.

POJĘCIE POSTAWY

Pojęcie postawy rozumiane jest dwojako:

1. Postawa jako definicja sytuacji, jakiej dokonuje jednostka podejmując interakcję skierowaną do określonej osoby (jest to początek działania, początek interakcji, a nie jej psychologiczne umotywowanie). Początek każdej interakcji od strony podmiotu działającego stanowi ocena sytuacji, a właściwie definicja sytuacji. Polega to nie tylko na ustaleniu znaczenia sytuacji, odtworzenia roli drugiej osoby, ale również na aktywnym operowaniu tymi znaczeniami w doborze odpowiedniego toku własnego działania. A to z kolei dokonuje się w procesie interpretacji.

Wyróżniamy:

- Postawy realne - są to definicje sytuacji tworzone przez same jednostki w toku swych czynności,

- Postawy ideacyjne - są to definicje sytuacji konstruowane przez jednostki mówiące lub piszące; nie dotyczą one czynności, do jakich się odnoszą, lecz myślenia o czynnościach,

- Definicje zastępcze - (postawy, jakie odczytujemy w wywiadach i ankietach; nie należą do realnych) opisują one definicje sytuacji badanych respondentów lub innych ludzi.

Wszystkie te definicje sytuacji wyrażone symbolicznie (mową, pismem lub gestami) możemy podzielić na retrospektywne, gdy odnoszą się do sytuacji jednostki z przeszłości i prospektywne, gdy odnoszą się do sytuacji, w których jednostka może znaleźć się w przyszłości.

2. Postawa jako element osobowości, rozumiany jako gotowość jednostki do określonego zachowania się względem danego przedmiotu postawy. Rozumienie to polega na traktowaniu postawy jako elementu osobowości jednostki. Postawa więc jako dokonująca się „wewnątrz” jednostki jest integralną częścią czynności, którą dostrzegamy jako uzewnętrznioną.

POSTAWA jest względnie trwałą dyspozycją jednostki do określonego zachowania wobec danego przedmiotu, wynikającą z poglądów, uczuć i dążności danej jednostki odnoszących się do przedmiotu postawy. Obejmuje więc komponenty: poznawczy, emocjonalno-oceniający (tzw. afektywny) oraz behawioralny

1. Komponent poznawczy - nie obejmuje wyłącznie „wiedzy” obejmuje także poglądy własne lub przejęte od innych o danym przedmiocie i owe wiadomości, wiedza o przedmiocie są przesiąknięte ocenami. Nie istnieją postawy do jakiegoś przedmiotu, o którym jednostka nic nie wie.

2. Komponent emocjonalno-oceniający (afektywny) - obejmuje względnie trwałe uczucia, upodobania, uprzedzenia pozytywne i negatywne w stosunku do przedmiotu postawy, oparte na jakichś doświadczeniach jednostki lub doświadczeniach innych. Komponent ten jest z definicji „oceniający”, ponieważ uczucia są albo negatywne albo pozytywne i nie zawierają sądów poznawczych o danej rzeczy. Komponent afektywny jest dominujący, bo:

- nadaje kierunek postawie (jest ona pozytywna albo negatywna),

- musi posiadać tzw. walencję, tzn. być uczuciem o określonym zabarwieniu (postawy o zerowym ładunku emocjonalnym są niemożliwe). 3. Komponent behawioralny - jest to określona reakcja, zachowanie względem danego przedmiotu, wyrażona w formie werbalnej lub w formie czynnej (działania). Zdarza się, że postawa jednostki nie jest pozytywna ani negatywna. Jednostka waha się; pod pewnym względem nastawiona jest pozytywnie a pod innym negatywnie. Postawa taka nosi nazwę postawy ambiwalentnej. Postawy mogą być spójne bądź niespójne. - Spójność postawy zachodzi wtedy, gdy kierunek walencji każdego z komponentów postawy jest taki sam. - Niespójność postawy - odwrotnie - np. palenie papierosów jednostka wie, że palenie papierosów jest szkodliwe [walencja (-)], ale komponent emocjonalny - doznawane uczucie, przyjemność - jest tak intensywna, że zdominowuje również komponent behawioralny, więc kierunek walencji dwóch pozostałych komponentów oznaczyć musimy jako (-). Postawy mogą być pełne bądź niepełne:- Postawa pełna - to taka, w której występują wszystkie trzy komponenty postawy. Postawy takie nazywa się poznawczymi lub poznawczo - oceniającymi. - Postawa niepełna - gdy lokalizowanie się komponentu poznawczego i behawioralnego lokalizuje się blisko punktu zerowego.

W biografii jednostki wyróżnia się:

- Postawy należące do tzw. podstawowej struktury osobowości: obejmują one postawy uwarunkowane silnie przez biogenne czynniki osobowości i ukształtowane w okresie dzieciństwa (trudno je zmienić),

- Postawy drugorzędne (wtórne) - ukształtowane głównie pod wpływem czynników psycho- i socjogennych (plastyczne, dynamiczne, łatwo je zmienić).

Ponadto wyróżniamy:

- Postawy centralne (nadrzędne) w strukturze osobowości, związane z systemem wartości podstawowych, autotelicznych czy egzystencjalnych np. postawy światopoglądowe, religijne, zawodowe (są trudno zmienialne),

- Postawy spoza centralnego trzonu postaw - dotyczą wartości instrumentalnych (łatwiej zmienialne).

IV. TEORIE GRUPY SPOŁECZNEJ

1. TEORIA FUNKCJONALNO-STRUKTURALNA

- wpływ organicystycznych koncepcji,

- życie społ. jest zawsze i przede wszystkim „ustrukturalizowane” w postaci „systemów społecznych” tj. całości spełniających określone funkcje względem większych całości, które również złożone są z elementów , wzajemnie od siebie funkcjonalnie zależnych,

- pojęcie grupy społecznej zastępuje się pojęciem systemu społecznego,

- funkcja - działalność danego elementu na rzecz określonego systemu społ., czy też rodzaj wkładu danego systemu na rzecz większego systemu zewnętrznego.

Przedstawiciele:

- Redcliffe-Brown (strukturalizm funkcjonalny) - analiza struktur społecznych systemu,

- Malinowski (orientacja funkcjonalna) - „kulutralizm” - kultura danego społeczeństwa czy zbiorowości reguluje stosunki społ. i służy zaspokajaniu gatunkowych i indywidualnych potrzeb danej zbiorowości; to potrzeby (biologiczne, psychiczne i społ.-kulturalne) tkwią u podstaw funkcjonowania grup społecznych, pobudzają bowiem aktywność człowieka,

- Talcott Parsons - „imperatyw funkcjonalny” - zajmował się podstawowymi „imperatywami”, wymogami, celami jakie musi spełniać każdy system społeczny,

- Robert K.Merton - nowoczesny przedstawiciel funkcjonalizmu promujący tworzenie tzw. teorii średniego zasięgu, np. teoria percepcji społecznej, teoria grup odniesienia, kontroli społecznej itp. Grupa społeczna w strukturalnym ujęciu Mertona oznacza pewną liczbę ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcje wedle ustalonych wzorów.

