skłonność do wyjaśniania własnych kłopotów i niepowodzeń przyczynami wewnęt., stałymi i ogólnymi. Styl ten sprzyja powstaniu reakcji depresyjnej na stres. Styl optymistyczny przypisywanie niepowodzeń czynnikom zewn., zmiennym i specyficznym.

Procesy uzasadniania i usprawiedliwiania swojego postępowania- Jeżeli z jakiś powodów podjęliśmy działanie niezgodne z naszymi postawami, to przeżywamy dysonans podecyzyjny. Dysonans motywuje nas do znalezienia uzasadnienia naszego postępowania.

Psycholo. osobowości zainteresowali się funkcjonalnym znaczeniem porównań społ.

Porównania w dół- porównania z osobami które znalazły się w podobnej sytuacji ale ich położenie jest gorsze. Porównania te przynoszą zwykle ulgę, poprawę samopoczucia.

Porównanie w górę- porównanie z osobami podobnymi do niego, ale mającymi większe niż on osiągnięcia w ważnej dla niego dziedzinie.

Psychoanaliza-to teoria osobowości, jak i kliniczna szkoła interpretacji zaburzeń, metoda leczenia, metoda badawcza, która stała się częścią naszej kultury.

Psychoanaliza składa się z 4 założeń: 1.o doniosłej roli procesów nieświadomych 2.o konfliktach i obronach 3.o kompleksie Edypa 4.o centralnej w rozwoju osobowości- roli popędu seksualnego i agresywnego.

Metapsychologia- zbiór założeń teoretycznych psychoanalizy.

Modele psychiki- 1.dynamiczny-wprowadza założenia o roli i działaniu popędu (libidinalnego) seksualnego i agresywnego(libido,) 2.ekonomiczny-zakłada w jaki sposób przemieszcza się w psychice energia (kateksja) 3.topograficzny-ststematyzuje i różnicuje procesy psychiczne na świadome, przedświadome i nieświadome 4.rozwojowy (genetyczny)-wyróżnia stadia rozwoju i wskazuje, że teraźniejszość człowieka kształtowana jest przez jego przeszłość 5.strukturalny-opisuje 3 struktury psychiczne: id, ego, superego.

Libido-to potrzeba seksualna, poszukiwanie przyjemności, zmysłowości, miłości- każdy składnik pozytywnych reakcji z innymi i element konstruktywnej motywacji naszych działań.

Popędy charakteryzowane są przez: źródło popędu jest wewnętrzne, cielesne, takie jak głód czy napięcie seksualne; celem popędu jest rozładowanie napięcia i osiągnięcie przyjemności. Cel jest osiągany dzięki obiektowi to nie tylko osoba lub rzecz ale również wyobrarzenia.

Kateksja-to naładowanie energią psychiczną. Energia przepływa do obiektów i całkowicie lub częściowo zostaje związana lub zatrzymana przez obiekt , co określa się obsadzeniem obiektu kateksją.

Świadoma-aktywność psychiczna obejmuje to co doświadczane jest bezpośrednio i stanowi najmniejszą część życia psychicznego.

Przedświadome-fakty, zdarzenia, spostrzeżenia, które pozostają w nieświadomości, lecz łatwo mogą zostać z niej wydobyte, jeśli tylko skupimy na nich uwagę.

Nieświadome-treści życia psychicznego, których nie akceptujemy. Zwykle nie są dostępne świadomości.

Procesy cenzurujące-granica procesów nieświadomych i przedświadomych, która zapobiega przedostaniu się tego co silnie zagrażające do strefy uświadamianej.

Stadia rozwoju psychoseksualnego: oralne (0-2); usta; ssanie, gryzienie, połykanie; konflikt-między pragnieniami libidinalnymi i sadystycznymi, cel-relacja ufnej zależności; osobowość i cech charakt.: oralno-inkorporująca: łatwowierność, zależność, hojność, bierność; agresywna; oralno-sadystyczna: zachłanność, niecierpliwośc, ciekawośc, ambicja, zawiść. analne (2-3); zwieracz odbytu; potrzeba wydalania, trening toaletowy; konflikt: pomiędzy kontrolą a jej brakiem, cel-niezależność; osob. i char: analno-retencyjna: systematyczność, upór, nieustępliwośc, oszczędność; ekspulsywna: porywczość, destrukcyjność, okrucieństwo; produktywna. falliczne (4-5); narządy płciowe; aktywność autoerotyczna; konflikt-lęk kastracyjny, zazdrość o penisa, cel-identyfikacja seksualna, powstanie superego; osob. i char: falliczna: zainteresowanie bez zakłopotania, inicjatywa bez poczucia winy, falliczno-narcystyczna: agresywność, zuchwałość.

