Cele i metody badań kulturoznawczych:
metoda- usystematyzowany ciąg działań prowadzący do jakiegoś określonego celu.
Cechy (dobrej) metody: skuteczność, intersubiektywny charakter, kolejne kroki muszą być komunikowalne i powtarzalne, jasność, zrozumiałość
metody naukowe- powinny wykazywać zgodność ze stanem badań aktualnych
Metody pracy naukowej: porównawcza, analityczna, sondażowa, historyczno-genetyczna
Brak jest uniwersalnych metod badawczych ( np. analityczność wygląda w jednej inaczej, w drugiej inaczej)
NAUKA= ZBIÓR WSZYSTKICH DYSCYPLIN
-formalne (dedukcyjne) np. matematyka, logika
-empiryczne: a)przyrodnicze; b) społeczne
empiryczne- zajmują się światem, wiedzę czerpiemy z doświadczenia zmysłowego (kulturoznawstwo), odbieramy zmysłami
przyrodnicze-wiedzę czerpiemy z natury
społeczne- człowiek i świat wytworzony przez samego człowieka=KULTURA
Czynności, które uczeni wykonują: wybór problematyki badawczej, rozpisanie tematu na części składowe, stawianie hipotez, szukanie danych, weryfikacja,…
NAUKA1- TEORIA jako ogólny pogląd na człowieka, na świat, na zasady rządzące tym światem; systematyzuje nam świat, rzeczywistość. Tak rozumiana teoria jest czymś fundamentalnym.
NAUKA2- PROCES BADAWCZY. Badanie kultury musi mieć teorie aby ukazać, że temat jest ważny istotny, teoria jest drogowskazem
NAUKA3- FAKTY, TEORIE, MODELE czyli wytwory, które mają postać artykułów lub książek
Teoria kultury wpływa na proces badawczy i wpływa na rezultat, do którego dojdziemy, ważny jest tu wybór metody. Teoria wyznacza przedmiot naszego badania.
Nauką mogą być określone czynności np. wybór tematu pracy badawczej, rozpisanie tematu na różne części składowe, stawianie hipotez, szukanie zjawisk empirycznych, wyjaśnianie, uzasadnianie, weryfikacja.
Proces badawczy zawsze należy robić w jakiejś perspektywie z całą naszą wiedzą; dyskusje, spory.
Badacz kultury musi mieć teorię aby ukazać, ze temat jest ważny, istotny. Teoria to drogowskaz. Teoria kultury wpływa na proces badawczy i wpływa na rezultat do którego dojdziemy, ważny jest wybór metody. Teoria wyznacza przedmiot naszego badania, mówi, ze świat jest sferą chaotycznych zjawisk (badamy je metodami statysycznymi)
WYTWORY- np. KSIĄŻKA, ARTYKÓŁ. Wytwór okresu badawczego może być przedmiotem badania. Podobnie jest z TEKSTEM.
Element kultury-obiekt stworzony przez człowieka.
Zjawiska , które bada kulturoznawstwo to zawsze czynności{i elementy}, które mają cechy i znaczenie jakie nadał i m człowiek. POSIADAJĄ WSPÓŁCZYNNIK HUMANISTYCZNY.
Badania kulturoznawcze cechuje badanie konkretnego przedmiotu np. stół a nie wszystkich stołów
Spór Naturalizmu z antynaturalizmem
Naturalizm metodologiczny- posługiwanie się metodami w naukach o kulturze takimi, jak posługują się nauki o naturze
Należy posługiwać się odmiennymi metodami badawczymi- geneza stanowiska antynaturalistycznego (Niemcy)
Nauki przyrodnicze (Nomotyczne) zajmują się formułowaniem pewnych praw
Nauki o kulturze (Idiograficzne) to nauki opisowe.
Metody antynaturalistów:
- rozumienie verstehen w badaniu świata kultury należy się nim posługiwać, Wilhelm Dilthey rozumieć kogoś, czyli wczuć się w kogoś, zastosować metodę autobiograficzną, biograficzną. Np. biorąc wytwór kultury może być oczywistym, ze człowiek tworzy kulturę. Człowiek tworzy wytwory żeby zrozumieć , wczuć się w twórcę wytworu. Podobnie uważał Florian Znaniecki
Współczynnik humanistyczny- wytwory kultury; to odróżnia od świata przyrody, od jego wytworów; zjawiska, które bada kulturoznawstwo są to zawsze zjawiska czyjeś, mają cechy, jakie nadał im człowiek, posiadają współczynnik humanistyczny.
