Andragogika dr Pakuła wy, Andragogika

Andragogika (dr Magdalena Pakuła)

Konsultacje:

zakład andragogiki p.45

Wtorek 13.30-15.30

Środa 14.30-16.30

Blogi wykładowe:

Andragogika jako dyscyplina akademicka;
Proces rozwoju człowieka dorosłego;
Starzenie się i starość w płaszczyźnie indywidualnej i demograficznej;
Człowiek dorosły w sytuacji edukacyjnej;
Tradycje i współczesne przemiany edukacji dorosłych;
Analfabetyzm jako zjawisko (walka z analfabetyzmem w Polsce po II wojnie światowej);
Proces kształcenia dorosłych;

Literatura:

T. Aleksander „ Andragogika- podręcznik dla studentów szkół wyższych”
J. Skrzypczak, D. Jankowska, K. Przyszczypkowski „ Podstawy edukacji dorosłych”
Malewski „Andragogika w perspektywie metodologicznej”
M. Marczuk „Problemy i dylematy andragogiki”
M. Pakuła „Postawy osób starszych wobec edukacji studium teoretyczno- diagnostycznym”
Pietrusiński „Rozwój człowieka dorosłego”
T. Wujek „Wprowadzenie do andragogiki”
Puroz „Andragogika ogólna”
Macreli „Osobowość człowieka dorosłego- perspektywa teorii pięcioczynnikowej”

Temat: geneza andragogiki jako dyscypliny akademickiej

Refleksja przednaukowa

pojawiła się w czasach starożytnych, kiedy niektórzy ludzie twierdzili, że człowiek może przez całe życie kształcić się, wychowywać.

Platon uważał, że człowiek rozwija się przez całe życie, a najmądrzejsi ludzie występują do 35 r. ż. Wiązał wychowanie dorosłych z pełnieniem przez nich ról obywatelskich. Wyłożył swoje myśli w piśmie „Rzeczpospolita”.

W epoce odrodzenia ponownie pojawiły się poglądy dotyczące powszechnej oświaty dorosłych. W dziele Tomasza Moora „Utopii” zostało przedstawione społeczeństwo idealne, czyli społeczeństwo z idealną organizacją. Wszyscy mieliby być objęci kształceniem. Jan Amos Komeńki napisał „Pampetia czyli wszechoświecenie”, w którym im. in. stwierdził:

Wiedza jest niezbędna każdemu człowiekowi;
Każdy powinien mieć do niej dostęp, bez ograniczeń;
Wszyscy ludzie zdolni są do zdobywania wiedzy, wiek nie gra roli;

Szymon Marycjusz napisał dzieło pt. „ o szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje”, w którym stwierdził, że uczyć trzeba się przez całe życie (XVI w.).

Praktyka uczenia dorosłych

rozwijała się powoli. Mówiono o tym, że trzeba się uczyć. Szkoły pojawiły się w XIX w.. Szkolnictwo dla dorosłych miało miejsce w XVIII w. w Anglii. Zaczęły powstawać w tym czasie fabryki i miał miejsce rozwój kapitalizmu. Tworzyły się skupiska ludzi, bez wykształcenia, praca dawała im szanse na życie. Były to osoby nie umiejące czytać oraz pisać. Robotnicy żyli w epoce drapieżnego kapitalizmu oraz widzieli w edukacji szanse.

Walka o wyższy byt;
Wstyd;
Obsługa maszyn;

Pierwsza Szkoła dla dorosłych „Niedzielna Szkoła dla dorosłych” powstała w Nothingem w 1798r.

Początkowe szkoły;
Uczyły wpierw czytania , a potem pisania;
Czytanie odbywało się na czytaniu Biblii, a dorośli powtarzali i patrzyli w tekst
W późniejszym czasie wprowadzono metodę sylabiczną.

Powstawały Instytuty. Dania:

Upowszechniło się inne szkolnictwo. Uniwersytety Ludowe, które poświęcone były rolnikom. W XIX w. praktyka była tak rozwinięta, ze zaczęto się nią interesować z pktu naukowego.

