TUROWSKI: STRUKTURA GRUPY SPOŁECZNEJ

Podstawą kreującą powstawanie grupy społecznej są zbiorowości których członkowie pozostają w stosunkach społecznych, które ich wiążą.

MERTON: Grupa społeczna to zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości, związani są więzią i wytworzyli wewnętrzną organizację.

Grupę społ. konstytuują 4 elementy:

1. Zbiór osób

2. Wartości wspólnogrupowe

3. Więź społeczna

4. Wewnętrzna organizacja grupy

Ad. 1) Zbiór osób stanowią co najmniej 2 osoby. W miarę wzrostu liczebności grupy, rośnie liczba możliwych interakcji między nimi - wzrasta ona wg wzoru: (n(n-1))/2.

+ W przypadku grupy zadaniowej, wzrost liczby członków zwiększa możliwość osiągnięcia celów - ale jeśli zadania są podzielne!

- Większa liczba członków powoduje różnice w poglądach i zmniejsza zgodność działań.

- Im większa liczebność grupy dobrowolnej typu stowarzyszenie, tym większa pasywność jej członków - PRAWO OLSONA.

- W grupach większych częstotliwość komunikacji jest niższa niż w grupach małych. Większa częstotliwość przyczynia się natomiast do wzrostu lojalności i zaangażowania się w działalność danej grupy.

Im większa liczebność członków grupy, tym większa konieczność tworzenia mniejszych podgrup. Dlatego cele organizacji determinują liczebność grupy np. grupy wojskowe, sportowe, szkolne… Inaczej, jeśli wzrośnie liczba podgrup, powstanie potrzeba tworzenia zespołów koordynacyjnych, a zatem: każdy wzrost wielkości jakiejkolwiek części organizacji powoduje inne wzrosty w jej strukturze - PRAWO PARKINSONA.

Każda grupa tworzy wzór fizyczny członka grupy np. płeć, wiek, ubiór, oznaki, który pełni rolę ośrodka identyfikacji jednostki, jako członka określonej grupy i wskaźnika kontaktów w jakie można z nim wchodzić.

Ad. 2) Wartości wspólnogrupowe / ośrodek grupowy, dwa ujęcia:

1. Grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości. Wspólne wartości to inaczej zadania jakie członkowie grupy mają do realizacji, jakie zamierzają osiągnąć.

2. Ośrodek grupy w tym ujęciu to FUNKCJA grupy, czyli obserwowalne konsekwencje, skutki działania grupy. Funkcje jawne to świadome, zamierzone cele grupy. Funkcje ukryte to niezamierzone, uboczne funkcje.

Ad. 3) Więź społeczna powoduje wewnętrzną spójność grupy. Inaczej: więź społeczna to fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji lub wg Szczepańskiego: zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju. Więź ma zapewnić trwanie i rozwój grupy, zaś organizacja grupy zapewnia współżycie członków grupy.

Jakość więzi ma wpływ na integrację lub dezintegrację grupy.

KONCEPCJA PSYCHOSPOŁECZNA: Więź społ. w tym ujęciu to świadomość grupowa, świadomość zbiorowa, poczucie łączności - utożsamianie się jednostki z daną grupą.

Ossowski: badał więź nazywając ją identyfikacją. Wyróżnił Identyfikację realną dot. rzeczywistego członkostwa w grupie oraz potencjalną kiedy jednostka nie jest członkiem grupy, ale do niej aspiruje. Stwierdził, że zbiór ludzi staje się grupą tylko wtedy, kiedy zjawia się u nich świadomość łączności społecznej, która to objawia się w ich zachowaniu.

Wreszcie dokonał podziału na:

- więź dystrybutywną: gdy solidarność jest następstwem łączności jednostki z grupą,

- więź kolektywna: gdy jednostka identyfikuje się z celami i postawami postulowanymi dla członka grupy.

KONCEPCJA STRUKTURALNA więzi społecznej: istnieje wzajemna zależność wynikająca z podziału funkcji w organizmie społecznym lub z podziału pracy między ludźmi, wiążących ich odpowiednimi stosunkami społecznymi. Więź społeczna w tym ujęciu to ogół stosunków społecznych wiążących jednostki w grupie z jednym stosunkiem czy stosunkami dominującymi.

Stosunek społeczny to system unormowanych czynności wykonywanych przez partnerów na podstawie wzajemnych uprawnień i obowiązków). Na każdy stosunek składają się 3 elementy:

- podstawa zależności

- wynikający z niej układ wzajemnych uprawnień i obowiązków

- pewien system wzajemnych czynności oczekiwanych przez partnerów.

Stosunek społeczny to układ zawierający: dwóch partnerów + łącznik czyli przedmiot + postawę + interes + sytuację + pewien układ powinności i obowiązków które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.

RYBICKI: dwuaspektowy charakter więzi społecznej -> jedna płaszczyzna to wspólności i związki między ludźmi (związek krwi, pochodzenie, język, kultura..). Druga płaszczyzna to poczucie szczególnej łączności z drugimi ludźmi bądź też zależności, manifestowanych poprzez zachowanie czy działanie.

Więź społeczna to zatem ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości.

Rybicki wyróżnia więź:

1. Naturalną: wynika z pochodzenia i pokrewieństwa

2. Zrzeszeniową: powstaje na zasadzie dobrowolnego związku jednostki z danym stowarzyszeniem

3. Stanowiona: czyli systemy styczności NARZUCONE z zewnątrz (ustalone siłą lub prawem) np. więzienie, wojsko.

Ad. 4) Organizacja wewnętrzna grupy: ustala i wyznacza pozycje społeczne i dzieli role między członków grupy.

Pozycja społ. wg LINTONA: to miejsce jakie dana jednostka zajmuje w określonym czasie i w określonym systemie społecznym. Wg Lintona jednostka zajmuje tyle pozycji ile pełni ról w różnych grupach.

Rola zaś wg Lintona to: czynności wynikające z zajmowanej przez jednostkę pozycji społ. W późniejszym okresie Linton zawęził pojęcie roli do wzorów czynności związanych z określonym statusem.

ROLA społ. oznacza rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje w imieniu i na rzecz grupy, i jakie wynikają z zajmowanej przez nią pozycji społecznej.

Aby bardzo liczebna grupa mogła osiągać swe cele, konieczne jest wytworzenie instytucji grupowej. Są to zespoły ról i stanowisk obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy oraz zespoły osób czynności te sprawujących.

Instytucje grupowe:

1. Umożliwiają osiąganie celów

2. Skłaniają jednostki do wykonywania przydzielonych ról

3. Zapewniają wewnętrzną spójność grupie

4. Zapewniają ciągłość grupie mimo zmian członków.

Z pojęciem organizacji grupy łączy się pojęcie WŁADZY. Władza to możność podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowanie względem nich systemu nagród i kar. Weber określa władzę jako PANOWANIE i wyróżnia jego trzy typy:

- legalne -> oparte na ustanowieniach prawnych

- tradycjonalistyczne -> tytuł do sprawowania władzy wywodzi się z tradycji

- charyzmatyczne -> kiedy władza przyznawana jest jednostce ze względu na jej szczególne przymioty i talenty przywódcze.

K O M U N I K A C J A I Ł Ą C Z N O Ś Ć W G R U P I E - nie przerabialiśmy na zajęciach. Poleciła co prawda przeczytać…

TUROWSKI: TYPOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH

ZNANIECKI wyróżniał siedem rodzajów grup społ.: stycznościowe, terytorialne, genetyczne, klasowe, kulturalne, kościelne i celowe.

TOENNIES & COOLEY - typologia.

Toennies rozróżniał 2 modele grup:

1. Grupy wspólnotowe oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaźni czy sąsiedztwa

2. Grupy umowne oparte na odpowiednich porozumieniach między jednostkami dla osiągania określonych celów.

Toennies twierdził, że u źródeł powstawania grup społ. tkwi wola jednostek. Wolę z kolei dzieli również na 2 typy:

1. Organiczna kierująca się motywami emocjonalnymi - odpowiadają jej stosunki naturalne

2. Refleksyjna zwana racjonalną - odpowiadają jej stosunki umowne.

Wszystkie rodzaje więzi w których przeważa wola organiczna nazywane są wspólnotami. Wszystkie zaś uwarunkowane przez wolę refleksyjną - nazywamy społeczeństwami.

Cooley proponował podział na grupy:

1. pierwotne oparte na stosunkach pokrewieństwa z funkcją socjalizującą.

2. wtórne oparte na umownych porozumieniach między ludźmi.

Różnica między ww typami dotyczy systemu współdziałania. Grupy pierwotne to z reguły grupy małe, w których więź oparta jest na stosunkach społecznych osobowych. Jednostka występuje tu w całej swej osobowości, kształtowanej zarazem przez tę grupę.

GRUPY MAŁE I GRUPY DUŻE

Podstawowym kryterium takiego podziału jest liczebność.

G. MAŁE: uważa się, że grupy są małe gdy wszyscy jej członkowie są w stanie wchodzić w osobiste i bezpośrednie stosunki społeczne. Liczba członków jest tutaj jednak sprawą wtórną.

Rybicki wprowadził kolejne kryteria:

- samoistności:

- niesamoistności: są nimi grupy małe, bowiem mogą istnieć tylko w polu działania makrostruktury.

G. DUŻE: liczebność takiej grupy jest tak duża, że jej członkowie nie są w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się za pomocą pism, prasy, mediów…

GRUPY FORMALNE I GRUPY NIEFORMALNE

G. FORMALNE: są powoływane przez szersze grupy społeczne. Przynależność ma charakter przymusowy.

G. NIEFORMALNE: istnieją w obrębie grup formalnych, powstają samorzutnie, a ich działania są unormowane przepisami grupy zwierzchniej. Wynikają ze współżycia, współpracy i współdziałania członków grup formalnych. Przynależność dobrowolna. Główna funkcja to rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się przyczyniające się do redukcji biurokratycznych procedur.

Grupy nieformalne sprawują społeczną kontrolę wypływającą z osobistego poczucia odpowiedzialności moralnej i poczucia solidarności ze swymi współtowarzyszami pracy.

Pozytywnym aspektem istnienia nieformalnej grupy jest obdzielanie prestiżem osób często nie pełniących funkcji kierowniczych w formalnej organizacji.

TUROWSKI: TEORIA GRUP ODNIESIENIA

Grupa odniesienia jest pojęciem sensu nie stricte „grupa” w ujęciu socjologicznym! Grupą odniesienia może być zarówno jedna osoba, jak i np. jakieś konkretne cechy - abstrahując od osoby.

Odczucia ludzkie są subiektywne. Ludzie porównują się do innych, aby móc się samookreślić. Subiektywność tkwi w fakcie, że porównania uzależnione są od układu odniesienia, który dana jednostka przyjmuje do porównania - każdy porównuje do czego innego.

Dwa rodzaje grup odniesienia

Grupy odniesienia porównawczego: cechy lub ludzie z którymi się porównujemy stanowią układ wielkości, który pozwala nam określić / ocenić siebie, swoje cechy oraz określić rodzaj postępowania.

Grupy odniesienia normatywnego: jednostka czerpie z nich wartości, normy lub wzory zachowań.

Wybór grupy odniesienia uzależniony jest od potrzeb jednostki np. wg koncepcji Maslowa. Jednostka będzie poszukiwać grup odniesienia wśród grup które mogą jej umożliwić zaspokojenie potrzeb odczuwalnych - zatem zgodnie z piramidą Maslowa, wyższego rzędu, gdyż potrzeby zaspokojone nie motywują zachowań. Gdy zaspokojone potrzeby fizjologiczne

Porównywanie się jednostki z różnymi grupami ze swego otoczenia prowadzi do występowania:

Poczucia względnego upośledzenia -> poczucie niskiej samooceny swego postępowania

Lub

Poczucia uprzywilejowania społecznego -> świadomość zajmowania wyższej pozycji społecznej w stosunku do tych, z którymi się porównujemy bądź z własną poprzednio zajmowaną pozycją.

Czy istnieje zależność między pozycją społeczną w grupie, a szansami stania się przez nią grupą odniesienia normatywnego - czyli identyfikacja jednostki z wartościami, normami, wzorami zachowań grupy, do której należy?

W analizach tej zależności rozróżnia się 3 rodzaje pozycji:

1. pozycje najwyższe

2. pozycje średnie

3. pozycje najniższe

ad. 1) wśród pozycji najwyższej wyróżnia się dwie kategorie osób: przywódców i liderów. Przywódcy są bezwzględnie wierni wartościom, normom i wzorom postępowania grupy, do której przynależą. Nie wykazują jednak innowacyjności i twórczości lub mieli takowe, ale je utracili. Liderzy natomiast z pełnieniem funkcji kierowniczych wiążą działania reformatorskie/twórcze.

Ad. 2) jednostki zajmujące pozycje średnie wykazują tendencje do konformizmu wobec wartości, norm, wzorów zachowań ustalonych w grupie. Motywuje ich możliwość awansu w strukturze grupy.

Ad. 3) jednostki zajmująca najniższą pozycję są najmniej konformistyczne i w mniejszym stopniu przyjmują wartości, normy czy wzory zachowań, jako układy odniesienia.

Najbardziej konformistycznie usposobionymi jednostkami są jednak sympatycy nie należący do danej grupy oraz tzw. kandydaci do grupy (np. partii politycznej). Choć nie należą do grupy są emocjonalnie z nią związani, akceptują wartości i normy oraz wzory zachowań grupy.

Najbardziej konformistyczni są neofici czyli nowi członkowie grupy, którzy porzucili grupę normatywną lub też zostali usunięci z grupy tego samego rodzaju, ale o przeciwstawnej ideologii (np. z innej partii politycznej). Pozytywne odnoszenie normatywne wzmacniane jest dodatkowo poprzez krytykę dawnej grupy.

TUROWSKI: TEORIA INTEGRACJI i DEZINTEGRACJI SPOŁECZNEJ

Integracja to procesy jednoczenia elementów i części składowych w jedną całość. Procesy te mogą być mniej lub bardziej zaawansowane. Jest to proces zakresowy tj. kompleks uzależnionych od siebie zmian prowadzących do łączenia się elementów składowych w określonej dziedzinie, sferze, aspekcie życia społecznego. Pełna integracja zachodzi gdy stopnie zintegrowania w poszczególnych sferach grupy społecznej (lub danego społeczeństwa) znajdują się na tym samym poziomie.

LANDECKER → cztery płaszczyzny integracji: integracja KULTURALNA, NORMATYWNA, KOMUNIKACYJNA i FUNKCJONALNA.

Integracja kulturalna: zgodność między standardami - wzorami kulturowymi występującymi w danej grupie społ., a alternatywnymi wzorami kulturowymi uznawanymi przez pewnych członków grupy.

Integracja normatywna: stopień zgodności wartości i norm którymi kierują się poszczególni członkowie grupy, z normami i wartościami akceptowanymi w danej grupie. Wskaźnikiem negatywnym jest indeks przestępczości, a pozytywnym: konformizm.

Integracja komunikacyjna: rodzaje i stopień intensywności stosunków i kontaktów społ. między członkami grupy. Wskaźnik negatywny: rozmiar zjawiska izolacji.

Integracja funkcjonalna: rozwinięta zależność jednostek w zakresie wzajemnej wymiany świadczeń i usług, wynikających z podziału pracy.

Po analizie powyższe 4 płaszczyzny można sprowadzić do dwóch:

1. integracja normatywna - jako dotycząca sfery kultury, systemu wartości i norm obejmie zatem ww. integracje: kulturalną i normatywną.

2. Integracja funkcjonalna (komunikacyjna + ww funkcjonalna) - jako stan i stopień zgodności ról społ. pełnionych przez członków grupy oraz funkcji i zadań wykonywanych przez instytucje.

CZYNNIKI DEZINTEGRACJI NORMATYWNEJ

1. Brak komunikacji czyli informacji i komunikacji między członkami grupy, co sprawia, że część członków znajduje się w pełnej lub częściowej izolacji. Nie znają oni zatem norm i wzorów postępowania.

2. Ruchliwość społeczna członków grupy: wertykalna i horyzontalna. Nadmierna ruchliwość nie sprzyja integracji normatywnej, gdyż członkowie grupy nie są w stanie adaptować się do wzorów uznawanych w danej grupie. Przelotne uczestnictwo nie motywuje do zaangażowania się. Ruchliwość horyzontalna czyli np. skoki awansu czy degradacji powodują różne zachowania patologiczne.

3. Heterogeniczność i złożoność grupy. Im wyższa niejednorodność członków danej grupy tym bardziej wzrastająca dezintegracja normatywna. Same sobie grupy niejednorodne, jak i występowanie w ich obrębie subkultur, sprawia, że trudniej o unifikację zachowań. Występuje pluralizm światopoglądowy i kulturalny. Integracja musi polegać na kompromisach i konformizmie.

4. Konflikt ról. Status społeczny danej jednostki rodzi zestaw pełnionych przez nią ról. Konflikt ma związek z odmiennymi systemami wartości i wzorów w poszczególnych grupach.

HIPOTEZA KRZYWEJ „I”

Zachodzi korelacja między liczbą odchyleń od danej normy a stopniem odchylenia. Z badań przeprowadzonych przez badaczy Allporta i Salomona wynikało, że najbardziej licznie występują najlżejsze odchylenia od normy, a im one cięższe tym mniejszy ich odsetek.

Każda norma społ. zawiera w sobie jednocześnie odpowiedni rodzaje dezaprobaty i rodzaje sankcji negatywnych w przypadku odchyleń w zachowaniach członków.

Krzywa zatem może przyjmować obraz bardziej spłaszczonej lub nie, w zależności od rodzaju sankcji w grupie, której krzywa dotyczy, np. rozpatrując częstotliwość łamania zakazu rozmów w czytelni krzywa będzie spłaszczona, co oznacza, że proporcje odchyleń różnego stopnia są względnie wyrównane. Sankcje pełnią funkcję prewencyjną.

METODY INTEGRACJI NORMATYWNEJ

1. INTERIORYZACJA: obejmuje informację, nauczanie, wychowanie i propagandę

2. SYMBOLIZACJA wartości i norm grupowych poprzez symbole typu pomniki, obrazy, znaki, stanowiące bodźce sprzyjające uzgadnianiu przez jednostki swych wzorów z wzorami pożądanymi.

3. IMPLEMENTACJA: wszelkie działania umożliwiające praktykowanie wzorów zachowań. Są to również wszelakie urządzenia, środki czy narzędzia stwarzające możliwości określonego zachowania się.

4. KONTROLA SPOŁECZNA: system działań zmierzający do unifikacji zachowań przez stosowanie odpowiedniego systemu nagród i kar.

OPINIA SPOŁECZNA

Opinia społ. to postawy i poglądy jednostek i grup wobec danego osobnika i jego sposobów zachowania się. Opinia społ. tworzona jest przez osoby lub grupy osób znane, uznane przez społeczeństwo i stanowiące autorytet (eksperci, charyzmatyczni ludzie..)

Znaczenie opinii społecznej jest takie, że dysponuje ona sankcjami negatywnymi i pozytywnymi przez co powoduje reakcje grup na zachowanie danej osoby w sytuacjach uznawanych za ważne dla danej grupy. Sankcje pozytywne to np. uznanie, pochwała, pozytywne plotki itp. Negatywne to zgorszenie, niezadowolenie, obmowa, plotki.

Ww. sankcje są często bardziej dotkliwe niż sankcje formalne.

Często spotykamy się ze zjawiskiem utrwalenia się opinii choć stan rzeczy ulega zmianom. To stereotypy. Posługujemy się nimi chętnie, a stanowią one ujawnione postawy lub poglądy w stosunku do określonych wartości czy osób. Ma uproszczony charakter oparty na nieskontrolowanych obserwacjach i nie odpowiadający faktom. Zupełnie nie pozwala nam ujmować rzeczywistości, jaką naprawdę jest.

METODY INTEGRACJI FUNKCJONALNEJ

Integracja funkcjonalna grupy ujmowana jest w sensie:

DYNAMICZNYM I STATYCZNYM.

W ujęciu dynamicznym to kompleks zmian prowadzących do idealnego stanu wewnętrznej organizacji grupy.

W ujęciu statycznym myślimy o pożądanym stanie, albo też stanie rzeczywistym - o stopniu osiągniętej zgodności między elementami składowymi w grupie.

Integracja funkcjonalna to stan i stopień w jakim jednostki wykonują wyznaczone im czy przyjęte przez nie role społ., a instytucje grupowe przypisane im zadania, i czynią to w sposób zharmonizowany, prowadzący do realizacji celów grupy czy systemu.

METODY:

1. Metoda podziału kompetencji: opiera się na racjonalnym rozłożeniu funkcji / zadań między instytucje grupy czy systemu społecznego oraz odpowiadające tym wymogom określenie funkcji danego rodzaju instytucji, tak aby grupa osiągnęła swe cele.

2. Określenie uprawnień do podejmowania decyzji: jest to metoda bezkolizyjnego rozmieszczenia uprawnień do podejmowania decyzji między instytucje lub stanowiska w obrębie instytucji. Podział uprawnień do decydowani powinien dokonywać się wg zasad:

1. Decentralizacja w układzie pionowym, centralizacja w układzie poziomym,

2. Uzależnienie decentralizacji pojmowanej jako ograniczenia liczby zakazów od możliwości uruchomienia na niższych szczeblach takiego systemu celów, aby rezultat ich działania odpowiadał celom całości.

3. Niezastępowalność decyzji uprawnionych, decyzjami nadrzędnymi - jeżeli zwierzchnik uprawomocnił podwładnych do podejmowania decyzji w jakimś zakresie, to konsekwentnie powinien wzbraniać się od podejmowania decyzji na swoim szczeblu, gdyż sprzyja to rozwojowi stosunków nieformalnych.

4. Dbałość o synchronizację odpowiednich szczebli. Jeśli sprawa wykracza poza dany szczeble, kolejnym „władnym” może być szczebel piętro, a nie dwa piętra wyżej.

5. Stałe uzgadnianie organizacji formalnej z nieformalną.

3. Stosunki miedzy instytucjami: to takie powiązanie instytucji, aby ich wzajemne wytwory były przejmowane bez przeszkód, przy zasadzie utrzymywania jak najmniejszej liczby połączeń, ale przekazujących planowo i systematycznie te wytwory do dalszego wykorzystania, np. połączenie wytworów nauki z odbiorcami.

Trzy warunki:

1. Instytucje naukowe posiadają jednostkę przetwarzającą wyniki wiedzy na formę stosowaną.

2. Instytucje administracyjne, polityczne i gospodarcze tworzą jednostki, które przyjmują wiedzę i przetwarzają ją na język wdrożeń,

3. Zwierzchnicy instytucji administracyjnych, politycznych i gospodarczych egzekwują obowiązek wykorzystywania badań.

4. Przeciwdziałanie autonomizacji instytucji: korzystniej jest powierzać działanie koordynacji działalności stanowisk w grupie, jednej z jednostek już istniejących w miejsce tworzenia nowej. Ponadto, oddzielne wykonywanie zadań prowadzi do autonomizacji (wyodrębnienia, uniezależnienia ze szkodą dla całości), dlatego zaleca się np. łączenie zadań.

5. Metoda depersonalizacji i obiektywizacji czynności.

Depersonalizacja: oddzielenie ról lub zadań od kategorii osób jakie mogą je wykonywać. Obiektywizacja to ustalenie zasad i sposobów wykonywania czynności i podejmowanych decyzji, wykluczających dowolność.

Chodzi o neutralizowanie wpływu wywieranego na funkcjonowanie grupy przez poglądy jednostek i ich dążenia niezgodne z celami grupy. W tym celu stosuje się:

1. Strukturalizację działań organizacyjnych: dana osoba wykonując swą rolę niezależnie od swej wewnętrznej postawy działa na rzecz celu organizacji

2. System zhierarchizowanego kierownictwa: zapewnia to działanie zgodne z planem.

3. System nagród i kar, pobudzający do wykonywania ról i zadań

8

---