Wytwory kulturowe różnią się od przyrodniczych tym, że są wytworzone przez samego człowieka.
Interpretacja humanistyczna (Jerzy Kmita):
Humanistyczny (jako przydawka) stosuje się do 1. działań i 2.wytworów ludzkich. Nigdy do zjawisk przyrodniczych
3 procedury:
I. założenie o racjonalności działań ludzkich
II. opis sytuacji uczestników danej sytuacji
III. opis warunków początkowych
Założenie o racjonalności- dana osoba podejmuje takie czynności, które prowadzą do osiągnięcia przez nią przewidywanych wartości w danym miejscu i czasie
Zachowywać się racjonalnie to zachowywać się wg. norm
Stąd powstają DYLEMATY. Przykład działanie Antygony. „Pochować brata czy nie narażać się prawu?”
Interpretacja Humanistyczna sprawdza gdzie mamy do czynienia z dylematem, musimy się zdecydować na realizacje różnych wartości.
Wady interpretacji humanistycznej:
Nie zawsze zgodna ze swoim systemem wartościami, nie jest w życiu tak zawsze, często jesteśmy ograniczeni, indywidualizacja
1.Akceptacja przekonań i 2.Respektowanie przekonań wiążą się z Interp. Human.
1. wyznajemy jakieś wartości , pogląd i zawsze staramy się te wartości realizować (w sposób racjonalny)
2. respektuję, ze wartości religijne są ważne, ALE nie zgadzam się z nimi. <Zachowuję się jakbym się z nimi zgadzał>
Działanie nie racjonalne bo to narzucone przez kulturę. Ludzie często działają wobec sobie.
HERMENAUTYKA
Hermeneutyka- teoria interpretacji tekstów. Nazwa od Hermesa (objaśniającego cele i rozkazy boskie)
Interpretacja- zrozumienie
to rodzaj wyjaśnienia. Można interpretować ludzkie działanie. Ma charakter żywiołowy- nie stosuje się zwerbalizowanych sposobów postępowania.
Pogłębiona interpretacja- na określonych prawidłowościach. Charakter monologiczno- dedukujący czyli oparty na prawidłowościach dedukujących
Logiczna konsekwencja: jeśli A to musi po tym być B skoro dziś jest wtorek jutro będzie środa. Jest to niezawodny sposób interpretacji!!!
RELIGIA- spory o interpretację Biblii reformacja, przekłady Biblii na języki narodowe
PRAWO- interpretacja wykładni prawa
Wiek XIX- uniwersalna metoda interpretacji tekstów
Tekst:
1.może zawierać nowe, niezrozumiałe pojęcia, całe fragmenty tekstu, zdania
2.moze być zbiorem różnych tekstów
3.może zawierać z pozoru znane pojęcia
4. tekst jako system różnych znaczeń i odniesień utrwalony za pomocą pisma.
[KONTEKST HISTORYCZNY, SPOŁECZNY, KULTUROWY; zależny od tradycji ]
To my tworzymy z pomocą kategorii tekst: np. biorąc „Potop” do ręki określmy MY, że jest to powieść historyczna.
A.G. Gadamer, M. Heidegger
We własnych kategoriach pojęciowych, we własnym języku interpretujemy inne światy, wytwarzamy obrazy o charakterze hipotetycznym.
Pesymizm poznawczy AGNOSTYCZYM- nie da się poznać świata
Początki hermeneutyki łączy się z osobami: F.E.D. Schleiermachera i W. Dilthleya.
Ważniejsze założenia hermeneutyki:
akt interpretacji zmierza do odsłonięcia zakrytych znaczeń, których nie da się uchwycić wyłącznie w zewnętrznej warstwie tego co interpretowane,
podmiot i przedmiot interpretacji warunkują się nawzajem, tzn. dzieło czy badany problem już z góry determinują sposób, w jaki będą postrzegane, a odkrycie ich sensu jest też rozpoznaniem własnej postawy interpretującego wobec nich (zasada koła hermeneutycznego)
hermeneutyka nie jest jednoznacznie powiązana z jakąś metodologią, tę ostatnią określa konkretna sytuacja interpretacyjna: charakter dzieła, możliwości interpretatora, kontekst historyczno kulturowy itp.
Koło hermeneutyczne- każda interpretacja ma charakter kołowy.żeby zrozumić zdanie musimy odtworzyć kontekst.
