Etyka w administracji i zarządzaniu

dr hab. prof. US Marek Suchanek semestr III, rok II

Pozycje słownikowo - encyklopedyczne najczęściej definiują etykę jako naukę o moralności.

Etyka to też działanie zmierzające do dobra oraz „kodeks” lub „zestaw zasad” ludzkiego życia.

Filozofowie twierdzą, ze pojecie etyka pochodzi od greckiego słowa „ethos” oznaczającego zwyczaj, obyczaj.

Pojecie moralności pochodzi natomiast od łacińskiego słowa „moralis” w gruncie rzeczy też oznaczającego obyczaj, co potwierdza dodatkowo praktyczne źródła pochodzenia etyki.

Dlaczego używamy aż dwóch słów ETYKA i MORALNOŚĆ na oznaczenie tego samego?

Przyjęło się w filozofii używać określenia etyka lub przymiotników etyczny lub nieetyczny wtedy gdy mamy na myśli bardziej kontekst teoretyczny lub gdy chodzi nam głównie o namysł nad dobrem i złem podczas gdy pojęcia moralność i jej pochodnych używamy raczej dla określenia konkretnych zachowań.

Etyka jako filozofia praktyczna zajmuje się analizą zjawisk moralnych, z których można zasadnie wyprowadzić normy ludzkiego postępowania.

Refleksja etyczna koncentruje się wokół następujących pytań:

1. czym jest dobro powinność moralna, sumienie, odpowiedzialność?

2. jaki jest wpływ działania moralnie dobrego i moralnie złego na naturę człowieka oraz społeczność?

3. jaki jest sens i cel ludzkiej egzystencji? Jak powinni zachowywać się ludzie?

Etyka dzieli się na:

etykę opisową - w skład której wchodzi psychologia moralności, socjologia moralności i filozofia moralności - ta część etyki zajmuje się opisem ludzkiego postępowania

etykę normatywną - która stara się znaleźć optymalny w danych warunkach system norm - koncentruje się ona na znalezieniu zasad, według których ludzie powinni postępować.

Moralność to zespół przeświadczeń o tym, co dobre i złe, pociągający ze sobą akceptację lub negatywną ocenę postępowania. Badanie nad moralnością dzieli się na należące do etyki opisowej:

psychologie moralności - która stawia pytanie - jak doszło do określonego działania moralnego, co rozgrywało siew człowieku zanim podjął działanie

socjologię moralności - która bada sposoby zachowania się oraz normujące je zakazy i nakazy występujące w różnych kulturach

filozofię moralności - która zajmuje się wartościami moralnymi oraz ich hierarchią

Stanowisko które przyjął Sokrates przedkładające wartości moralne nad jakiekolwiek inne wartości w tym także materialne, nazywane jest moralizmem (który koniecznie należy odróżnić od moralizatorstwa).

Stanowisko moralizmu pozostaje w sprzeczności z powszechnie dzisiaj przyjmowanym w teorii ekonomii i praktyce życia gospodarczego stanowiskiem ekonomizmu uznającego wartości materialne za nadrzędne.

Sokrates (496 - 399 p. n .e.)

Sokrates połączył cnotę z wiedzą.

Sądził on bowiem, ze wszelkie zło, jakie człowiek czyni, wynika z jego nieświadomości, lub z braku wiedzy o tym, co dobre a co złe. Stanowisko głoszące, ze źródłem etycznym postępowania jest wiedza o dobru i złu, nazywane jest intelektualizmem etycznym.

Drugim podstawowym elementem filozofii Sokratesa jest absolutyzm: istnieje jedni i tylko jedno dobre życia dla wszystkich, ponieważ dobro jest czymś niezależnym od ludzkich skłonności, pragnień, życzeń czy opinii.

Arystoteles (384 - 322 p. n. e.)

Odpowiedz Arystotelesa na pytanie: „Czym jest dobre życie dla człowieka?”

można zawrzeć w jednym zdaniu : Jest to życie szczęśliwe.

W etyce nikomachejskiej Arystoteles podaje definicje słowa „szczęście”, która odtąd stała się sławna.

„Szczęściem jest działanie duszy w zgodzie z doskonałą cnotą.”

Arystoteles podkreślił fakt, że szczęście nie jest czymś statycznym, lecz jest działaniem.

Klasyczne teorie etyczne próbują odpowiedzieć na 2 pytania:

1. czym jest dobre życie dla ludzi?

2. Jak ludzie powinni się zachowywać?

Arystoteles jest klasykiem, moralistą w obu kwestiach.

Jego odpowiedz na pierwsze pytanie brzmi: Dobre życie dla ludzi to życie szczęśliwe.

Odpowiedz na drugie pytanie brzmi: Ludzie powinni zachowywać się tak aby osiągnąć szczęście.

Jeśli spytamy: „Jak powinniśmy zachowywać się, żeby osiągnąć szczęście?” to odpowiedz Arystotelesa może być dobrze znaną formułą zwaną zasadą właściwej miary. Zasada ta jest sednem etyki złotego środka.

Następstwem tej doktryny jest fakt, że istnieją rożne sposoby życia odpowiednie dla różnych ludzi.

W wielu sytuacjach w których może się znaleźć każdy z nas wybieramy jeden ze sposobów postępowania na skali rozpiętej pomiędzy dwoma skrajnościami nadmiarem i niedomiarem.

Słuszną postawą, a zarazem najbardziej skuteczną w ustalaniu właściwych relacji międzyludzkich jest według Arystotelesa zachowanie umiaru, którym w wypadku dawania jest szczodrość (gdyby Arystoteles żył teraz to nazwałby ją z pewnością gospodarnością.)

Rzecz jednak nie w tym abyśmy tylko sporadycznie umieli osiągnąć złoty środek (tylko w sytuacjach wyjątkowych), ale każdego dnia nawet w sprawach błahych. Trwała zdolność do zachowania właściwej mary nazywa się dzielnością etyczna.

Koncepcje etyczne Sokratesa i Arystotelesa są przykładem etyki, która zabudowana jest na pojęciu cnoty będącej trwałą predyspozycją człowieka do świadomego i dobrowolnego spełniania czynów słusznych lub właściwych.

Arystoteles rozróżnia:

cnoty dianoetyczne (intelektualne) np. roztropność

cnoty etyczne - sprawiedliwość, męstwo, szczodrość, gospodarność

Niezwykle istotną dla rozwoju etyki okazała się myśl chrześcijańska, wedle której - podobnie jak sądzili niektórzy filozofowie greccy wartości moralne, duchowe należy przedkładać nad wartości czysto materialne.