Teoria funkcjonalno-strukturalna prowadzi jedynie do ustalania zależności funkcjonalnych i analizowania „systemu społecznego” pod kątem spełniania wymogów czy imperatywów funkcjonalnych. Nie dąży do poznania poszczególnych rodzajów grup społecznych ani ich cech, ani funkcjonowania grup, wyjaśniania zmian, jakim ulegają, konfliktów, itp. 2. TEORIA INTERAKCJONIZMU SYMBO LICZNEGO - przeciwieństwo teorii funkcjonalno-strukturalnej.

Przedstawiciele: 1. George Mead - koncepcja interakcji

- wizja „organizacji społecznej” jako „zorganizowanej” działalności wielu podmiotów - jednostek odnoszących się do „uogólnionego innego”, w której jednostki wzajemnie przystosowują się i wzajemnie współdziałają. Interakcja w ujęciu interakcjonizmu symbolicznego oznacza takie społeczne działanie, gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie; interakcja ma więc charakter symboliczny bo polega na wymianie przekazów komunikacyjnych między uczestnikami występującymi na zmianę w roli nadawców i odbiorców. Koncepcja interakcji zakłada więc, że:

- społeczeństwo ludzkie składa się z jednostek posiadających jaźń, czyli mechanizm, dzięki któremu jednostka ma zdolność udzielania sobie rad, wskazywania sobie zachowań i podejmowania decyzji,

- indywidualne działanie jest konstrukcją, a nie prostym wyzwoleniem reakcji; jednostka ludzka postrzega rzeczy, ocenia je, nadaje im znaczenie i na tej podstawie podejmuje decyzję działania.

To, że interakcje dokonują się w kontekście społecznym oznacza, że jednostka przystosowuje swoje działanie niejako dwukrotnie: raz w stosunku do drugiego partnera, a następnie do innych, do tzw. uogólnionego innego.

2. Manfred Kuhn - jego symboliczny interakcjonalizm jest bardziej „ustrukturalizowany”.

- inaczej interpretuje Meadowską koncepcję jaźni oraz osobowości - jaźń nie może być traktowana jako niestabilny proces, który kształtuje się w drodze socjalizacji, jednostka zaś definiuje sytuację i ocenia zjawiska w pewien „ukierunkowany” sposób,

- Kuhn wprowadza pojęcie pozycji społecznej, twierdzi, że jednostki ludzkie są ze sobą powiązane, a ogniwami zespalającymi są właśnie pozycje społeczne,

- z kolei „struktury społeczne” określa jako utrwalone i uregulowane stosunki wiążące pewne zespoły osób.

3. Ralph H.Turner - jego teoria roli stanowi syntezę symbolicznego interakcjonizmu.

- wychodzi od podstawowych koncepcji Meada dotyczących jaźni, interakcji i organizacji społecznej jako rezultatu interakcji, przy czym pojęcie „organizacji społecznej” stosuje szerzej, jako powiązanie pewnej liczby osób trwałymi interakcjami,

- wprowadza pojęcie roli: rola tworzy się w toku interakcji poprzez wzajemne rozpoznawanie, interpretację zachowań i ich dostosowanie czy wzajemną modyfikację.

FLORIANA ZNANIECKIEGO TEORIA GRUPY SPOŁECZNEJ Wywodzi się z koncepcji osoby społecznej jako świadomego podmiotu i twórcy życia społecznego oraz koncepcji działania społecznego jako podstawowej treści życia społecznego i jednostki obserwacji naukowej. Znaniecki posłużył się pojęciem „współczynnika humanistycznego”, wyjaśniając, że właściwością świata kultury jest to, iż jest ona zawsze „czyjaś”, że jest taka obiektywnie, jaka jest w doświadczeniu i działaniu ludzi.

Znaniecki wyróżniał cztery kategorie zjawisk społecznych („dynamiczne układy społeczne”): działania społeczne, stosunki społeczne, indywiduum społeczne (osoba społeczna) i grupy społeczne. Grupą społeczną nazywamy każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych tych ludzi stanowi pewnego rodzaju odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony. Grupa społeczna jest doświadczana przez członków grupy, jak i osoby z innych grup jako realny, odrębny podmiot życia społecznego. Świadomość grupowa obejmuje w doświadczeniu jednostki poczucie przynależenia, uczestnictwa, a przede wszystkim odrębności danej grupy (rodziny, narodu, zrzeszenia) w stosunku do innych grup. Być członkiem grupy, to wykonywać szczególny rodzaj roli społecznej. Rola społeczna może być określona jako całokształt „obowiązków”, których spełnienia spodziewa się od jednostki krąg społeczny, na podstawie statusu jaki dana jednostka zajmuje, czyli „całokształtu uprawnień” do danego statusu (stanowiska, pozycji) przypisanych.

Grupa społeczna jest więc także syntezą ról osobowych, ponadosobowym systemem wartości i działań, wspólnym członkom grupy i obejmującym te wszystkie wartości i działania, które należą do ich ról jako członków grupy. Wytworzenie się organizacji grupy następuje wtedy, gdy: 1. „Zjednoczenie” jednostek w grupę jest względnie trwałe, a ich czynności jako członków grupy są wykonywane regularnie. 2. Funkcje są podzielone i pod adresem każdego członka grupy kieruje się określone oczekiwania.

3. Czynności członków grupy są funkcjonalnie zintegrowane ze względu na wspólny cel. 4. Stanowiska w grupie są oddzielone od konkretnych osób. 5. Czynności wykonywane przez jednostki jako członków grupy są przez nią usankcjonowane.Charakterystyczne dla Znanieckiego teorii grupy jest niedocenianie czy też marginalne traktowanie roli ośrodka grupowego, wartości czy celów łączących jednostki w grupę społeczną, niedocenianie kreatywnej roli wspólnego dobra czy wspólnych wartości.

V. STRUKTURA GRUPY SPOŁECZNEJ USTALENIA TERMINOLOGICZNE

- Zbiór, zbiorowość - pewna statystycznie wyodrębniona liczba ludzi, - Kategoria społeczna - zbiorowość wyróżniona ze względu na społecznie ważną cechę mogącą stać się podstawą kreującą powstanie grupy społecznej (np. kobiety, mężczyźni, ludzie starzy), - Zbiorowość społeczna - zbiorowość, w której członkowie danego zbioru pozostają ze sobą w wiążących ich stosunkach społecznych.

ZBIÓR OSÓB JAKO ELEMENT KONSTYTUTYWNY GRUPY SPOŁECZNEJ Z zagadnieniem liczebności grupy związane są trzy zagadnienia: 1. Zagadnienie minimum osób, aby grupa społeczna mogła zaistnieć.