Charakter- stały wzorzec funkcjonowania, to termin równoważny z pojęciem osobowość. Jaki charakter się uformuje zależy od sposobu rozwiązywania konfliktu w danym stadium rozwojowym, czy zostanie osiągnięta równowaga pomiędzy sprzecznymi dążeniami; Jest ściśle związany ze stylem obronnym jednostki, czyli najczęściej stosowanym sposobem rozwiązywania konfliktu i dawania sobie rady z lękiem.

Kompleks Edypa- polega na pragnieniu zbliżenia z rodzicem płci przeciwnej, który spostrzegany jest jako atrakcyjny seksualnie.

Okres latencji (6-12) okres braku aktywności schematów rozwojowych. Stadium „względnego spokoju”- słabej dynamiki popędu seksualnego i wyciszenia zmagań związanych z kompleksem Edypa.

Stadium genitalne (13-18) obejmuje okres dojrzewania, zainteresowanie narcystyczne, zastępowane są związkami z obiektami realnymi a nie z osobami ze świata fantazji. Nawiazywanie relacji heteroseksualnych.

Model strukturalny- struktura; zasada funkcjonowania; sposób działania.

Id-popędy, źródło energii psychicznej, biologiczne podłoże osobowości; Zasada przyjemności-poszukiwanie bezpośredniej gratyfikacji popędów; Procesy pierwotne-bezpośrednie, motoryczne rozładowanie energii lub popędu, myślenie życzeniowe, sny; Ego-rozwija się z id, zorientowane na rzeczywistości, ocenianie, wykonanie; Zasada rzeczywistości-„funkcja wykonawcza”: pośredniczenie pomiędzy wymaganiami impulsów popędowych a wymaganiami rzeczywistości; Procesy wtórne-odróżnianie rzeczywistości obiektywnej od subiektywnej, odwołanie się od doświadczenia, oceny. Superego-rozwija się z ego, reprezentuje introjekcje standardów moralnych i wartości wyznawanych przez rodziców; Oceny moralne-ocena, co jest właściwe, a co niewłaściwe „dobre i złe”; Sumienie źródło ocen moralnych; Ego idealne obraz osoby, którą dziecko chciałoby być.

Podczas gdy id szuka przyjemności, a ego sprawdza rzeczywistość, superego poszukuje perfekcji.

Lęk-doświadczenie uniwersalne, jest wszechobecny i odgrywa ważną rolę nie tylko w rozwoju zachowania zaburzonego, ale też w rozwoju normalnej osobowości.

1.Lęk obiektywny-powstaje w wyniku niebezpieczeństwa lub zagrożenia mającego swoje źródło w otoczeniu zewnętrznym. Ego dzięki doświadczeniu uczy się radzenia z lekiem i unikaniu sytuacji zagrażających. 2.Lęk neurotyczny-rodzi się z opozycji celów id i ego. Motywowane popędem id domaga się obiektu, ego podejmuje próby przeciwdziałania obsadzeniu obiektu- chroni się przed zdominowaniem przez id. Lęk nieokreślony-jest stałą obawą, że przydarzy się coś strasznego. Ciągły bezprzedmiotowy niepokój. Fobia-intensywny, irracjonalny strach. Fobia np. przed wysokością, zamknięciem, pająkami. Reakcja paniki-nagły intensywny, paraliżujący strach bez widocznego powodu. Są to nagłe, impulsywne zachowania antyspołeczne. Reakcja rozładowania impulsów id. 3.Lęk moralny-jest rezultatem konfliktu pomiędzy impulsami id i superego. Id dokonawszy wyboru obiektu, chce zrealizować popęd, natomiast superego przeciwstawia tym pragnieniom zakazy sumienia. Id zostaje zablokowany, konflikt utrzymuje się, jego efektem jest lęk moralny, przeżywany jako wstyd lub wina.

Mechanizmy obronne mechanizm- definicja- przykład

Wyparcie-usunięcie ze świadomości lub utrzymywanie poza świadomością myśli, wyobrażeń i wspomnień, które są bolesne lub budzą lęk (konflikt pomiędzy id i ego)- Studentka zapomina o terminie egzaminu; Pacjent mający omówić z lekarzem swój trudny problem, zapomina o wizycie.

