1.Postawa i zaburzenia statyki.
Postawa człowieka jest zbiorem indywidualnych ukształtowań, cech wrodzonych i nabytych charakterystycznych dla odcinka ciała i kręgosłupa w pozycji pionowej i stojącej. Postawa zmienia się i zależy od odżywienia, masy i napięcia spoczynkowego mięśni, różnych bodźców, jak stan psychiczny i samopoczucie. Jest to cecha indywidualna i zmienna od dzieciństwa do późnej starości. Postawę człowieka wyraża jego sylwetka. Dla dziecka 3-4 l. normalną postawa jest wypukły do przodu brzuch, zazwyczaj lordoza lędźwiowa, głowa lekko do przodu, lekkie zgięcie w biodrach i kolanach. W wieku szkolnym są widoczne uwypuklenia i zarysowania kostne barków, łopatek, brzuch może być/ jest wypukły. Dziecko szybko rośnie, kręgosłup jest dość wiotki podatny na obciążenia. Na stan dobrego, prawidłowego trzymania się wpływa wyrobienie nawyku dobrej postawy. Nawyk ten uwarunkowany jest współdziałaniem poszczególnych segmentów ciała i ma charakter odruchowy. Utrwalenie go wiąże się z uzyskaniem przez dziecko rzetelnej informacji o swojej sylwetce. Postawa ciała ma zarówno charakter statyczny jak i dynamiczny. Kręgosłup jest w tym procesie dynamicznym układem równowagi, podobnie choć w znacznie mniejszym stopniu brzuch (wielkość, wiotkość mięśni) i ma wpływ na utrzymanie nawyku prawidłowej postawy. Nawyk ten zależy tez od statycznych odcinków ciała, jak płaskostopie , koślawość, szpotawość kolan, boczne skrzywienie kręgosłupa. Wzorcami typów postawy są sylwetki opracowane przez ośrodek chorwacki, opracowane na dużej grupie Uniwersytetu Harward.
Oznaczono 4 sylwetki:A,B,C,D i dotyczą młodych ludzi w wieku 20-25 lat. A- postawa bardzo dobra, wręcz idealna, zwykle dotyczy młodych ludzi, uprawiających sport. B- dobra postawa, najczęściej spotykane drobne odchylenia w ustawieniu głowy, klatki piersiowej, brzucha, wygięcia kręgosłupa nie przekraczają norm fizjologicznych. C- zła postawa, klp płaska, głowa zgięta do przodu, wygięcie przednio-tylne kręgosłupa wzmożone, brzuch wysuwa się przed klp. D- bardzo zła postawa, głowa wysunięta do przodu, brzuch znacznie wypięty do przodu, pogłębiona lordoza, nieotrzymanie postawy, wiotkość mięśni, wygięcie przednio-tylne kręgosłupa wyraźnie wzmożone.
2. Wady rozwojowe Na ogólną liczbę urodzeń przypada 1-3% wad rozwojowych, odliczając co 2 wad dysplastycznych liczba jest ok. 5%. Główną przyczyną występowania wad wrodzonych narządu ruchu są uszkodzenia w genach. Na skutek uszkodzenia czynników genetycznych wady rozwojowe rozwijają się do końca 2 mc życia dziecka w okresie embrionalnym. Działanie czynnika szkodliwego prowadzi do zaburzeń chondrogenezy, zmian w tkance kostnej, mięśniowej najczęściej w tkance nerwowej. Geny mogą przenosić nieprawidłowości rozwoju na potomstwo o charakterze dziedzicznym. Do czynników wtórnych, zewnątrzpochodnych, mechanicznych zalicza się nieprawidłowe warunki rozwoju płodu, jak pozycję płodu wewnątrz macicy , skąpa ilość wód płodowych, miejscowe i ogólne uszkodzenie części płodu, jak niedotlenienie, wpływy toksyczne promieniowania jonizującego, leki, niedobór mikroelementów, zwłaszcza kwasu foliowego, czynniki hormonalne (nadczynność i niedoczynność tarczycy) mogą być przyczyną niedonoszenia płodu lub powstałych zaburzeń. Wszystkie choroby matki, zwłaszcza zapalne wirusowe, w pierwszych 3 mc ciąży są poważnym zagrożeniem dla płodu (różyczka, grypa, opryszczka). Tak jak cechą wad wtórnych jest zdolność ich pełnego wyrównania, np. wrodzone zwichnięcie biodra, kręcz szyi, tak u wad pierwotnych wyrównanie wady może być tylko częściowe lub niemożliwe. Osoba grupa to wady na tle dystrofii chrzęstno- kostnej i mięśniowej, które pojawiają się w okresie wzrostu (kręgoszczelina, rozszczep ukryty kręgosłupa) i na skutek przeciążeń (sport wyczynowy). Wady te mogą być ukryte, niewidoczne i nierozpoznawalne przez całe życie. Wykrywa się je przypadkowo na RTG wykonanym z innych powodów. Mogą się też manifestować nagle lub narastać z objawami porażeń i niedowładów w okresie wzmożonego wzrostu i przestrojenia hormonalnego.