2. Zagadnienie wpływu liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne grupy.

3. Zagadnienie wpływu wartości wspólnych czy organizacji wewnętrznej grupy na liczebność grupy. 1. Zagadnienie minimum osób, aby grupa społeczna mogła istnieć. - Istnieje wiele dwuosobowych grup społecznych (np. grupy małżeńskie), są one co prawda proste, ale czynią zadość wszystkim właściwościom grupy. Wskazywanie liczy trzech osób jako minimum liczby członków w grupie uzasadnia się tym, że dopiero przy trzech osobach występuje wielość stosunków interpersonalnych ( a nie tylko jeden, jak w grupie dwuosobowej),

2. Zagadnienie wpływu liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne grupy. - W miarę wzrostu liczebności grupy rośnie liczba możliwych stosunków interpersonalnych w postaci interakcji między członkami grupy. Liczba stosunków interpersonalnych w grupie wzrasta według wzoru: n(n-1)2

gdzie „n” oznacza liczbę członków w grupie. - Zwiększenie liczby członków zwiększa możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych (np. partiach politycznych), ale jeśli zadania są podzielone. - Zwiększenie liczby członków zmniejsza jednolitość grupy, powoduje różnice w poglądach, zmniejsza zgodność w ujmowaniu celów grupy i zgodność działań. - Im większa liczebność grupy, tym mniejsza tendencja do uczestnictwa członków grupy w jej działaniu.

- Częstotliwość i poziom komunikacji są niższe w grupach większych i pociągają za sobą spadek lojalności i zaangażowania się w działalność danej grupy.

- Im bardziej liczebna dana grupa, tym bardziej zachodzi konieczność tworzenia mniejszych lub specjalnych podgrup czyli instytucji grupowych (np. sekcji, oddziałów). 3. Zagadnienie wpływu wartości wspólnych czy organizacji wewnętrznej grupy na jej liczebność. Liczebność grupy jest zależna od jej organizacji, przykładem mogą być grupy sportowe, wojskowe, arystokracja.

WARTOŚCI WSPÓLNOGRUPOWE - FUNKCJE GRUPY

Różne rozumienie ośrodka grupowego: 1. Ośrodek grupowy jako wspólne wartości, zadania, dobro wspólne, wspólne cele.

2. Ośrodek grupowy jako pojęcie funkcji, co dana grupa wnosi, jaki jest jej wkład, rezultaty jej działania. Pojęcie funkcji grupy odnosi się do stwierdzenia obserwowalnych rezultatów działania grupy, a nie do poszukiwania subiektywnych dyspozycji jednostek działających w grupie, czy też do tzw. zadań, celów motywów. Funkcje mogą być: - zewnętrzne - to, co dana grupa robi dla innych grup, - wewnętrzne - to, co dana grupa robi dla swoich członków. Mogą też być: jawne i ukryte, niedostrzegalne, świadome i niezamierzone, uboczne, funkcje przypisane i rzeczywiste.

WIĘŹ SPOŁECZNA W GRUPIE Więź społeczna (więź grupowa) - to fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych. Więź możemy sprowadzić do:

1. stosunków społecznych wiążących członków grupy,

2. świadomości grupowej,

3. poglądów uznających dwuaspektowy charakter więzi. Funkcje więzi: - powoduje wewnętrzną spójność grupy,

- zaspokaja potrzeby indywidualne i zbiorowe, - zapewnia lojalność członków wobec całości i przeciwstawienie się innym zbiorowościom lub współpracę z nimi. SOCJOLOGIA KONWEN CJONALNA W socjologii konwencjonalnej dominuje traktowanie więzi w rozumieniu:

1. psychospołecznym,

2. strukturalnym,

3. dwuaspektowym.

1. Koncepcja psychospołeczna więzi - więź społeczna ujmowana jest jako świadomość grupowa, zbiorowa, jako poczucie łączności i solidarności. Na więź składa się aprobująca świadomość przynależności do grupy, tendencja do zachowania najważniejszych konformizmów grupowych, kult wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów ale i gotowość do przedkładania interesów grupy nad interesy osobiste, jeżeli taki konflikt zajdzie albo przynajmniej takie przekonanie.

Więź jest też często określana jako identyfikacja, utożsamianie się jednostki z daną grupą. Identyfikacja może być: realna - wyrażająca się w rzeczywistym członkostwie, potencjalna - gdy jednostka nie jest członkiem danej grupy, ale do niej aspiruje.

2. Koncepcja strukturalna więzi - więź rozumiana jest tu jako zespół stosunków wiążących członków w grupę. Więzią społeczną nazwiemy więc ogół stosunków zachodzących między jej członkami, podporządkowanych jednemu stosunkowi dominującemu. Stosunki społeczne są podstawowym elementem więzi społecznej. Na każdy stosunek społeczny składa się: postawa zależności wynikający z niej układ wzajemnych uprawnień i obowiązków (czy oczekiwań), pewien system wzajemnych czynności regulowanych (oczekiwanych) przez partnerów.

3. Dwuaspektowy charakter więzi społecznej - więź społeczną należy rozumieć jako ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości. Jedną płaszczyznę stanowią bowiem dające się rzeczowo określić wspólności i związki między ludźmi (związki krwi, pochodzenia, terytorium, języka, kultury, zbiorowego życia), a drugą - swoiste stany i akty świadomości: poczucie szczególnej łączności z drugimi ludźmi, wzajemnej z nimi zależności i manifestacje tego poczucia w postawach, działaniach czy to indywidualnych, czy też zbiorowych.

Asymetryczność więzi polega na różnych rodzajach nie pokrywania się obu aspektów więzi. Możemy wyróżnić: - Więź naturalną - występuje ona w grupach społecznych, w których pochodzenie i pokrewieństwo tworzą podstawy społecznego powiązania ludzi i ich wzajemnej przynależności. Odgrywa ona też ważną rolę w kształtowaniu się więzi grupowej w społeczeństwach plemiennych i w grupach etnicznych. - Więź zrzeszeniową - powstaje ona na zasadzie dobrowolnych związków kreowanych przez ludzi, którzy przystępując do danego zrzeszenia uzależniają się wzajemnie od siebie i zobowiązują do odpowiednich działań. - Więź stanowioną - (przeciwieństwo więzi zrzeszeniowej) występuje w takich zbiorowościach, w których podziały członków i systemy styczności ich stosunków zostają narzucone z zewnątrz lub ustalone siłą czy też prawem stanowionym przez szersze grupy społeczne (np. państwo). Są to wszelkiego rodzaju internaty, więzienia, obozy koncentracyjne, grupy wojskowe (czyli instytucje totalne).