Wszędzie ta gdzie pojawia się „drugi” czy to będzie relacja uczeń nauczycie, polityk obywatel, urzędnik petent, tam wszędzie ich relacja ma z istoty swojej charakter etyczny, a działania podejmowane przez każdego z uczestników tej relacji zawsze podlegają ocenie moralnej.

Immanuel Kant (1724 - 1804)

Główne pytanie, które stawia teoria moralności Kanta brzmi: Co jest istotą moralności?

Dla Kanta człowiek postępuje moralnie tylko wówczas, kiedy stłumi swoje uczucia i skłonności i spełni to, co powinien. Tak wiec moralność jest ściśle związana z obowiązkami i powinnością.

Kant rozróżnia:

- działania zgodne z obowiązkiem

- działania podjęte z obowiązku

Postępowanie moralne to takie które jest podjęte z poszanowaniem obowiązku.

Człowiek moralny postępuje z poszanowania obowiązku, a nie z powinności, czy działań podjętych z obowiązku.

Według Kanta imperatyw kategoryczny, czyli bezwzględny nakaz, może stanowić uniwersalną podstawę ludzkiego postępowania.

Kant rozróżnia 3 rodzaje imperatywów.

Kant jest twórcą stanowiska deontologicznego (deontos - obowiązek), które przyjmuje, ze czyn uznajemy za etyczny wtedy gdy został podjęty ze względu na obowiązek jaki na podmiocie spoczywał.

Stanowisko deontologiczne pozostaje w opozycji do stanowiska konsekwencjalistycznego, wedle którego czyn uznajemy za etyczny, o ile dobre są konsekwencje, które spowodował.

Socjolodzy moralności badają poziom przestrzegania norm moralnych przez członków danego społeczeństwa, albo przez wybrane grupy. Ponadto zajmują się ustalaniem hierarchii wartości obowiązującej w danej kulturze. Przy analizie tej hierarchii korzystają z osiągnięć aksjologii - dziedziny zajmującej się wszelkimi wartościami takimi jak:

wartości moralne (sprawiedliwość dobro)

wartości ekonomiczne (skuteczność)

wartości prakseologiczne (sprawiedliwość)

wartości etyczne (piękno, brzydota)

wartości poznawcze

Dwa rodzaje etyki: WYZNAWANIA i PRAKTYKOWANA

Mechanizm racjonalizacji polega na odwołaniu się do osobiście cenionych wartości społecznych i uznawanych norm, przy jednoczesnym takich ich zinterpretowaniu, aby objaśnić swoje własne postępowanie w sposób, który pozwoliłby pomniejszyć moralną naganność podjętego przez nas działania.

Typowymi formułami używanymi przy racjonalizacji są:

Inaczej się nie da.

Nie przeżyje z pensji.

Nie robię tego dla siebie, ale dla rodziny.

Sprawa była wyjątkową, mieliśmy finansowy dołek.

W kraju panuje korupcjogenny system związany z niskimi płacami, to są jego konsekwencje.

Mechanizm usprawiedliwienia polega na bezkrytycznym, prostym w formie i treści odwołaniu się do podobnego postępowania innych ludzi w podobnych sytuacjach i na przekonaniu, ze człowiek powinien postępować tak samo jak inni.

Mechanizm ten oddają następujące powiedzenia:

Wszyscy tak robią.

Inni też tak robią, nie będę się wyróżniał.

Robie tylko to co robią moi poprzednicy.

Bierzemy tylko przykład z polityków.

O pokusie możemy mówić wtedy, kiedy przed podmiotem działającym pojawia się szansa uzyskania czegoś, co jest w jakimś sensie spełnieniem jego pragnień, ale co może on uzyskać tylko wtedy, kiedy odstąpi od wyznawanych przez siebie zasad i tak zmodyfikuje swe postępowanie, aby osiągniecie tego czegoś stało się możliwe.

Jednym z zadań etyki urzędniczej jest odkrywanie typowych dla poszczególnych form działalności administracyjnej rodzajów pokus i ich eliminowanie, a także rozpoznawanie mechanizmów usprawiedliwienia i racjonalizacji oraz pozbawiania ich wiarygodności, a także osłabianie oddziaływania niezbędnych stereotypów.

Jednym ze sposobów zabezpieczenia urzędników przed popadaniem w pułapkę pokusy i upokorzenia (obok stwarzania jasnych przepisów i procedur, które dokładnie wyznacza dopuszczalne zachowania) jest edukacja etyczna, czyli:

# uwrażliwienie urzędników na kwestie etyczne

# uświadamianie urzędnikom zagrożeń, aby byli na nie lepiej przygotowani

Rozwój moralny człowieka dokonuje się według Kohlbera w sześciu etapach rozwojowych zgrupowanych w 3 poziomach

I poziom - prekonwencjonalny

Etap 1. - posłuszeństwa i kary

Jedynym kryterium słuszności, dla osób na tym etapie moralnego rozwoju jest posłuszeństwo wobec autorytetu. Pierwotna motywacja czynienia tego co słuszne jest lek i kara.

Etap 2. - indywidualizm i wzajemność

Na tym etapie kryterium słuszności jest chęć uzyskania jakiegoś dobra - nagrody. Podejmujący działanie na tym etapie nastawiony jest na realizację własnego dobra.

II poziom - konwencjonalny

Etap 3. - konformizmu międzyludzkiego

Postępowanie na tym etapie rozwoju zdeterminowane jest przez moralność grupową, czyli oczekiwaniami członków grupy, do której chcemy należeć.

Etap 4. - systemu społecznego

Moralność na tym etapie rozwoju jest postrzegana jako sposób odgrywania określonej roli w systemie społecznym.

III poziom - postkonwencjonalny

Etap 5. - społecznego kontraktu

Na tym etapie pojawia się refleksja moralna i świadomość, że u podłoża funkcjonowania każdego społeczeństwa istnieje społeczny kontrakt , czyli umowa społeczna, wedle której każdy z członków społeczeństwa zobowiązuje się w razie potrzeby do rezygnacji z jakiegoś zakresu swojej wolności oraz pewnych uprawnień, o ile taka rezygnacja przyniesie korzyść całemu społeczeństwu.

Etap 6. - uniwersalnych zasad

Na tym etapie decyzje moralne nie wynikają z kontraktu społecznego, ale z wnętrza człowieka. Człowiek zaczyna traktować drugiego człowieka jako cel sam w sobie.

Etyka zawodowa

Najstarszą etyką zawodową jest etyka lekarska

W V w. p.n.e. Hipokrates (ok. 460-377 p.n.e.) chcąc skodyfikować działalność lekarską sformułował „przysięgę” która dzisiaj wyznacza kanon etyki lekarskiej.

Jedną z najstarszych zasad tej etyki jest znana powszechnie zasada „przede wszystkim nie szkodzić”.

Argumenty krytyków

• etyka zawodowa nie dysponuje żadną sankcją, po co zatem respektować jakieś normy moralne, kiedy ich łamanie niczym nie grozi

• etyki zawodowe są podejrzane ze względów formalnych, niejasny jest bowiem w nich tryb ustalania obowiązków i nakazów

• etyka zawodowa ma charakter relatywny, a nie uniwersalny, zatem jest etyką w sensie ogólnym

• przyjęcie zasad etyki zawodowej grozi niebezpieczeństwem zwolnienia jednostki z odpowiedzialności za to, co czynimy

• etyki zawodowe są dowodem kryzysu moralności indywidualnej

Argumenty zwolenników

• etyka zawodowa uszczegóławia ogólne treści norm etycznych dostosowując je do bardziej konkretnych specyficznych sytuacji

• etyka zawodowa pomaga w rozwiązywaniu konfliktów typowych dla danego zawodu często nie spotykanych gdzie indziej

• etyka zawodowa uzasadnia konieczne przy wykonywaniu danego zawodu odstępstwa od norm etyki ogólnej

• etyka zawodowa reguluje stosunek do tzw. obowiązków nadzwyczajnych oraz wyznacza ich granice

• etyka zawodowa określa wzorzec osobowy pożądany dla danego zawodu, formułuje także koncepcje dobra do którego realizacji określona praca zawodowa powinna zmierzać.

Kodeksy etyki zawodowej przez sam fakt swego istnienia zwiększają szacunek dla danego zawodu, współtworząc jego etos i tradycję

Podsumowując:

Etyka zawodowa daje pewien rodzaj zabezpieczenia moralnego zwłaszcza w sytuacjach nowych pozwala na szybsze podejmowanie właściwych decyzji. Znając etos zawodowy łatwiej podjąć właściwe decyzje w sytuacjach nowych i nieoczekiwanych lub bardzo zagmatwanych. Wystarczy, bowiem kierować się misją zawodu, która od jakiegoś czasu stała się nierozłącznym elementem etyk zawodowych.

Czynniki wpływające na poziom etyczny instytucji publicznych

Zewnętrzne	Wewnętrzne
System gospodarczy Prawo Polityka Etyka społeczeństwa	Misja Polityka wewnętrzna Kultura organizacyjna Moralność urzędników

Czynniki zewnętrzne

1. system gospodarczy - Wszystkie państwa kontrolują dystrybucję cennych korzyści i obciążenia przykrymi kosztami oraz harmonizują interesy różnych grup społecznych

2. prawo - Stosunek zakresów prawa i etyki

Jest tylko pewien zakres zgodności nie zawsze to co jest w prawie zapisane pokrywa się z etyka.

3. polityka - System polityczny rozumiany w perspektywie kultury politycznej oraz aktualna sytuacja polityczna w kraju.

4. etyka społeczna - Jest też poziom moralny społeczeństwa.

Czynniki wewnętrzne

1. Ważnym czynnikiem mającym istotny wpływ na poziom etyczny instytucji jest sformułowanie oraz przyjęcie przez nią misji.

Misja to dynamizujące działalność instytucji przesłanie skierowane do wszystkich pracowników i obywateli, formułujące humanistyczny cel jej działalności.

U podstaw szczegółowej misji przyjętej przez konkretny urząd leży podstawowa misja administracji jaką jest służba obywatelom.

2. Niezwykle znaczącym czynnikiem jest polityka wewnętrzna instytucji. Opiera się ona na świadomym przyjęciu i wprowadzeniu w życie własnej strategii postępowania etycznego będącej mądrym kompromisem między realnymi możliwościami urzędu działającego w konkretnych warunkach organizacyjno-finansowych a oczekiwaniami obywateli wobec sposobu działania urzędu.

3. Przy wprowadzeniu właściwej polityki wewnętrznej dochodzi do stworzenia kultury organizacyjnej. Za zasadnicze elementy kultury organizacyjnej uznaje się:

• wartości

• przekonania

• postawy

prezentowane przez członków organizacji

4. Ważnym czynnikiem jest moralność pracowników (pozostająca w bardzo silnej korelacji z poziomem etyki społecznej).

Franciszek Bacon ( 1561-1626)

zauważył, że są cztery wady główne ludzi, którzy dzierżą władzę:

• opieszałość

• przekupstwo

• opryskliwość

• nadmierna uległość

DZIAŁANIA URZĘDNICZE

Wszystkie działania urzędnicze można sklasyfikować według spełnienia kryterium legalności i etyczności. Uzupełniając ten podział o uwagę, że nie zawsze obszar tego, co zgodnie z prawem, pokrywa się z obszarem tego, co etyczne, otrzymujemy cztery grupy działań urzędniczych:

1. działania legalne i etyczne,

2. działania nielegalne i nieetyczne,

3. działania legalne nieetyczne,

4. działania etyczne nielegalne.

Działania nielegalne i nieetyczne.

Do grupy tej należą wszystkie te działania, które podejmowane są przez urzędników niezgodnie z obowiązującym prawem oraz nie spełniają oczekiwań społecznych w perspektywie etycznej.

Korupcja pierwotnie oznacza psucie się, gnicie i rozkład moralny.

Obecnie oznacza przede wszystkim nadużycie władzy publicznej dla korzyści prywatnych.

Mogą to być różnego rodzaju korzyści - głównie natury pieniężnej, ale również podarunki, miejsce pracy, innego typu usługi lub dobra. Wymienione korzyści mogą zostać przyznane bezpośrednio lub w przyszłości. Mogą dotyczyć bezpośrednio danej osoby albo jego rodziny, klienteli, partii itp.

Zazwyczaj zachowania korupcyjne są lokowane na obszarze granicznym pomiędzy sektorem publicznym tj. środowiskiem politycznym lub urzędniczym, które dysponuje odpowiednim wpływem na decyzje w zakresie dóbr publicznych a podmiotami gospodarczymi (prywatnymi, publicznymi, krajowymi, zagranicznymi), które w sposób niezgodny z prawem chcą uzyskać wpływ na tę decyzję.

Najczęściej wymienia się następujące typy korupcji:

• urzędniczą,

• polityczną

Korupcja to również działalność przestępcza dotycząca wyłącznie sektora gosp., gdzie przedstawiciele jednego przedsiębiorstwa korumpują inne, w celu osiągnięcia ukrytych korzyści ekonomicznych - niezgodnych z interesem właścicieli lub akcjonariuszy.

Model korupcji w ujęciu R. Klitgaarda

Korupcja = monopol + dyskrecja - odpowiedzialność

Korupcja jest:

1. przekupstwo, dzięki któremu dochodzi do rządowych zamówień, kontraktów, otrzymania koncesji, zmiany decyzji sądu lub do uchylenia obowiązku opłat celnych, podatkowych i innych.

2. kradzież, czyli świadome niezgodne z prawem dysponowanie środkami budżetowymi i majątkowymi będącymi dobrem publicznym.

3. faworyzowanie, protekcja, nepotyzm, kumoterstwo.

4. kupczenie wpływami (np. finansowanie wyborów lub partii politycznych w zamian za uzyskanie wpływów).

Do najbardziej korupcyjnych sfer zalicza się:

• promowanie lub blokowanie projektów ustaw i nowelizacji ustaw,

• manipulację procesem prywatyzacji,

• ingerencję w proces przyznawania koncesji, licencji, zwolnień podatkowych,

• powołanie osób na stanowiska we władzach spółek, będących własnością Skarbu Państwa lub przedsiębiorstw państwowych,

• niezgodne z prawem działanie służb celnych, opieszałość i niesprawność sądów.

Argumenty „za” korupcją:

• korupcja może podwyższyć efektywność gospodarczą

• w konkurencji dotyczącej dot. decyzji administracyjnej (np. zamówień publicznych) działają podobne prawa, jak na wolnym rynku,

• czas jest równie ważną kategorią biznesu jak środki finansowe,

• korupcja wykorzystuje fakt relatywnie niskich pensji urzędniczych.

Społeczne koszty korupcji:

• koszty makrofiskalne, polegające na utracie przychodów (z podatków, ceł i prywatyzacji) oraz ponoszenie nadmiernie wysokich kosztów (np. drogie zamówienia publiczne), stąd mniejszy do podziału budżet;

• ograniczenie inwestycji i wzrostu gosp., wynikające np. z nadużycia kompetencji regulacyjnych i niewłaściwie przeprowadzonych zamówień publicznych - zbadano, że im wyższy wskaźnik korupcji, tym niższa stopa inwestycji i wzrostu gospodarczego - stąd słaby rozwój gosp.;

• niesprawiedliwe pogorszenie się poziomu życia ubogich obywateli z powodu niedostępności np. do świadczeń zdrowotnych, za które trzeba „dać w łapę” - stąd niesprawiedliwość społeczna.

• utrata zaufania do instytucji życia publicznego, będąca konsekwencją podważenia podstaw państwa prawa, dyscypliny podatkowej, braku poszanowania dla porządku i bezpieczeństwa publicznego - stąd słabość instytucji państwa.

Do grupy działań legalnych i nieetycznych należą takie, którym z prawnego punktu widzenia nie można wiele zarzucić, gdyż najczęściej na ich temat prawo milczy.

• niegospodarność to niewłaściwe zarządzanie majątkiem

• nierzetelność to pewnego rodzaju niedokładność w wywiązywaniu się z nałożonych obowiązków.

Konflikt interesów

Konfliktem interesów nazywamy sytuację, w której osoba sprawująca funkcję publiczną podejmuje decyzję w sprawie, w rozstrzygnięciu której z jakichś powodów zainteresowana jest osobiście.

Będąc zaś osobiście zainteresowana może forsować podejście takiej decyzji, która umożliwi jej realizację własnego interesu ze szkodą dla interesu publicznego.

Do działań etycznych a nielegalnych zaliczyć można te wszystkie, które ze względów prawnych lub proceduralnych nie powinny mieć miejsca, ale doszło do nich ze względu na etyczny wymiar.

Dylemat to sytuacja wymagająca trudnego wyboru.

Dylemat moralny to sytuacja, w której urzędnicy nie mogą w swym działaniu zadośćuczynić jednocześnie dwóm pozytywnym wartościom lub zasadom moralnym, będąc zmuszeni do wyboru tylko jednej z nich.

Dylemat lojalności sytuacja w której urzędnik stoi przed bardzo trudnym wyborem, czy być lojalnym wobec państwa, czy wobec obywateli, którym ma służyć.

1. Czy dokładnie rozumiesz problem?

2. Jak odebrałbyś problem, gdybyś stał po drugiej stronie?

3. Jak doszło do problemu?

4. W stosunku do kogo powinieneś być w pierwszym rzędzie lojalny?

5. Co skłania cię do podjęcia tej decyzji?

6. Komu mogłaby twoja decyzja zaszkodzić?

7. Jakie mogą być konsekwencje twojej decyzji?

8. Czy będziesz wstanie ponieść konsekwencje podjętej przez siebie decyzji?

9. Czy mógłbyś bez obawy ujawnić swoje decyzje przed szefem, rodziną lub społeczeństwem?

Narzędzia podnoszenia poziomu etycznego instytucji publicznej:

• system selekcji i rekrutacji

• szkolenia pracowników

• przyjęcie strategii działania w zakresie etyki

• przywództwo

• budowanie i umacnianie kultury etycznej

• kodeksy etyczne

• instytucja doradcy do spraw etyki

• techniki działań indywidualnych

Odpowiedni system rekrutacji oraz selekcji pracowników, a szczególnie kadr wyższych urzędników, polega na przeprowadzeniu rekrutacji pracowników przy której bierze się pod uwagę obok wykształcenia oraz zawodowego, doświadczenia, wrażliwość pracowników na problemy etyczne.

Kolejnym narzędziem podnoszenia poziomu etycznego jest strategia instytucji w zakresie etyki.

Polityka instytucji wiąże się z przywództwem etycznym. Przywództwo etyczne polega na prezentowaniu przez kadrę kierowniczą właściwego zachowania, które może stać się przykładem do pozostałych pracowników.

Kolejne narzędzie to budowanie kultury etycznej.

Pytania sprawdzające wysokość poziomu kultury organizacyjnej:

1. jak mocno podkreśla się w instytucji hierarchię organizacyjną?

2. w jakim stopniu organizacja jest zbiurokratyzowana?

3. jak szybko podejmuje się konieczne decyzje?

4. jak często omawia się i wymienia potrzebne informacje?

5. czy osoby zainteresowane są włączane do współdecydowania?

6. czy kreatywność jest popierana i nagradzana?

7. czy pracownicy stojący niżej mają swobodę podejmowania decyzji?

8. czy błędy wykorzystuje się do tego by się na nich uczyć czy gównie do szukania winnych?

9. czy toleruje się intrygi?

Kolejne narzędzie to kodeksy etyczne.

Innym narzędziem podnoszenia poziomu etycznego jest powołanie w instytucji lub dla grupy instytucji stanowiska doradcy ds. etyki.

Następne narzędzie w podnoszeniu poziomu etycznego to komisje lub komitety ds. etyki.

Ostatnim narzędziem są techniki działań indywidualnych.

Możliwe sytuacje w relacji poziomów etycznych pracownika i urzędu:

sytuacja	I	II	III	IV
pracownik	etyczny	etyczny	nieetyczny	nieetyczny
urząd	etyczny	nieetyczny	etyczny	nieetyczny

Techniki indywidualne:

• głośne sprzeciwianie się wdrożeniu nieetycznych decyzji

• poinformowanie wyższego rangą przełożonego o nieprawidłowościach

• otwarty protest wewnątrz organizacji (np. list otwarty do kierownictwa)

• otwarty protest na zewnątrz organizacji

Dlaczego trzeba zajmować się etyką?

1. jest potrzebna w życiu każdego społeczeństwa - jest bowiem stabilizatorem życia społecznego

2. jej przestrzeganie umożliwia przygotowanie urzędników, przedstawicieli samorządów do podjęcia odpowiedzialności za podejmowanie działania

3. przyczynia się ona do wewnętrznego rozwoju i polepszenia jakości rozstrzygnięć urzędniczych - jest bowiem gwarantem jakości świadczonych usług

4. przeciwdziała korupcji

„MAŁY” KODEKS ETYCZNY URZĘDNIKA

1. wobec prawa i obowiązujących procedur, poleceń przełożonego zachowaj zawsze przytomność umysłu

2. w sytuacji pokusy bądź zawsze czujny, nie daj się zwieść.

3. przy podejmowaniu trudnych decyzji bądź zawsze krytyczny wobec swoich subiektywnych ocen i obiektywnie oceń wszystkie możliwe konsekwencje.

4. zawsze bądź świadomy swojej roli społecznej i spoczywającej na tobie odpowiedzialności.

„Bądź zawsze przytomny, czujny, krytyczny, obiektywny i świadomy tego co robisz. Poczuwaj się do odpowiedzialności nie tylko za to co było twoim bezpośrednim udziałem, lecz również za wszystko to, na co mogłeś mieć wpływ”.

Etyka urzędnicza

Nazwa etyka urzędnicza oznacza 3 grupy zjawisk społecznych, występujących oddzielnie, albo w określonych połączeniach tj.:

• zespoły norm etycznych regulujących moralność urzędników

• odrębną dyscyplinę naukową

• przedmiot edukacji urzędniczej

Etyka obywatelska to zespoły norm etycznych określających powinności moralne obywateli w społeczeństwie obywatelskim.

Etyka polityczna to zespoły norm etycznych określających powinności moralne ludzi uwikłanych w politykę szczególnie w polityków zawodowych, działających w demokratycznym państwie prawa.

Etyka życia publicznego formułuje normy pożądanych zachowań ludzi pełniących funkcje publiczne - polityczne, parlamentarne i administr.

Etyka urzędnicza jest częścią etyki obywatelskiej i etyki życia publicznego, ale już nie etyki politycznej, ponieważ w demokratycznym państwie prawa obowiązuje zasada neutralności politycznej urzędników.

Etyka obywatelska warunkuje swobodną jakość etyki życia publicznego - jacy obywatele, tacy funkcjonariusze publiczni wywodzący się spośród obywateli. Każdy funkcjonariusz publiczny żyje równocześnie w dwóch niejako strefach życia - prywatnego i publicznego.

Etyka obywatelska zmierza do kształtowania wzorowego obywatela.

Etyka życia publicznego zmierza do kształtowania wzorowego funkcjonariusza publicznego.

W modelowym ujęciu urzędniczej infrastruktury etycznej znajdują się następujące elementy:

• pojęcie profesjonalizacji

• edukacja

• wchodzenie do zawodu

• awansowanie

• degradowanie

• zestawy wartości i celów

Profesjonalizacja - społeczny proces poprzez który wytwórcy określonego rodzaju usług starają się zamknąć i wyodrębnić swoją grupę w oparciu o zdolność do formułowania ekspertyz na polu wiedzy.

Wśród środków profesjonalizacji zamkniętej grupy ważną rolę odgrywa samoregulacja szczególnie w zakresie norm etyki zawodowej oraz edukacja, co wynika z kluczowego znaczenia wiedzy w życiu profesjonalistów.

Do czynników profesjonalizacji zaliczana jest również kariera, zarówno jako przebieg całej pracy zawodowej, jak i zdobywanie coraz wyższych stanowisk w pracy zawodowej.

W preferowanym modelu kariery polskiego urzędnika marginalną rolę odgrywa obecnie doniosły czynnik za jaki uznawany jest:

• etos państwa

• etos służby publicznej

• etos urzędniczy

Etos to:

• obyczaje, normy, wartości, wzorce postępowania współkształtujące styl życia i charakter określonej grupy ludzi przesądzające o jej odrębności

• miara, kryterium, norma, służąca za ocenę zachowań odrębnych kulturowo grup ludzkich

• cechy ogólne danej kultury opartej na pewnej hierarchii wartości, mające wpływ na poszczególne zachowania ludzkie

• całokształt wartości przyjmowanych za podstawę myśli i praktyki społecznej określonego społeczeństwa.

Etos posiada duże znaczenie w procesach profesjonalizacji urzędniczej ponieważ:

• ułatwia rozwiązywanie trudnych sytuacji

• przeciwdziała postępowaniu nagannemu

• wzmacnia reputację struktur organizacyjnych

• służy za spoiwo ludzi należących do takich struktur

• ułatwia wszelkie procesy kierowania i zarządzania

• przyjmowany jest za podstawę zaufania publicznego

Regulacje etyki urzędniczej przybierają głównie formy prawne.

Zawarte są w aktach prawnych różnej rangi od Konstytucji przez ustawy, zarządzenia, po statuty i regulaminy jako ich integralne części albo samodzielne akty normatywne.

Regulacje etyki urzędników amerykańskich dot.: np.

• niewłaściwego wykorzystania funkcji publicznej w stosunku do właściwości publicznej -

• przyjmowanie prezentów z zakazanych źródeł;

• konfliktów interesów związanych głównie z wzajemnym oddziaływaniem na siebie sektora publicznego i sektora prywatnego.

Akceptowane jest postępowanie urzędników uznające:

• doniosłość interesu publicznego

• profesjonalizm

• nie nadużywanie władzy

• bezstronność, apolityczność, słuszność, integralność, lojalność, ujawnienie nadużyć i innych złych czynników

• warunki:

• przyjmowanie prezentów i gratyfikacji,

• używanie oficjalnych informacji,

• korzystania z własności publicznej lub udogodnień dotyczących kart kredytowych,

• oficjalnych podróży,

• zachowania - po ustaniu zatrudnienia, rezygnacji z urzędu i przejścia do sektora prywatnego,

zaangażowanego w aktywność polityczną.

Nieakceptowane jest postępowanie pracowników służb publ. polegające na:

• korupcji

• stronniczości w podejmowaniu decyzji

• konflikcie interesów

• kradzieży

Amerykańska etyka odwołuje się do różnych czynników pobudzających moralne zachowania pracowników:

• norm

• dyrektyw

• polityki naboru i awansowania

• różnicowania ocen zachowań nieetycznych

• obowiązku uzasadniania decyzji

• integrowania wartości w umowie o pracę itp.

W Kanadzie do obszaru wartości demokratycznych służb publicznych zaliczono m.in.:

• rządy prawa

• lojalność

• odpowiedzialność

• neutralność

• brak stronniczości

• interes publiczny

• dobro wspólne

• odpowiedzialny rząd

• wspieranie demokracji

• szacunek dla posiadających urzędu

Do „tradycyjnych” wartości profesjonalnych zaliczono:

• merytoryczność

• doskonałość

• obiektywizm i bezstronność w doradztwie

Do 1995r. w Kanadzie nie istniał żaden kodeks etyczny. Dopiero w 1995r. określono Kodeks Etyczny, który zawierał m.in. wartości demokratyczne.

Do „nowych” wartości profesjonalnych dodano:

• jakość

• innowacyjność

• kreatywność

• pomysłowość

• zespołowość

• służebność wobec klientów/obywateli

Zgodnie z kodeksem, życiem publicznym w Wielkiej Brytanii powinno rządzić 7 zasad:

• bezinteresowność

• integralność

• obiektywizm

• odpowiedzialność

• otwartość

• uczciwość

• przewództwo

Infrastruktura etyczna obejmuje elementy:

• zestaw wartości albo zasad

• standardy postępowania

• środki promowania wartości i zasad

• kontrolowanie złych czynów

• administrowanie i ocenianie wartości programów etycznych

Do zestawu głównych zasad etyki urzędniczej zalicza się:

• profesjonalizm / nieprofesjonalizm

• interes publiczny / interes prywatny

• neutralność polityczna / uczestnictwo polityczne

• rzetelność / nierzetelność

• bezstronność / stronniczość

• jawność / poufność

• zaufanie / nieufność

• unikanie konfliktów interesów / konflikt interesów

Zasada profesjonalizmu wyraża się poprzez:

• rozwój wiedzy zawodowej

• znajomość prawa i faktów dot. rozpatrywanych spraw

• gotowości do współpracy ze zwierzchnikami i ekspertami

• uzasadnienie własnych decyzji i sposobu postępowania

• dbałość o jakość merytoryczną swej pracy i dobre stosunki międzyludzkie

• dążenie do rzeczowego uwzględnienia rozbieżnych opinii

• zapobieganie napięciom w pracy - przestrzeganie zasad poprawnego zachowania

Zasada służby publicznej przeciwstawiona antyzasadzie służby prywatnej występuje również pod nazwami zasad interesu publicznego albo lojalności, w przeciwieństwie do zasad interesu prywatnego i nielojalności.

Bez względu na różne nazwy zasady, podkreśla ona służebność władzy państwowej w stosunku do praw obywateli, a w konsekwencji służebność urzędników wobec petentów.

Zasada neutralności politycznej, przeciwstawiana antyzasadzie uczestnictwa politycznego urzędników, wyraża się przez:

• lojalne i rzetelne wykonywanie pracy bez względu na własne przekonania i poglądy polityczne

• obiektywizm porad i opinii udzielanych zwierzchnikom

• unikanie aktywności politycznej

• odrzucanie wpływów i nacisków politycznych

• nieangażowanie się w działalność stronniczą

• dbanie o jasność i przejrzystość własnych relacji z osobami pełniącymi funkcje polityczne

• nie uczestniczenie w akcjach zakłócających normalne funkcjonowanie rządu

• eliminowanie wpływów politycznych na rekrutacje i awanse

Zasada rzetelności przeciwstawiana antyzasadzie nierzetelności, wyraża w wykonywaniu obowiązków poprzez:

• sumienność, wnikliwość, rozważność

• twórczość

• najlepszą wolę

• odpowiedzialność

• gotowość do przyjmowania krytyki i naprawiania błędów

• dotrzymywanie zobowiązań

• kierowanie się prawem

• lojalność wobec urzędu i zwierzchników

• powściągliwość w wypowiadaniu poglądów o urzędach i organach państwowych

• zgodę na ograniczenie zasady poufności

Zasada bezstronności, przeciwstawiana antyzasadzie stronniczości, przejawia się głównie w braku nawet podejrzeń o istnienie związku między interesem publicznym i interesem prywatnym.

W szczególności polega na:

• zakazie podejmowania prac kolidujących z obowiązkami służbowymi

• bezpłatności wystąpień publicznych związanych z praca służbową

• równym traktowaniu uczestników spraw administracyjnych

• prowadzeniu spraw bez przyjmowania jakichkolwiek korzyści materialnych albo/i osobistych

• nie demonstrowaniu zażyłości z osobami publ. znanymi

• unikaniu promowania jakichkolwiek grup interesu

• godzeniu jawności działania administracji publicznej z tajemnicą ustawowo chronioną

• ograniczaniu podejmowania przyszłej pracy przez osoby, co do których sprawy były lub są

prowadzone przez zatrudniający urząd

Zasada jawności przeciwstawiana antyzasadzie poufności dotyczącej zakresów udostępniania, albo ograniczania informacji o sprawach prowadzonych przez urzędników, szczególnie mediów.

Jawność określana również jako wartość albo przejrzystość działalności urzędników uznawana jest za ważny miernik ich etyczności.

Jawność jest rezultatem uczciwości umożliwiającej merytoryczne uzasadnienie decyzji.

Zasada poufności przeciwstawiana antyzasadzie jawności opiera się na rozwiniętej w prawie publicznym idei stopniowalnej tajemnicy państwowej - urzędowej, służbowej, wojskowej - uzasadniającej celowość utrzymywania konfidencjalności niektórych informacji, pozostających w gestii urzędników.

Zasada zaufania obywateli do urzędników i urzędników do obywateli, przeciwstawiana jest antyzasadzie ich wzajemnej nieufności.

Wzajemne zaufanie może być rozwijane i utrwalane głównie w oparciu o wysokie morale zarówno urzędników jak i obywateli.

Zasada unikania konfliktu interesów, przeciwstawiana antyzasadzie konfliktu interesów, zobowiązuje wszystkich funkcjonariuszy publicznych - urzędników, polityków, parlamentarzystów, radnych - do wycofania się ze sprawy, w której mają jakieś prywatne interesy.

Standardy etyczne w życiu publicznym są kształtowane przez szereg czynników - formalnych i nieformalnych.

Czynniki te tworzą „infrastrukturę etyczną” tzn. „procesy, mechanizmy, instytucje i uwarunkowania” motywujące do zachowań profesjonalnych i wysokich standardów postępowania lub wprowadzające regulacje ograniczające niepożądane zachowania.

Wola polityczna

Wolę polityczną w kontekście omawianego zagadnienia konstytuują trzy zasadnicze elementy.

Pierwszy z nich to publiczne wystąpienia polityków i osób sprawujących kluczowe funkcje publiczne, poświecone potrzebie zwalczania zjawisk nieetycznych i korupcyjnych w życiu publicznym.

Element drugi to przedsięwzięcia inicjowane przez władzę publiczne, szczególnie szczebla centralnego oraz wielkość środków przeznaczonych na ich realizację

Rada Ministrów w dn. 17 września 2002 r. przyjęła program zwalczania korupcji Pt. „Strategia Antykorupcyjna”

Stanowi ona zbiór kierunkowych rozstrzygnięć i listę działań w oparciu o które administracja działa.

Jednym z fundamentalnych elementów systemu infrastruktury etycznej w służbie publicznej jest zaangażowanie obywateli i instytucji społeczeństwa obywatelskiego (organizacje pozarządowe, media itd.) w sprawy publiczne, czyli aktywność obywatelska.

Pojęcie to konstytuuje dwa zasadnicze elementy:

1. dojrzałość obywatelską przejawiającą się m.in. w aktywnym włączeniu się obywateli w sprawy publiczne zarówno na etapie podejmowania rozstrzygnięć ich dotyczących podczas procesu decyzyjnego

2. normy organizacyjno - prawne

Aktywność obywatelska - DOSTĘP DO INFORMACJI PUBLICZNEJ

Jawność działania organów władzy publicznej w wyniku art. 61 u. 1 Konstytucji RP.

„Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.”

Zasada ta będąca jednym z odstawowych kanonów demokratycznego państwa, znalazła rozwiniecie m.in. w nowelizacji ustrojowych ustaw samorządowych i obowiązuje jednostki samorządu terytorialnego od dnia 30 maja 2001r.

Jawność działania j.s.t. obejmuje:

• prawo obywatela do uzyskania informacji

• prawo wstępu na sesje rad i posiedzenia komisji

• dostęp do dokumentów związanych z wykonywaniem zadań publicznych w tym z protokołów posiedzeń organów jednostek samorządu terytorialnego oraz komisji rad gmin, powiatów, sejmików woj.

Udostępnianie informacji należy do obowiązków władzy publicznej.

Szczególne znaczenie z punktu widzenia aktywności społecznej w sprawach publicznych ma

ustawa z 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej.

Ramy prawne etycznej administracji publicznej

Najistotniejsze wartości etyczne w służbie publicznej , standardy etyczne rangi ustrojowej zawarte zostały w art. 153 Konstytucji RP.

„W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.

Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.”

Przepisy dotyczące statusu pracowników samorządu zostały kreślone w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu w dniu 15 października 1985r. RP ratyfikowała EKST w 1993r. i karta stała się prawem powszechnie obowiązującym.

Zgodnie z EKST:

„status pracowników samorządowych powinien umożliwiać zatrudnianie pracowników wysoko wykwalifikowanych, w oparciu o kryterium umiejętności i kompetencji, w tym celu należy przewidzieć odpowiednie zasady szkolenia, wynagrodzenia oraz możliwość awansu zawodowego”

Ramy prawne - standardy postępowania pracowników samorządowych

Ustawa o pracownikach samorządowych z dnia 22 marca 1990 r.

Ustawa o pracownikach samorządowych do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego zalicza dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz środki publiczne, z uwzględnieniem interesów państwa oraz indywidualnych interesów obywateli, a w szczególności:

• przestrzeganie prawa,

• wykonywanie zadań urzędu sumiennie, sprawnie i bezstronnie,

• informowanie organów, instytucji i osób fizycznych oraz udostępnianie dokumentów znajdujących się w posiadaniu urzędu, jeżeli prawo tego nie zabrania,

• zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej w zakresie przez prawo przewidzianym,

• zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach ze zwierzchnikami, podwładnymi, współpracownikami oraz w kontaktach z obywatelami,

• zachowanie się z godnością w..................................

Zakazy wynikające z ustawy o pracownikach samorządowych

Pracownikowi samorządowemu nie wolno:

• wykonywać poleceń, których wykonanie według jego przekonania stanowiłoby przestępstwo lub groziłoby niepowetowanymi stratami,

• wykonywać zajęć, które pozostały w sprzeczności z jego obowiązkami albo mogłyby wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność.

Zgodnie z art. 6 ustawy o pracownikach samorządowych małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie (dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo) lub powinowactwa pierwszego stopnia (teściowie, zięć, synowa), opieki lub kurateli nie mogą być zatrudnieni u pracodawcy samorządowego, jeżeli powstałby miedzy tymi osobami stosunek bezpośredniej podległości.

Ramy prawne - zasady i ograniczenia wynikające z ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gosp. przez osoby pełniące funkcje publiczne.

W okresie zajmowania stanowisk lub pełnienia funkcji, osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą:

• być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego,

• być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność,

• być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych,

• być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą,

• posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziałów przedstawiających więcej niż 10% kapitału zakładowego w każdej z tych spółek,

• prowadzić działalność gospodarczą na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego (art.4).

KODEKS ETYCZNY PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH - projekt

Preambuła

Celem kodeksu jest sprecyzowanie wartości i standardów zachowań pracowników samorządowych związanych z pełnieniem przez nich obowiązków, zebranie ich w postaci katalogu oraz poinformowanie obywateli o standardach zachowania jakiego mają prawo oczekiwać od pracowników samorządowych.

Zasady ogólne

Art. 1

1. Kodeks wyznacza zasady (standardy) postępowania pracowników samorządowych w związku z wykonywaniem przez nich zadań publ. tj. pełnieniem służby publicznej

2. Zasady określone w niniejszym kodeksie winny być stosowane przez wszystkich pracowników posiadających status pracownika samorządowego o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 22.3.1990 o pracownikach samorządowych (tekst jedn. z 2001r Dz. U. nr 142 poz. 1593).

3. Pracownicy samorządowi traktują pracę jako służbę publiczną na zajmowanych stanowiskach, służą państwu i społecznościom lokalnym, przestrzegają porządku prawnego, wykonują powierzone zadania.

4. Normy niniejszego kodeksu naruszają pracownicy samorządowi, którzy wskutek postępowania zarówno w miejscu pracy jak i poza nim ryzykują utratę zaufania niezbędnego do wykonywania zadań publ.

Zasady postępowania

Art. 2

Pracownicy samorządowi pełniący służbę publ. zobowiązani są dbać o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne przy uwzględnieniu interesu państwa, interesu wspólnoty samorządowej oraz indywidualnego interesu obywateli.

W szczególności pracownicy samorządowi powinni przestrzegać i działać zgodnie z zasadami

• Praworządności

• Bezstronności i bezinteresowności

• Obiektywizmu

• Uczciwości i rzetelności

• Odpowiedzialności

• Jawności

• Dbałości o dobre imię urzędu i pracowników samorządowych

• Godnego zachowania w miejscu pracy i poza nim

• Uprzejmości i życzliwości w kontaktach z obywatelami, zwierzchnikami, podwładnymi, radnymi i współpracownikami

Wykonywanie zadań

Art. 3

1. służba publiczna opiera się na zaufaniu publ. i wymaga od pracowników samorządowych poszanowania Konstytucji i prawa oraz stawianie interesu publ. ponad interes osobisty. Obywatele oczekują od pracowników samorządowych wysokich standardów zachowania etycznego.

2. Pracownicy samorządowi pełnią urząd w ramach prawa i działają zgodnie z prawem. Podejmowane przez nich rozstrzygnięcia i decyzje posiadają podstawę prawną, ich treść jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa.

3. nie wykorzystują i nie pozwalają na wykorzystywanie powierzonych im zasobów kadrowych i mienia publicznego w celach prywatnych.

4. nie angażują się w działania o charakterze politycznym nie podlegają wpływom i naciskom politycznym, które mogą prowadzić do...

5. pełnią obowiązki kierując się interesem wspólnoty samorządowej i nie czerpią korzyści materialnych ani osobistych ( w trakcie zatrudnienia ani po jego ustaniu ) z tytułu sprawowanego urzędu, nie działają też w prywatnym interesie osób lub grup osób.

Art. 4

1. pracownicy działają bezstronnie i bezinteresownie

2. nie uczestniczą w podejmowaniu decyzji, naradach, opiniowaniu w których mają bezpośredni lub pośredni interes

Art. 5

1. Pracownicy samorządowi nie dopuszczają do powstania konfliktu interesów między interesem publicznym a prywatnym w sytuacji powstania konfliktu interesów dbają aby został on rozstrzygnięty na korzyść interesu publicznego.

2. Pracownicy samorządowi korzystają z uprawnień wyłącznie dla osiągnięcia celów, dla których uprawnienia te zostały im powierzone mocą odnośnych przepisów.

3. Pracownicy samorządowi nie angażują się w działania które zagrażają prawidłowemu wypełnianiu obowiązków służbowych lub wpływają negatywnie na obiektywizm podejmowanych decyzji.

Art. 6

1. Pracownicy wykonują obowiązki rzetelnie, sumiennie z szacunkiem dla innych i poczuciem godności własnej

2. W prowadzonych sprawach równo traktują wszystkich uczestników, nie ulegają żadnym naciskom

Art. 7

1. Pracownicy samorządowi ponoszą odpowiedzialność za decyzje i działania, nie unikając trudnych rozstrzygnięć. Zarządzając powierzonym majątkiem i środkami publicznymi winni wykazywać należytą staranność i gospodarność.

2. Pracownicy samorządowi ujawniają próby marnotrawstwa, defraudacji środków publicznych, nadużywania władzy lub korupcji odpowiednim instytucjom lub organom.

3. Pracownicy samorzadowi zgłaszają wątpliwości dotyczące celowości lub legalności decyzji podejmowanych w urzędzie bezpośredniemu przełożonemu lub w przypadku braku reakcji odpowiednim organom.

Art. 8

1. Pracownicy samorządowi udostępniają obywatelom żądane przez nich informacje i umożliwiają dostęp do publicznych dokumentów zgodnie z zasadami określonymi w ustawach. Odmowa udostępnienia informacji wymaga formy pisemnej i uzasadnienia.

2. Pracownicy samorządowi nie ujawniają informacji poufnych ani nie wykorzystują ich dla korzyści finansowych lub osobistych, zarówno w trakcie jak i po zakończeniu zatrudnienia.

Art. 9

1. Są zatrudniani, awansowani i wynagradzani w oparciu o przesłanki merytoryczne, kwalifikacje i umiejętności zawodowe

2. rozwijają swoje kompetencje i wiedzę zawodową potrzebne do ...

3. Pracownicy samorządowi udzielają obiektywnych zgodnych z najlepszą wolą i wiedzą porad i opinii zwierzchnikom, włącznie z oceną legalności i celowości ich działań.

Art. 10

1. W kontaktach z obywatelami zachowują się uprzejmie, są pomocni i udzielają odpowiedzi na skierowane do nich pytania wyczerpująco i dokładnie

2. Pracownicy samorządowi dbają o dobre stosunki międzyludzkie, przestrzegają zasad poprawnego zachowania, właściwych człowiekowi o wysokiej kulturze osobistej w miejscu pracy i poza nim.

Odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa

Art. 11

Pracownicy samorządowi za nieprzestrzeganie niniejszego kodeksu ponoszą odpowiedzialność porządkową i dyscyplinarna

Postanowienia końcowe

Art. 12

1. Pracownicy samorządowi zobowiązani są przestrzegać przepisów kodeksu i kierować się jego zasadami

2. kierownicy urzędów jednostek samorządu terytor. upowszechniają zasady zawarte w kodeksie wśród podległych im pracowników i wspólnoty samorządowej oraz mediów, celem propagowania zawartych w nim wartości i zasad

13

Pierwszy z nich to techniczny imperatyw zręczności, nakazujący dobór odpowiednich środków, które umożliwią realizację wybranego celu.

Drugi to pragmatyczny imperatyw mądrości zalecający podjecie działań, które sprzyjają osiągnięciu przez człowieka szczęścia.

Trzeci to imperatyw kategoryczny, ma on charakter bezwzględnego nakazu „Postępuj tylko wedle takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem. Unikaj takiego postępowania, co do którego jesteś pewien, że nie chciałbyś aby stało się powszechną zasadą obowiązującą w życiu społecznym.”

rodzina

szkoła

religia

kultura

etyka wyznawana

(idealna)

Etyka praktykowana

realna

Konkretna rzeczywistość

Etyka deklarowana (głoszona)

mechanizm racjonalizacji

mechanizm usprawiedliwienia

Działanie (zewnętrzne okoliczności)

PYTANIE egzaminacyjne!!

Czynniki wewnętrzne i zewnętrzna wpływające na poziom etyczny instytucji

prawo

etyka

PYTANIE egzaminacyjne!!!

Misja i cel administracji

Aktywność obywatelska

Wola polityczna

Wola polityczna

normy prawne

kodeksy etyczne, kodeksy postępowania

instytucje koordynujące

odpowiedzialność i kontrola

szkolenia i doradztwo

warunki pracy w służbie publiczne

KONTROLA

WSPIERANIE

ZARZĄDZANIE

---