WADY KRĘGOSŁUPA-wady wrodzone dotyczące zwykle samego kręgosłupa np. kręg przejściowy, blok kostny, rzadziej zab. rdzeniowo-nerwowe. Wady te mogą dotyczyć 1 lub więcej kręgów. Do zab. ze strony nerwów czuciowych i ruchowych dochodzi przy nieprawidłowościach rozwojowych kręgów szyjnych C6-C7, również stopień zmian w rozszczepie kręgosłupa może być różny , niebezpieczna postać prowadzi do niedowładów, porażeń wiotkich kończyn, porażenia zwieraczy pęcherza, które nie rokują nadziei na cofnięcie się.
Rozszczep kręgosłupa występuje w różnej postaci, stopniu zaawansowania, wykazuje różne umiejscowienie w łuku kręgu. Najczęściej dotknięte są łuki 5 kręgu lędźwiowego, rzadziej dolny łuk szyjny i piersiowy. Przyczyna to nie zamknięcie się tylnych listewek łuku. Jeśli części miękkie zawarte w rdzeniu uwypuklają się na zewnątrz w postaci guza to jest to przepuklina rdzeniowa samego rdzenia i opony. Jeszcze jedną formą rozszczepu jest tzw. ukryty rozszczep kręgosłupa. Na zakończenie zabiegu na usunięcia przepukliny stosujemy postępowanie: I- w 1 etapie po plastyce przepukliny opon rdzeniowych czy wczesnych operacji należy: 1. profilaktyka odleżyn i przykurczy 2. ochrona przed zwichnięciem 3. bierna regulacja oddawania moczu i kału 4. kinezyterapia stopniowa (ćw. Bierne, pionizacja czynna i bierna). Za najtrudniejszy okres w leczeniu dotyczącym kinezy jest czas od 2 mc życia do 1 roku. Inną wadą są kręgi przejściowe- upodobnienie się kręgów granicznych w odc. szyjnym, piersiowym, lędźwiowym, krzyżowym do leżących wyżej lub niżej kręgów określamy kręgami przejściowymi. Skrzywienie kręgosłupa- ukształtowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa ma wpływ na wytworzenie się niestabilności kręgów, a nawet...Pogłębiona kifoza piersiowa jest kompensowana przez mięśnie i zmniejszenie lordozy szyjnej. W okresie dziecięcym występują plecy okrągłe, w odmianie pleców okrągłych porażeniowych i pozapalnych…
W wieku starczym na tle osłabienia mięśni brzucha po urazach dochodzi do kifozy. Plecy płaskie powstają na skutek nie wykształcenia się prawidłowego pochylenia miednicy. Klp jest spłaszczona przednio-tylnie, zmniejszenie krzywizn kręgosłupa, upośledzona amortyzacja przy chodzeniu. Hiperlordoza lędźwiowa powstaje na skutek przykurczu lub zwichnięcia bioder, osłabienia m. czworogłowego uda. Przodopochylenie powoduje rozciągnięcie mm. Pośladkowych, które po pewnym czasie wiotczeją.. Nawykowe skrzywienie kręgosłupa jest następstwem skrócenia kończyn pourazowo po amputacji. Postać porażeniowa- po porażeniach mięśni jest przyczyna zaburzeń czynnościowych pod postacią równowagi statycznej. Skrzywienie zapalne spowodowane przewlekłym stanem zapalnym np. reumatoidalne.
WRODZONA KRÓTKA SZYJA (zespół KLIPPEN-FEILA)- dotyczy kręgów szyjnych , nie wykształcają się wszystkie kręgi. To wada wrodzona charakteryzująca się skróceniem szyi i kręczem m. szyjnych, ich powodem jest zmniejszona liczba kręgów, a pozostałe kręgi są niedorozwinięte i niesymetryczne. W oglądaniu stwierdza się szyję krótką, szeroką głowę wciśniętą w tułów, owłosienie wchodzi na kark, naddatek skóry. Ruchomość jest ograniczona, może być niestabilność danego odc. i zab. neurologiczne. Leczenie: zwykle nie wymaga, przy cechach niestabilności stosuje się wyciągi , kołnierz ortopedyczny typu Schanza, wyjątkowo leczenie operacyjne. Wrodzone boczne skrzywienia kręgosłupa to wada rozwojowa , której przyczyną są uszkodzenia w zakresie niedorozwoju i zniekształceń kostnych kręgów. Uszkodzenia mogą mieć pochodzenie kostno- nerwowo-mięśniowe. Boczne skrzywienie kostnopochodne jest wywołane kręgami klinowymi połowicznymi i jednostronnym blokiem kostnym. Wada charakteryzuje się krótkim łukiem krzywizny. Nie wykazuje wyrównawczego przeciwskrzywienia poniżej i powyżej zniekształcenia. Do zniekształceń kostnych powodujących skrzywienia zalicza się zrosty trzonów i bloków między wyrostkami stawowymi. Leczenie operacyjne, doleczenie za pomocą środków zaopatrzenia ortopedycznego.
