OPERACJE GOSPODARCZE I ICH WPŁYW NA BILANS

Bilans jest syntetycznym zestawieniem wyrażonych wartościowo zasobów majątkowych (aktywów) i źródeł ich pochodzenia (pasywów) sporządzonym w określonej formie i na określony dzień.

Bilans zawiera następujące elementy składowe:

• Nazwa i adres jednostki sporządzającej bilans.

• Dzień bilansowy - to dzień, na jaki sporządzono bilans.

• Wyszczególnienie pozycji i grup aktywów z podaniem ich wartości.

• Wyszczególnienie pozycji i grup pasywów z podaniem ich wartości.

• Suma bilansowa aktywów i pasywów.

• Data i miejsce sporządzenia bilansu.

• Imię i nazwisko oraz podpisy: osoby sporządzającej bilans oraz kierownika (zarządu) jednostki.

Ogólna suma bilansowa aktywów powinna być równa ogólnej sumie bilansowej pasywów, ponieważ zasoby majątkowe (aktywa) mają określone źródła pochodzenia w pasywach. Zjawisko równości aktywów i pasywów określa się mianem zasady równowagi bilansowej. AKTYWA = PASYWA

NAZWA JEDNOSTKI ORAZ ADRES

Bilans sporządzony na dzień 31.12.2012r.

Lp.	Aktywa	Suma	Lp.	Pasywa	Suma
A. I. II. III. IV. V. B. I. II. III. IV.	AKTYWA TRWAŁE Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Środki trwałe Środki trwałe w budowie Zaliczki na środki trwałe w budowie. Należności długoterminowe Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe AKTYWA OBROTOWE Zapasy Materiały Półprodukty i produkty w toku Produkty gotowe Towary Zaliczki na towary Należności krótkoterminowe Należności od odbiorców Należności dochodzone na drodze sądowej Należności od pracowników Należności publicznoprawne Pozostałe należności Inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe aktywa finansowe Inne inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe		A. I. II. III. IV. V. B. I. II. III.	KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY Kapitał (fundusz) podstawowy, Pozostałe kapitały (fundusze) Zysk (strata) z lat ubiegłych Zysk (strata) netto Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania Kredyty i pożyczki Zobowiązania wobec dostawców Zaliczki otrzymane na dostawy Zobowiązania wekslowe Zobowiązania publicznoprawne (z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń) Zobowiązania wobec pracowników (z tytułu wynagrodzeń, poniesionych kosztów przez pracowników, np. podróży służbowej) Pozostałe zobowiązania Rozliczenia międzyokresowe
	SUMA BILANSOWA AKTYWÓW			SUMA BILANSOWA PASYWÓW

…………………………… ………………………………….. …………………………………..

Data i miejsce Imię i nazwisko oraz podpis Imię i nazwisko oraz podpis

sporządzenia bilansu osoby sporządzającej bilans kierownika (lub zarządu) jednostki

Operacją gospodarczą nazywamy udokumentowane fakty, zdarzenia gospodarcze dające się wyrazić wartościowo, powodujące zmiany w stanie aktywów i pasywów jednostki oraz wpływające na wynik finansowy.

Przykładem operacji gospodarczych jest zakup towarów, maszyn, środków transportu, wypłata zaliczki pracownikowi, sprzedaż wyrobów gotowych.

WSZYSTKIE OPERACJE GOSPODARCZE SA ZDARZENIAMI GOSPODARCZYMI, ALE NIE WSZYSTKIE ZDARZENIA GOSPODARCZE SĄ OPERACJAMI GOSPODARCZYMI.

Operacje gospodarcze można klasyfikować według różnych kryteriów:

• Ze względu na charakter operacji gospodarczej dzielimy je na:

- bilansowe (bezwynikowe), wywierające wpływ na składniki bilansu,

- niebilansowe (wynikowe), które wpływają bezpośrednio na wynik finansowy.

Przykładem operacji gospodarczej, której skutkiem są zmiany wartości składników bilansów jest zakup towarów za gotówkę. W wyniku tej operacji następuje zwiększenie składników rzeczowych aktywów obrotowych i jednocześnie zmniejszenie środków pieniężnych w kasie.

• Ze względu na wypływ, jaki operacje gospodarcze bilansowe wywierają na składniki bilansu, rozróżniamy cztery ich typy:

1. Operacje gospodarcze wywołujące zmiany wyłącznie w aktywach bilansu, powodując zwiększenie jednego składnika aktywów, przy równoczesnym zmniejszeniu innego składnika aktywów. W tej sytuacji suma bilansowa aktywów nie ulega zmianie.