Najczęściej więź społeczna w grupach ma charakter mieszany i bardziej złożony. ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA GRUPY

Wewnętrzna organizacja grupy obejmuje przede wszystkim ustalenie i wyznaczenie pozycji społecznych i podział ról społecznych pomiędzy członków grupy. Pozycja społeczna to splot uprawnień i obowiązków społecznie przez otoczenie uznawanych za przysługujące danej jednostce lub kategorii jednostek czy też jako obowiązki oczekiwane, żądane lub kierowane przez otoczenie w stosunku do danej osoby czy danych Natomiast prestiżowe rozumienie pozycji społecznej przedstawia ją jako określone miejsce w strukturze rangowej, w strukturze prestiżu, czyli tzw. mniejszego lub większego uznania. Pojęcie roli społecznej wiąże się z pojęciem pozycji społecznej i oznacza wzory czynności wynikające z zajmowanej przez jednostkę pozycji. Są to więc nie tyle same czynności ile wyobrażenia, oceny, wzory zachowań, które do danych pozycji są przypisane. Rola jest niejako dynamicznym aspektem pozycji. Liczba i rodzaje pozycji oraz wynikających z nich ról zależy od charakteru grupy, np. w grupie produkcyjnej struktura pozycji i ról wyznaczana jest technologią produkcji, itp. Instytucje grupowe (społeczne) podejmują trwałe wykonywanie pewnych zadań, dzięki którym grupa jako całość osiąga swoje cele czy też spełnia swe funkcje. Instytucje grupowe, społeczne (w skali społeczeństwa) są to zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń i odpowiednich środków rzeczowych.

Funkcje instytucji społecznych:

1. Poprzez podział zadań i trwałe, stałe ich wykonywanie umożliwiają osiąganie celów przez grupę (realizowanie funkcji grupy). 2. Skłaniają jednostki lub podgrupy do wykonywania ról im przydzielonych. 3. Zapewniają wewnętrzną spójność grupie. 4. Zapewniają ciągłość grupie, mimo zmian generacji członków. Wśród różnych instytucji społecznych wyróżniamy stanowisko lub instytucję władzy grupowej.

Władza to uprawnienie (bo władza musi być legitymizowana) do podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowania względem nich systemów nagród i kar. Funkcje władzy i przywództwa: - ustalenie celów danej zbiorowości, - ustanawianie struktur, które by te cele zbiorowości w postaci różnych zadań realizowały,

- utrzymanie tych struktur. Rozróżniamy dwie typologie władzy: 1. Typologia wg Maxa Webera: - Panowanie legalne - oparte na ustanowieniach prawnych. - Panowanie tradycjonalistyczne, w którym tytuł do sprawowania władzy wywodzi się z tradycji uznającej daną warstwę społeczną, ród, itp. jako uprawnioną do sprawowania władzy. - Panowanie charyzmatyczne - władza przyznawana jest jednostce ze względu na jej szczególne przymioty i wrodzone talenty przywódcze. Posłuszeństwo przywódcy oparte jest na emocjonalnym, egzaltowanym uznaniu osobistych cech wodza i wierze w jego misję.

2. Typologia wg Kurta Lewina:

- Model autokratyczny

- Model demokratyczny

- Model laissez faire

Wewnętrzna organizacja grupy jest to system pozycji i ról społecznych oraz instytucji grupowych podporządkowanych instytucji władzy grupowej (lub stanowisku).

KOMUNIKACJA I ŁĄCZNOŚĆ W GRUPIE

Komunikacja polega na przekazywaniu informacji między uczestnikami życia społecznego, a dokonuje się za pomocą języka, różnych znaków i symboli. Funkcja komunikacji, czyli porozumiewania jest przekazywaniem wiadomości i zapewnieniem łączności między pozycjami - stanowiskami w grupie. Łączność zaś obejmuje określone "kanały", którymi wiadomości są przekazywane. Pojęciem "kanału" określa się sieć stanowisk - pozycji społecznych w grupie od stanowiska wejściowego do stanowiska końcowego.

Wyróżniamy: - formalny system łączności, który obejmuje przepływ informacji poprzez stanowiska - pozycje społeczne, i przepływ przez instytucje grupowe, - nieformalny system łączności - jest to łączność nie uregulowana żadnymi przepisami, ale dokonująca się niejako samorzutnie między wykonawcami pewnych ról społecznych, oparta na wzajemnym zaufaniu i lojalności między jednostkami jako członkami nieformalnych zespołów. Funkcje jakie spełnia komunikacja i łączność w grupie: 1. Funkcja informacyjno-organizatorska polega na przekazywaniu wiadomości zarówno z góry w dół w postaci zarządzeń, poleceń, zapytań, jak i z dołu do góry w postaci sprawozdań, odpowiedzi, meldunków. Umożliwia więc podejmowanie, organizowanie i wykonywanie odpowiednich działań, podejmowanie decyzji, sprawozdanie ze skuteczności działania, likwidowanie zagrożeń czy sytuacji awaryjnych. 2. Funkcja motywacyjno-inspirująca - oznacza porozumienie się, duchową łączność, zgodność. Jej rolą jest wytworzenie atmosfery zaangażowania i wspólnoty wśród członków grupy, ma zapewnić ciągły proces komunikacji i wymiany myśli. Badania dotyczące organizacji wykazały, że informacja członków w grupie pełni funkcję mobilizującą, zaś jej brak powoduje wśród członków grupy utratę zaufania do kierownictwa, a przede wszystkim poczucie poniżenia, upokorzenia, pomniejszenia roli i godności jako pracowników i jako ludzi w ich osobowej godności. Elementy systemu łączności w grupie:

- nadawca (źródło informacji),

- różnorodne środki (media),

- różnorodne drogi (kanały informacji), - odbiorcy przekazywanych informacji. Nadawca powinien nadawać wiadomości ważne i znaczące dla odbiorców, nowe, którymi odbiorcy byliby zainteresowani. Informacja musi być też dostosowana do potrzeb odbiorcy (inne informacje są ważne dla podwładnych, inne zaś dla przełożonych). Ważne jest też umożliwienie odbiorcy aktywności w przyjmowaniu informacji, tzn. aby odbiorca mógł zapytywać, wyjaśniać, zgłaszać wątpliwości itp., czyli aby przyjęcie wiadomości miało charakter dyskusyjny, a nie ograniczało się do prostej akceptacji.

Warunki, jakie powinna spełniać sieć kanałów informacji, aby wiadomość nie uległa przekształceniom: 1. Wszystkie kręgi zainteresowane daną grupą winny być powiadamiane o istnieniu odpowiednich kanałów porozumiewania się z nią i sposobach korzystania z nich.

2. Objęcie kanałami łączności wszystkich stanowisk służbowych i zapewnienie połączenia ich z centralnym ośrodkiem dyspozycji.

3. Uczynienie poszczególnych kanałów możliwie najkrótszymi.

4. Wykorzystywanie do łączności całego kanału bez dowolnego pomijania któregoś z jego ogniw pośrednich. 5. Zapobieganie przerywaniu czy też tzw. zatykaniu kanałów. 6. Przestrzeganie przy nawiązywaniu łączności zasady autentyzmu i obowiązku przekazywania informacji autentycznych, prawdziwych.

Modele łączności w grupie:

1. "Koło" - każde stanowisko ma jednakowe położenie w porównaniu z pozostałymi i połączenie bezpośrednie z dwoma stanowiskami sąsiadującymi.