WADY WRODZONE KLP , klatka piersiowa lejkowata (klatka szewska) to zniekształcenie wrodzone, które charakteryzuje się spłaszczony przednio-tylnie mostek, wgłębiony ku tyłowi, całe rusztowanie kostne jest ku dołowi poszerzone. Skrajna postać, kiedy mostek styka się z kręgosłupem. Zniekształcenie jest zwykle niesymetryczne po jednej stronie bardziej eksponowane niż po drugiej. Takiej klatce towarzyszą często wady rozwojowe przepony. Taka klatka nie daje żadnych zaburzeń oddechowych, istnieje pewna skłonność do niedorozwoju fizycznego dziecka. W niektórych skrajnych przypadkach może dojść do zab. oddechu na skutek przemieszczenia i ucisku klp i mogą wystąpić objawy niewydolności krążeniowo- oddechowej. Te objawy częste i nasilające się wymagają szybkiej operacji. leczenie zachowawcze- ćw. Oddechowe. Operacja likwiduje zaburzenia krążeniowo-oddechowe i poprawia wygląd. Klatka kurza- przeciwieństwo lejkowatej, jest wrodzonym zniekształceniem, polega na uwypukleniu górnej części mostka, może być nabyta i najczęściej wynika z gruźlicy mostka, kręgów piersiowych lub nieprawidłowościami pokrzywiczymi.
Wrodzone wysokie ustawienie łopatki- występuje częściej jednostronnie i polega na wysokim ustawieniu łopatki częściej lewej, która w okresie rozwoju nie zeszłą niżej i jest na wysokości górnych żeber. Obrysy barku i karku pozostają poszerzone, zniekształcenie to zwykle towarzyszy zespołowi Klipper Feila Leczenie polega na operacyjnym uwolnieniu i ściągnięciu łopatki na swoje miejsce i umocnieniu jej do kręgosłupa i obojczyka. Wrodzony kręcz szyi pochodzenie mięśniowego- przyczna to skrócenie mięśnia mostkowo- obojczykowo- sutkowatego (M-O-S) na skutek jego zbliznowacenia i skrócenia z powodu niedokrwienia. Może wynikać z powodu urazu okołoporodowego i jest rozpoznawane w kilka dni po urodzeniu, jako krwiak mięśnia. Przykurcz następuje dość szybko i dziecko ustawia źle głowę. Jeżeli trwa to latami to dochodzi do bocznego skrzywienia kręgosłupa w odc. szyjnym. Leczenie: Układanie głowy dziecka z podkładką po stronie chorej, rozciągając chory mięsień, podobnie masaże, okłady ocieplające i ćw. bierne kilka razy w ciągu dnia. Stosuje się też kołnierze szyjne jako przygotowanie do operacji polegającej na przecięciu przyczepu dalszego mięśnia w okolicy nadrostkowej (nacięcie jednej z nitek m. M-O-S). Doleczenie trwa do 8 mc.
WADY WRODZONE KKG- w okresie życia płodowego może dojść do różnego stopnia zaburzenia zawiązka kkg. Najpoważniejsza wada to całkowity brak kończyny (amelia), brak kończyny z wyjątkiem jej części obwodowej to fokomelia. Wada może być jedno lub obustronna, może dotyczyć 1 górnej i 1 dolnej kończyny. W niedorozwoju częściowym kkg- występuje niedorozwój k. promieniowej, k. łokciowej, palców rąk, które powodują charakterystyczne wygięcie przedramienia i ustawienie patologiczne ręki. Leczenie: zależne od stopnia niedorozwoju i możliwości kompensacyjnej wady amelii i wykorzystaniu wszystkich funkcji po kolei. Należy wykorzystać każdy szczątkowy ruch do wprawiania i wykonania aparatu ortopedycznego i protezy. W niektórych przypadkach można uzyskać poprawę przez operację kończyny i wykorzystać osiągnięte ustawienie i możliwości ruchowe przy posługiwaniu się aparatem ortopedycznym. Najczęściej występują:1.Syndaktylia- zrost 2 lub więcej palców połączonych płetwą skórną ściśle lub luźno, palce są normalnie ukształtowane.2.Polidaktylia- 1 lub więcej palców dodatkowych o cechach normalnych lub szczątkową część palca zawieszoną na szypule palca.3.Klinodaktylia- polega na zagięciu bocznym najczęściej 5 palca.4. Rozszczep ręki- ręka podzielona jest na 2 części przypomina kleszcze homara.5. Megadaktylia- polega na nadmiernej wielkości palców i dłoni.6.Brachydaktylia-nieprawidłowe skrócenie palców. W leczeniu bierze się pod uwagę wygląd kosmetyczny i funkcjonalność. Kwalifikację do zabiegu operacyjnego poprzedza ocena ruchomości stawów, ścięgien, stanu ukrwienia palców i całej ręki. WRODZONY ZROST PROMIENIOWO-ŁOKCIOWY jest to zrost kostny obu kości przedramienia, części górnej nasady, zrost występuje w nasadach kości 1) kość promieniowa jest skrócona, głowa i szyjka kości promieniowej są nieukształtowane, a zrost obu kości nastapił poniżej głowy, 2) k. promieniowa zlewa się w części nasadowej z k. łokciową połączenie sprawia wrażenie jednej kości. Leczenie: tylko operacyjnie, byle jak najszybciej, ponieważ dziecko rośnie!