Początki andragogiki:

Liczne międzynarodowe konferencje poświęcano oświecie dorosłych. Pierwsza międzynarodowa konferencja odbyła się w Danii w 1949r. pod egidą UNESCO. Konfederacji na ten temat było wiele:

1960r.- Montreal;
1972r.- Tokio;
1976r.- Najobi;

Warunki:

Zwrócono uwagę, że przy szybkim rozwoju kultury i technologii, gwałtowny rozwój wiedzy- zdobyta wiedza na Uniwersytetach nie wystarczy na całe życie zawodowe. Musimy co raz to częściej wiedzę odświeżać.
Ze szkół dużo osób wypadało Np. z powodu kłopotów. Szkoły dla dorosłych dają dla takich osób drugą szansę zdobycia zawodu. Dla normalnego społeczeństwa była też szansa (patologie, zagrożenia dla wszystkich)
Konieczność przekwalifikowania się we współczesnym życiu. Ludzie z powodu bezrobocia przekwalifikują się, aby mieć pracę
Zdano sobie sprawę z potencjału ludzkiego. Ludzie rozwijają się i mają możliwości zdobywania wiedzy do końca życia

Andragogodzy:

Nowles
Levinson
Helena Radlińska
Urbańczyk
Turos
Półturzycki

W II połowie XX wieku spośród nauk o wychowaniu wyłoniła się andragogika.

Pedagogika- „prowadzenie chłopca”= praca nad jego rozwojem

Pedagogika dorosłych- „prowadzenie chłopca dorosłych”= jest zbyt logiczna

Andragogika- „prowadzenie mężczyzny”

Pojęcie andragogika ma greckie pochodzenie. Terminem andragogika po raz pierwszy posługiwał się niemiecki pedagog w 1833r. Aleksander Kapp. Początkowo w Polsce po raz pierwszy posługiwała się Helena Radlińska.

Współczesne znaczenie andragogika wg Tadeusza Wujka:

Andragogika to nauka obejmująca szeroki krąg faktów i zjawisk związanych z formalnym i nieformalnym kształceniem młodzieży pracującej i dorosłych w systemie szkolnictwa dla pracujących i pozaszkolnych placówkach i instytucjach oświaty i kultury dorosłych, a także nie instytucjonalnej edukacji ustawicznej dorosłych.

Andragogika- wiedza teoretyczna

Oświata dorosłych- praktyka, organizowanie

Kształcenie formalne:

Prowadzące do dyplomu;
Daje uprawnienia do określonego zawodu;
Są określone wymagania do ukończenia kształcenia;

Kształcenie nieformalne:

Bezinteresowne zdobywanie wiedzy, umiejętności;
Uczestnictwo w formach, które nie dają nam uprawnień do wykonywania danego zawodu;

Osoba dorosła:

Nie sam wiek decyduje, ale forma kształcenia

Struktura andragogiki wg Tadeusza Wujka (działy):

Andragogika ogólna
Teoria wychowania dorosłych
Dydaktyka dorosłych

Andragogika edukacji kulturalnej
Andragogika porównawcza
Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej

Warunki bycia dyscypliną naukową:

Przedmiot badań:

Edukacja młodzieży pracującej i ludzi dorosłych rozumiana jako obu procesów obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielo staranie pojmowaną działalność.

Zadania badawcze:

Zadania polegają na uzyskaniu odpowiedzi jak zachodzą procesy kształcenia i wychowania człowieka w dorosłości:

Wykrywanie zależności między zjawiskami wychowawczymi;
Dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcenia rzeczywistości wychowawczej i edukacyjnej dorosłych;

Terminologia:

Cele kształcenia: likwidacja analfabetyzmu

Terminologia „dorosłość” termin najważniejszy. Trzy podstawowe podejścia- co literaturze andragogicznej odnajdujemy dotyczą definiowania dorosłości (ujmowania):

Dorosłość jako stan społeczny człowieka:

Wg Szewczuka:

Dorosłym jest człowiek na tyle ukształtowany, że może być samodzielnym podmiotem działalności gospodarczej i społecznej.

Wg Mościckiej:

Człowiek dorosły to jednostka zdolna do samodzielnego zapewnienia sobie bytu i wykonywania zadań społecznych.

Wg Wernera:

Człowieka dorosłego charakteryzuje się m.in. niezależność ekonomiczna, odpowiedzialność, wypełnienie obowiązków rodzinnych i aktywne uczestnictwo w życiu kraju

Wg Tyszkowej:

Dorosłość to część cyklu życia jednostki, która następuje po zakończeniu procesu wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu (jednostka) do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Jej początki przypada między 18-22 r. ż. I obejmuje całą egzystencję łącznie ze starością.

Traktuje dorosłość jako proces rozwoju psychicznego. Proces rozwojowy jednostki w różnych jej wymiarach: postawy, dyspozycjach, cechach.:

Teoria wg Knowlesa:

Wyróżnił 15 wymiarów rozwojowych osobowości
Stwierdził, że lista nie jest zamknięta
Dojrzałość w każdym z tych wymiarów może być osiągana w różnym czasie
W niektórych wymiarach można w ogóle nie osiągnąć dorosłości, nie znaczy to, ze dorośli nie jesteśmy
W pewnym wymiarze jedni osiągają dorosłość, wcześniej a inni później. Osiąganie dojrzałości w jakimś wymiarze następuje w ludzi w różnym wieku.