2. Model "łańcuchowy" lub "poziomy" - trzy stanowiska B, C, D są w lepszym położeniu: w najgorszym położeniu są dwa krańcowe stanowiska A i E.

3. Model "kocentryczny" ("oś", "gwiazda") - w centralnym położeniu znajduje się tylko jedno stanowisko - A i łączy się ono z każdym z pozostałych stanowisk.

4. Model "hierarchiczny" - stanowisko A jest w najlepszej sytuacji. VI. TYPOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH

TYPOLOGIA F.TONNIESA I COOLEY`A

1. Tonnies wyróżnił podział na:

- Wspólnoty (grupy wspólnotowe) - ludzie należący do wspólnoty kierują się wolą organiczną czyli spontaniczną, irracjonalną, kierującą się motywami emocjonalnymi. Temu rodzajowi woli odpowiadają stosunki naturalne oparte na: stosunkach pokrewieństwa (rody, klany), stosunkach przyjaźni (grupy przyjacielskie, towarzyskie, rówieśnicze, koleżeńskie), grupach sąsiedzkich (wieś tradycyjna, gmina wiejska) w których ziemia i wspólne zamieszkiwanie rodziły wspólnotę gospodarowania i codziennego obcowania.

- Społeczeństwa (grupy umowne) - ludzie należący do społeczeństwa kierują się wolą refleksyjną zwaną racjonalną, która charakteryzuje się tym, że jest w pełni świadoma. Takiemu rodzajowi woli odpowiadają stosunki umowne, kontraktowe, oparte na odpowiednich porozumieniach między jednostkami dla osiągnięcia czy realizacji określonych celów (np. spółki, towarzystwa handlowe, zrzeszenia, społeczeństwa-państwa). 2. Cooley zaproponował podział grup na:

- Grupy pierwotne. Są one oparte na stosunkach pokrewieństwa (rodziny), przyjaźni (grupy towarzyskie, rówieśnicze) i na stosunkach sąsiedzkich (społeczności lokalne).System współdziałania społecznego jest tu oparty na stycznościach bezpośrednich. Więź społeczna oparta jest na stosunkach społecznych osobowych, nie instytucjonalnych. Jednostka występuje tu w całej swej osobowości. Grupy pierwotne cechuje wysoki poziom identyfikacji z grupą. Homogeniczność członków tych grup, osiągana w różnych aspektach osobowości i różnych sferach wartości i wzorów życia.

- Grupy wtórne, pochodne, umowne. Powstają one na podstawie umownych porozumień między ludźmi. System współdziałania społecznego w dużym zakresie oparty jest na stycznościach pośrednich. Więź społeczna oparta jest na stosunkach instytucjonalnych. Jednostka występuje w charakterze i roli funkcjonariusza grupy wtórnej. Dominuje heterogeniczność członków i ewentualne ujednolicenie w wąskim zakresie wspólnych celów i wzorów zachowań. GRUPY MAŁE I GRUPY DUŻ 1. Grupy małe, mikrostruktury - to takie, w których wszyscy członkowie są w stanie wchodzić w osobiste, bezpośrednie styczności i stosunki społeczne. Są to grupy nieliczne. Mogą być pierwotne i wtórne, nieformalne i wysoko sformalizowane (np. grupy komandosów). Małe grupy są niesamoistne, co oznacza, że mogą istnieć tylko w obrębie działania makrostruktury społecznej 2. Gr upy duże, makrostruktury - obejmują tak wielkie liczby członków, że nie są oni w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i utrzymują łączność za pomocą prasy, radia, masowych zebrań, itp. Są oparte na hierarchicznej strukturze organizacyjnej i uregulowanym przepisami systemie łączności i komunikacji. Cechuje je samoistność - w swym istnieniu są niejako niezależne, ale w funkcjonowaniu muszą polegać na małych grupach. GRUPY FORMALNE I NIEFORMALNE 1. Grupy formalne. - są powoływane przez szersze grupy społeczne, - ich działania są unormowane przepisami, - przynależność ma charakter przymusowy. 2. Grupy nieformalne. - powstają samorzutnie, - ich działania nie są normowane żadnymi przepisami,

- przynależność jest dobrowolna,

- opierają się na stosunkach przyjacielskich, towarzyskich, koleżeńskich. Grupy nieformalne istnieją w obrębie grup formalnych i wynikają ze współżycia, współpracy i współdziałania członków grup formalnych. Funkcje grup nieformalnych:

- rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się członków w danej strukturze organizacyjnej, co przyczynia się jednocześnie do redukcji formalnych, biurokratycznych procedur,

- skuteczniej regulują współdziałanie jednostek poprzez odpowiednie gospodarowanie indywidualnymi uzdolnieniami poszczególnych jednostek, co przyczynia się do większej efektywności i wydajności pracy,

- motywują "wewnętrznie" jednostkę, - sprawują społeczną kontrolę, wypływającą z osobistego poczucia odpowiedzialności moralnej i poczucia solidarności ze swymi współtowarzyszami pracy,

- kształtują kulturę pracy zawodowej, zwyczaje i obyczaje pracownicze, formują postawy do pracy, do wykonywanego zawodu,

- obdzielają prestiżem osoby, które często nie pełnią żadnych funkcji kierowniczych w formalnej organizacji, - nie zawsze pozostają w tzw. pozytywnym stosunku do celów czy zadań lub kierownictwa swej organizacji formalnej. VII. TEORIA GRUP ODNIESIENIA

TRADYCYJNE KONCEPCJE ŚRODOWISKA SPOŁECZNEG O Główne założenia tradycyjnej koncepcji środowiska:

1. Środowisko społeczne obejmuje kręgi osób i wytworów kulturowych znajdujących się trwale w przestrzennej bliskości, takiej, by owo otoczenie mogło oddziaływać na jednostkę.

2. Osoby i inne obiekty znajdujące się w pobliżu środowiska cechuje względna tożsamość oraz statyczny niezmienny charakter.