Przykładem tego typu operacji jest zakup 2-letnich obligacji Skarbu Państwa za gotówkę.

Operacja ta spowoduje dwie następujące zmiany:

- zwiększenie składnika aktywów „Inwestycje długoterminowe”

- zmniejszenie składnika aktywów „Kasa”

2. Operacje gospodarcze wywołujące zmiany wyłącznie w pasywach bilansu, powodując zwiększenie jednego ze składnika pasywów przy równoczesnym zmniejszeniu innego składnika pasywów. W tej sytuacji suma bilansowa pasywów nie ulega zmianie.

Przykładem tego typu operacji jest spłata zobowiązania wobec dostawców, z pobranego na ten cel kredytu bankowego.

Operacja ta spowoduje dwie następujące zmiany:

- zwiększenie składnika pasywów „Kredyty bankowe”

- zmniejszenie składnika pasywów „Zobowiązania wobec dostawców”

3. Operacje gospodarcze wywołujące jednoczesne zmiany w aktywach i pasywach bilansu, powodując zwiększenie jednego składnika aktywów i jednego składnika pasywów. W tej sytuacji suma bilansowa aktywów i pasywów ulega zwiększeniu o kwotę operacji, lecz nie narusza równowagi bilansowej.

Przykładem tego typu operacji jest zakup materiałów od dostawcy z odroczonym terminem płatności.

Operacja ta spowoduje dwie następujące zmiany:

- zwiększenie składnika aktywów „Towary”

- zwiększenie składnika pasywów „Zobowiązania wobec dostawców”

4. Operacje gospodarcze wywołujące jednoczesne zmiany w aktywach i pasywach bilansu, powodując zmniejszenie jednego składnika aktywów i jednego składnika pasywów. W tej sytuacji suma bilansowa aktywów i pasywów ulega zmniejszeniu o kwotę operacji, lecz nie narusza równowagi bilansowej.

Przykładem tego typu operacji jest zwrot dostawcy przed zapłatą części zakupionych materiałów z powodu wad jakościowych.

Operacja ta spowoduje dwie następujące zmiany:

- zmniejszenie składnika aktywów „Materiały”

- zmniejszenie składnika pasywów „Zobowiązania wobec dostawców”

Należy podkreślić, że: każda bilansowa operacja gospodarcza wywiera wpływ na dwa składniki bilansu i powinna być zapisana w dwóch składnikach bilansu, wszystkie typy zaksięgowanych operacji nie powodują naruszenia równowagi bilansowej.

W skrócie:

1. Operacje aktywne A+ A-, powoduje zmianę w strukturze aktywów, nie biorą w niej udziału pasywa, nie zmienia się suma bilansowa.

2. Operacje pasywne P+ P-, powoduje zmianę w strukturze pasywów, nie biorą w niej udziału aktywa, nie zmienia się suma bilansowa.

3. Aktywno-pasywna zwiększająca A+ P+, powoduje zmiany w strukturze A i P, oraz wzrost sumy bilansowej.

4. Aktywno-pasywna zmniejszająca A- P-, powoduje zmniejszenie sumy bilansowej.

KONTO KSIĘGOWE I ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT BILANSOWYCH

Konto księgowe to specjalne urządzenie księgowe służące do księgowania zmian zachodzących w składnikach bilansu oraz w elementach wpływających na wynik finansowy.

Elementy składowe konta:

1. Nazwa konta.

2. Dwie przeciwstawne strony konta.

Nazwa konta - dopasowana jest do treści ekonomicznej księgowanych na koncie operacji gospodarczych.

Strony konta:

1. Lewa, którą nazywamy Debet (Dt) lub Winien (Wn),

2. Prawa, którą nazywamy Credit (Ct) lub Ma.

Księgowanie operacji gospodarczej na danym koncie polega na dokonaniu zapisu kwoty operacji gospodarczej po odpowiedniej stronie konta, tj. po stronie debetowej lub po stronie kredytowej.

Dokonane zapisy kwot operacji gospodarczych po danej stronie konta określa się następująco:

Po zaksięgowaniu operacji gospodarczych oblicza się obroty konta.

Obrót konta jest to suma kwot wszystkich operacji gospodarczych zaksięgowanych po stronie debetowej lub po stronie kredytowej.

