• Co istotnego powiedział Averill po za ogólnymi zagadnieniami na temat klasyfikacji schematów? - podstawowość nie jest cechą emocji, ale pojęć

jeżeli wyróżnia się już coś podstawowego, to według jakiego kryterium? Które emocje uważa za podstawowe?- te które pełnią doniosłą funkcję

• Schemat artykułu Averilla jest taki:

po jednej stornie jest to, co się tyczy klasyfikacji w ogóle(prototypowość, esencjalizm, schematy poziome i pionowe), a po drugiej to co się tyczy podstawowości, ale nie schematów klasyfikacyjnych (bo to się tyczy ogółu), czyli to co pełni ważną funkcje

podstawowe emocje to te, które pełnią ważną funkcje., ale ważne w zależności jakie kryterium czy: biologiczne, społeczne lub psychologiczne- zależnie od naszej perspektywy, co innego będzie dla nas ważne

AVERILL

biologiczne społeczne psychologiczne(ja)

PANKSEPP SHWEDER

EKMAN SCHERER

• Panksepp i Ekran- ciągną ku biologii- będzie ich interesowała kwestia genezy pewnych odczuć, stanów emocjonalnych, niezależnie od tego jak to nazwiemy

„skąd się wzięło, że w nas powstają jakieś odczucia, tendencja behawioralna, chęć reakcji- jak to się dzieje?”

• Przy Schererze pytanie jak to się dzieje , że pojawia się odczucie w ogóle się nie pojawia

• Przy Shwederze jest odczucie, ono może być somatyczne i dopiero to odczucie na zasadzie poznawczej albo nadawania znaczenia narracyjnego, przekształca się w daną emocje. To co jest wcześniej, skąd się wzięło odczucie nie interesuje nas

• AVERILL

• Ze względu na całość tekstu, który mówi jak można różne rzeczy pojmować, zajmuje on pozycje metateoretyczną- on mówi o różnych teoriach emocji

• Jest bliżej teorii psychologicznej, bo broni roli emocji nietypowych, czyli tych specyficznie ludzkich, jak np. nadzieja.

• Uważa, że uwzględnienie emocji nietypowych zmieniłoby całą teorię emocji

• Mówi, że podstawowość to cecha schematu klasyfikacji, a nie emocji- nie ma bardziej podstawowych emocji, emocje po prostu są

• Jakie mogą być problemy z klasyfikowaniem emocji?

Ekran zasadzie mówimy co by miało wchodzić w skład emocji w danej klasyfikacji. Mogą to być: wskaźniki fizjologiczne czy skłonności do pewnych ruchów itp.- nie będzie nigdy zgodne, co do tego co powinna zawierać definicja emocji

W tekście można się spotkać z 3 rodzajami definicji:

1. definicje logiczne- analiza logiczna, pojęcia, itd.- dlatego logiczna, bo są tu warunki konieczne i wystarczające(def. projektująca- określa sens danego wrażenia). Przy definicjach logicznych jest taka kwestia, że jest pewna natura, esencja, która określa się jako konieczną i wystarczającą

2. definicja pojęć języka naturalnego- nie udaje się nimi określić ścisłych, logicznych zależności- są tu stosowane często definicje na zasadzie prototypu czyli najlepszego/ najbardziej typowego egzemplarza(„rodzinne podobieństwo”- Gestalt). Trudno w definicji pojęć naturalnych znaleźć esencje, ale można znaleźć coś, co jest typowe

{denotacja- znaczenie wyrazu, konotacja- jego otoczka emocjonalna}

3. pojęcia(definicje)nieokreślone- takie jak emocje- pojęcia bardziej abstrakcyjne. W pojęciach nieokreślonych ciężko mówić o typowości, a już na pewno nie ma czegoś takiego jak natura

• Averill mówi, że emocje zmieniają swoja naturę w zależności od ich ujęcia, jeżeli np. badamy kamień to nie zawsze musi być kamień. Jeżeli będziemy badali emocje, to sposób podejścia i rozumienia ich można ingerować i je zmieniać- możemy mówić wtedy o innej rzeczywistości