3. Wpływ owego otoczenia na osobowość jednostki jest jednostronny; jednostka dostosowuje się do środowiska.

Środowisko społeczne - ogół jednostek, zbiorów społecznych, zbiorowości (realnych i fikcyjnych) oraz materialnych i niematerialnych wartości społecznych, z którymi dany osobnik wchodzi w ciągu życia w stosunki społeczne. Głęboka lojalność wobec grupy własnej rodzi wrogość wobec grupy obcej i wobec tego grupy obce nie mogą być elementami środowiska. Takie tradycyjne podejście zostało obalone przez teorie grup odniesienia: grupy obce i grupy nie przynależności mogą być i są obiektami oddziałującymi na osobowość jednostki,

nie jest powiedziane, że grupy przynależności mają zawsze socjalizujący wpływ na jednostkę; możliwe jest bowiem tylko formalne uczestnictwo w grupie z powodu braku identyfikacji,

teoria grup odniesienia zakwestionowała też pojęcie "oddziaływania" grupy na jednostkę; termin ten nie wyjaśnia mechanizmów owego wywierania wpływu. Środowisko społeczne więc stanowią te grupy, do których jednostka odnosi swoje postępowanie, tj. porównuje się z nimi, oraz te grupy, z których czerpie ona swe wartości, wzory zachowań. Mogą to być zarówno grupy przynależności, jak i nieprzynależności. Jednostka w tym ujęciu co najmniej współtworzy, współkształtuje swoje środowisko. GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE TEORII GRUP ODNIESIENIA

- H.Hyman - grupa odniesienia porównawczego, czyli ta grupa na której tle jednostka się postrzega,

- Theodore M.Newcomb - badania zmiany postaw studentek,

- Samuel A.Stouffer - koncepcja względnego upośledzenia i względnego uprzywilejowania (badania czarnych i białych żołnierzy USA), - Harold H.Kelley - grupy odniesienia porównawczego i grupy odniesienia normatywnego,

- Robert Merton - próby systematyzacji.

DWA RODZAJE GRUP ODNIESIENIA - MECHANIZM WZGLĘDNEGO UPOŚLE DZENIA LUB UPRZYWI LEJOWANIA SPOŁECZNEGO 1. Grupy odniesienia porów nawczego - to te grupy, członkowie tych grup czy też nawet cechy ich charakteryzujące, które stanowią układ wielkości, w których dana jednostka postrzega siebie i innych i które pozwalają określić siebie, swoje cechy oraz ustalać rodzaj swego postępowania. Dostarczają więc układu odniesienia do oceny samego siebie i kształtowania postaw. 2. Grupy odniesienia normatywnego - to te grupy, z których dana jednostka czerpie dla siebie wartości, normy czy wzory zachowań. Mogą to być pewne układy z grup odniesienia porównawczego czy całe grupy odniesienia porównawczego, ale mogą to być układy inne, przeciwstawne, alternatywne. Po dstawową rolę przy wyborze środowiska społecznego przez jednostkę pełni mechanizm psychospołeczny zwany poczuciem względnego upośledz enia lub uprzywilejowania. 1. Poczucie względnego upośledzenia społecznego (deprywacji, niskiej samooceny siebie, swego postępowania). Jednostka czy pewna kategoria jednostek lub nawet grupa społeczna czuje się tym bardziej upośledzona, im bardziej porównuje się czy też jest porównywana z grupą odniesienia (bądź układem) zajmującą najwyższe miejsce pod danym porównywanym względem (np. wartości, przymiotów, cech, osiągnięć, itp.). 2. Poczucie względnego uprzywilejowania społecznego (wysokiej samooceny). Jednostka czuje się tym bardziej uprzywilejowana, im bardziej porównuje się lub jest porównywana z grupą odniesienia zajmującą niższe od niej samej miejsce pod danym porównywanym względem. Jednostka czy dana kategoria jednostek nie będzie orientować się na takie grupy odniesienia normatywnego, w porównaniu z którymi znajduje się w największym dystansie. Będzie się orientować na grupy podobnego upośledzenia lub uprzywilejow ania, czyli na grupy swego położenia i będzie się z nimi identyfikować.

UWARUNKOWANIA WYBORU GRUP ODNIESIENIA NORMATYWNEGO skłonność osobnika ku członkostwu w jakiejś grupie uważana jest za funkcje dwóch determinant: - stopnia, w jakim jego indywidualne potrzeby są zaspokajane przez tę grupę.

- natężenia jego potrzeb. Tu zastosowanie ma teoria hierarchii potrzeb A.Masłowa, który wyróżnił potrzeby podstawowe (niższego rzędu), tj. potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, oraz metapotrzeby (wyższego rzędu), tj. potrzeba szacunku, samorealizacji, wiedzy i zrozumienia, piękna i estetyki. Teoria ta mówi, że w miarę zaspokajania poszczególnych potrzeb rośnie zapotrzebowanie na zaspokojenie potrzeb coraz wyższych. Przy kalkulowaniu szans danej grupy na zostanie grupą odniesienia normatywnego dla danej jednostki trzeba też brać pod uwagę pozycję, jaką jednostka zajmuje: 1. Spośród osób zajmujących pozycje najwyższe możemy wyróżnić: - Przywódcę - jest on doktrynalnie i bezwzględnie wierny wartościom, normom i wzorom postępowania swej grupy przynależności. Brak im twórczości i innowacyjności i dlatego chcą utrzymać swe pozycje kierownicze jak najdłużej, - Lidera - z pełnieniem funkcji kierowniczych wiąże on obowiązki reformatorskie, twórcze. 2. Pozycje średnie - wykazują tendencje konformizmu wobec wartości, norm i wzorów zachowań ustalonych w grupie. Motywowane jest to rolą ewentualnego awansu w strukturze grupy. Cechuje je też ambiwalencja postaw. Czują się z jednej strony uprzywilejowani w stosunku do warstw niższych, a z drugiej strony upośledzeni w stosunku do warstw wyższych. 3. Najniższe pozycje - są najmniej konformistyczne i w najmniejszym stopniu przyjmują wartości, normy i wzory zachowań swej grupy jako układy odniesienia normatywnego. Wśród nich możemy wyróżnić: - Tych, którzy stosują się do norm i wzorów zachowań tylko w pewnym stopniu, po to aby utrzymać członkostwo w grupie (student zjawiający się pod koniec semestru, aby otrzymać spis w indeksie), - Tych, którym nie zależy już na przynależności do grupy, nie mają już nic do stracenia, grupa nie zaspokaja ich potrzeb, więc oni nie akceptują wartości, norm i wzorów zachowań swej grupy przynależności. Badania dowodzą, że najbardziej konformistycznie usposobieni są tzw. sympatycy, kandydaci do danej grupy oraz neofici. 1. Sympatycy nie należą do grupy, ale akceptują wartości, wzory zachowań i normy danej grupy i są do nich emocjonalnie przywiązani. Ich uczestnictwo jest więc ideacyjne, intencjonalne. Grupa, z którą sympatyzują, stała się dla nich grupą odniesienia normatywnego (zjawisko antycypacyjnej socjalizacji jednostki). 2. Kandydaci do danej grupy tylko tym różnią się od sympatyków, że zostali już wstępnie przyjęci, jednakże ich uczestnictwo jest kontrolowane pod względem zgodności ich zachowań z wzorami i normami grupy. 3. Neofici są najbardziej konformistycznie nastawieni. Są to nowi członkowie, którzy porzucili grupę normatywną lub zostali usunięci z grupy tego samego rodzaju, ale o przeciwstawnej, konkurencyjnej ideologii. Pozytywne „nawrócenie” neofity jest dodatkowo wzmacniane przez negatywne odnoszenie się do dawnej grupy przynależności, jej krytykę i odrzucenie. Często zdarza się, że jednostka znajduje się pod oddziaływaniem kilku grup społecznych, stanowiących normatywne grupy odniesienia. Często też są to grupy konfliktowe. Jednostka pozostaje więc albo w wewnętrznym konflikcie, albo pozoruje formalnie lojalność wobec swych grup konfliktowych, wewnętrznie zaś identyfikuje się z jedną z nich albo też stosuje się częściowo do norm i zachowań każdej z grup. EKSPLANACYJNA PRZYDATNOŚĆ TEORII GRUP ODNIESIENIA Teoria grup odniesienia pozwala wyjaśnić jakie elementy otoczenia kształtują osobowość społeczną jednostki, a także zjawiska konformizmu wobec jednych grup i nonkonformizmu wobec innych. Teoria grup odniesienia pozwala też wyjaśnić takie zjawiska jak:

- Rewolucjonizm - jako nonkonformizm w stosunku do grup rządzących. - Konserwatyzm - jako konformizm wobec wartości i wzorów minionego czy danego okresu. - Radykalizm - jako sprzeciw, nonkonformizm przeciwko społecznym zasadom.