Choroby reumatyczne: ZWYRODNIENIE STAWÓW choroba atakuje głównie ludzi starszych, dotyka najczęściej bioder (40%) i kolan (25%). Cierpi na nią ok. 5-7 mln Polaków. Głównym powodem bólu jest zużywanie się chrząstki, która z wiekiem staje się coraz cieńsza. W późniejszych stadiach zwyrodnienie obejmuje cały staw. Nadwaga i otyłość sprzyjają powstaniu choroby, a przyspiesza ją podnoszenie zbyt dużych ciężarów i urazy sportowe. Początkowo ból pojawia się tylko podczas wykonywania ruchów, w późniejszej fazie także podczas odpoczynku. W efekcie staw ma ograniczoną ruchomość, nie można np. wyprostować nogi w kolanie. REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW-RZS (dawniej gościec postępujący przewlekły)- choruje na nie ok. 0,5 mln osób, głównie kobiet. Pojawia się już u 30-latków, rozwija się powoli. Pierwszym objawem jest poranna sztywność palców u rąk, tuz po przebudzeniu. Proces zapalny, który niszczy chrząstkę stawową, a potem kości, powoduje ból i częste obrzęki. Dochodzi do deformacji stawu, co jest głównym powodem niesprawności. Zwykle zajęte są stawy rąk i nóg, często puchną st. skokowe i barkowe-prawie połowa chorych z tego powodu przechodzi na rentę. RZS największe spustoszenie czyni w ciągu pierwszych 2 lat, dlatego wczesne rozpoznanie i właściwe leczenie może uratować przed inwalidztwem.
DNA MOCZANOWA- choroba częsta u osób otyłych, z nadciśnieniem, często pijących alkohol. Liczą się też czynniki dziedziczne i częste stosowanie niektórych leków np. salicylanów, środków moczopędnych. Na dnę cierpi 5% mężczyzn w wieku 30-50 lat iu 3% kobiet po 50 rż. Choroba dotyka stawów, a jej przyczyną jest nadmierne stężenie we krwi kwasu moczowego. Zdrowy organizm bez trudu usuwa go przez nerki, ale gdy na skutek wadliwej przemiany materii gromadzi się go zbyt dużo- wytrącają się kryształki moczanowe i odkładają się w stawach. Tam wywołują stan zapalny, a więc ból, obrzęk, gorączkę. Podaga nie leczona wywołuje przewlekłe zapalenie stawów, ale też uszkadza nerki. Ważnym czynnikiem jest dieta- trzeba zrezygnować ze szpinaku, szczawiu, rabarbaru, sardynek, unkać podrobów roślin strączkowych i zmniejszyć spożycie mięsa. Najlepiej jeść warzywa, pić mleko, kefir i się ruszać. Norma stężenia kwasu moczowego wynosi 0,15-0,45mmol/(2,5-8,0mg/dl).
ZESZTYWNIAJĄCE ZAPALENIE STAWÓW KRĘGOSŁUPA Pierwszymi objawami są bóle pleców i krzyża, szczególnie silne noca. Nie mają nic wspólnego z tradycyjnym zapaleniem korzonków lub rwą kulszową. Stopniowo sztywnieją kręgi kręgosłupa, może dojść do zaokrąglenia pleców przy okazji do poważnego uszkodzenia bioder. Twierdzi się, że choroba ta często pojawia się u osób, które wcześniej przebyły zapalenie tęczówki.
GORĄCZKA REUMATYCZNA zapadają na nią kilkuletnie dzieci, zwykle po wcześniejszym przechorowaniu ropnej anginy wywołanej przez bakterie paciorkowce. Niebezpieczeństwo pojawia się, gdy angina nie jest leczona antybiotykiem w organizmie dochodzi do rozwoju zakażenia, które lokalizuje się w dużych stawach. Uszkodzeniu ulega też serce. Główny objaw gorączki reumatycznej to wysoka temperatura, ale jeżeli w kilka tygodni po anginie dziecko nadal czuje się słabo i miewa stany podgorączkowe, należy zgłosić się do lekarza. Być może trzeba będzie wykonać badanie serca i krwi. Jakie zabiegi pomagają? 1)kąpiele solankowe- wody chlorkowo-sodowe o stężeniu 1,5-5% o temp. ok. 40 st.C, max czas zabiegu-20 min., wykonuje się go co 2 dzień. Po zabiegu nie wolno się wycierać ani spłukiwać-solanka ma się wchłonąć przez skórę. Po zabiegu trzeba odpocząć. Kąpiele siarczowo-wodorowe- woda o temp. 34-35 st.C zawiera siarkowodór, nie pachnie zbyt ładnie, zabieg trwa kilka do kilkunastu minut. Wykonuje się go co 2-4 dni w specjalnych drewnianych wannach.2)Jonoforeza- zabieg polega na wprowadzeniu do organizmu jonów i subst. leczniczych za pomocą prądu stałego, np. chlorku wapnia-przeciwbólowo.3)Zabiegi borowinowe- torf zmieszany z wodą tworzy błoto, z którego robi się okłady lub pacjent się w nim zanurza. Zabieg trwa 10-20 min. Zabieg niewskazany u osób z chorobami krążenia.4)Krioterapia- przeciwbólowo i przeciwzapalnie, okłady z lodu miejscowe luz całego ciała, kriokomora- 3 nim., temp. -110st. C.