Rozróżniamy dwa rodzaje obrotów, których nazwy zależą od strony konta, po której sumuje się kwoty operacji gospodarczych:

1. Obrót debetowy (Winien) jest to suma kwot operacji zapisanych po stronie debetowej konta,

2. Obrót kredytowy (Ma) jest to suma kwot operacji zapisanych po stronie kredytowej konta.

Saldo konta jest to różnica między sumą obrotów konta.

Rozróżniamy dwa salda konta:

1. Saldo debetowe (Winien) konta na miejsce wówczas, gdy obrót debetowy jest większy od obrotu kredytowego,

2. Saldo kredytowe (Ma) konta występuje, gdy obrót kredytowy jest większy od obrotu debetowego.

Podsumowując, nazwa konta salda pochodzi od nazwy strony konta, która wskazuje większy obrót.

Czynności związane z funkcjonowaniem konta:

1. Zakładanie konta - wpisywanie nazwy konta lub symbolu zgodnie z zakładowym planem kont,

2. Otwarcie konta - wpisywanie kwoty salda początkowego z bilansu. Gdy brak jest w bilansie początkowym salda danego konta, to otwarcie konta ogranicza się do zaksięgowania pierwszej operacji gospodarczej,

3. Księgowanie operacji gospodarczych - zapisywanie kwoty operacji gospodarczej po odpowiedniej stronie konta,

4. Zamknięcie konta - obliczanie i wpisywanie obrotów (obrotu) konta, salda (sald) konta,

5. Zbilansowanie obrotów konta - ostateczne podsumowanie konta i podkreślenie podwójną kreską.

Przykłady:

Obliczanie obrotów konta

Obliczanie sald kont

Obliczanie sald kont w przypadku występowania jednego z obrotów

Zamknięcie kont

Układ graficzny konta zależy od zastosowanej techniki księgowości. Najczęściej są to konta w formie:

1. Paginowanej (jednostronnej tabeli),

2. Foliowanej (dwustronnej tabeli).

Każdy zapis księgowy składa się z następujących elementów:

1. Data dokonania zapisu księgowego (operacji gospodarczej),

2. Numer i rodzaj dokumentu będącego podstawą księgowania,

3. Treść zapisu - zwięzła treść ekonomiczna księgowanej operacji gospodarczej,

4. Kwota zapisu.

ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT BILANSOWYCH

Rozróżniamy następujące konta bilansowe:

1. Aktywów („Środki trwałe”, „Materiały”, „Rachunek bieżący” itd.),

2. Pasywów („Kapitał zakładowy”, „Zobowiązania wobec dostawców”, „Kredyty bankowe” itd.)

3. Aktywno-pasywne.

Nazwy kont bilansowych nadaje się na podstawie nazw poszczególnych pozycji bilansowych.

Zasady funkcjonowania konta aktywów

Zasady funkcjonowania konta pasywów

REJESTRACJA OPERACJI GOSPODARCZYCH

Operacje gospodarcze księgowane są na kontach bilansowych zgodnie z zasadą podwójnego zapisu, która polega na: Księgowaniu operacji gospodarczych na dwóch różnych kontach. Księgowaniu operacji gospodarczych po przeciwnych stronach dwóch kont, Księgowaniu operacji gospodarczych na dwóch kontach tej samej kwoty operacji.

Relacja, jaka występuje między kontami w wyniku rejestracji zdarzeń zgodnie z powyższą zasadą, nazywa się korespondencją kont.

CYKL CZYNNOŚCI: OD BILANSU POCZĄTKOWEGO DO BILANSU KOŃCOWEGO

Prace księgowe obejmują pewne etapy następujące jeden po drugim.

ETAP 1. Sporządzenie bilansu otwarcia.

Prowadzenie księgowości rozpoczyna się od sporządzenia bilansu początkowego, czyli ustalenia rzeczywistego stanu aktywów i pasywów jednostki na określony dzień.

Zasada ciągłości bilansowej wyraża się tym, że bilans końcowy ubiegłego okresu sprawozdawczego jest bilansem początkowym na początek nowego okresu sprawozdawczego.

ETAP 2. Otwieranie kont bilansowych na początek okresu sprawozdawczego.

Podstawą do otwarcia kont jest bilans początkowy.

Otwarcie kont to przemieszczenie poszczególnych składników aktywów i pasywów z bilansu na właściwe konta.

Otwarcie kont bilansowych pozycjami z bilansu początkowego polega na zapisaniu kwot poszczególnych składników bilansu w następujący sposób: Składniki aktywów bilansu po stronie debetowej odpowiednich kwot aktywów, Składniki pasywów bilansu po stronie kredytowej odpowiednich kwot pasywów. Jest to tzw. zasada otwarcia kont bilansowych.