Bronisław Malinowski „Argonauci Zachodniego Pacyfiku”
Jako pierwszy podał zasady badań terenowych:
-Rezultat badań bezstronny i szczerze przedstawiony
- badanie cierpliwe i sestymatyczne
- określenie celów i kryteriów
- dogodne warunki pracy (z dala od białych)
- metody zostają utrwalone
- codzienna i żmudna obserwacja
- próba wyczerpania wszystkich przypadków
Etnograf- uchwycenie tubylczego punktu widzenia= cel osateczy
W. Quine- krytyka metody Malinowskiego
Zasady:1. słowa rozpatrywane są w kontekście innych słów; 2.nie ma możliwości ustalenia zakresu słów
Malinowski to czołowy przedstawiciel funkcjonalizmu w antropologii społecznej. Funkcjonalizm powstał w opozycji do ewolucjonizmu. Dąży on do wyjaśniania zjawisk, faktów i procesów społecznych poprzez funkcje, jakie spełniają w kulturze danego społeczeństwa
WYJAŚNIENIE
Wyjaśnienie:
- naukowe(funkcjonalno- genetyczne)
*przyczynowo- skutkowe, czyli oddziaływanie przedmiotu (A) na przedmiot (B) [A musi być co najmniej nie późniejsze od wydarzenia B]
Hierarchizacja przyczyn: marginalne, mniej ważne i ważne.
Trzeba szukać pojedynczych przyczyn, które odnoszą się do danego wydarzenia.
Warunki niezbędne do tego, żeby zaszło zdarzenie: sprzyjające, konieczne, wystarczające
Kanony Milla
- funkcjonalne- mówi o prawidłowościach natury psychologicznej
Prawo równowagi psychicznej- ludzie muszą utrzymać stan równowagi psychicznej, aby normalnie funkcjonować.
Przywracanie stanu równowagi: realistyczny sposób, agresja przeniesiona
Jaką rolę dane działanie odgrywało w ramach szerszej struktury- wyjaśnienie funkcjonalne
KOMUNIKACJA KULTUROWA- jak się ludzie komunikują między sobą
SCHEMAT JACOBSONA:
NADAWCAKOMUNIKATODBIORCA
*kod
*kanał (kontakt)
*kontekst
Można przyporządkować pewne funkcje:
nadawca- f. emotywna
odbiorca- f. konatywna
komunikat- f. poetycka
kontekst- f. poznawcza
kanał- f. fatyczna
kod- f. metajęzykowa
f. poetycka- sposób zorganizowania tego komunikatu
f. fatyczna- pewne charakterystyczne zwroty
f. poznawcza-każdy komunikat mówi o czymś, odnosi się do jakiejś rzeczywistości
f. metajęzykowa- musi istnieć jakiś wspólny kod między nadawcą a odbiorcą.
f. konatywna- dany komunikat ma wywołać pewną reakcję, pewne stany u odbiorcy
John Austin , John Seatle
Zdania konstatujące- mówią o pewnych aspektach świata, oceniane prawda czy fałsz. Dziś świeci słońce.
Zdania performatywne- mówią o stanie świata, zmuszają do pewnych działań, nie mogą być oceniane pod kątem prawdziwości czy też fałszywości. Spełniają 3 funkcje: lokacyjną(mówi o stanie rzeczywistości), illokucyjną (możemy komuś coś sugerować, proponować), perlokucyjną(chcemy żeby coś, ktoś wykonał, pewne działania np. rzucił się do ucieczki)
Działania językowe- działania niejęzykowe BAchtin
- wyjaśnienie funkcjonalno- genetyczne
KULTURA = SZTUKA= jedna z dziedzin rzeczywistości, sfera wartości motywuje pewne działania, postępowanie człowieka, potrzebna jest wiedza dwojakiego rodzaju jak te wartości realizować, osiagać
Praktyka społeczna= ogół działań subiektywno- racjonalnych, różne dziedziny życia
Praktyka: polityczna, artystyczna, gospodarcza, religijna, edukacyjna
Jerzy Kmita definiuje kulturę jako system sądów normatywno- dyrektywnych, funkcjonujących we wszystkich praktykach społecznych. Kultura jest nad tym wszystkim. Odpowiada za kształt praktyk społecznych.
Sądy normatywne- sugerują co jest ważne, jak sięzachowywać powinni ludzie, jak działać, jakie mieć cele
Strefy kultury:
kultura techniczno- użytkowa
kultura symboliczna
Światopoglądy:
-mówią ludziom jaki jest ich ostateczny sens życia, w pewien sposób go narzucają
- pokazuje to Max Weber w dziele „Etyka protestancka a duch kapitalizmu”. Kraje, w których nie dominował światopogląd protestancki zostały daleko w tyle, kraje najbiedniejsze to kraje katolickie i prawosławne; bogate to kraje protestanckie
- światopoglądy odpowiadają za to, dlaczego niektóre kraje są biedne a inne bogate
- wyjaśnienie funkcjonalno- genetyczne:
*Porzucenie respektowanych zachowań na rzecz innych
*kryterium efektywności- osiągania różnych celów
*zostały porzucone sposoby na rzecz tych innych, lepszych
*sądy normatywno- dyrektwalne muszą być dostosowane do praktyk, które się zmieniają
METODA STRUKTURALISTYCZNA:
R. Barthesn uważa, ze wiele ludzkich utworów jest podwójnie zakodowanych. Trzeba potrafić je odkodować.
„Znak, znaczony, znaczący”- on podaje pare reguł określających te pojęcia. Każdy wytwór trzeba traktować jak system. Istotne jest wyśledzenie struktury, która kryje się za tych, co jest bezpośrednio dostrzegalne. Kulturę należy traktować w kategoriach binarnych opozycji. Poza poziomem bezpośrednio obserwowalnym jest głębsza sfera- opozycji binarnych. Ten podwójny kod trzeba uwzględnić, żeby móc zrozumieć przekaz.
MATERIAŁY DODATKOWE:
Nauka— autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników, prowadzi do powstania wiedzy naukowej dostępnej dla całej ludzkości. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.
Owoce nauki nie są ani dobre ani złe. Tylko od etycznej postawy badaczy oraz społeczeństwa zależy sposób ich wykorzystania. Badania nad naturą materii nieożywionej prowadzą nierzadko do powstania nowych innowacji w inżynierii. Wynalazki znajdują praktyczne zastosowanie w codziennym życiu, prowadząc do podniesienia jego jakości. Postęp naukowy dotyczący badań nad życiem, prowadzi do odkrywania nowych metod leczenia. Z drugiej strony niektóre narody wykorzystują innowacje naukowe do produkcji nowych rodzajów bardziej śmiercionośnej broni.
Pojęcie "nauka" w języku polskim jest znacznie szersze niż angielskie "science", które obejmuje jedynie nauki przyrodnicze. Osiągnięcia nauki oraz obraz świata, który ona buduje, stały się częścią kultury masowej. Ludzie z jednej strony wierzą we wszechmoc nauki, ale z drugiej strony obawiają się negatywnych skutków, zastosowania jej w złym celu. Naukowiec budzi szacunek jako osoba starająca się obiektywnie spoglądać na rzeczywistość. Jednocześnie istnieje negatywny stereotyp szalonego badacza w poplamionym fartuchu, który w mrocznym laboratorium przeprowadza podejrzane eksperymenty, aby wykraść naturze jej kolejną tajemnicę.
W opozycji do świata nauki posługującego się metodą naukową znajduje się pseudonauka (i paranauka), której przedstawiciele odrzucają takie podejście do prowadzania badań. Naukowcy wytykają im, że wykorzystują autorytet nauki, aby promować niesprawdzone hipotezy i domysły, które nie dają się zweryfikować naukowo.
PODZIAŁ TRAKCYJNY:
Systematyka tradycyjna dzieli nauki na
nauki formalne:
nauki ścisłe, czyli matematykę, logikę, nauki strukturalne;
nauki realne
nauki przyrodnicze, czyli nauki zajmujące się światem postrzeganym przez człowieka: fizyka, chemia, biologia, nauki o Ziemi, astronomia, medycyna teoretyczna, geografia...;
nauki inżynieryjne - tu podstawowa różnica między nauką i inżynierią polega na tym że ta druga zajmuje się tym jak budować i tym co już zbudowane.
nauki humanistyczne, zajmujące się człowiekiem i jego wytworami kulturowo-duchowymi: historia, antropologia kulturowa, filozofia, lingwistyka...;
nauki społeczno-ekonomiczne, zajmujące się społeczeństwem, jego organizacją, zmianami: antropologia, historia, geografia, politologia, stosunki międzynarodowe, ekonomia, socjologia, pedagogika, psychologia).
Metodologia
Zasady metodologii, będące sumą przemyśleń wypracowanych w ramach przedstawionych podejść, są z powodzeniem stosowane przez nauki ścisłe. Można zaryzykować twierdzenie, że tzw. twarde jądro nauki (a więc dziedziny tradycyjnie określane w świecie anglosaskim mianem science: fizyka, chemia, biologia i dziedziny pokrewne, ale także historia, czy lingwistyka) doskonale spełnia takie założenia metodologiczne. Problemy natomiast pojawiają się w naukach, które z jakiegoś powodu nie wypracowały właściwych mechanizmów oceny wiedzy, a także często, co za tym idzie, paradygmatu. Według Kuhna nauki te znajdują się w stanie przed-paradygmatycznym. Zwykle spowodowane jest to np. młodością danej dziedziny wiedzy, jak na przykład w wypadku socjologii, rozumianej jako nauka empiryczna oparta na rzetelnych badaniach statystycznych, której historia liczy ledwie niecałe dwieście lat (choć jej początki datowane są na prace Galtona).
Polityka i praktyka
Innymi powodami utrudniającymi rzetelne stosowanie metodologii nauk ścisłych może być zależność od polityki, chęć takiego przedstawiania wyników, jakby miały one ważne znaczenie, co zwykle pokrywa się z ogłaszaniem wyników jako rewolucyjnych, chęć dostępu do funduszy badawczych. Współczesne stosowanie w nauce zasad marketingu i reklamy, zapoczątkowane amerykanizacją nauki w początkach XX w. doprowadza często do mylenia popularności (w sensie: medialności) z rzetelnością czy znaczeniem wiedzy.
PARADYGMAT:
W Oxford English Dictionary paradygmat jest zdefiniowany jako wzorzec lub najogólniejszy model lub jako wzorcowy przykład. Termin ten jest używany w wielu naukach w powyższym sensie ale dotyczy tylko ich podstawowych założeń.
Paradygmat - w rozumieniu wprowadzonym przez filozofa Thomasa Kuhna w książce Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions) opublikowanej w 1962 r. - to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i pojęć tworzących paradygmat raczej się nie kwestionuje, przynajmniej do czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo - tzn. za jego pomocą można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi (historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.
Najogólniejszym paradygmatem jest paradygmat metody naukowej, jest to kryterium uznania jakiejś działalności za naukową.
Paradygmat od tzw. dogmatu odróżnia kilka zasadniczych cech:
nie jest on dany raz na zawsze - lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy;
może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce zwanych rewolucją naukową;
podważa sens absolutnej słuszności.
Dobry paradygmat posiada kilka cech, i m. in. musi:
być spójny logicznie i pojęciowo;
być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne;
dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami.
Antynaturalizm - kierunek w metodologii nauki przeciwstawiający się naturalizmowi, reprezentowanemu zwłaszcza poprzez tradycję myśli pozytywistycznej.
Antynaturalizm głosi postulat odmienności metod badań w naukach społecznych i humanistycznych od metod stosowanych na gruncie nauk przyrodniczych, które zostały przejęte od nauk ścisłych. Spór między naturalizmem a antynaturalizmem jest już dziś nieaktualny.
Reprezentanci (m.in.) Wilhelm Dilthey, Heinrich Rickert, Max Weber.
Naturalizm (fr. naturalisme) - kierunek w filozofii, którego celem jest wyjaśnienie rzeczywistości przyczynami naturalnymi, tłumaczący całość zjawisk działaniem praw przyrody.
Naturalizm metafizyczny postuluje zwrócenie całej uwagi na człowieka i jego dzieła, bliski humanizmowi. Naturalizm bliski jest antropocentryzmowi zaś jego główne prądy biorą się z odrzucenia Boga a ubóstwiania człowieka. Przejawia się w liberalizmie jak również w prądach nowożytnych.
Cechy naturalizmu posiadają:
realizm
koncepcja marksistowska
teoria Petrażyckiego
W filozofii kultury naturalizm to egzystencja, w której podstawowe wartości to przyjemność zmysłowa, życie w zdrowiu i dobrobycie. Stanowią one przeciwieństwo przykrości, choroby i śmierci. Najgorszą sytuacją jest jednak nie śmierć lecz życie w ciężkiej chorobie i nędzy, będąc zdanym na opiekę innych. Hierarchia wartości powoduje, że w naturaliźmie zezwala się na eutanazję (śmierć jest lepsza od cierpienia) oraz aborcję (dobrobyt ważniejszy od życia), a także wszelkie inne działania poprawiające jakość życia (np. eksperymenty na embrionach). Jej przeciwieństwem jest transcendentalizm.
Transcendentalizm - nurt filozofii amerykańskiej zapoczątkowany między innymi przez R.W. Emersona i H.D. Thoreau. Głosi ideę równości, niezależności oraz samodzielności. Podkreśla autonomiczność każdego człowieka w dochodzeniu do prawd moralnych, duchowych oraz społecznych. Za pierwszy tekst traktujący o transcendentalizmie, uważany jest "Self-Reliance" Emersona. Jego samego uważa się za prekursora ruchu.
Transcendentalizm skupia się na doświadczeniu jednostki, głosząc, że człowiek jest pewien tego, czego sam w życiu doświadczył, bądź do czego sam doszedł. Narzucone z góry wartości mogą być i często są nieodpowiednie dla każdej jednostki. Transcendentalizm zatem sprzeciwia się niejako uniwersalizmowi pojęć i wartości. We wczesnym stadium Transcendentalizm Emersona odrzucał "boskość", jednak z czasem skłonił się ku wyższej istocie, ale w indywidualnym rozumieniu.
Transcendentalizm kładzie nacisk na świadomość własnych czynów, jak i na wyciąganie z nich wniosków i nauk.
Ruch ten mówił także, iż natura ma wielki, jeśli nie ostateczny wpływ na to, jak wygląda życie na Ziemi. Traktował siły natury, jako nadrzędne, nieskażone, ale i nieosiągalne ["Nature" Emersona].
Łączy racjonalizm (dusza, rozum, wola, uczucie; to co transcendentalne) i empiryzm (ciało, zmysły; to co immanentne).
W filozofii kultury egzystencja, cechująca się ofiarnością, dla której główne wartości to wartości duchowe, realizowane we wspólnotach duchowych, jak dom, ojczyzna, kościół, uważanych także za ołtarze ofiary. Zdolność do poświęceń oraz chęć wpływania na życie innych ludzi (sprawowania kontroli) sprawia, że nurt ten przeciwstawia się eutanazji i aborcji. Jest przeciwieństwem naturalizmu.
Współczynnik humanistyczny - postawa metodologiczna, określająca nastawienie badawcze względem przedmiotu badań. Twórcą tego podejścia jest polski socjolog Florian Znaniecki. Koncepcja ta mieści się w teoretyczno-metodologicznej orientacji nazywanej socjologią humanistyczną. Ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających. Innymi słowy, badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych.
Mianem współczynnika humanistycznego określa się cechę wszystkich wytworów ludzkich i społecznych (przedmiotów codziennego użytku, dzieł sztuki - "Obraz jest chaosem plam barwnych na płótnie" bez owego współczynnika); cecha ta to "posiadanie sensu" i "znaczenia" - wszystkie wytwory były już dane doświadczeniu (innym ludziom) i zdefiniowane, nadano im sens i znaczenie.
Koncepcje znaczeniowo zbliżone do współczynnika humanistycznego: rozumienie (Verstehen) Maxa Webera, wczuwanie (Einfuehlung) Wilhelma Dilthey'a, empatia Stanisława Ossowskiego.
Hermeneutyka (gr. hermēneutikòs- dotyczący objaśniania) to
dział teologii chrześcijańskiej zajmujący się interpretacją Biblii.
w filozofii, nauka, sztuka, umiejętność interpretacji tekstów literackich i źródeł historycznych, a w szerszym znaczeniu, także wszelkich treści symbolicznych. Wraz z poetyką i retoryką tworzy swoisty kanon filologiczny. Tak bowiem jak retoryka chce służyć sztuce mówienia, a poetyka sztuce poetyckiej i jej ocenie, tak też hermeneutyka służy sztuce rozumienia i interpretacji wytworów kulturowych, jak język, tekst, słowo. Ujęta w związku z teorią poznania (epistemologia) i metodyką nauk humanistycznych (metodologia), hermeneutyka u Heideggera i Gadamera stała się ogniwem łączącym filozofię z rozumieniem egzystencji, głównym składnikiem ontologicznej struktury rozumienia jako takiego.
Hermeneutyka filozoficzna rozwinęła się w XIX wieku za sprawą Ernsta Schleiermachera pod wpływem protestanckich i wcześniejszych interpretacji Pisma Świętego. W pełni rozwinęła się w okresie tzw. przełomu antypozytywistycznego, szczególnie u Wilhelma Diltheya. W wieku XX rozwijali ją przede wszystkim Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer i Paul Ricoeur. Dla dzisiejszej hermeneutyki kluczowe są pojęcia rozumienia i przyswojenia.