ĆIEŚŃ NADGARSTKA-najczęściej występująca neuropatia, spowodowana uciskiem nerwu pośrodkowego przez więzadło poprzeczne nadgarstka w kanale nadgarstka. Częściej chorują kobiety, zwłaszcza po 50 rż. Kanał nadgarstka to ograniczona przestrzeń po stronie dłoniowej nadgarstka. Od góry ograniczony przez troczek zginaczy oraz ścięgno m. dłoniowego długiego, przebiegającego ponad troczkiem. Dno kanału tworzą kości nadgarstka. W kanale znajduje się: nerw pośrodkowy, ścięgno zginacza długiego palca i 8 ścięgien zginaczy palców II-V. Etiopatogeneza: przyczyną mogą być ch. reumatyczne np. RZS, zmiany o chartka. endokrynnym np. niedoczynność tarczycy, ch. metaboliczne-cukrzyca, otyłość, zab. naczyniowe-ch. Raynauda, zmiany pochodzenia urazowego, przeciążenia, stany zapalne i towarzyszący im obrzęk Objawy: początkowo uczucie mrowienia i drętwienia palców (I-III), bół w nocy i w okresach bezruchu zmiana konsystencji opuszek placów (I-III), zaburzenia stereognozji. Diagnostyka: test Phallena, t. Tinnela, t. opaski uciskowej, odwrócony t. Phallena, test tzw. butelki Luthyego, test opuszkowy palca I i V. Oceniamy także zaburzenia czucia, stan i siłę m. kłębu kciuka i wygląd zewnętrzny nadgarstka tj. suchość, wygląd skóry, odczucia świądu. Badamy przewodnictwo na poziomie więzadła poprzecznego , EMG, RTG, USG, MR, pomiar ciśnienia wewnątrz kanału nadgarstka. Przebieg leczenia zależy od nasilenia objawów, stopnia uszkodzenia nerwu i innych współistniejących zmian i chorób. Leczenie: zachowawczo, a jeśli to nie skutkuje to operacyjnie. Leczenie zachowawcze ma zmniejszyć ból, poprawić funkcję kończyny i umożliwić normalne życie. Polega na unieruchomieniu nadgarstka w pozycji pośredniej za pomocą łuski gipsowej lub szyny i na terapii preparatami stereoidowymi i sonoterapią. Stosuje się leczenie farmakologiczne, fizykalne, kinezę, masaż. I.Farmakoterapia: leki przeciwbólowe, NLPZ, poprawiające przewodnictwo nerwowe i odwadniające, w zaawansowanym stadium zastrzyki z kortykosterydów. II.Fizyko: 1.ciepłolecznictwo: lampa sollux, zab. parafinowe, ciepłe kąpiele 2. laser: gęstość energii 1-4 J/cm2 3. JF z lidokainą, nowokainą, jodkiem potasu 4. elektroterapia: prądy DD, stymulacja elektryczna, prądy impulsowe TENS (prostokąt, trójkąt, sinus) 5. magnetoterapia 6. UD- 0,3 W/cm2, czas 6-8 min. pośrednio lub bezpośrednio, stosuje się też terapię skojarzoną UD+kortykosteroidy, JF z lekiem, UD i laser. III.Kineza: terapia manualna w celu uwolnienia kanału nadgarstka, mobilizacje n. pośrodkowego, ćw. obniżające tarcie ścięgien, terapia zajęciowa, reedukacja czucia, rebab. zawodowa. Jeśli nie ma efektów- operacja i po zab. operacyjnym postępowanie podobne, jak w leczeniu zachowawczym- ćw. czynne, czynno-bierne, termoterapia, elektroterapia, masaż.
Wady wrodzone kd
DYSPLAZJA-wrodzony niedorozwój stawu biodrowego który może dawać objawy niestabilności. Niedorozwój może dotyczyć głowy kości udowej lub panewki kości biodrowej albo panewki i głowy.
Dysplazja stawu przedstawia cechy niedorozwoju, niewykształcenia się panewki, jest stroma i płytka oraz nasady bliższej uda tj zaburzenie wzrostowe jądra kostnienia głowy kości udowej. Nadmierna koślawość oraz wiotkość aparatu wiezadłowo-torebkowego stawu.
Nadwichnięcie stawu oprócz wymienionych odchyleń pow stawowe głowy panewki stykają się częściowo, głowa jest zwykle przemieszczona do przodu, góry i boku.
Zwichnięcie stan polega na całkowitej utracie kontaktu pomiędzy głowa a panewką. Głowa jest niedorozwinięta i zniekształcona.
Etiologia
Wrodzona dysplazja jest najczęstsza wada rozwojową narządu ruchu. W Polsce i europie 4-5% wszystkich żywo urodzonych dzieci posiada cechy niedorozwoju stawu biodrowego, częściej u dziewczynek niż u chłopców 6:1, jedno lub obustronne.
Zasadą jest chronić dziecko przed nagłym względnie przewlekłym wyprostem w stawie. Fizjologiczna pozycja dla noworodka i niemowlęcia jest ustawienie kkd w lekkim zgięciu i odwiedzeniu. Wczesne rozpoznanie w pierwszych dniach życia, najdalej do 7 dnia życia decyduje o skuteczności i wynikach leczenia. Istnieją objawy kliniczne które w wczesnym okresie noworodkowym na skutek niestabilności stawów biodrowych dochodzi do przemieszczenia się głowy kości udowej poza obręb panewki i powrotu do stanu wyjściowego. Po urodzeniu dysplazję rozpoznajemy na podstawie objawów klinicznych: ortolaniego i barlowa.