Otwieranym kontom bilansowym nadaje się analogiczne lub zbliżone nazwy poszczególnych pozycji bilansowych.

Kwoty poszczególnych pozycji bilansowych, zapisane na otwieranych kontach, są saldami początkowymi (Sp) tych kont.

ETAP 3. Księgowanie operacji gospodarczych. Sumowanie obrotów kont.

W celu bieżącej ewidencji operacji gospodarczej wykorzystuje się konta otwarte na podstawie bilansu początkowego.

Po zarejestrowaniu w danym okresie sprawozdawczym (roku) wszystkich zmian w stanie składników aktywów i pasywów, każde konto podkreśla się, a następnie podlicza obroty tych kont.

ETAP 4. Zestawienie obrotów i sald.

Po zaksięgowaniu w danym okresie sprawozdawczym wszystkich operacji gospodarczych, należy sprawdzić prawidłowość otwarcia kont i dokonanych na nich zapisów księgowych. Potwierdzeniem tej prawidłowości jest równowaga między ogólną sumą obrotów Dt a ogólną sumą obrotów Ct wszystkich kont.

Równowagę na kontach sprawdza się na podstawie sporządzonego zestawienia obrotów i sald.

Czynności obowiązujące podczas sporządzania zestawienia obrotów i sald:

1. Wpisanie nazw kont oraz obrotów Dt i Ct wszystkich kont, a następnie obliczanie ogólnych sum obrotów kont wykazanych w zestawieniu.

Jeśli ogólne sumy obrotów Dt i Ct kont są sobie równe, świadczy to o przestrzeganiu reguły podwójnego księgowania na kontach,

∑ obrotów Dt kont = ∑ obrotów Ct kont

2. Wpisywanie sald Dt lub Ct poszczególnych kont oraz obliczanie ogólnych sum sald kont.

Jeżeli ogólne sumy sald Dt i Ct kont są sobie równe, świadczy to o istnieniu równowagi bilansowej sald końcowych kont bilansowych aktywów i pasywów,

∑ sald Dt kont = ∑ sald Ct kont

3. zamknięcie zestawienia obrotów i sald - zbilansowane obroty I salda kont podkreśla się podwójną linią na znak ich wyrównania.

ETAP 5. Bilans końcowy.

Bilans końcowy (zamknięcia) jest to syntetyczne zestawienie wyrażonych wartościowo aktywów i pasywów jednostki, sporządzone w określonej formie, na ostatni dzień okresu sprawozdawczego.

Bilans końcowy sporządza się na podstawie sald końcowych obliczonych w zestawieniu obrotów i sald. Po sporządzeniu bilansu końcowego, przedkłada się go do zatwierdzenia przez kierownika (lub zarządu) jednostki.

ETAP 6. Zamknięcie kont.

Po sporządzeniu bilansu zamyka się konta księgowe zgodnie z zasadą zamknięcia kont bilansowych. Według tej zasady: Salda końcowe aktywów są zapisywane na właściwych kontach aktywów po stronie Ct, Salda końcowe pasywów są zapisywane na właściwych kontach pasywów po stronie Dt.

Salda końcowe kont wpisuje się po właściwej stronie konta na podstawie zestawienia obrotów i sald. Po zapisaniu sald końcowych następuje ostateczne podsumowanie kont i podkreślenie podwójną kreską na znak zbilansowania obrotów Dt i Ct.

TREŚĆ EKONOMICZNA SALD

Salda kont zawierają określoną treść ekonomiczną. Salda początkowe informują o stanie składników bilansu na początek okresu sprawozdawczego. Salda końcowe informują o stanie składników bilansu na koniec okresu sprawozdawczego.

POPRAWIANIE BŁEDNYCH ZAPISÓW NA KONTACH

Za pomocą zestawienia obrotów i sald można wykryć błędy, które powodują zachwianie równowagi obrotów Dt i Ct kont, tj.:

1. błędów księgowych powstałych przy otwieraniu kont, np.:

• niewpisanie salda konta,

• wpisanie błędnej kwoty salda na właściwej stronie konta,

• wpisanie prawidłowej kwoty salda po niewłaściwej stronie konta;

2. błędów popełnionych podczas księgowania operacji niezgodnie z regułą podwójnego zapisu, np.:

• zapisanie kwoty operacji na jednej stronie jednego konta,

• zapisanie kwoty operacji na tych samych stronach dwóch kont,

• zapisywanie różnych kwot tej samej operacji na właściwych stronach dwóch kont;

3. błędów arytmetycznych (rachunkowych) powstałych na skutek:

• nieprawidłowego zsumowania obrotów na kontach,

• nieprawidłowego wykazania obrotów kont w zestawieniu obrotów i sald,

• nieprawidłowego zsumowania ogólnych obrotów Dt i Ct w zestawieniu obrotów i sald.