Zaprzeczanie-udawanie, że sytuacja naprawdę zagrażająca lub wzbudzająca lęk nie ma miejsca (konflikt pomiędzy impulsami id i frustrującą je rzeczywistością).- Przekonanie, że pomimo palenia papierosów nie zachoruje się na raka płuc ani na zawał serca. Dziecko którego rodziców nie ma w domu mówi do siebie „oni są tutaj, zaraz ich znajdę”

Reakcja upozorowana-wyrażanie uczuć lub zachowań przeciwnych niż rzeczywiście odczuwane, po to by prawdziwe zostały wyparte. Zachowanie przeciwne wyrażane jest przesadnie.- Wylewnie gratulujemy koledze sukcesu, którego mu zazdrościmy. Osoba z przyjemnością oglądająca pornografię staje na czele komitetu do jej zwalczania.

Projekcja-przypisywanie własnego, nieakceptowanego impulsu innej osobie. Lęk neurotyczny przekształca się wówczas w obiektywny -z zagrożeniem zewnętrznym łatwiej sobie poradzić.-Kobieta, której zaloty są odrzucone, odbiera zachowania mężczyzn jako molestowanie seksualne. Ktoś, kto nie potrafi odmówić sobie przyjemności, które uważa za naganne, wyraża rozczarowanie wadami i słabościami swoich znajomych.

Przemieszczenie-przeniesienie uczuć, zainteresowań uznanych za nieodpowiednie, z jednej osoby na drugą, mniej zagrażającą bardziej „dozwoloną” -Mąż wszczyna kłótnię z żoną po tym, jak skrytykował go zwierzchnik w pracy. Kobieta przeżywa agresywne uczucia wobec matki stale darzy nienawiścią jakąś znaczącą kobietę w swoim otoczeniu.

Sublimacja-przemieszczenie celu popędowego na zgodny z wartościami społecznymi.- Malarstwo, którego tematyką są akty. Osoba z tendencjami sadystycznymi zostaje chirurgiem.

Izolacja-oddzielanie myśli (zwykle o treści agresywnej lub seksualnej) od towarzyszących im uczuć, które pomagają stłumieniu. Izolowanie istotnej, emocjonalnej części doświadczenia.- Pozbawiona złości czy wściekłości myśl, żeby krzyknąć coś nieprzyzwoitego w kościele, wyrządzić krzywdę bliskiej osobie

Intelektualiacja-intelektualne opracowanie impulsów agresywnych lub seksualnych, pozwalające na odcięcie się od doznań cielesnych, konfliktowych myśli lub uczuć- Nastolatek z zapałem prowadzący abstrakcyjne dyskusje filozoficzne. Mąż, który odczuwa wzrastającą niechęć do żony, z pasją rozprawia o polityce, inflacji.

Racjonalizacja-użycie samooszukujących się usprawiedliwień nieakceptowanego zachowania lub niepowodzenia.-Wynajdujemy dobre strony tego, że skradziono nam samochód, podkreślając korzyści zdrowotne płynące ze spacerów.

Anulowanie-„Odczynianie”- usunięcie czynu agresywnego w rytualny sposób, poprzez odkupienie go, wynagrodzenie go komuś. Rytuał jest odczuwany jako przymus i nie poddaje się ocenom intelektualnym. W odróżnieniu od religijnego wykonywany jest samotnie.-Szef nie wyrzuca z pracy podwładnego, który źle pracuje, lecz przyznaje mu doroczne nagrody. Obsesyjne mycie się, mające zapobiec naprawiającemu lękiem zarażeniu siebie lub innych.

Regresja-powrót, zwykle pod wpływem stresu, do zachowania charakterystycznego dla wcześniejszego okresu rozwojowego.-Student płacze, ponieważ rodzice nie pozwolili mu wziąć ich samochód. Wdanie się w bójkę, zniszczenie swojej własności, napady złego

humoru. Dziecięcy ubiór lub mowa.

Identyfikacja z agresorem- przejęcie roli i/lub atrybutów agresora, by zmienić się z odczuwającego strach w tego, kto budzi strach.-Noszenie ubrań wojskowych lub broni, jeśli przedtem doświadczyło się przemocy. Dziecko, któremu wycięto migdałki „wycina” je lalce.

Nurt humanistyczny: przyszłość człow. tkwi w teraźniejszości

Podstawowe założenia

Psychologia humanistyczna- powstała w wyniku niezgody na psychoanalizę i behawioryzm. Ruch psychologiczny przekonujący do określonego sposobu funkcjonowania.

Cztery orientacje psychologiczno- filozoficzne:

1.teorie Ja,

2.elementy filozofii egzystencjalnej,

3.pewne elem. fenomenologii,

4.religijne i filozoficzne idee Wschodu, taoizm, wskazujący drogę życia w harmonii z wszechświatem, czy buddyzm zen.

1.Natura człow.: przekonanie o jego pozytywnych możliwościach, które powinien realizować. Samorealizacja (Maslow)- najwyższy szczebel w hierarchii potrzeb i identyfikowana z twórczością. (Rogers) jedyny motyw zachowania. Autorzy przyjmują że znaczna część potencjału człow. nie jest realizowana w nerwicy.