Rodzaje wymiarów:

Wymiar dojrzewania od zależności do autonomii
Wymiar, że dojrzewamy od powierzchownych związków do głębokich związkó
Wymiar dojrzewania od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego zakresu odpowiedzialności
Wymiar od egoizmu do altruizmu

Dorosłość jako proces społeczno- kulturowy:

Dorosłość traktowana jest jako proces rozwoju fizycznego, psychicznego i kulturowego, obejmujący całe życie człowieka. Kryterium miarą dorosłości jest zdolność człowieka do kreowania swojego życia, tak aby wypełniał stawiane wobec niego oczekiwania społeczne i aby dawało mu to poczucie sensu, egzystencji.

Oświata dorosłych wg Okonia:

Działalność, której celem jest zapewnienie dorosłym i pracującej młodziezy wykształcenia ogólnego bądź zawodowego oraz rozwinięcie i zaspokojenie ich potrzeb kulturowych. Formy: szkolne, pozaszkolne (inne, które nie są szkołami).

Wychowanie dotyczy: cech kierunkowych osobowości: postaw, woli, cech charakteru. Kształcenie dotyczy: cech instrumentalnych, wiedzy i umiejętności.

Samowychowanie wg Zofii Matulki:

Samodzielne kształcenie własnej woli, wypracowanie postaw, kształtowanie przeżyć estetycznych i rozwoju fizycznego.

Samowykształecnie:

Proces mający na celu samodzielne czyli bezpośredniego kierownictwa nauczyciela, przyswajanie sobie informacji, umiejętności, sprawności intelektualnych i manualnych oraz ćwiczenie procesów poznawczych (myślenie, uwaga, pamięć).

Cechy procesu samokształcenia i samo wykształcenia:

Dobrowolność;
samodzielność: podmiot sam wyznacza cel. Treści, metody
Sam wyznacza tempo i czas
Dokonywanie samokontroli

Metodologia:

Metody badawcze:

Monografia-badanie instytucji
Badanie sondażowe- badanie zjawisk społecznych
Metoda indywidualnego przypadku
Eksperyment andragogiczny- badanie ludzi dorosłych
Metoda historyczno- porównawcza

Techniki badawcze:

Technika ankiety
technika socjometryczna
Obserwacja
Wywiad
Badanie dokumentów

Temat: człowiek dorosły jako istota rozwijająca się

Przesłanki , z których wnioskowano, ze osoby dorosłe nie powinny uczyć się:

Szwajcarki naukowiec Piaget stwierdził, ze ostatnie stadium rozwoju myślenia człowieka czyli stadium operacji formalnych osiągane jest do 15 r. ż (12-15 r. ż);

Wyniki testów inteligencji pokazały, że były one gorsze przez osoby średnie niż u młodzieży. Wyniki te wskazują, że inteligencja ma wymiar spadkowy, wywnioskowano, że każda zdolność człowieka wzrasta przez pewien okres życia, osiąga max i zaczyna powoli spadać. Stwierdzono również, że wiek osiągania max dla poszczególnych zdolności jest niejednakowy, ale bardzo rzadko występuje po 30. max występuje miedzy 20-30 lat.

Inteligencja płynna:

Z czym się rodzimy, bada rdzo szybko rośnie i obniża

Inteligencja skrystalizowana:

To co się rozwija podczas uczenia się i gromadzenia. Bardzo wolno się rozwija i osiąga max, a potem powoli maleje. Może nawet na starość rosnąć.

Stosowanie tych samych metod wobec młodzieży i ludzi dorosłych jest karygodne.

Psychologia rozwojowa zaczęła się rozwijać pod koniec XX wieku jako nauka. W tym czasie nauki przyrodnicze miały już dobry dorobek. Psychologia jako „świeża” dziedzina przyjęła pojmowanie rozwoju człowieka z biologii. Człowiek jest rozwinięty gdy jest zdolny do wydania potomstwa i rozwinięte ma wszystkie funkcje. Kończy się w wieku 19-22 r. ż.

rozwój człowieka w biologii:

zmiany w procesie ontogenezy polegające na rozroście i różnicowaniu się ciała przez doskonaleniu jego funkcji. Zmiany te prowadzą do osiągnięcia przez organizm dojrzałości, czyli jego formy dorosłej, zdolnej do rozrodu i opieki nad potomstwem. Posługiwała się „mocnym” modelem rozwoju.