- Utopijność - jako kierowanie się normami jeszcze nie zinstytucjonalizowanymi, lecz postulowanymi i traktowanymi jako możliwość wbrew realnej ocenie rzeczywistości. - Konflikt sumienia - jako posiadanie, ścieranie się w jednostce rozbieżnych, niezgodnych grup odniesienia normatywnego.

- Dezintegracja osobowości - jako brak określonych grup odniesienia normatywnego. - Integracja osobowości - jako stan zharmonizowania grup odniesienia normatywnego i ich ustabilizowania. VIII. TEORIA INTEGRACJI I DEZINTEGRACJI SPOŁECZNEJ

POJĘCIE I RODZAJE INTEGRACJI I DEZINTEGRACJI SPOŁECZNEJ Integracja - w znaczeniu socjologicznym - oznacza procesy jednoczenia się elementów i części składowych w jedną całość. Procesy integracji obejmują te wszystkie interakcje między składowymi częściami czy grupami, które prowadzą do ich powiązania, kooperacji, koegzystencji, dostosowania się czy do rozwiązania konfliktów.

Integracja może być częściowa lub pełna. Pełna integracja zachodzi wtedy, gdy stopnie zintegrowania w poszczególnych sferach danego społeczeństwa czy grupy społecznej są wzajemnie skorelowane i znajdują się na tym samym poziomie. Typy integracji:

INTEGRACJANORMATYWNA - należy do niej: 1. Integracja kulturalna - oznacza stan zgodności między standardami - wzorami kulturowymi, występującymi w danym społeczeństwie czy grupie społecznej, a wzorami kulturowymi alternatywnymi, uznawanymi przez pewne odłamy danego społeczeństwa lub członków danej grupy. 2. Integracja normatywna - oznacza stopień zgodności wartości i norm, którymi kierują się poszczególni członkowie grupy, z normami i wartościami akceptowanymi w danej grupie lub społeczeństwie [jej wskaźnikiem (-) jest indeks przestępczości, a (+) konformizm].

INTEGRACJA FUNKCJONALNA - należy do niej: 3. Integracja komunikacyjna - oznacza rodzaje i stopień intensywności stosunków i kontaktów społecznych między członkami danej społeczności [indeksem (-) jest zjawisko izolacji społ. i jego rozmiary]. 4. Integracja funkcjonalna - wyraża się w stopniu rozwiniętej zależności między jednostkami w zakresie wzajemnej wymiany świadczeń i usług, wynikającej z podziału pracy. CZYNNIKI DEZINTEGRACJI NORMATYWNEJ 1. Brak informacji i łączności (komunikacji) między członkami a instytucjami grupowymi, a w tym z instytucją władzy grupowej. Czynnik ten sprawia, że członkowie nie znają norm i wzorów postępowania, uznawanych za obowiązujące w danej społeczności. Przykładem mogą być społeczeństwa pierwotne lub zjawisko izolacji społecznej we współczesnych społeczeństwach. 2. Ruchliwość społeczna - wzrost ruchliwości społecznej powoduje wzrost dezintegracji normatywnej. Przelotne uczestnictwo w grupie uniemożliwia życie grupowe i nie motywuje do zaangażowania się w nie. 3. Heterogeniczność i złożoność grupy - im bardziej wzrasta heterogeniczność (zróżnicowanie np. w zakresie przynależności rasowej, etnicznej, poziomu wykształcenia, przynależności klasowej) członków danej grupy oraz im bardziej wzrasta jej złożoność, tym bardziej wzrasta dezintegracja normatywna grupy. W grupach tych występuje duży pluralizm światopoglądowy i kulturalny, osiągnięcie integracji normatywnej jest więc bardzo trudne. 4. Konflikt ról - w wypadku konfliktu ról członkowie grupy: - Albo postępują według wzoru zachowania określonego przez jedną grupę, a odstępują od wzorów zachowań obowiązujących w innych grupach.

- Albo odstępują tylko częściowo od wzorów zachowań przyjętych w poszczególnych grupach (konformiści). - Albo w zależności od sytuacji stosują raz jeden system norm, a kiedy indziej inny, przeciwstawny (oportuniści, dwulicowi). HIPOTEZA KRZYWEJ "I" Hipoteza krzywej "i" ukazuje związek zachodzący między liczbą dewiacji, odchyleń (zachowań niezgodnych z normami obowiązującymi w danej grupie) różnego stopnia, od normy a ogólną liczbą wszystkich odchyleń od normy. METODY INTEGRACJI NORMATYWNEJ 1. Proces interioryzacji (indoktrynacji) - tj. takiego oddziaływania na członków grupy (np. poprzez informację, nauczanie, wychowanie, propagandę), aby przyjęli oni wartości formułowane i uznawane przez grupę za swoje i włączyli je do swojego systemu wartości, przez to przyjęli też normy i wzory zachowań z nich wynikające. 2. Symbolizacja wartości i norm grupowych - poprzez ich przedstawienie i upowszechnienie w formie różnego rodzaju symboli, pomników, znaków, obrazów, itp. Symbolizacja ta ma za zadanie przypominać wartości grupowe i wzory zachowań oraz utrwalać związki emocjonalne z nimi. 3. Implementacja - są to wszelkie przedsięwzięcia, które umożliwiają lub ułatwiają członkom grupy praktykowanie wzorów zachowań i stosowanie się do norm uznawanych za obowiązujące. 4. Kontrola społeczna - obejmuje ona system działań zmierzających, poprzez system nagród i kar, do unifikacji (zgodności) zachowań członków grupy z systemem obowiązujących norm.

Kontrola społeczna może być: - Formalna - określona regułami i przepisami grupy, - Nieformalna - sprawowana przez tzw. opinię społeczną. OPINIA SPOŁECZNA I STEREOTYPY

Opinia społeczna - to ujawnione postawy i poglądy jednostek i grup wobec danego osobnika i jego sposobów zachowania się. Znaczenie opinii społecznej polega na tym, że dysponuje ona określonymi sankcjami, które są często bardziej dotkliwe dla jednostki, gdyż godzą one w podstawowe jej wartości: poczucie godności osobistej (np. przez ośmieszenie) i w istnienie jednostki jako istoty społecznej.