(emocje Pankseppa i Schredera są zupełnie innymi emocjami, nie mówią o tym samym- sposób ujęcia, zmienia naturę tej rzeczywistości i to sprawia, że trudno je badać)

• Innymi trudnościami w przypadku emocji to, to że nie sposób oddzielić, co jest indywidualne, a co jest kulturowe- w jaki sposób ta emocja jest wynikiem naszego doświadczenia, w jaki sposób jakiegoś stworzenia kulturowego

• Nie wiadomo ile jest biologii w emocjach, a ile indywidualnego doświadczenia- czy uczymy się przeżywać jakieś efekty, czy mamy gotowy schemat

• Jakie dwa schematy proponuje Averill?

- poziomy- wszystkie klasy są sobie równe- prototypy- schematy poziome są esencjalne, czyli te związane z definicją logiczną z warunkami koniecznymi, a klasyfikacje na tym oparte będą sobie równe

- pionowy- poziom 2 klasyfikacji(typ szczegółowy) jest najbardziej typowy, bo niesie najwięcej informacji w stosunku do tego, co mniej czy bardziej ogólniejsze

• Jakie 2 uporządkowania hierarchiczne wyróżnia Averill? zawieranie klas i relacja część - całość

• W których z nich można mówić o nadrzędności i podmiotowości? w zawieraniu klas

• Co to jest synekdocha?

1. Perspektywa autora

2. Założenia ogólne

3. Emocje

1. natura- co to jest- rozumienie

2. geneza- skąd się wzięła

3. funkcja- do czego służy

4. struktura- z czego się składa

4. Co z tego wynika

5. Co chciał powiedzieć autor

• PANKSEPP

• Emocje odpowiadają za instynkty(człowiek ma naturę instynktowną)

• Ad.2. potrzeba i genów i odpowiedniego środowiska- dane geny nie zawsze rozwijają się według swojego programu, tylko czekają na wydobycie- w pewnym środowisku wydobędą się, a w innym nie

• Całe stanowisko Pankseppa jest po stronie genetyki i biologii- jest on psychobiologiem wpływy genetyczne, a funkcjonowanie psychologiczne

• Czym jest dla Pankseppa mózg? - jest pewnym magazynem sposobów radzenia sobie- emocje są jednym z mechanizmów radzenia sobie

mózg służy rozwiązywaniu problemów i emocje są jednym ze sposobów rozwiązywania problemów

• Ad.3. są przekazywane genetycznie- gen jest podstawą- chodzi tu o pewne mózgowe połączenie, jeżeli cos wejdzie na to mózgowe połączenie to leci po nim i odczytujemy gniew, rozpacz- to nie jest nasze indywidualne doświadczenie to są ścieżki mózgowe, struktury, połączenia neuronalne, które kiedy zostaną pobudzone to idą i odczuwamy emocje oraz pojawia się odpowiednia tendencja behawioralna

• Czemu jest tak, że mimo iż uruchamia nam się taki program emocjonalny, tendencje motoryczne, ekspresja mimiczna to my nie musimy się tak zachowywać?- działanie kory mózgowej

• Jaka będzie rola kory u człowieka w stosunku do zwierząt? Za co będzie odpowiadała kora?- warunkuje powstanie niektórych emocji- stanów emocjonalnych

• Jaka jest różnica między emocjami, a uczuciami u Pankseppa?