Objaw ortolaniego (przeskakiwania) dłonie układamy na kolanach dziecka, kciuk obejmuje kolana od wewnątrz, dłonie na zew uda i wywieramy lekki ucisk długiej osi uda i odwodzimy. W odwiedzeniu wyczuwamy opór naciskając do dołu wywierany niejednokrotnie wskakiwania.
Objaw barlowa (wyważania) na plecach, wyk. Ucisk w osi uda i zwolniony ucisk, w niestabilności wyczuwamy wysuwanie się głowy z panewki a przy zwalnianiu głowa nastawia się samoistnie.
Oprócz USG metoda Grofa-obliczanie kątów stwierdzamy czy jest zwichnięcie czy podwichnięcie. Można wyk RTG, RM-bardzo rzadko.
Leczenie: profilaktyka złożeniowa dziecka dla prawidłowego rozwoju dziecka jest odwiedzenie i zgięcie, szerokie zawijanie, poduszka Frejki. Jeśli to nie pomoże do 2-3m ż wskazane leczenie szpitalne. Leczenie szpitalne we wrodzonych zwichnięciach st biodrowych, wyciągi ponad głowę przez ok. 6 tyg, wyciąg ma na celu scentrowanie głowy i stworzenie warunków do jej penetracji kierunku panewki.
Największym zagrożeniem jest zapalenie kostko chrzęstne głowy które na skutek zaburzenia krążenia prowadzi do zniszczenia chrząstki wzrostowej. Najczęstsza przyczyna jest próba nastawienia zwichnięcia powoduje zaburzenia ukrwienia. Aby to osiągnąć należy zwrócić uwagę na: im wcześniej leczenie tym lepsze wyniki, unikać i przewidywać osteochondrozy, biodro dysplastyczne starzeje się szybko, jeśli wyciąg nie spowodował nastawienia lub gdy dziecko zgłosiło się po ukończeniu 2rż to leczenie operacyjne. Jedną z metod jest metoda Degi i Saltera, polega na osteoplastyce biodra.
BOCZNE SKRZYWIENIE KRĘGOSŁUPA nazwa obejmuje zniekształcenie samego kręgosłupa i związane z nim bezpośrednio, pośrednio deformacje klp, a także miednicy i narządów wewnętrznych.
Rozróżniamy skoliozy czynnościowe zwane funkcjonalnymi to skoliozy strukturalne od 0-25% przypadków a wśród nich najczęściej spotykamy grupę stanowiące skoliozy idiopatyczne ponad 80% przypadków. Uwzględniając etiologie i patogenezę skrzywienia wg Cobba skoliozy dzielimy na: czynnościowe i strukturalne (wrodzone i układowe). Neuropochodne (wrodzone i porażenne, wiotkie, spastyczne i niedowłady), idiopatyczne o nieustalonej etiologii.
W skoliozach czynnościowych skrzywienie jest odwracalne o ile nie trwa długo, można je skorygować przez usunięcie bólu przykurczonych mm, poprzez wyrównanie skrócenia. U dzieci stan z osłabionym układem mm, więzadłowo-torebkowym stawu, jeden z objawów nietrzymania prawidłowej postawy. Ta wiotkość struktur miękkich jest nieutrwalona.
Skoliozy strukturalne potwierdzone badaniami klinicznymi i radiologicznymi są utrwalonym zniekształceniem wynikającym z budowy poszczególnych kręgów , tułowia, klp i przykurczonych mięśni. Największe grupy skrzywień stanowią skoliozy idiopatyczne. Dzielimy je na: pierwotne ( c-th, th, th-L, L i podwójne skrzywienia Th i L. najczęstszym typem jest skrzywienie Th którego wygięcie lokalizuje się w odc Th6-Th12. W przypadku duych zniekształceń dochodzi do przemieszczania się narządów śródpiersia, zmniejszona pojemnością wyrzutowa serca, zmniejszona poj oddechowa płuc. Metoda pozwalająca określić skoliozę Th jest metoda Cobba.
Leczenie zachowawcze polega na zwalczaniu dysproporcji układu mięśniowego. Postępowanie opiera się na usuwaniu przykurczów mm, wzmocnieniu mm, poprawy postawy ciała, ogólnej wydolności fizycznej. Takie postępowanie może być skuteczne w skoliozach I stopnia, jeśli nie możliwa jest korekcja dążymy do postępowania leczenia kierunkowego i gimnastycznego, ćw mm tułowia i kręgosłupa, ćw oddechowe na plecach, brzuchu, polegające na asymetrii części klp i mm, masaże rozluźniające, nauka pływania.
JAŁOWE MARTWICE KOŚCI jest zespołem chorobowym kości lub chrząstki polegające na niedokrwieniu i obumarciu tk kostnej. Martwice aseptyczne wyst bez udziału bakterii chorobotwórczych i tym różnią się od zapaleń i infekcji ropnych i stanów chorobowych powodujących martwicę najczęściej nasad kości. Do zaburzeń ukrwienia dochodzi najczęściej u dzieci i młodzieży u których przyczyna są mikrourazy zatory, zaburzenia hormonalne, przeciążenia i inne. U dorosłych znacznie rzadziej spotykamy jałową martwice której przyczyna mogą być pourazowe upośledzenie, ukrwienie chrząstki. Jałowe martwice różnię się między sobą przede wszystkim umiejscowieniem, wiekiem występowania, znaczeniem klinicznym. Przebieg kliniczny oraz obraz histopatologiczny jest podobny dlatego możemy mówić o jednym procesie chorobowym. Przykład to martwica kości księżycowatej nadgarstka.
CHOROBA SCHEUERMANNA dotyczy kręgosłupa. Wyst u młodzieży w wieku 12-16 lat. Pierwsze objawy to pobolewania i uczucie zmęczenia pleców i klp, tyłowygięcie kręgosłupa nasila się, powstaje obraz okrągłych pleców, dolegliwości bólowe pogłębiaja się i wyst ograniczenie ruchomości i pogłębienie kifozy piersiowej.
Etiologia nie jest w pełni wyjasniona. Nauwagę zasługuje teoria Brochera która podkreśla dysproporcje między obciążeniami a wytrzymałością tk w następstwie zaburzeń pomiędzy ukł kostno-stawowo-mięśniowym. Na skutek zmniejszenia odporności mech dochodzi do wgłobienia zawartości tarcz międzykręgowych, tj przepuklino istoty gąbczastej trzonów. Pogłębienie kifozy dociska przednie krawędzie trzonów kręgów i zwieksza destrukcje kregów.
Pierwsze objawy trwaja 2-3 lata i dotycza 5-25% populacji. Rozpoznanie opiera się na ocenie zmian odcinka piersiowego kręgosłupa w obrazie radiologicznym do których zaliczamy nieregularne obrysy i spłaszczenie trzonów kręgowych, zwężenie tarcz międzykręgowych, występowanie tzw guzków Schmolla.
Leczenie wiąże się ściśle z odciążeniem chorobowo zmienionych przednich krawędzi kręgów. Wynik leczenia zalezy od wczesnego rozpoznania i przebiegu procesu chorobowego. Leczenie powinno przebiegac etapami na przemian noszenie gorsetu gipsowego i postępowanie usprawniające. Należy wyeliminować usprawnianie niektórych sportów: zapasy, dżudo.
CHOROBA PERTHESA jest jałowa martwica nasady bliższej kości udowej, dotyczy częściej chłopców w 80%, najczęściej między 5 a 10rż i dotyka jednego biodra.
Etopatogeneza: istnieje wiele teorii tłumaczących przyczyny powstania (urazy, mikrourazy, uraz przewlekły, zaburzenie naczynio-zatorowe, zaburzenie hormonalne, przebyta dysplazja biodra, zmiany infekcyjno zapalne). Dziecko skarży się na bóle biodra lik często kolan, bóle nasilaja się po wysiłku, ustępują w spoczynku, dziecko zaczyna utykać.
Badaniem stwierdza się na początku niebolesne ruchy w biodrze, przy mocniejszym odwiedzeniu uda może wystąpić ból ograniczenia odwiedzenia i rotacji do wew, wychudzenie kończyny i zanik m 4-głowego uda, skrócenie dłm względnej na skutek zmiejszenia wysokości głowy kości udowej.
Rozpoznanie opiera się na ocenie obrazu radiologicznego stawu biodrowego i przebiega w okresach zageszczenia, fragmentacji i odbudowy struktury kostnej. Przebieg choroby w obrazie RTG podzielono na 4 okresy:
1)trwający 2-3 mies, char się głównie obrzekiem części miękkich, wykonane RTG może nie wykazywać odchyleń od normy
2)martwica trwa 6-12 mies, char się zageszczeniem jadra kostnienia
3)fragmentacja trwa 6-18 mies intensywność uszkodzeń jest czasem trudna do przewidzenia, to połączenie martwicy kostnej z fragmentacją kostnienia, od stopnia tych uszkodzen zalezy wynik końcowy leczenia.
4)odbudowy trwa od 10mies-3lat, w obrazie rtg obrysy nasady stają się bardziej regularne w części jądra kostnienia Mozę wyst osteoporoza co swiadczy o upośledzeniu ukrwienia danego obszaru.
W wyniku odtworzenia się naczyń proces gojenia może zakończyc się korzystnie: uwapnienie jądra kostnienia i spłaszczenie głowy.
Leczenie może być zachowawcze lub operacyjne. Zachowawcze polega na stosowaniu wyciągów, opatrunku gipsowego, aparaty ćwiczebne do chodzenia w razie braku poprawy leczenie operacyjne. Wykonuje się tzw fosteotomię.
CHOROBA OSGOOD-SCHLATTERA dotyczy buzowatości kości piszczelowej, jest oceniany jako stan zapalny, martwica aseptyczna. Miejscem przyczepu aparatu wyprostnego kolana, więzadła właściwej rzepki jest narażane u chłopców w wieku 8-14 lat na mikrourazy.
Objawy kliniczne: e ogladaniu stwierdza się pogrubienie, obrzęk guzowatości koci piszczelowej, chory odczuwa ból przy chodzeniu, wyrazne róznice obrysu przyczepu wiezadła. Postac obustronna występuje rzadko. Choroba trwa od kilku miesięcy do 2 lat, z okresami zaostrzenia. W obrazie rtg nasada może być rozkawałkowana, fragmenty różnej wielkości.