Wyróżniamy: - Sankcje negatywne - wyrażanie zdziwienia, zgorszenia, niezadowolenie, szyderstwo, plotki, obmowa, izolacja, odrzucenie, itp.

- Sankcje pozytywne - uznanie, wyrażanie szacunku, pochwały, pozytywne plotki, wzmianki w prasie, pochwały władzy, awans, itp. Opinia ma szansę stać się narzędziem kontroli społecznej szczególnie, gdy jest wypowiadana przez tzw. przywódców - twórców opinii. Są to: 1. Osoby kompetentne, autorytety w sferze, której opinia dotyczy. 2. Osoby społecznie aktywne, zajmujące pozycje tzw. strategiczne (woźny, sekretarka, radny, informator); instytucje, których profesja dotyczy informacji (agencje prasowe, gazety, itp.). 3. Spośród osób na tym samym szczeblu społ.-ekon. rolę liderów opinii odgrywają raczej osoby z wyższym wykształceniem niż niższym. Stereotyp - ujawniona postawa lub poglądy w stosunku do określonych wartości czy osób, mające charakter uproszczony, utrwalony, oparty na nie skontrolowanych obserwacjach, i nie odpowiadające faktom. Rola stereotypu polega na tym, że nie pozwala on ujmować rzeczywistości taką, jaka ona jest.

METODY INTEGRACJI FUNKCJONALNEJ GRUPY

Integracja funkcjonalna - to taki stan i stopień, w jakim jednostki wykonują wyznaczone im czy przyjęte przez nie role społeczne, wynikające z zajmowanych pozycji społecznych, a instytucje grupowe przypisane im zadania, i czynią to w sposób zharmonizowany, prowadzący do realizacji celów grupy czy systemu. Metody integracji funkcjonalnej: 1. Metoda podziału kompetencji: - racjonalne rozłożenie funkcji i określenie ich jako zadań (nie jako ogólną orientację) oraz wyodrębnienie funkcji stałych i aktualnych, przejściowych,

- należy przeciwdziałać krzyżowaniu się zakresów zadań instytucji, - struktura grupy powinna być jak najprostsza, aby eliminowała rozrost instytucji czy stanowisk pośrednich, które cechują się szczególną tendencją do rozmnażania. 2. Określenie uprawnień do podejmowania decyzji: - chodzi o bezkolizyjne rozmieszczanie uprawnień do podejmowania decyzji tak, aby nie dochodziło do nadmiernego ich rozdrobnienia oraz do zatarcia odpowiedzialności, Podział taki powinien się dokonywać na podstawie następujących zasad:

- Decentralizacja uprawnień do podejmowania decyzji, w układzie pionowym, natomiast centralizacja w każdym danym układzie poziomym, - Decentralizacja zależna jest od tego, czy możliwe jest uruchomienie w niższych instancjach takiego systemu podrzędnych celów tych instytucji i jednostek organizacyjnych oraz bodźców prowadzących do osiągnięcia tych celów, aby rezultat działania tych instytucji odpowiadał celom grupy, celom całości, - Podział uprawnień do podejmowania decyzji powinien być tak przeprowadzony, aby w modelu i w praktyce decyzje instytucji nadrzędnych nie zastępowały decyzji instytucji uprawnionych, - Synchronizacja działalności instytucji powinna się odbywać na poszczególnych szczeblach władzy (np. synchronizacja działalności instytucji miejskich na szczeblu władzy miejskiej), - Należy stosować ciągłe uzgadnianie organizacji formalnej z nieformalną poprzez: a. absorbcję - powierzanie odpowiednich czynności i stanowisk przywódcom nieformalnym, b. kooptację - tworzenie różnego rodzaju stanowisk, zespołów konsultacyjnych, itp. celem angażowania do współdziałania szerszego kręgu osób doświadczonych i fachowych, i jednocześnie rozładowywanie przez to napięć między decydentami a podwładnymi, c. formalizowanie utrwalonych zespołów współdziałania nieformalnego, d. doraźne formy współdziałania autorytetów nieformalnych, e. zapewnienie wymiany przywódców i kierowników w obrębie instytucji i zapobieganie dystansowaniu się kierowników i przełożonych od podległych i podwładnych,. Integracja funkcjonalna powinna też opierać się na zapewnieniu funkcjonalnych powiązań między instytucjami tak, aby korzystały one wzajemnie ze swych osiągnięć, aby wiedza zdobyta w jednej instytucji znalazła zastosowanie w innej instytucji (np. wiedza zdobyta w instytucji naukowej powinna być przetwarzana na wiedzę praktyczną, stosowaną a zwierzchnie organy instytucji politycznych, administracyjnych czy gospodarczych powinny egzekwować obowiązek wykorzystania wiedzy naukowej i opierania się na niej). 3. Przeciwdziałanie autonomizacji instytucji: - inaczej partykularyzm instytucji, patriotyzm instytucjonalny, przemieszczenie celów, itp. - polega to na tym, że każda instytucja dąży do jak największej niezależności poprzez gromadzenie zapasów, zwiększanie liczby etatów, nieformalne kontakty i stosunki, tymczasem wszystkie środki są ograniczone i prowadzi to do jawnych lub ukrytych konfliktów, do uznania środków za cele.

Środki zaradcze: - tworzenie odpowiedniej instytucji kontrolującej lub instytucji zwierzchniej, które nadzorują pozostałe instytucje czy stanowiska, - tworzenie jednostek organizacyjnych lub instytucji koordynujących działalność pozostałych stanowisk lub instytucji w grupie, - łączenie w obrębie jednej instytucji kilku zadań, których oddzielne wykonywanie mogłoby spowodować silne tendencje do autonomizacji 4. Metoda depersonalizacji i obiektywizacji czynności: - depersonalizacja oznacza takie określenie ról wykonywanych przez jednostki lub zadań realizowanych przez komórki organizacyjne, że ich rodzaje i treści są niezależne od tego, kto je pełni, - obiektywizacja oznacza ustalenie zasad i sposobów wykonywania czynności i podejmowania decyzji wykluczających dowolność.

Sposoby na osiągnięcie depersonalizacji i obiektywizacji:

-strukturalizacja działań organizacyjnych i takie zaprogramowanie pracy, aby dana osoba, wykonując swą rolę, działała na rzecz celów organizacyjnych, niezależnie od tego, jaka jest jej wewnętrzna postawa, - wprowadzenie systemu zhierarchizowanego kierownictwa, które przez podporządkowanie ról ma zapewnić działanie zgodne z planem instytucji, - wprowadzenie systemu nagród i kar, który ma pobudzać do wykonywania ról i zadań zgodnie z zadaniami założonymi, Działania te muszą być jednak wypośrodkowane, aby nie tłumiły twórczego wkładu i inicjatywy jednostek.

---