- dzięki korze, czyli procesom poznawczym możemy zreflektować pojawiającą się w nas emocje i ją jakby przetworzyć, spowodować by ona nie kierowała już bezpośrednio naszymi tendencjami do działania, tylko zaczynam czuć, co rozumiemy uczucie bardziej modeluje procesy poznawcze(str.26- 2 kolumna „nie jesteśmy tak dalece…”) uczucie jest uwewnętrznione, symboliczne, kieruje procesami poznawczymi, a nie tendencjami behawioralnymi, jest umożliwione dzięki procesom wyższym, czyli dzięki korze

ad.1. biologia- genetyka

ad.2. pewne emocje wrodzone, ale są podobne, choć wszystkie muszą być wystawione na wpływ środowiska, aby osiągnąć koordynację i precyzję posługujemy się pewnymi modelami wrodzonymi- nie korzystamy z instynktów tak jak zwierzęta

ad.3. a) natura- emocje są mechanizmami, które wyposażają organizm w dość złożone potencjały behawioralne- tendencje instynktowne oraz podłoże kierujące indywidualnym nabywaniem doświadczenia

b) są przekazywane genetycznie- dziedzicznie

c) dzięki nim radzimy sobie z wyzwaniami przed jakimi stoi organizm

d)1. najprostsze reakcje emotywne, niemalże automatyczne(wstręt, głód), których czas trwania ograniczony jest do czasu trwania wywołujących je warunków

1. typowe emocje u podłoża mające pobudzenie sensomotorycznych mechanizmów mózgowych, dzięki czemu stany te i ich konsekwencje trwają dłużej od wzbudzających je bodźców- generują one plastyczne stany behawioralne i pomagają w koordynacji znacznej liczby czynności mózgowej

2. systemy odpowiedzialne za różne uczucia wyższe, które powstają w większości uwewnętrznione jako stany subiektywne i dlatego można je badać u ludzi

ad.4. Panksepp zamienia pytanie czy są emocje podstawowe na pytanie” cóż podstawowego jest w naszych emocjach?”- on pisze, że podstawowe tu będą:

- pewne bodźce wyzwalające i to, co powoduje, że impuls potem idzie po drogach nerwowych i pojawia nam się dana emocja(str. 27- pierwsza kolumna)

- ekspresja

- motoryka

( str. 32- pierwszy akapit-u Scherer występuje rdzeń, a u Pankseppa ten rdzeń to są procesy mózgowo pośredniczące{neuronalne})

• Na jakiej zasadzie powstały te 3 kategorie Pankseppa(jakie jest kryterium ich wyróżnienia)?- bo da się zróżnicować pewne struktury i mechanizmy mózgowe, które będą inne w przypadku tych 3 kategorii

• Jakie są barki takiego biologicznego podejścia, o którym mówi Panksepp? Co nie możemy w takim podejściu zbadać, co nam się wymyka?- nie można wykryć: nowości ewolucyjnych, wpływów kulturowych, emocji subtelnych tylko ludzkie

• Jak Panksepp odpowiada na pytanie: „Jakie emocje są podstawowe?”?- podstawowe są te emocje, które człowiek jakby dzieli ze zwierzętami, zwierzętami których podstawowość tkwi w ewolucyjnym charakterze

• EKMAN

• Ad.1. biologiczno- społeczna

• Ad.2 uważa, że jest ogólny mechanizm oceny, który zwraca uwagę na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne, które przyczyniają się do powstania emocji oraz bardzo podkreśla role ewolucji. Mówi, że dużą rolę odgrywają czynniki poznawcze, wyznaczone treści tej emocji, która powstaje

• Ad.3. emocja to zjawisko afektywne, które posiada wymienione przez niego cechy(to co spełnia jego kryterium) uważa, że emocja to jest to co nam się przydarza, a nie to co wybieramy- istotne jest tu podejście ewolucyjne, bo emocje tu służą adaptacji do środowiska i wynikają z przeszłości przodków, że są dziedziczone (dla Ekmana to jest bardzo ważne, że specyfika emocji tkwi w tym, że przynajmniej częściowo opierają się na przeszłości przodków, czyli są zapisem pewnych typowych doświadczeń ludzkości w sytuacjach np.: zdrada, zawiść, miłość, śmierć) zdaniem Ekmana reagujemy jakby na te przeszłe wydarzenia, które zawsze budziły w ludziach emocje i to jest właśnie uwarunkowane genetycznie, ale nie jest to bardzo silna sprawa to jaką emocją zareagujemy będzie miało wpływ nasze indywidualne doświadczenie każdy z nas ma jakiś odziedziczony schemat typu np. gniew, ale to jak będzie się u nas wyrażał gniew to są właśnie wariacje na temat, i są one wynikiem naszego indywidualnego doświadczenia „społecznego uczenia się”

• Unikanie- czy emocje pozytywne wzbudzają wzmożenie, a emocje negatywne unikanie?- nie, bo np. gniew, który jest negatywny może tez pobudzać do biegu

• U Ekmana do każdych fizjologicznych objawów da się dopasować jakąś emocje(u Hilgarda nie da się)

• Skoro byliśmy przystosowani do pamięci przodków to jest pytanie czy te emocje są dalej adaptacyjne, bo nie muszą być adaptacyjne, gdyż reagujemy nie na to, co jest, tylko na to, co wydawało się naszym przodkom

• Ekman wyróżnił 7 właściwości emocji, plus jeszcze ósmą dodatkową:

• automatyczna ocena sytuacji

• niezmienniki w zdarzenia poprzedzających pojawienie się emocji

• występowanie u innych naczelnych

• szybkie wzbudzanie

• krótkotrwałość

• powstawanie mimowolne

• zróżnicowanie wzorców reagowania fizjologicznego

to, że emocje są ewolucyjne i wrodzone okrył dzięki cechom: 5, 3, 1, 6

8. sygnał- dotyczy takich emocji, jak: gniew, strach, wstręt i smutek, a sporna jest kwestia pogardy i zakłopotania(ta cała cecha jest niepewna)- dla pozytywnych emocji trudno wykryć specyficzny rodzaj sygnału, pisze, że być może byłby to pewnego rodzaju uśmiech

• ad.3. a) mówi, że emocje są uniwersalnym elementem ludzkiego doświadczenia, są determinowane przez wyćwiczenie, naszą kulturę, w której żyjemy, a także przez nasza osobowość ocena emocjonalna może być automatyczna i nieświadoma, ale w pewnym momencie może być uświadomiona i przemyślana

• odnośnie reagowania pisze, że wzorce fizjologiczne to jest reagowanie autonomicznego układu nerwowego, które ma stonować określone reakcje motoryczne(czyli przystosowawcze), a także każdej emocji podstawowej towarzyszy specyficzna aktywność centralnego układu nerwowego w zakresie: ekspresji, pamięci, wyobraźni, oczekiwań i innych czynności poznawczych

• uważał, że konteksty, które wywołują emocje mogą mieć wspólne elementy mimo różnic indywidualnych i kulturowych

• Jak Ekman odpowiada na pytanie czy istnieją emocje podstawowe?- jednoznacznie, że wszystkie emocje są podstawowe, o ile spełniają jego warunki

• SCHERER

• Ad.1. przyjmuje perspektywę społeczno-psychologiczną

• Wzorce oceny emocjonalnej, jak również ekspresja emocji i wzorce werbalne cechuje zmienność

• Pojawiająca się u niego kwestia oceny poznawczej wskazuje, że nie sytuacja wywołuje określone emocje, tylko nasza interpretacja tej sytuacji, nasza ocena, czyli cos co przechodzi przez nasz umysł i procesy poznawcze

• Ad.3. definiuje emocje, jako sekwencje dla innych powiązanych, zsynchronizowanych zmian subsystemów organizmu, które w odpowiedzi na ocenę bodźca są ważne dla danej jednostki najpierw następuje ocena i to nie jest jedna ocena, tylko to przebiega w czasie i dopiero potem mamy zmiany w subsytstemach(zmiany w subsystemach są wynikiem odpowiedzi na ocenę i ta ocena przebiega w różnych fazach) są to zmiany w organizmie w odpowiedzi na ocenę poznawcza

• Co obejmują zmiany w organizmie?

- przetwarzanie informacji(czynniki poznawcze)

- pobudzenie fizjologiczne

- motywacja

- działanie- tendencje behawioralne

- subiektywne odczucia

te zmiany to są jakby te subsystemy i całość to jest jakby wiązka zmian i dlatego on mówi o pewnym wiązkowaniu- czyli określone procesy np. fizjologiczne towarzysza określonym procesom poznawczym, motywacyjnym, odczuciom subiektywnym itd. - to się pojawia w wyniku na ocenę poznawczą ocena jest świadoma, ale nie uświadamiamy sobie kolejnych faz, możemy sobie uświadomić wynik całego procesu w postaci konkretnej emocji

• Zaproponował on pieciokontową sekwencje oceny bodźcadalej mówi, że rezultat każdej oceny bodźca powinien zaowocować w wzbudzeniu odpowiedniej reakcji aawersyjnej

• Jak on określa emocje, jako co? - mówi, że emocje się zmieniają, natomiast elementy, które się składają na emocje są stałe

• U niego nie ma gotowego programu, typowych bodźców, które wywołują zdarzenia, jest pewien proces, który następuje w wyniku oceny- to się dzieje w czasie, dlatego to nazywa okres czasowy

• Subsystemy ulegają synchronizacji i desynchronizacji

• Generalnie wszystkie te zmiany w organizmie na siebie wpływają, zmieniają się

• Co to znaczy, że emocje są stanami dyskretnymi?- dyskretnie to np. gdy mamy stopnie, które są od siebie oddzielone, nie są w sposób ciągły połączone np. 1, 2, 3 i pomiędzy 1 i 2 nie ma ciągłego przejścia, tylko jest albo 1 albo 2. Natomiast, jeśli to idzie w sposób ciągły no to jest sposób ciągły. I Scherer mówi, że dla niego emocja nie ma charakteru dyskretnego, czyli nie ma czegoś takiego jak: smutek, gniew, rozpacz, tylko to wszystko może przechodzić jedno w drugie i być jednym ciągiem i stanem dla niego emocja jest jakby ciągłą rzeczą np. przejście ze strachu do ulgi.

• Kryterium emocji modalnych według Schredera to, to że są pewne typowe wzorce, i które zjawiają się często(można powiedzieć, że pod modalnością rozumie podstawowość)

• Pewne kombinacje zmian pojawiają się częściej niż inne w związku, z czym aby ułatwić komunikowanie się ludziom definiuje się- mówi się np. że to jest gniew itp.- funkcją nazw werbalnych jest ułatwienie komunikacji, ekonomiczność, myślenie podkreśla, że w danych emocjach można się doszukać albo aspektu fizjologicznego danej emocji, albo poznawczego lub motywacyjnego jeżeli te zmiany w subsystemach w odpowiedzi na ocenę są(to są te wiązki zmian) to nazwy(nazywa je monitorowane czyli uświadamiane) mogą zwracać uwagę tylko na pewien aspekt, np. fizjologiczny- „jestem zmęczony”

• Niektóre nazwy typu gniew czy strach zbierają więcej wiązek

• SHWEDER

• Jego stanowisko jest najbardziej radykalne

• Jest on po stronie społecznej

• Nawet, jeśli wszyscy ludzie emocjonowaliby swoje przeżycia, to wszyscy będą to robić wszyscy inny sposób

• Ad.2. Uważa, że wszyscy ludzie maja odczucia, ale nie wszyscy odczytują je jako emocje

• U niego odczucia są somatyczne (odczucia z ciała)i afektywne (pewien schemat do wypełnienia, coś w stylu jak u Hilgarda przyjemne-przykre, ale jeszcze nie wiadomo, co to jest, dopiero emocja nadaje temu znaczenie)

• Jakie są inne alternatywy oprócz nadawania tego znaczenia emocji?

- teoria: chorób(np. neurotyk albo ma problemy w połączeniach w mózgu albo jest to emocja), uwagi, cierpienia moralne

• Co to znaczy, że ktoś emocjonalizuje swoje odczucia? Co to jest emocja?