Cechy charakterystyczne „mocnego” modelu rozwoju:

rozwój ma charakter etapowy, przechodzi przez kolejne stadia w ściśle określonym i nieodwracalnym porządku
rozwój prowadzi do uformowania postaci dojrzałej
osiąganie postaci dojrzałej oznacza w biologii kres rozwoju
rozwoju można mówić tylko w odniesieniu do takich zmian, które są powszechne, konieczne, nieodwracalne, przewidywalne i prowadzą do z góry określonego finału, czyli dojrzałości

nowa orientacja: psychologia rozwoju w ciągu całego życia odrzuciła „mocny” model rozwoju i zastąpiła „słabym” modelem rozwoju.

Założenia „słabego” modelu rozwoju:

Rozwój psychiczny ma podobieństwa z biologicznym, ale ma też różnice więc nie można ich utożsamiać;
Rozwój psychiczny może polegać na zmianach ilościowych i jakościowych obserwowalnych u wszystkich ludzi jak też u niektórych
rozwój psychiczny może mieć różne mechanizmy i różny przebieg. Nie musi zmieniać z góry ustalonego końca

Jest bardzo wiele definicji rozwoju człowieka. Wynika to, ze pojęcie rozwoju jest używane w wielu dziedzinach życia. Na gruncie psychologii jest wiele.

Szczepański wyróżnił 2 grupy definicji rozwoju człowieka:

Znajdują się definicje traktujące rozwój jako proces wszelkich zmian w strukturze i funkcjach. Proces rozwoju definiowany jest jako proces wszystkich zmian (gorsze, lepsze). Bez ich wartościowania, ze są to zmiany pozytywne.

Przykład : Levinson stwierdził, że rozwój człowieka polega na wielokrotnych przemianach struktury życia od narodzenia aż do śmierci. Struktura życia: podstawowy w danym okresie, etapie model aktywności i powiązań z otoczeniem.

Traktuje rozwój w kategoriach zmiany pozytywnej. Rozwój to proces doskonalenia, wzbogacania struktury i funkcji.

Przykład: wg Marynowicz- Hetki rozwój człowieka to ukierunkowany proces zmian zmierzających przez określone fazy do osiągnięcia wyższych form strukturalnych i funkcjonalnych. Rozwojowe to te, które są wartościowane dodatnio.

Sfery rozwoju (zakresy):

Biologiczny- dotyczy również zwierząt
Psychiczny
Społeczny
Kulturowy

Grupy czynników warunkujących rozwój:

Wrodzone, genetyczne to z czym przychodzimy na świat
Środowiskowe:

Wpływy środowiska przypadkowe, niezamierzone
Wpływy wychowania, zamierzone

3. Aktywność własna:

Zależy od ans samych, może być mniej lub bardziej samodzielna. W dorosłości jest najistotniejsza.

Temat: starość jako ostatnia faza dorosłości

Działy gerontologii:

Gerontologia eksperymentalna:

Możliwości
Gatunkowa długość życia

Gerontologia kliniczna

Choroby i ich leczenie

Gerontologia społeczna

Polityka społeczna
Prawo
Socjologia
Psychologia

Starość może być rozpatrywana z pktu widzenia indywidualnego i demograficznego.

Fazy starości wg WHO:

60- 75 r. ż starość początkowa
75-90 r. ż starość właściwa
90+ długowieczność

Pierwsze teorie o starości oznaczały, że ludzki organizm zużywa się.

Teoria ewolucyjna opiera się na 2 założeniach:

Żadna komórka nie może żyć wiecznie (musi albo podzielić się na 2 potomne lub umrzeć)
Im bardziej wyspecjalizowane komórki tym szybciej tracą zdolności do mitozy (komórki mózgu, serca)

Kryzysy starości:

Kryzys przejścia na emeryturę;
Kryzys pogorszenia warunków ekonomicznych
Kryzys utraty atrakcyjności zewnętrznej i zdrowia
Kryzys opuszczonego gniazda
Kryzys konieczności zmiany pobytu
Kryzys związany z wdowieniem
Kryzys samego siebie (poczucie niepotrzebne)
Kryzys przygotowania się do śmierci

Starość demograficzna:

Starzenie demograficzne polega na wzroście procentowego udziału osób starszych w danej populacji. Dotyczy krajów rozwiniętych Np. Europy, Japonii, USA.

Wg ONZ:

Ludzie starsi 65+ w danym kraju odsetek ludzi starszych wynosi powyżej 7% to społeczeństwo jest stare

Wg Edwarda Rosetta:

ludzie starzy to ludzie, którzy mają 60+ jeśli jest ich ponad 12%.

Państwo: Francja XIX w.

1966-1967-1968 w tym roku Polska zestarzała się

Przyczyny starzenia demograficznego: