KOSZTY PRODUKCJI GÓRNICZEJ I PRÓG RENTOWNOŚCI

Koszty produkcji określają wyrażone w pieniądzu uzasadnione gospodarczo zużycie w procesie produkcyjnym środków produkcji tj. środków pracy (s) oraz przedmiotów pracy (p) oraz siły roboczej czynnika ludzkiego (r).

Zatem koszty produkcji (K) określa wzór ogólny:

K = s + p + r

Koszty produkcji można badać w pięciu następujących układach:

1. rodzajowym

2. kalkulacyjnym

3. stanowiskowym

4. globalnym

5. jednostkowym

Ad. 1)

Rodzajowy układ kosztów produkcji - w tym układzie księgowane są dwie grupy kosztów tj. koszty materialne i nie materialne.

Do kosztów materialnych zalicza się: amortyzację środków trwałych, koszt materiałów i surowców, koszt energii elektrycznej i paliw, usługi transportowe, usługi remontowe, usługi obce, usługi materialne (np. opłata za rozmowy telefoniczne, wywóz nieczystości).

Do kosztów niematerialnych należą: wynagrodzenie pracowników z narzutami (ZUS, podatek), usługi bankowe, podróże służbowe, podatki ( od środków transportowych, od nieruchomości i opłaty, np. opłata eksploatacyjna), usługi niematerialne (ochrona mienia, koszty szkoleń, koszty reklam).

Przedsiębiorstwa ewidencjonują koszty produkcji obligatoryjnie, co wynika z ustawy o rachunkowości.

Ad.2)

Kalkulacyjny układ kosztów produkcji - wyróżnia się:

1) koszty bezpośrednie (materiały, paliwo, energie, prace, wynagrodzenie pracowników z narzutami zatrudnionych bezpośrednio w produkcji)

2) koszty pośrednie dzielące się na wydziałowe są ponoszone na utrzymanie maszyn i urządzeń w pełnej gotowości ruchowej (koszty remontów, konserwacji) a także amortyzacja maszyn, urządzeń

3) koszty ogólnozakładowe to wynagrodzenia z narzutami zarządu, administracji, podróże służbowe, amortyzacja, koszty biurowe, koszty finansowe.

Suma kosztów bezpośrednich i wydziałowych stanowi koszt wytwarzania (TKW) i jeżeli do TKW dodamy koszty ogólnozakładowe to otrzymujemy zakładowy koszt wytwarzania, który powiększamy o koszty sprzedaży, marketingu daje całkowity koszt produkcji.

Ad.3)

Stanowiskowy układ środków produkcji

Istotą tego układu jest wyodrębnienie w procesie produkcyjnym charakterystycznych ogniw, węzłów produkcyjnych zwanych często stanowiskami pracy tj. miejsce powstawania kosztów.

Wydzielone stanowiska pracy stanowią miejsca odpowiedzialne za wielkość ponoszonych kosztów.

Analiza kosztów w tym układzie umożliwia kontrolę oceną działalności charakterystycznych stanowisk pracy oraz dokładne ich rozliczanie z ponoszonych kosztów.

Przykład dla kopalni odkrywkowej surowców skalanych

W procesie produkcyjnym realizowanym w odkrywkowej kopalni surowców skalnych można wyróżnić następujące charakterystyczne stanowiska pracy:

1. przygotowanie terenu

2. urabianie nadkładu

3. załadunek nadkładu

4. transport nadkładu

5. zwałowanie nadkładu

6. roboty wiertnicze w surowcu skalnym

7. roboty strzelnicze w surowcu skalnym

8. załadunek surowca skalnego

9. transport surowca skalnego

10. przeróbka mechaniczna surowca skalnego

11. składowanie produktów gotowych

12. rekultywacja

Ad.4)

Globalny układ kosztów produkcji

W analizie zależności kosztów produkcji kopalni od wielkości produkcji (wydobycia) przyjmuje się zależność funkcyjną pomiędzy zmienną nie zależną będącą wielkością produkcji, zaś zmienną zależną tzw. koszty produkcji.

Przyjmujemy, że koszt globalny G(x) równa się sumie kosztów stałych Ks i kosztów zmiennych Kz:

G(x) = Ks + Kz

Koszty stałe Ks - koszty które nie zależą od kosztów wielkości produkcji Kx , np. amortyzacja środków trwałych, odwadnianie, oświetlenie, ogrzewanie.

Koszty zmienne Kz - koszty, które zależą od wielkości produkcji przy czym ta zależność może być proporcjonalna, progresywna bądź degresywna

Koszty zmienne proporcjonalne - to są koszty, które rosną lub maleją liniowo ze wzrostem lub spadkiem produkcji

Koszty zmienne progresywnie - koszty, które rosną szybciej niż koszty proporcjonalne zgodnie z krzywą paraboliczną

Koszty zmienne degresywnie - koszty rosnące wolniej niż proporcjonalne zgodnie z krzywą paraboliczną

Koszty stałe mogą być:

- bezwzględnie stałe

- koszty skokowo stałe

- koszty zmiennie proporcjonalne

α - współczynnik proporcjonalności wyrażony tg ˂ α

- koszty progresywne

- koszty degresywne

- koszty regresywne

- całkowity koszt globalny o charakterze proporcjonalnym G(x) = aₒ + a₁x

- całkowity koszt globalny o charakterze progresywnym G(x) = aₒ + a₁x + a₂x²

- całkowity koszt globalny o charakterze degresywnym G(x) = aₒ + a₁ - a₂x²

Ad.5)

Jednostkowy układ środków produkcji g(x)

Z definicji - g(x) = G(x) / x

Może być o charakterze proporcjonalnym, progresywnym i degresywnym.

- koszt jednostkowy produkcji o charakterze proporcjonalnym

g(x) = (aₒ + a₁x) / x = aₒ / x + a₁

- całkowity koszt jednostkowy

g(x) = G/x = (aₒ + a₁x + a₂x² )/ x = aₒ / x + a₁ + a₂x

- całkowity koszt jednostkowy produkcji o charakterze degresywnym

g(x) = G/x = (aₒ + a₁x - a₂x²) / x = aₒ/x + a₁ - a₂x

Próg rentowności produkcji (BEP) wyznacza zrównanie kosztów produkcji z wartością produkcji (osiągniętymi przychodami) - W(x)

W(x) = Cj ∙ x

Cj - cena jednostkowa produkcji

x - koszt

- próg rentowności produkcji przy koszcie globalnym zmiennym proporcjonalnie G (x)

- wyznaczenie progu rentowności przy koszcie zmiennym progresywnie

3

---