Pochodzenie i znaczenie gosp. bydła
1)Teoria monofiletyczna-bydło pochodzi od jednego przodka-tura-wiecej zwolenników tej teorii.
2)Teoria polifiletyczna-starsza-bydło pochodzi od dwóch przodków; tura małego i tura dużego.Od t. małego pochodzą rasy; pol. czer. i niem. czer.
Tury występowały na tereni Eur., Azji, pn Afryki i tam też zostały najwcześniej udomowione(8 tyś. lat temu).W Eur. 6 tyś.
Od tura oprócz bydła europejskiego pochodzi też lebu.(?).Po ich skojarzeniu otrzymuje się płodne potomstwo.
Bydło należy do pustorożców obok bawołów indyjskich indyjskich jaków.
Udomowienie tura zmienilo także jego sylwetkę zgodni z kierunkiem użytkowania(skory, potem mięso, wreszcie mleko).
Znaczenie gosp. chowu bydła
-bydlo chod. jest we wszystkich strefach klimatycznych i na wszystkich kontynentach,
-mleko, mięso-źródło pokarmu oraz cennych aminokwasów egzogennych, witamin, skł. mineralnych(Ca w mleku),substancje biologicznie czynne-hormony, enzymy(litr mleka pokrywa w 100% zapotrzebowanie na białko u dzieci).
Mleko przez około dwie godz. posiada właściwości bakteriostatyczne. W ciepłym mleku nie rozwijają się bakterie dzięki obecności lizozymu.
Na świecie występuje około 1279940 szt.bydła,ok.300 ras(większość to rasy lokalne.)Największe pogłowie bydła występuje w Indiach, Brazylii, krajach byłego ZSRR, USA, Chinach, Argentynie, Francji i Niemczech.
Światowym potentatem mleka jest UE.126 mln ton na rok. Światowa produkcja mleka(krowie, owcze, kozie, bawole, wielbłądzie) wynosi 585 mln ton rocznie.
-Skóry bydlęce - wykorzyst. do okrycia już dużo wcześniej niż mleko i mięso,
-Obornik- nawóz bydlęcy( w Afryce suszony jako opał).Jest to nawóz organiczny. Jedna krowa prod. rocznie 10 ton obornika w Polsce, w tym ok.100 kg NPN. Nawóz ten jest lepszy niż gnojowica bo nie zanieczyszcza wód,
-Siła robocza.
Światowe spożycie mleka - ok.90,8 kg /mieszkaniec /rok, wołowiny i cielęciny 9,5 kg. Obecnie spożycie mleka i wołowiny spada gł. w Afryce, Azji i Brazylii.
Pogłowie bydła w Polsce wynosi ogółem 5501000 szt. w tym 2903000 krów. Od dwóch lat poziom ten jest stały. W latach 80-tych utrata rynków zbytu na wsch. spowodował spadek pogłowia. Spada pogłowie ale wzrasta wydajność.
Wielkość pogłowia wzrasta w woj. kujaw-pomor., mazow. i podlaskim a maleje w małopol. , podkarm., świętokrz.
Ok.36% gospod. posiada 1-2 krowy , ok.15% to gosp. z 10-200 szt. i więcej. Przeciętna wielk. stada w Polsce to 2,6 szt. a bez gosp.1-2 krowich-5,2 szt. Takich gosp. Jest coraz mniej bo nieopłacalne. Rośnie ilość gosp.5-9 krowich i więcej.
W latach 70-tych w Polsce produkowano ok..16 mln l. mleka, w latach 90-tych produkcja ta zmalała do 11,5 mln.
Na 1-szym miejscu pod względem produkcji mleka są Niemcy, Francja, Anglia. Polska zajmuje 4 miejsce.
Wydajność mleczna krów ocenianych(kontrolowane ok.10% populacji) w Polsce rośnie od 94 r. i wynosi ok.,5728 kg/rok. Zawartość białka i tłuszczu także rośnie= 4,19 % tł. 3,3% białka. Najwyższa wyd.-rasa biało- czarna, najmniejsza czarno-biała.
W latach 80-tych spożycie mleka w Polsce wynosiło ok.290 l mleka /os/rok. Obecnie spadło do 200 l. Spożycie masła w latach 80-tych 9 kg/os., w 90-tych spadło do 4 kg/os ,teraz wynosi 4,5 kg.
Pogłowie bydła w Polsce stanowi 4,3% pogłowia w Europie , 0,5% pogłowia światowego. Produkcja żywca spadła z 1428 tys. ton w 90 roku do 710 tys. ton(bydło bez cieląt) Spadło też spożycie mięsa z 624 tys. ton do 302 tys. ton.
Konstytucja:
wg Kulszowa - charakter czynności życiowych życiowych charakter zwierzęcia które określaja jego reakcje na czynniki środow. (czynniki genet. i hodowlane kształtują fenotyp zwierz.
-swoisty sposób reagowania na czynniki środowiskowe.
Prof. Malsburg - szybkość przemiany materii zależy od wielkości i wieku komórki, jej wypełnienia wodą. Mierzył on aktywność procesów zach. w komór. Podzielił typy konstytuc. 1.drobnokomórkowe zw-typ oddechowy,
2.Duże kom.-typ trawienny
3.Wątłokomórkowe
Duerst (Dirst) -jego podział obowiązuje do dziś:
1.typ oddechowy:(respiratorus)-użytkowość mleczna,jaja
2. typ trawienny :użytk .mięsno-opasy, brojlery-odkładanie tłusz. i mięsa
Podział ten oparty jest o pokrój, wygląd zw.
Kuleszow wyróżnił 5 typów konstyt.
1 - ordynarny-gruba, nieelasty. skóra obfite umięśnienie, słabo rozwinięta tk.łączna i tł. Zw. Takie nie są pożądane w hodowli mlecznej i mięsnej.
2 - twardy - mocny szkielet ,zbita tk .kostna db rozwin .muskulatura, silne ścięgna ,elastyczna skóra ,zrównoważony system nerwowy, harmonijny rozwój tk., narządów. Zw. zdrowe, wytrzymałe, pożądane we wszystkich typach użytkowych.
3 - mocny -słabo rozw. tk. łączna i tł. ,wyraźne stawy i ścięgna. konie robocze, wyścigowe.