Ważniejsze założenia hermeneutyki:
a) akt interpretacji zmierza do odsłonięcia zakrytych znaczeń, których nie da się uchwycić wyłącznie w zewnętrznej warstwie tego, co interpretowane,
b) podmiot i przedmiot interpretacji warunkują siebie nawzajem, tzn. dzieło czy badany problem już z góry determinują sposób, w jaki będą postrzegane, a odkrycie ich sensu jest też rozpoznaniem własnej postawy interpretującego wobec nich (zasada tzw. koła hermenetycznego),
c) hermeneutyka nie jest jednoznacznie powiązana z jakąś metodologią, tę ostatnią określa konkretna sytuacja interpretacyjna: charakter dzieła, możliwości interpretatora, kontekst historyczno-kulturowy itp.
METODA MEUMANA (odnośnie do tematu Dithleya, Znaniewskiego)
METODY OBSERWACYJNE METODY EKSPERYMENTALNE
Metoda wczuwania się w życie psychiczne- obserwacja zachowania, staramy się drogą domysłu odtworzyć obraz życia psychicznego dziecka Eksperyment dla zbadania ilościowego właściwości psychicznych
Metoda przypomnień przeżyć- wyjaśniamy Eksperymentalna metoda, mająca na celu met. Wychowania i nauczania,
Metoda porównawczo - rozwojowa przypomnienie objawów życia Eksperyment odnoszący się do kształcenia osoby, wytwarzania pewnych cech.
Metoda badania wytworów dziecięcych - rysunki, wypracowania.( W Polsce S.Szuman zapoczątkował tą metodę).
Agnostycyzm poznawczy to pogląd filozoficzny polegający na przyjęciu niemożności pełnego, rozumowego lub empirycznego ustalenia prawdziwości kluczowych faktów z dziedziny teorii bytu, takich jak istnienie materii, Boga, czy nawet realności świata zewnętrznego. Agnostycyzm poznawczy w odróżnieniu od agnostycyzmu religijnego nie musi stać w ostrej sprzeczności z religiami — głosi tylko, że religie to kwestia pozarozumowej wiary. Wiara nie jest pozarozumowa, może być budowana i podtrzymywana na drodze rozumowania przy użyciu indywidualnego sumienia, ale wg agnostycyzmu poznawczego człowiek nie ma zmysłów i narzędzi do jej ostatecznych rozstrzygnięć. Immanuel Kant przeczy poznawalności kategorii „rzeczy samych w sobie”, David Hume podawał w wątpliwość możliwość poznania praw związków przyczynowo-skutkowy
Willard Van Orman Quine (ur. 25 czerwca 1908, zm. 25 grudnia 2000) - jeden z najwybitniejszych amerykańskich filozofów XX wieku. Zajmował się logiką, filozofią analityczną oraz ontologią.
W "Dwóch dogmatach empiryzmu" Quine przedstawił swój pogląd zwany holizmem. Wyszedł on od problemu rozróżnienia zdań analitycznych i syntetycznych i po dłuższej analizie doszedł do wniosku, że taki podział jest przyjęty dogmatycznie. Drugim dogmatem jest redukcjonizm, czyli próba sprowadzenia każdego sensownego wyrażenia do doświadczenia. Aby zapobiec tym dogmatom Quine proponuje holizm. Uważa on, że nasze wypowiedzi są konfrontowane z doświadczeniem nie jako pojedyncze zdania, lecz jako zbiór wypowiedzi. Zatem język i doświadczenie współtworzą naukę jako całość. Teoria to pewnego rodzaju sieć, która swoją zewnętrzną stroną graniczy z doświadczeniem, w centrum natomiast znajdują się prawa logiki. Zmiana wartości prawdziwościowej jednego zdania pociąga za sobą zmiany innych zdań.
Ciekawym problemem w filozofii Quine'a jest kwestia przekładu. Stawia on tezę o niezdeterminowaniu przekładu, która traktuje język jako teorię, która cechuje się niedostatecznym zdeterminowaniem przez dane empiryczne. Zdaniem Andrzeja Zabłudowskiego teza ta jest niespójna z behawiorystyczną semantyką Quine'a, w której znaczenia wyznaczane są wyłącznie przez bodźce zmysłowe i reakcje widoczne w zachowaniu, gdyż niezdeterminowania w takiej "wegetariańskiej" semantyce nie daje się w ogóle uchwycić.
Quine na gruncie nominalizmu krytykował korzystanie z logik modalnych oraz postulował eliminację zdań intensjonalnych (w jego terminologii: "zdań o nieprzejrzystej referencji") z teorii naukowych. Przyjmował jednak istnienie liczb naturalnych i zbiorów. Kryterium istnienia według Quine'a to bycie zmienną związaną przez kwantyfikator.