2.Rola społeczeństwa: otoczenie społ. poprzez swoje wymagania i oczekiwania hamuje lub frustruje naturalny proces samorealizacji. Kultura i społ. przekazują człow. „zniekształcone sposoby istnienia”, które utrudniają kontakt z własnym doświadczeniem.

3.Podejście fenomenologiczne: skoncentrowane na świadomym, bieżącym doświadczeniu zdarzeń wew. i zew.- tego, co zachodzi tu i teraz. Bycie świadomym to pozostawienie w kontakcie z własnym doświadczeniem. Świadome doświadczenie- jedyny środek realizacji własnych możliwości, konieczny warunek zdrowia psychicznego i cel terapii, m.in. (Perlsa) terapia Gestalt.

4.Podejście subiektywistyczne- świadomość własnego doświadczenia, jedyne kryterium poznania rzeczywistości i poznania samego siebie.

5.Przekonanie, że naturę człow. mogą ujawnić metody kliniczne, lecz nie eksperymentalne.

Metody kliniczne rozmowa, czy psychoterapia cechuje „taoistyczny” stosunek do człow.: bierny, nieingerujący, osobowy. Eksperymentalne: bezosobowe, kontrolujące i manipulacyjne.

6.Podejście organicystyczne (holistyczne)- psychika i ciało, jak też organizm i środowisko funkcjonują jako zorganizowana całość i jako jeden system.

HIERARHIA POTRZEB- (Maslow) podkreślał, że wrodzone skłonności człow. są dobre lub naturalne, a nie złe. Korzystne i prowadzące do rozwoju jest wszystko to, co realizuje jego wew. naturę, niekorzystne to, co naturę tę frustruje, hamuje lub neguje. Samorealizację postulował, badał empirycznie. Wspólne cechy tych osób to: niezależność, nastawienie zadaniowe, realizm, ale też spontaniczność, przeżycia mistyczne i zdolność do nawiązywania głębokich związków z innymi ludźmi. Teoria (Maslowa) dotyczy motywacji rozumianej jako cel zachowania i wyjaśnia zarówno zachowania patologiczne, jak i zdrowe. Teoria Maslowa zakłada hierarchiczną organizację potrzeb oraz motywację niedoboru i wzrostu.

5 głównych klas potrzeb (Maslow):

1.fizjologiczne

2.bezpieczeństwa

3.przynależności i miłości

4.szacunku i samoakceptacji

5.samorealizacji, zakładającej że ich organizacja jest hierarchiczna.

Realizacja potrzeby z każdego kolejnego poziomu hierarchii jest możliwa pod warunkiem zaspokojenia potrzeby z poziomu niższego.

Potrzeby samorealizacji są bowiem potrzebami wzrostu lub metapotrzebami, pozostałe to potrzeby niedoboru (podstawowe).

Odmienny mechanizm zaspokajania potrzeb wzrostu i niedoboru określa zasadnicze różnice pomiędzy osobami zdrowymi i chorymi.

Potrzeby wzrostu w przeciwieństwie do potrzeb niedoboru:

1.Działają wg. zasady „im więcej, tym lepiej”- ich realizacja rozbudza potrzebę, zwiększając lub utrzymując motywację na tym samym poziomie. Potrzeby niedoboru realizowane są wg. zasady: napięcie- ulga; ich zaspokojenie powoduje redukcję napięcia i- czasowe- wygasanie potrzeby.

2.Dostarczają emocji pozytywnych- napięcia związane z potrzebami wzrostu odczuwane są jako przyjemne i pożądane. Napięcia sygnalizujące p. niedoboru są przykre i czysto nieakceptowane.

3.Ich realizacja jest względnie niezależna od otoczenia podczas gdy zaspokojenie p. niedoboru zależy od innych ludzi.

4.Koncentrują osobę na przedmiocie potrzeby- jest ona zdolna przekroczyć „własne ego”. Potrzeby niedoboru koncentrują na samej potrzebie i na własnej osobie.

5.Zaspokojenie p. niedoboru zapobiega chorobie, to jednak tylko realizacja p. wzrostu zapewnia fizyczne i psychiczne zdrowie: sprawność biologiczna, długowieczność, dobry sen, apetyt, większe poczucie szczęścia, pogoda ducha i bogatsze życie wew.

Samorealizacja tożsama z realizacją motywacji jest proc. długotrwałym, dostarczającym emocji pozytywnych, niezależnych od otoczenia. Samorealizacja stanowi wartość samą w sobie, integruje poziomy funkcjonowania osoby, pozwala na integrację ze światem zew.

1

---