Zestawienie obrotów i sald nie pomaga wykryć błędów księgowych, które nie wpływają na zachwianie równowagi obrotów Dt i Ct konto, tj,:

1. błędów popełnionych podczas księgowania operacji zgodnie z regułą podwójnego zapisu, np.:

• zapisywanie prawidłowej kwoty operacji na dwóch niewłaściwych stronach prawidłowych dwóch kont,

• zapisywanie prawidłowej kwoty operacji na jednym lub obu nieprawidłowych kontach,

• zapisywanie operacji na dwóch prawidłowych kontach po właściwych stronach, lecz w kwocie niezgodnej z kwotą dokonanej operacji,

2. błędów księgowych polegających na pominięciu księgowania dokonanej operacji.

Zapisy księgowe powinny być dokonywane w sposób staranny, czytelny i trwały ( nie można księgować ołówkiem). Dokładnych zapisów nie wolno zamazywać, np. korektorem, usuwać środkami chemicznymi itp.

Stwierdzone błędne zapisy na kontach można poprawić następująco:

1. Przez przekreślenie błędnego zapisu,

2. Przez wniesienie zapisu korygującego z pomocą storna,

3. Przez uzupełnienie brakującego zapisu w przypadku pominięcia księgowania operacji.

Ad. 1 Przez przekreślenie błędnego zapisu.

Przez przekreślenie poprawia się błędy powstałe podczas księgowania niezgodnego z zasadą podwójnego zapisu. W takim przypadku należy:

1. Przekreślić nieprawidłowy zapis i wpisać właściwy, zachowując czytelność błędnego zapisu,

2. Umieścić obok przekreślonego zapisu datę poprawki oraz skrót podpisu (parafę) na znak przyjęcia odpowiedzialności za dokonaną korektę błędu.

W ten sposób nie można poprawiać błędów powstałych przy prowadzeniu rachunkowości za pomocą komputera.

Ad. 2 Wniesienie zapisu korygującego z pomocą storna.

Za pomocą storna poprawia się błędy powstałe podczas księgowania zgodnego z zasadą podwójnego zapisu.

Storno jest to zapis korygujący, oparty na zasadzie podwójnego zapisu.

W praktyce stosowane są dwa rodzaje storna:

1. czarne,

2. czerwone.

Ad. 2a Storno czarne polega na dokonaniu zapisu korygującego przy wykorzystaniu liczb dodatnich.

Rozróżniamy storno czarne:

1. całkowite

2. częściowe

Storno czarne całkowite polega na dokonaniu zapisu korygującego po przeciwnych stronach kont, na których popełniono błąd. Po dokonaniu korekty należy zaksięgować zapis poprawny.

Za pomocą storna czarnego częściowego można poprawić błędy polegające na zaksięgowaniu:

1. Operacji tylko na jednym niewłaściwym koncie,

2. Kwoty niższej bądź wyższej od dokonanej operacji.

Poprawa błędów za pomocą storna czarnego powoduje sztuczne zawyżanie obrotów kont i zniekształcenie ich treści ekonomicznej. Z tego powodu storno czarne nie powinno być stosowane tam, gdzie obroty nie mogą być zawyżone, np. przy ewidencji wpływów środków pieniężnych do banku. Zamiast storna czarnego można zastosować storno czerwone, dzięki czemu uniknie się sztucznego zawyżania obrotów kont.

Ad. 2b Storno czerwone polega na dokonaniu zapisu korygującego na tych samych kontach i po tych samych stronach, na których był zapis błędny, za pomocą liczb ujemnych.

Dokonany zapis czerwony wyraża kwoty, które odejmuje się od sumy obrotów stosowanych kont.

ŁĄCZENIE I DZIELENIE KONTO KSIĘGI GŁÓWNEJ

Łączenie kont występuje wówczas, gdy liczba operacji gospodarczych księgowanych na kontach o tej samej lub zbliżonej treści ekonomicznej jest niewielka. W wyniku łączenia zamiast dwu lub większej liczby kont prowadzi się w ewidencji jedno konto.

---