4 - surowa-(limfatyczna)-silnie rozw. tk .łączna, dużo tł. W tk. mięsnej, i podskórnej, cienki kościec, krótkie nogi, głowa lekka, mała, muskularne niewidoczne ścięgna, niewyraźne stawy. Obniżona płodność. Dominuje odkład. mięsa i tł. Nad prod. mleka
5 - delikatny -wąski tułów,cienkie kości, delikatna skóra, jednostronne, skrajne użytk.mleczne, u ras:Jerzey, Holsztynofryz (odmiany izraelskie i ameryk.) Zw. przerasowane -zbyt uszlachetnione
Podział Duersta
1. oddechowa - krowy użytk. mlecznej , opisane na trójkącie głowa tył kl. piersiowa w przekroju jajowata
głowa płaska, jajowata, żebra pod kątem ostrym w stosunku do kręgosłupa
duża poj. robocza klatki piersiowej, duża wydajność oddech , intensyw. przemiana materii
2.trawienna - klat. pier.w przekroju beczkowata,żebra pod kątem prost. w stos. do kręgosł. mała pojem. fizjolog, powol. przem. materii
Rasy bydła w Polsce
Bydło nizinne czarno-białe(fryzy)-mleczne
-poch. europ.
-rasa dominuje w Pol .i na świecie ponad 60% pogłow.ok.35%czerwone,5% czerw.-białe.
-wyst. na ter. całego kraju
-po wojnie wyst.w 3 odmianach:
1. czarno-białe pomorsk.
2. wielkopolskie
3. wojew. południowych
-pogłowie wyrów. krzyżując z rasami niem.
-jedno ciele na 10000 rodzi się czerw-białe(recesywne) częściej rodzą się jednomściste czerwone(dominujące)
-rasa rodzima czerwona ,ok. 1000 szt w Pol.-1%
-w USA preser. się krowy z domieszką czarnego- ciemny pigment w oku- chroni przed rakiem.
Bydło nizinne czerwono-białe
-rozprzest się w Polsce po II WŚ w miejsce czerwonego
-jest to bydło małe ,o małych przyrostach mniej pożądane
-obecnie stan. W Pol.-8%
Bydło simentalskie:
-biała głowa , reszta koloru kawy z mlekiem , nawet czerwone
-teren Sanoka ,Uszczyk
-rasa mleczna , mleczno - mięsna ,robocza - wszechstro .użytkow(r . Kombinowana
-do krzyż towarow .do prod.wołow.
-coraz b.powszechne , gł. Jako mięsne
-przerasowane , marna konstytu
Dawne rozm . ras w Polsce:
Użytkowanie krów mlecznych objęt. kontr .(ok. 10%)
Rasa |
Wyd. mlek |
% tł. |
% b-ka |
Czarno biała |
5244 |
4,14 |
3,28 |
Czerwono biała |
5382 |
4,04 |
3,33 |
simentalska |
4040 |
3,96 |
3,40 |
Pol czerw. |
3798 |
4,43 |
3,44 |
jersey |
4130 |
6,08 |
3,13 |
inne |
4298 |
5,07 |
3,56 |
Simentale- naj .zawart. kazeiny w mleku
Rasy jednostronnie mleczne
Do lat 80-tych w Pol wyst. Bydło kombinowane:
Jersey : bud . ciała sucha, kanciasta, z boku stożkowate można wpisać w trójkąt
Buhaje: cienka skóra, delikatna sierść .U krów na wymieniu grube żyły dają do 8000 kg za 305 dni laktacji.Płodność buhajów jest wyższa w stos. do ras mięsnych .
Holstein-Fresian- Hf-wysokonożne , większ wys. w kłębie , wyższ wydaj mleczna. Jest to skrajnie mleczny typ .Pochodzą z Fryzji zach. Holenderskiej i Fryzji wsch . w 1621-25- bydło to trafiło do USA. Bydło wcześniej dojrzewające(p-sze ocielenie w 24 m-cu) . Umaszczenie czarno lub czerwono-białe. Genet.jest to rasa różna , ale wykonuje się dekornizację. Rasa o najw.wyd. mlecz.
Wysokość w kłębie:
Buhaj-160-163 cm -1300 kg
Krowa-140-147 cm- 750 kg
7000-15000 kg za 305 dni laktacji.
W Polsce w `98r.-6600 kg o dużej zaw. b-ka i tł.
Rekordzistka 28000 kg
Rekord życiowy za 13 laktacji-179000 kg(rasa Hf)
Przyrosty dzienne ras Hf
Buhaj-1000-1100 g
Krowa700-1100g
Buhaje w krzyżów. porawjają wyd. ml, budową wymienia parametry bud. ciała.
Hodowle zarodowe w Polsce:
Dębołęka, Wschowa,zakład dość. Instytutu Zootechniki w Kołbaczu.
Mieszańce 25%Hf
75%Hf
Jersey- poch. z wyspy Jersey, duży poziom zaw. tł, wcześnie dojrzew., umaszcz. jednolite lub łaciate.Śr.wydajn.>100tyś. Krów-700tyś. Kg.987g przyrosty dobowe samców.
Hodowany gł.w USA ,Dani, Francji- do klimatuciepłego w Polsce >1000szt.(Michałów) coraz popularniejsze.
Rasy mięsne:
Chinina, Maine-Aujal, Bloude d`Aguitaina, Simmental, Buglache,-Wit-Blanwe, Plemontese, Herefora, Scotish Highland.
Zalety rasy ABERDEEN -ANGUS(ameryk)
żerność,dobre wyk. paszy,odporność na choroby(raka oczu, wymienia)bezrożność dziedziczna,jednomaściowość (czarne bardziej pożądane lub czerwone)
odporność na trudny klimat, gwałt.zmiany,
łatwe wycielanie ( naj. ze wszystkich)
wczesna dojrzałość ,wysoka jakość żeźna: chude mięso, wysoka wyrębowość tuszy,wys.% udziału mięsa w tuszy o wys .wartości ,bdb wykształcony instynkt macierzyński,długowieczność,duży kaliber
BRANGUS (ameryk.)
-powst.z połączenia brahmana i Nagusa
-b.cenne bydło, ciemne zabarwienie
CHAROLAIS (Francuz)
-b. trudne wycielanie-późnodojrzewające
-wydajn.rzeźna do70% (rekord-jak u świni),gorsza jakość mięsa-białe obwódki wokół śluzawicy,oczu i uszu -wyd. rzeźna 52%
CHIANGUS Szwyce
HEREFORD (ameryk)
- z ras z zach. Anglii-krowy -wiśniowe z białą głową, piersią i podbrzuszem-średni kaliber-rogate
LIMONISE
ABERDEEN ANGUS:
-mały kaliber -rasa mateczna (najlepsze matki)-wyd. rzeźna do 70% -mięso marmurkowate, soczyste,tłuszczyk pomiędzy mięśniami
INNE
Bloude d`Aguitaine,Brainmann, Beefmaster,Maine-Auju,Red Augus,Salers,
Sauta Gertrudis,Shorthorn (ang)-dereszowate,Simentail-r.kombinowana (szwajc),Texas Loughorn.
Ocena wartości użytk. Bydła mlecznegomet. A4;
Cele oceny:
określenie wydajn. krów przez oznaczenie ilości i składu mleka-daje to Białko mikroorg, może pokryć 70% zapotrzeb, w paszy należy dostarczyć 30%.
REPRODUKCJA BYDŁA
(odtwarzanie tego co się zużywa), - np. krowa zużywa się w produkcji mleka - brakowanie, krowa zacielona - odtwarzanie laktacji, brakowanie krów z wadami kończyn, niska produkcja - brakowanie. Reprodukcja prosta, rozszerzona (20 krów brakowanych a 30 wprowadzanych), reprod ograniczająca - więcej brakowanych niż wprowadzanych), METODY KRYCIA
naturalnie - wolne (buhaj wpuszczany jest na pastwisko i sam wybiera krowy), grupowe (harem), dozorowane.
WADY I ZALETY METOD KRYCIA - k, wolne - buhaj znajdzie krowę w ruji (nawet cihej), trudno określić ojcostwo, przenoszenie chorób zakażnych, ograniczony dobór buhaja do danej krowy (buhaj sam wybiera), krycie grupowe - jeden buhaj na grupę krów - znany ojciec, wady podobne jak przy kryciu wolnym, krycie dozorowane - na buhaja przypada tyle krów że jest on w stanie pokryć (co trzeci dzień krycie - ok. 100 krów na rok), możliwość doboru buhaja do danej krowy, ograniczony czas wykorzystania buhaja. SZTUCZNA INSEMINACJA
objętość ejakulatu 2-8 ml, można go rozrzedzić do 1:30), z jednego ejakulatu do 150 zapłodnień krów, przy kryciu met naturalną jedno, zamrożenie ejakulatu - rozcieńczenie do 300 razy - 1 mm3 zamroż ejak na 1 krowę.
CIĄŻA
trwa średnio 288 dni, ciąża zimowa - trwa dłużej, wiosenno - letnia krucej, długość ciąży zależy od rasy.
PŁODNOŚĆ
zdolność do produkcji, dojżałych kom, rozrodczych (jałówki w 6 m-cu życia, buhajki w 8 m-cu życia).
PLENNOŚĆ
liczba potomstwa za cały okres życia krowy. Plenność i płodność warunkuje środowisko i w małym stopniu czynniki genetycz. (zależy od hodowcy - wykrycie rui, żywienie, utrzymanie) np. cicha ruja jest efektem złego utrzym.
PLENNOŚĆ I PŁODNOŚĆ
warunkuje środowisko i w małym stopniu czynniki genetyczne (zależy od hodowcy - wykrycie rui, żywienie, utrzymanie), np. cicha ruja jest efektem złego utrzymania. U samicy w niekożystnych warunkach środ, może dojść do zachamowania rozwoju płodu - stan anabiozy - dalszy rozwój płodu może nastąpić nawet po roku. U bydła może dojść do resorpcji płodów, po samcu z tego samego stada gdy samica zostanie drugi raz pokryta obcym samcem (naturalna obrona samicy przed inbredem),
JAŁOWIENIE
obniżenie płodności u samic. Lepiej przedłużać laktację niż skracać, aby była ona czysta - w szczycie laktacji wyst. Najwięcej chorób.
MLECZNE UŻYTKOWANIE BYDŁA MLEKO
jest to produkcja całego nieprzerwanego doju, od zdrowej, dobrze żywionej krowy mlecznej, otrzymany w sposób prawidłowy, bez domieszek siary. MLEKO PEŁNE - mleko uzyskane po pełnym, zupełnym wydojeniu do którego nie dodano nic i nic nie odjęto. SKŁAD MLEKA - woda - 87%, tł - 4, kazeina - 2,6, białko - 0.7, laktoza - 4.6, popiół - 0.7. mleko zawiera wiele wit, u dzieci do 9 roku życia pokrywa ono zapotrzeb, na nie w 100%, także na aminokwasy egzog, w 90% - białko, wit, B, B6, B12, niska zawartość wit C, hormonów i enzymów, mleko nie psuje się dzięki zawartości laktoferryny, zawiera też immunoglobuliny, B-globuliny, kazeinę. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JAKOŚĆ MLEKA :
czynniki natyry genetycznej (rasa, cechy indywidualne krów), cz. Fizjologiczne (okres laktacji, wiek krowy, zdrowotność krów i wymion, odstęp między dojami, stany emocjonalne - strach, rozdrażnienie), cz, natury środowiskowej (żywienie, warunki klimatyczno-glebowe, higiena doju, postępowanie z mlekiem po doju (chłodzenie, przechow, transport), po wycieleniu do 2 m-ca, spada zawartość b-ka i tł, w mleku, a pod koniec wzrasta, ale prod mleka spada. Poziom laktozy jest najmniej zmienny podczas laktacji. Grożne są stany zapalne - mastitis (20%-30% krów), jest objęta tym schorzeniem, wówczas spada wydajność, zaw białka , tł, kazeiny, wzrasta natomiast zawartość b, serwatkowych ponieważ zawierają immunoglobuliny, spada zaw potasu, wzrasta chloru, i sodu.
ZASADY KONTROLI
1x w miesiącu kontrola wymion wszyskich krów za pomocą testu płytkowego lub wyników badań OSHZ, nie dostarczać mleka od krów z wynikiem dodatnim testu (++/+++), a krowy te oznaczyć, wyniki testu płytkowego zapisać a dokumentację przechowywać.
CHORE WYMIONA - pogorszenie jakości mleka, zmniejszenie ilości mleka, wzrost kosztów leczenia, obniżenie ceny mleka, wczesne brakowanie krów. U krów zdrowych zaw kom somatycznych w mleku utrzymuje się poniżej 200 tys. Największa podatność krów na infekcję wyst zaraz po wycieleniu i w okresie zasuszenia.
TECHNOLOGIA PRODUKCJI MLEKA
- system utrzymania - uwięziowy, ściółkowy, wolnostanowiskowy, boksowy, pomieszczenia mechanicz ciągów technolog doju, zadaw pasz, usuw odchodów., system żywienia krów i jałówek - okres letni żyw pastwiskowe, okr zimowy - żywienie alkierzowe, jałówki - latem - całodobowo żyw pastwiskowe, podział krow na grupy żywieniowe, zasiedlanie fermy - jałówki cielne, pierwiastki, struktura stada - krowy, jał cielne, rodzaj reprodukcji - w cyklu zamkniętym, otwartym, reprod prosta, rozszeżona, praca hodowlana - kierunek selekcji, dobór buhajów, rozród, opieka zootechniczna i weterynaryjna, technologia doju i pozyskiwanie mleka - norma jakości dla mleka, kalkulacja ekonomiczna - opłacalność produkcji (80-85 gr za l kl E).
WZROST BYDŁA
powiększanie masy ciała, zmiany w proporcjach masy ciała, zmiany ilościowe.
ROZWÓJ - różnicowanie tkanek, zmiany jakościowe. WZROST - w okresie embrionalnym, postembrionalnym, są to nieodwracalne zmiany masy ciała, rozmnażanie, podział kom (50-cio krotny), w wieku młodym przewaga namnażania, a w starym obumierani, w wieku dojżałym 50/50, zwiększanie masy kom z wiekiem - wzrost nie aktywny, wzrost aktywny - zwiększanie ilości cytoplazmy. ONTOGENEZA
rozwój osobniczy, okres zarodkowy (od zygoty do porodu), okres pozarodkowy (od narodzin do dojrzałości somatycznej), u krów około 5 lat ( zakończenie 3 laktacji), u buhajów ok. 6 lat. Etapy wzrostu i rozwoju - ok. 6 m. Życia zdolność do produkcji kom. Jajowych i plemników. Dojrzałość płciowa - samica wcześniej niż samiec zależne to jest od żywienia, produkcji kom rozrodczych. DOJRZAŁOŚĆ HODOWLANA rozpłodowa ,samice kryte są pierwszy raz w wieku 18 miesięcy życia lub w 15 przy obfitym żywieniu, szybkim wzroście. Pierwszy raz można kryć gdy osobnik osiągnie 2/3 masy dorosłego, wczesne zacielenie jałowic o prawidłowej budowie zadu. Buhajki rodzą się cięższe i szybciej rosną, im większe ciele tym lepiej rośnie. Przy ciąży mnogiej cielęta rodzą się mniejsze, ale przy zwiększonym żywieniu szybko nadrabiają m.c. W pierwszych 3 dniach życia następuje spadek mc. Noworodków do 2%, wiąże się to ze zmianą sposobu oddychania, przemiany materii, oczyszczaniem przewodu pok. przez pobieranie siary. Ważenie cieląta powinno się odbywać do 3 dnia po urodzeniu. Po ur. Następuje okres intensywnego wzrostu i rozwoju, która zależy od rasy.
TĘPO WZROSTU
różnica pomiędzy początkową a końcową mc. W odniesieniu do średniej mc. Tępo wzrostu zależy od genotypu noworodka, płci, wielkości miotu, mc. W momencie odsadzenia, składu chem. i ilości pokarmu matki, troskliwości matki, wieku matki, wartośći odżywczej pasz, środowiska i przystosowania do niego, opieki hodowcy. Gdy następuje niedobór składników odżywczych prod. Mleka nie obniża się lecz utrzymuje na tym samym poziomie kosztem organizmu zw. - brak przyrostów ubytek mięśni, trawienie tk tłuszczu. STAN HODOWLI BYDŁA W POLSCE - do 1995 r. Bydło dwukierunkowe - bydło mięsno-mleczne i mleczno-mięsne, bydło czarno białe - 95% w Polsce od 1995 zaczęło się specjalizować w kierunku użytkowości jednostronnie mlecznej, program rozwoju bydła mięsnego. Import hf - aby przekształcić rasę cz.-b. i cz-b - w jednostronnie mleczne (hf - obecnie 70-90% krwi).
POLSKIE BYDŁO CZERWONE - jedyna rodzima rasa bydła, pierwsze wzmianki o nim pochodzą z XI X w. Chów bydła w XIX w cechowało : brak tendencji do tworzenia ras rodzimych, rozpowszechnianie importu ras Holenderskich, Simentalskich, nie rozróżnianie pojęć rasa, odmiana.
BYDŁO KRAJOWE -
nie czerwone - nadwiślańskie, żóławskie, białogrzbiety (3500 kg mleka), podolskie (odmiana stepowa), podżarki (pierwotne bydło górskie), białołby. Czerwone - rasa podgórska, śląska, rawicka. Odmiany bydła czerwonego w XIX w - świętokrzyskie, nadburzańskie, majdońskie,. Pierwotnie było jedno maściste czerwone, krótkorogie, śr. Kaliber ciała, duża żywotność, duża zaw. Sm w mleku, płodność, duża zdolność wykorzystania paszy, wyraźny dymorfizm płciowy, wymię nie wielkie - kuliste. STAN HODOWLI BYDŁA NA ŚWIECIE
produkcja mleka na świecie (2002r) - Indie 83 mln. Ton, USA - 75 mln ton, Rosja - 33mln, Pakistan - 32, Niemcy - 28, Francja - 25. 1991 - 2001 spadek liczby farm w USA, Kanadzie, WB, Francji, ale wysoka produkcyjność krów. POGŁOWIE BYDŁA NA ŚWIECIE 1995 r - 89000 tys sztuk, 1970 rok - 1126000, 1980 - 1204724, 1991 - 1295576, 2002 - 1366664. NAJLICZNIEJSZE POPULACJE BYDŁA NA ŚWIECIE
Holsztyńsko - fryszyjskie > 100000000 zw., (ponad 50% bydła ml na św.), bydło simentalskie 40000000 zw.
ŚWIATOWE POGŁOWIE BYDŁA
1 366 663 520 szt, Europa - 141 339 737 (100%), UE (15 państw) - 80780033 (57%), europa środkowo-wschodnia - 15484959 (11%), federacja rosyska - 27106900, Francja - 20281000, Polska - 5501460.
ROZMIESZCZENIE BYDŁA NA ŚWIECIE
Strefa I (regiony pn, górzyste, irlandia, WB, skandynawia, rosja), Strefa II - (hiszpania, irlandia , WB, holandia, - b, mleczne), strefa III - (Europa centralna) - b, kombinowane, strefa IV - ( regiony wysokogórskie, Alpy, Pireneje, Kaukaz) - ograniczony rozwój bydła kombinowanego. Strefa V - (śródziemnomorskie) - osłabiony rozwój hodowli bydła, wyjątki tereny Izraela - b, mleczne.
NAJWIĘKSI IMPORTERZY BYDŁA NA ŚWIECIE
W 2002 r - USA - 2439200, Włochy - 1341009, Hiszpania - 419488, Kanada - 301571, Meksyk - 256523, Eksporterzy - Francja 1421940, Kanada - 1309886, Meksyk 1141662, Australia - 826274, Polska - 455548. Produkcja mleka na świecie - Europa - 210902153 litra, Azja 96524577, Indie - 84120000, USA - 74980000, Rosja - 32600000, Niemcy - 28,191000, Francja - 24903250, Polska - 11884000.
PRODUKCJA MLEKA NA 1 MIESZKAŃCA
- świat - 91 l. ,Am.pn. , Europa - 270-350 l.,Chiny - 3,5 l., Afryka - 12-35 l.
ŚREDNIA WYDAJNOŚĆ MLEKA ZA LAKTACJĘ
(KG) - Izrael - 10200, Kanada - 87000, Szwecja 7900, USA - 7800, Dania 7100, WB - 6100, Niemcy 6050, Francja 5700, Włochy 5200, Polska 3900. PRODUKCJA WOŁOWINY NA ŚWIECIE
- świat 59237000 t, Ameryka śr.i pn. - 15236, Azja - 13796, Ameryka pd. - 11583, Europa - 11415, Afryka 4661. ORGANIZACJA HODOWLI BYDŁA W POLSCE
- główne aspekty organizacji hodowli bydła mlecznego na poziomie gospodarstwa - czynniki wywierające wpływ na produkcję mleka, związki ferm krów mlecznych z innymi podmiotami. FERMA PRODUKCJI MLEKA (CZYNNIKI I WARUNKI) - technologia, polityka, finanse, rynek przyszły, środowisko, socjologia, podstawy ekonomiczne, rynek bieżący, konkurencja. Fermy związane są z : mleczarnią, przedsiębiorstwem budowlanym, fabryk wyposażenia obór i maszyn, oborami, aukcjami, fabrykami pasz, mieszalniami pasz, Z tymi związkami wiążą się : skala produkcji (obsada i wydajność zw), specjalizacja produkcji mleka - szeroka (obrót stada zamknięty - możliwość własnego odchowu zw), wąska (1 kat bydła) - konieczny zakup kurwa zwierząt na remont stada, sprzedaż zw innych kategorii - obrót stada otwarty. Kooperacja w obrębie gospodarstwa, między gosp., między rejonami.
WYSOKOŚĆ POSTĘPU HODOWLANEGO ZALEŻY od:
# intensywności selekcji - ile ze stada podst zakwalifikujemy do stada selekcyjnego (tu 50%) -> współcz intens selelekcji ->0,8. 1% -> 2,67 - jest to nierealne bo musimy zapewnić remont.
# intens selekcji zal od reprodukcji. Nie może być ona zbyt ostra aby zapewnić remont.
Np. 100 matek; int selekcji 50%
50 szt w stadzie selekcyjnym
25♀ 25♂
5padnie 20szt
zachoruje remont
itp. Użytk 5 lat
CZYNNIKI WPŁYW NA WYD MLEKA
# genetyczne 25 - 30%
# środowiskowe 70 - 75%
wiek, kolejna laktacja, sezon, mc krowy; dług OMW
2.6mln krów czarno białych, w tym 390 tyś populacja aktywna - objęte kontrolą użytk mlecznej. Krowy te są też objęte kontrol rozrodem (szt inseminacja)
Populacja aktywna (oceniana zwykle met A4)
Wybór ok. 1000 matek buhajów x ok. 10 ojców buhajów
200 buhajów zakupionych do zakł unasieniania
unasienianie krów w popul aktywnej
ocena wart hod na podst córek ocenianych buhajów (cechy użytk mlecz - wyd mlecz, %b-ka, %tł; cechy funkcjonalne - l som, OLB, bud wymienia, kończyn)
20 buhajów pozytyw ocenionych wybranych do zakładów unasieniania ( z tych 200)
zakup przez zakł unasien jako remont
GŁÓWNE elem progr hodowlanego wybór ojców buhajów , wybór matek, kojarz indywid (ojciec x matka buhaja); odchów buhajków i ich ocena osobnicza (mc, budowa); unasienianie testowe ok. 800 krów w celu otrzymania ok. 100 córek. Od buhaja po ukończeniu 14 - 15 m-cy pobiera się nasienie i używa w wybranych stadach; ocena wart hodowlanej na podst wydajności córek.
OCENA BUHAJA
Wybór rodziców indeks buhaja
Ind koj |
Ur buh |
test |
Ur córek |
Wyc córek |
→ |
9 |
15 |
3 |
9 |
24 |
6mc |
Dzisiaj za 6 lat
4 ścieżki realizacji postępu hodowlanego
syn ( 42% ) syn 23%
ojciec matka
córka ( 28% ) córka 7%
Ocena buhaja jest b ważna ze wzgl na jego duży udz w post hodowlanym
Wart hod - śr oczekiwana wyd potomstwa kojarz ze sobą rodziców. Ocena ta jest wyraż w postaci odchyleń od średniej rówieśnic (córek innych buhajów))
Wartość tę można ocenić na podst: przodków; oceny osobniczej (wyd własnej); oceny na podst potomstwa.
W ocenie buhajów na podst użytk mlecznej potomstwa uwzgl się głównie: wyd mleka, wyd tł; wyd białka; % tł; % białka; LKS
DŁUGOWIECZNOŚĆ ZW - cecha funkcjonalna
Im > ocen córek tym > powtarzalność -> ↑ korel pom wartością szacowaną a rzeczywistą -> ↑dokładność oceny.
Buhaj Morten (ur `95r)
Indeks 63,1
Powtarzalność 96%
W Polsce nie ma tradycji hodowli bydła mięsnego. Charolais był sprowadz ale w celach naukowych. Wołowina pochodziła z krów brakowanych. Krzyżow towarowe - mieszańce F1 rzeźne. Do krzyż używano simentali, nadal się używa. Prawdziwa hod zaczęła się ok. 10 lat temu. Na początku lat 90tych prof. Jasiorowski - badania bydło włoskie piemontez x ncb (bydło polskie), badano zdolność opas, cechy użytkow rzeźnej. W 94r zespół ten opracow program rozwoju hod bydła mięsnego w Polsce- funkcjonuje on cały czas. Zakłada on rozwój hod bydła jednostr mięsn poprzez krzyżowanie wypierające.
KCHZ → (przekazanie kompetencji w zakresie hodowli bydła mięsnego w Polsce 1.07.2002r) →PZHPBM
ZAŁOŻENIA:
1.Produkcja wys jakości wołowiny w oparciu o krzyżowanie tow krów mlecz (o niższej prod) z buhajami ras mięsnych (dot 20% pogł kr ml)
2. rozszrz hod czystych ras mięsnych do ok. 10tyś krów do 2005r w celu prod materiału zarodowego w tym buhajów do krzyżowania zarod
3. uzysk do 2005r prod żywca bydła opas pochodz głów z krzyżow towar w wys ok. 1mln zw
4. odejście od eksportu cieląt a zast go eksp opasów (450 500kg żyw wagi) lub ich tusz
1,2 w pełni realizowane
3,4 nie w pełni
5. Zapewn opłacaln prod żywca woł wys jakości. Postulat współpracy zw hodowców bydła mięsnego z przem mięsnym, dla wprowadzenia zapłaty za jakość tusz ocenian syst EUROP. Proponow aby ceny za mieszańce z rasami mięsn były o min 20% ↑ od cen za żywiec ras mleczn. Najsłabiej realizowany postulat.
6. Substydiowanie przez państwo hodowli ras mięsnych. Utrzymane choć w formie okrojonej.
7. Utworz Zw Hod Bydła Mięsn i powierzenie mu prow ksiąg i pracy hodowl łącznie z kontrolą użytkow. Zadanie w pełni zrealizowane.
PODSUMOWANIE
Zadania realiz są dobrze, biorąc pod uwagę trudną sytuację ekonom w Polsce.
BYDŁO WPIS DO KSIĄG ZARODOWYCH
Krowy 6226
4975 Najw LMS>7000zw
793
buhaje imp 351 AAG, GAG, MEF,CHL
kraj 1541 SAL, SIM, PMT
buhajki , cieliczki, mieszańce ras mięsn
LMS 16000
MEF 6200
CHL 5800
AAG 860
Krajowy program hodowlany dla rasy limousine
1. wzorzec rasowy
a. umaszczenie jednol czerw o różnych odcieniach, bez plam na skórze
b. budowa: mała głowa, tułów długi, linia grzbietu prosta, klatka piersiowa głęboka, szyja krótka o niezbyt wyr zazn kłębie. Zad silnie umięśniony, o grubych zaokrągl pośladkach. Rogi rozpostarte poziomo.
c. umięśnienie: właściwie rozłożone, aż do stawu skokowego, brzuch o linii prawie równoległej do linii grzbietu. Kończyny mocno osadzone, racice mocne i wytrzymałe
2. cel hodowlany dla rasy LMS
- utrzym wys param wyd rzeźnej, dobrej mc, poprawa mleczn matek
Param wzrostowe dla dorosłych osobników
- krowy mc 600 - 650 kg, wys w krzyżu 135cm
- buhaje mc 1100kg wys w krzyżu 145cm
W realiz progr genet doskonalenia cech stosowana jest selekcja masowa (wpis do ksiąg zarod osobn ♂♀ na podst warunków określ dla księgi zarod
Wpisu dokonuje selekcjoner KZHBM na podst
- dokum hodowl i ident nr rejestracyjnego
- oględzin zw: wyst wad dyskwalifikujących (karłowatość, obustr ślepota, pionowe ustawienie kończyn) iin
3. selekcja bydła LMS
prow jest po zident zw na podst zapisów dod kontroli użytkow dla nast. Cech:
- temp wzrostu
- mc przy ur
- standaryz mc w wieku 210 dni
-przyrost mc od ur do 210dni dla jał i buh
- stand mc w 420 dniu i przyr mc od 210 do 420 -> dla buhajów hodowlanych.
*cechy rozpłodowe:
- okr. międzywycielen.
- rodzaj porodu
- żywotność cielęcia
*eksterier, typ i umięśnienie
-ocena 100 pkt dokon. przez selekcjonera
-pom. zoometryczne u krów po wyciel. i buh. w wieku 14-19 mies.
okr. m.c. u krów po i i iii wyciel. oraz buh. w wieku 3 lat
Program hodowli krzyż. Bydła
Cechy uż. Podlegającve doskonaleniu:
-umięśnienie
-tempo wzrostu i rozw. Kośca
-płodność krów
-żywotność potomstwa
Komponenty krz.
Samice rodzimych Buhaje ras
Ras mlecznych i augus, blonde d'aquitaine,
Mięsno-ml hereford, piemontese,
Lub bezrasowe salers, simental, hf,
Welsk black
Krzyż. Wspierające:
50, 75, 87.5, 93.75% rasy mięsnej za każdym razem po krzyżowaniu z rasą mięsną.
TEMAT: OCENA UŻYTKOWOŚCI ML.-cd
Przeżywalność - długowieczność, decyduje o ef. Ekon. (im dłużej użytkowane tymwięcej laktacji, a co za tym idzie więcej pieniędzy) Jak najmniej brakować. Jałówki zamiast na remont do sprzedaży. Niższa amortyzacja koszt produkcji rozłożone na większa il. Mleka.
Holandia - Saneboy - ojciec połowy pogłowia
Drugą nmetodą doskonalenia jest krzyżowanie.
*wypierające(należy do uszlachetn)
*uszlachetniające
*przemienne
Met. doboru do kojarzenia
Met. Selekcji
Met. Krzyżowania
Krzyżowanie - wprowadzenie komponentów (genów) jakiejś rasy do jakiejś innej, którą chcemy doskonalić.
Np. jersej x hf
Wys.% tł
Wys. %białka
(cechy wysoko odziedzicz.)
Krzyż. Wypierające 6 pokoleń ===> 100% jersey
F4 już czysto rasowe
50, 75, 87, 93.75, 96, 98%
Praca hodowl.
-w czystości rasy
-przez zastos. Krzyż.
Krzyż. Przemienne - dost. Potomstwa do prod. Najczęsciej wołowiny (k. Towarowe)
Wykorz. Heterozji (nie odnosi się do cech mlecznych)
Np. RASA A x B
F1: AB x C samiec: opas
F2: ABC xA
B
C i tak w kółko co roku inny buhaj
Krzyż. Wypierające - np. holsztyn do doskonalenia rasy fryzyjskiej (czarno-białej) w Europie w tym tak że w Polsce
buhaj |
- |
krowa |
Udział gen hf |
hf |
x |
c-b |
50% hf |
hf |
x |
50% |
75% |
hf |
x |
75% |
82.5% hf |
hf |
x |
82.5% |
>90% |
Hf i .>90% hf |
x |
>90% |
>90% |
W przypadku wyd. ml. I jego skł. Uwzględnione powinny być czynniki:
*kolejna lakt.
*wiek. Gł. I ocielenia
*sezon ocielenia
*częstotliwośc doju
*dł okresu międzywyc. Lub ciążowego.
*wpływ stada i roku.
I lakt. O 30% niższa niż II
II lakto 20% niższa niż III
III lakt. O 10% niższa niż IV
IV lakt dojrz. Somatyczna. Laktacja „ile fabryka dała”
Im wyższe przyrosty w okresie odchowu tyum wcześniejsze krycie.(14 miesiąc 400kg)
Dwu szczytowa krzywa laktacji (gdy wycielenie na jesieni) => drugi szczyt gdy wychodzi na pastwisko.
b-zaw białka w mleku
BL (za nazwą lub ur. Buhaja) wada genetyczna blad. => upadki cieląt przez upośledzenie ich odporności.
Bl. Białko stosowane zamiast b.
DBM% - częstośc wyst. Trudnych porodów u jałowic(w USA śr. 9%) pożądne buhaje 5%
Dokł - dokł szacowana wart. Hodowl. Buh.
DP- za nazwą lub przed ur. Buh. - nosiciel wady genet. Dumps. =>zamieranie zarodków tuż po zapłodnieniu. (obn. Płodnośc)
ET- embrio- transfer - za ur. Lub nazwą buhaja ur. Przez przenoszenie zarodków.
HA-USA/MC/ rok - oficjalne dane opubl. Przez amerykański zw. Hod. Bydła HF miesiąc/rok - data opubl. Oceny
INDEKS - liczba wyr. Zbiorczą wydajnośc hod. Buhaja pod względem kilku cech
(lub dla jednej oceny indeksy cząstkowe)
Kaliber - wielkośc zw. Ocena nas podstawie wielk. W kłębie lub krzyżu oraz gł w klatce piersiowej i szerokości (takze mc)
KgF - wydajność tł w mleku w kg.
KgM-mleka w kg
KgP- białka w kg
Liczba córek - córki buh. Będące podstawa do oceny jego wartości hodowlanej + liczba obór w których te córki się znajdują
Maks. Wydajnośc matki buhaja
Model zw. - metoda obl. Uwzględniająca spokrewnienie ocenianego buh. Z jego córkami, wszystkimi ich krewnymi.
Poprawa - wart. Hod. Lub przew. Zdolność przekazyw. Cech ocenianych
Powt -powtarzalność- dokładnośc oszacowanej wartości hod. Synonim wiarygodności oceny.
Korelacja między oceną przewywaną a oszacowaną.
PTA - przewidywana zdolnośc przekazywania danej cechy
PTAM - dla kg mleka
PTATA - dla pokroju
R% - powtarzalnośc oceny wart. Hod.
Ranking - uszeregowanie buhajów od najlep. Do najgorszego,
RC - nosiciel genu czerw. Umaszczenia
Red- dotyczy HF (red, black) lub RF
Rel- wiarygodnośc szacowanej oceny hodowl.
SYSTEMY KRZYŻOWANIA BYDŁA
Kojarzenie - dop. Do rozrodu konkretnych osobników męskich i żeńskich (zarówno w czystości rasy jak i mieszańców)
Hodowla w czystości rasy - dot. Gł ras szlach. Dla utrwlanenia poten. Genet. W zakresie cech produkc ale:
*zapewn. Znakomire war. Utrzym. Ras szlacheckich (koszty), zwł bydło mleczne
przerasow. Wrażli na wart. Utrz.
*zmniejszenie się zmeinn. Genet. Populacji (ryzyko depresji imbredowej - kojarzenie w pokr.)
*nie można mieć wszystkiego w jednym
Krzyżowanie - łączenie się gamet poch. Od dwojga osobników poch. Z różnych grup. Genet.
Gr. Genetyczna - rasy, mieszańce (poj. Ogólne)
Dobór zwierząt - powienien uwzględniać komplementarność cech ras używ. Do krzyż np
RASA lokalna (adapt. Do lokalnych war. Środowiskam, żyw. Odp na choroby) |
X |
Rasa szlachetna (cechy produkcyjne) |
SYSTEMY KRZYŻOWANIA
K. TWÓRCZE
Cel: wytworzenie nowej szlach. Rasy bydła
Jest kosztowne i obecnie rzadko stosowane.-duża liczba ras szlacheckich
Większość ras szalch. Powstało przez krzyż ras lokalnych a następnie prow. Selskcji w czyst. Rasy.
TWORZ. LINII SYNTET.
Cel: wyhodowanie linii bydła wielorasowego do krayż. Towarowego.
Np. bydło SMR (50% hf + 12-25% jersey + reszta czarno - białe bydło lokalne)
Kortowska linia syntetyczna:
CbxAAxCharol - AR-T w Olsztynie
UczbxchianinaxcharolxAA
UczbxcharolxAA - oba AR Wrocław
Ucb xcharolxAAxlim
UcbxsimxcharxAAxlim - oba IZ Balice
Do 87.5% - uszlachetnienie powyżej to już wypieranie
K. TOWAROWE
Cel: Uzyskanie w krótkim czasie tj. do 2 pokoleń miesz. Użytkowych przez wykorz zjawiska heterozji (zwykle dotyczy bydła mięsnego)
Bydło rodzime x buhaje mięsne
Heterozja:
Zjawisko zwiększania żywotn. I wybujał. Zw. - mieszańc. Powst. Z 2 róznych homozygot. Form rodzicels. Dotyczy cech niskiej odziedziczalności.
Miesz. Cech się wzrost odporn na choroby, wzrost parametrów użytk. Niż
-wart. Śr. dla danej cechy u rodziców (teoria używ. W bydlew ml. - R)
-Wart. Dla rodzicarasy lepszej pod wzg. Cech doskonal. (teoria uż w b. Mięsnym - R)
K. WYPIERAJĄCE
- sysytem kojarzenia samic rasy wypieranej a następnie mieszańców samic z buhajami rasy wypierającej
Cel: uzysk. Zw. Czyst. Nal do rasy wypierającej
Np:.
Ucb(uczb) x HF; szwyc amerx szwyc europ; Agus stubniański
Ucbx Welsh black (Sk R'zeczna)
93.75% krwi rasy wypierającej = zw. Czystorasowe (dop. W Polsce)
-od F4
-od F6 w USA
*proste (wyp. Przez 1 rasę)
*złożone
K. USZLACHETNIAJĄCE
Polepszenie niektórych cech zwłaszcza produkcyjnych w rasie polepszanej przez częściowy „dolew krwi) (zw. Do 87.5%) rasy uszlachetniającej.
Np. pc x jersey; pc x angler; sim x red hf w Szwajcarii
EFEKT = F - R x 100
HETEROZJI R
F-śred wart fenotyp danej cechy u miesz.
Krzyżowanie towarowe-przede wszystkim w hodowli ras mięsnych
Aby wystąpiły optymalne warunki dla wystąpienia efektu heterozji, kojarzone zwierzęta powinny:
-reprezentować różne rasy i pochodzić z różnych środowisk geogr.
-być w tym samym typie użytkowym
-mieć wysoką wart.genet.cechy,podlegającą heterozji
-być homozygotą w parach genów wyznaczających tę cechę
Krzyzowanie przykład:
mateczna rasa ♀A x mateczna rasa♂B
↓
mieszańce♀
x
♂rasy ojcowskiej(charolaise,sim)
↓
mieszańce do opasu
Sprzężenia i relacje czynników produkcji:
człowiek
↓↑ ↓↑
narzędzia ↓↑ środowisko
↓↑ ↓↑
krowa
praca
↓↑ ↓↑
ziemia kapitał
Interakcja czynników w produkcji zwierzęcej:
praca
↓
środowiskozwierzepasze
(genotyp)
↑
kapitał
Produkcja ziemio- i kapitałochłonna,ale kapitałooszczędna.
Schemat współzależności między elementami procesu produkcji zwierzęcej:
człowiek zootechnik ergonomia
siła robocza
↓
zabiegi zootechniczne,środowisko,
pielęgnacja,
technika żywienia - baza paszowa,
budynki+urządzenia=mikroklimat
↓
genotyp zwierząt
(krowa,owca,bukat,itp.)
Krowa rekordzistka(1997r)
-wydajność za laktację 365-dniową: 30806kg
-3,26%tłuszczu
-3,31%białka
-124 l mleka/dobę
Schemat organizacyjny stada bydła w przedsiębiorstwie wieloobiektowym:
-sektor wychowu bydła mlecznego
wychowalnia cieląt (jałówki do 6 m-cy
buhajki do 4 m-cy)
-sektor bydła mlecznego
wychowalnia jałówek (7-8 m-cy cielności)
ferma bydła opasowego (buhajki 4 m-ce +
↓ wybrakowane jałówki)
obora testowa
↓ ↓
obory mleczne obory mleczne
tradycyjne przemysłowe
Aktualne mierniki produkcji bydlęcej
>1000ras zarejestrowanych,zarejestrowanych powodu monokultury ras ubywa(odwołanie do prawa Kopernika-`pieniądz lepszy,wypiera pieniądz gorszy',to samo dotyczy ras).Rasy szlachetne o lepszych parametrach wykorzystują umiejętnie pasze i wypierają rasy gorsze.W skali światowej głównie tracą rasy czerwone
Pokrój bydła:
Systematycznie rośnie kaliber,masa ciała.Krowy 900kg,buhaje 1500kg.
Gruczoł mleczny-indeks wymienia 46%
Globalnie pogłowie bydła rośnie i obecnie wynosi 1mld300mln sztuk.
Rośnie wrt.hodowlana zwierząt.Zwiększa się obsada zwierząt (fermy po 5000krów mlecznych Kalifornii).
Przechodzi się na chów wolnostanowiskowy(możliwa hala udojowa).
Cykl zamknięty - remont własny,nie kupuje się żadnych zwierząt,ani nasienia.
Cykl otwarty :
1)system uwięziowy: (20 krów)
-ściolowy - grunty orne 50% i trwałe użytki ziel.50%
-bezściołowy - 100% użytków trwałych zielonych
*dój do baniek lub rurociągu
2)system bezuwięziowy: (40 krów)
-ściołowy
-bezściołowy
*hala udojowa obowiązkowo
Czynniki i warunki brane pod uwagę w procesie jej produkcji:
Ferma produkcji mleka:
technologia,polityka.finanse,przyszły rynek,konkurencja, rynek bieżący, podstawy ekonomik, socjologia
Program doskonalenia zwierząt gospodarskich:
cele hodowlane i metody ich określenia
↓
odziedziczalność cech
↓ ↓ ↓
wysoka średnia niska
↓ ↓ ↓
↓ heterozja heterozja
selekcja nie tak tak nie
↓ ↓ ↓ ↓
korzystne krzyzowanie ↓
korelacje ↓ ↓
między ↓ minim
cechami ↓ nadzieja
↓ ↓ ↓ na tak nie uzyskanie osiąg
↓ ↓ ↓ najwyższ. postępu
ind.sel. ↓ stopnia
↓ ↓ heterozji
↓ ↓ ↓
↓ osobne linie męskie i żeńskie
↓ ↓
optymalizowanie optymalna
programu selekcja między
selekcji liniami
Odziedziczalność:
stosunek zmiennej genetycznej do zmiennej ogólnej.
%tł i białka - wysoko odziedziczalne.
Korelacje - efekt = 1
√n n-liczba cech
Im więcej cech selekcjonowanych tym mniejszy efekt.
%tł i %białka są skorelowane,nie musimy wzgl..obu cech wystarczy jedna.
%tł i %białka,a wydajność - korelacja ujemna obie cechy należy uwzględnić w selekcji.
1)Selekcja następcza
jedna cecha po drugiej
2)Niezależne efekty brakowania - cechy selekcji jednocześnie ustalane są granice selekcji,każde zwierze które osiągnie te granice np.4%tł i 3,6%białka - wchodzi do stada selekcyjnego
3)Metoda wskaźnikowa
indeks=cecha ax1+bx2+cx3
Wyceniamy wartość każdej z cech. Zależy jaką wartość przypisujemy mleku,białku,tł.
Cechy jakościowe - nie wprowadzamy do selekcji.Wpływamy na nie np.poprzez paszę.
2)Selekcja rodzinowa