Kanony Milla
- sformułowane przez Johna Stuarta Milla w 1843 roku tzw. schematy wnioskowania indukcyjnego. Zgodnie z intencją autora, kanony miały pomóc w rozwiązaniu problemu indukcji. Pozwalają ustalić związki przyczynowe między występowaniem zjawisk różnego rodzaju. Mill zdefiniował następujące kanony:
kanon jednej zgodności - dotyczy związków pomiędzy przyczyną a skutkiem danego zjawiska
kanon jednej różnicy - ma miejsce wtedy, kiedy możemy wskazać warunki niezbędne do zaistnienia danej sytuacji
kanon zmian towarzyszących - możemy zastosować wówczas, kiedy zaobserwujemy zmiany w natężeniu zjawiska w zależności od sytuacji towarzyszących
kanon zgodności i różnicy
kanon reszty
RORTY (od neopragmatyzmu)
Z rezerwą odnosił się do tradycyjnych kategorii prawdy, wiedzy i obiektywności. Istotnym terminem u Rorty'ego jest "przygodność". Odnosi się ona do takich kwestii, jak język, jaźń, czy społeczeństwo liberalne. Pojęcie "przygodności" ma wskazywać na indywidualność, różnorodność, brak możliwości stworzenia jednej metafizyki, która by wszystko obejmowała. Na gruncie tego terminu Rorty tworzy koncepcję "liberalnej ironistki", czyli kogoś takiego, kto stawia czoło przygodności, w szczególności tej zawartej we własnych przekonaniach. "Liberalna ironistka" jest historycystką i nominalistką, dzięki czemu może porzucić wszelkie metafizyczne próby odniesienia się, za pomocą języka, do jakiejś istoty rzeczy. Z tym natomiast wiąże się koncepcja tworzenia własnego języka metafor. Taki pogląd wymusza podejście liberalne - każdy może używać języka jakiego chce. "Liberalna ironistka" ma dystans do swej wizji świata, która jest tylko jedną z wielu możliwych. Posiada świadomość, że niekoniecznie jest bliżej rzeczywistości niż inne.
Problemami pragmatyzmu zajął się Rorty analizując wcześniejszych twórców tej teorii, między innymi Charlesa Peirce'a, Johna Deweya i Hilarego Putnama. Jego idee głównie nawiązywały do wyzbycia się metafizyki z filozofii i stworzenia liberalnego społeczeństwa, gdzie każdy mógłby rozwijać własne intelektualne zdolności. To wiąże się z kwestią humanitarnej polityki.
W polityce był autorytetem dla umiarkowanej lewicy amerykańskiej i jako przeciwnik prawicy religijnej krytykował interwencje USA w Iraku i Wietnamie. Dobrobyt Zachodu po II wojnie światowej uznawał za najlepszy okres w dziejach [1].
Mowa ciała, język ciała, komunikacja niewerbalna to zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu, wykształceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie (tak jak większość gestów - emblematów czy wiele wyrazów mimicznych).
Kiedy mówimy, że mamy "przeczucie" lub "niejasne odczucie", iż ktoś skłamał, tak naprawdę mamy na myśli, że mowa ciała nie idzie w parze ze słowami.
Istnieją co najmniej dwa źródła zróżnicowania przekazów niewerbalnych - normy kulturowe i indywidualne doświadczenia człowieka. Generalnie kobiety są lepszymi od mężczyzn nadawcami i odbiorcami komunikatów niewerbalnych. Oceniane są więc jako bardziej wewnętrznie zgodne, bezpośrednie i ekspresyjne w porozumiewaniu się. Kiedy porównywano trafność interpretacji zachowań niewerbalnych obcych kobiet i mężczyzn, kobiety wykazywały znaczącą przewagę zwłaszcza przy odczytywaniu negatywnych komunikatów mężczyzn. Różnica w dokładności odczytywania komunikatów pozytywnych nie była taka duża. Ciekawe jest również to, że małżonki trafniej interpretują sygnały przekazywane im przez obcych mężczyzn niż niewerbalne komunikaty swoich mężów. Być może jest to związane z większą "uprzejmością" kobiet - gdy np. rozmówca chce coś ukryć, kobiety częściej "dają się nabrać", to znaczy okazują, że wierzą tej osobie, choć spostrzegają niespójność komunikatów. Kobiety, jeżeli popełniają błędy, mają skłonność do pomyłek w kierunku pozytywnym, mężczyźni - w negatywnym. Dokładność nadawania i umiejętność odbioru komunikatów niewerbalnych ma wpływ na zadowolenie z małżeństwa.