- on mówi, że emocje to nie są jakieś konkretne obiekty, naturalne, zawierają wrażenia somatyczne i afektywne, doświadczane jako rodzaj spostrzeżenia(jest to schemat wykraczająca po za doświadczenie)

• Co to znaczy, że schematy wykraczają po za doświadczenie(schematy narracyjne albo opowieści)? {opowieść jest w takim sensie, ze ktoś opowiada, że coś mu się zdarzyło, wobec tego zamierza coś tam robić dla Shwedera nasza emocja jest jakby uczuciowym opowiadaniem o doświadczeniach dość błahych w sensie spostrzegania tego, co mi się przydarzyło, jak ja zamierzam na to zareagować}- wykraczające po za doświadczenie to w tym wypadku doświadczenie należy rozumieć, to odczucie afektywne i somatyczne, czyli np. kołacze mi serce i czuje jakieś pobudzenie afektywne przyjemne albo nieprzyjemne i mogę tak to odczuwać i to tyle. Jednak, jeśli nazwie się to: „mam się spotkać z tą osobą i tak się czuje to może być miłość” i jeżeli nazwać to nazwą emocji to jakby już przekraczam to doświadczenie na bazie, której to moje opowiadanie wyrasta. I później Shweder pisze, że jeżeli ujmiemy to w formę emocjonalnego opowiadania(czyli nadamy nazwę jakiejś emocji) to te nasze doświadczenia stają się przeźroczyste i właśnie to oznacza, że jak już nazwiemy to miłością to przestajemy zwracać uwagę, że to chodzi o bicie serca, napięcie itp. te konkretne odczucia, doznania, odczucia schodzą jakby z uwagi i rozumiemy to przez pryzmat miłości, czyli dużo szerzej- dominuje nasze rozumienie sytuacji.

• Jaka jest funkcja tych emocji?

- to jest służba wobec „ja”, jakby nadawanie znaczenia, spowodowanie, że ja rozumie ten świat, rozumie co mi się przytrafia i nadaje temu sens, chronię siebie-„ja”

• Dlaczego on pisze, że emocje to są spostrzeżenia, a nie odczucia?

- spostrzeżenia to znaczy, ze ja już przepuszczam to przez swoje poznanie i spostrzegam to np. jako strach, a nie jako bicie serca- jeżeli postrzegam to jako strach, tz. że widzę też zdarzenia poprzedzające jako coś co powoduje, ze się boje i w związku z tym zrozumiałe staje się dla mnie, to że chce uciekać- chodzi o to by dane wydarzenie stało się dla nas sensownym ciągiem wydarzeń, np. ktoś mnie zranił to się obrażam

• Shweder posługuje się określeniami metaforycznymi jak opisuje emocje

• Jak się ma zdarzenie poprzedzające do emocji?

-uniwersalny charakter związku między zdarzeniom poprzedzającym, a jakąś emocją warunkowane jest na mocy naszej koncepcji określającej, co to jest przeżycie w istotę emocji wchodzi samo wydarzenie poprzedzające, ono stanowi fragment opowieści np. boje się bo coś mnie spotkało i to jest cała moja opowieść

• Jak odpowiada Shweder na pytanie czy istnieją emocje podstawowe?

- według niego teoria emocji to jest skład uniwersalny rozumienia ludzkich odczuć- on nie pyta co to są odczucia, tylko wychodzi z tego, że są odczucia i możemy im nadać charakter emocjonalny lub nie emocjonalny- mówi, że być może badania by wykazały, że istnieją emocje podstawowe. Jeżeli by się je wykryło, że wszystkie kultury nadają tą samą strukturę narracyjną pewnym sytuacją, doświadczeniom somatycznym i afektywnym, ale ponieważ takich badań nie zrobiono to jeszcze nie wiadomo nie wypowiada się jednoznacznie, pomimo że w podsumowaniu pisze, że nie





By Dagmara Sarna

3

---