Leczenie: ograniczenie biegów, skoków, w ostrych stanach stosuje się NLPZ.
ZESPÓŁ VOLKMANNA postępujące zwyrodnienie mm i nn spowodowane niedokrwieniem kończyny nazywamy przykurczem ischemicznym Volkmanna. Dotyczy najczęściej dzieci w wieku 4-8 lat a przyczyna jest złamanie kości ramiennej w 75% przypadków. Zmiany wystepują rzadziej , stłuczenia i zwichniecia łokcia w złamaniach przedramienia.
Przykurcz może wystąpić w następstwie: rozległe krwiaki podpowięziowe, uszkodzenia tetnic, długotrwałe utrzymanie opaski, ucisk ciasnego opatrunku gipsowego, wielokrotnego nawarstwiania złamania.
Przyczyna pierwotną niedokrwienia nakłada się zwiekszenie ciasnoty tk w danym przedziale powięziowym, upośledzenie lub zamknięcie naczyń włosowatych które prowadzi do przepuszczalności naczyń. Wystepują porażenia nerwu pośrodkowego i łokciowego. Powstaja przykurcze spowodowane martwicą mm. Martwica dotyczy mm zginaczy przedramienia i ustawienie patologicznego reki. W powstaniu przykurczu odgrywaja czyniki: niedokrwienny, zastoinowy i porażenny.
Leczenie polega na profilaktyce przed jego powstaniem, unikanie powikłań, prawidłowe unieruchomienie i obserwacje w warunkach szpitalnych. Postępowanie ortopedyczne polega na zdjęciu opatrunku gipsowego, w razie braku poprawy założenie wyciągu. Gdy postępowanie zachowawcze nie przyniosło poprawy krążenia wskazane jest leczenie operacyjne polegające na odbarczeniu uciskanych naczyń.
ZESPÓŁ SUDECKA to pourazowy plamisty zanik kości który char się bólem kończyny, zesztywnieniem stawu i zaburzeniami naczynioruchowymi. Zespół ten występuje najczęściej po urazach takich jak: złamanie, zwichnięcie, stłuczenie tk miękkich i dotyczy nadgarstka i palców rąk oraz stopy i okolicy stawu skokowego.
Przyczyna powstania jest ciasny gips, niewłaściwa pozycja unieruchomienia kończyny.
Zespół dzieli się na 3 okresy:
1)trwa 3-8 tyg, char się silnymi bólami kończyny, przekrwieniem i obrzękiem w obrazie rtg przeważaja dobnoplamiste odwapnienia nasad
2)dystrofi trwa od 6tyg -4 mies, cechuje się kurczem naczyn krwionośnych, stwierdza się ograniczenie ruchomości, powstaja przykurcze i zesztywnienie w stawie, obraz rtg to odwapnienie i zatarcie struktur kostnych.
3) zaniku od 6-12 miesięcy, pacjent odczuwa ból przy ruchach i obciążaniu kończyny
Leczenie : przebieg choroby różnoraki, choroba może zatrzymać się na 1) lub 2)okresie lub samoistnie ustapić. Leczenie wymaga wczesnej rehabilitacji i i fizjoterapii, stosujemy NLPZ, preparaty poprawiające ukrwienie i uwapnienie kości.
ZESPÓŁ KANAŁU NADGARSTKA jest zespołem uciskowym w obrębie zamknietej przestrzeni, utworzonej przez kości nadgarstka i więzadło poprzeczne nadgarstka.
Objawy wywołane przewlekłym uciskiem nerwu pośrodkowego.
Przyczyna tego stanu są: zmiany pourazowe, zmiany zapalne scięgien i pochewek ścięgnistych, zmiany zwyr kości i tk miękkich, torbiele i guzy.
Wyróżniamy trzy okresy:
1)występują bóle nocne , drętwienie palców, sztywność poranna palców, okresowe bóle ręki pomprzeciążeniu
2)pojawia się atrofia mięśni i upośledzenie funkcji
3)zaniki mm z upośledzeniem funkcji czuciowych n pośrodkowego
Objawy: Tinelle-opukiwanie kanału nadgarstka, Phalena-ból przy zgięciu dłoniowym
Leczenie: we wczesnym okresie leczenie zachowawcze, póżniej operacyjne odbarczanie nerwów.
ZESPÓŁ KANAŁU GUJONA to zespół ucisku na n łokciowy na poziomie lub powyżej kości grochowatej kości nadgarstka, ucisk gałązki motorycznej i czuciowej. Ograniczenie kanału stanowi z jednej strony kośc grochowata z drugiej kośc haczykowata, od dołu troczek zginaczy, od góry dłoniowe więzadło nadgarstka.
Objawy: drętwienie, bóle nocne, osłabienie siły mm, zaniki mm, zmniejszenie wymiaru dłoni od strony łokciowej, upośledzenie funkcji przywodzenia kciuka.
Leczenie: odbarczenie operacyjne.
W badaniu wyróżniamy 2 przedziały oceny: podmiotowe (opiera się na wywiadzie uzyskanym od pacjenta i jego rodziny) i przedmiotowe (przeprowadza się pod kątem wydolności ukł. Krążeniowo-oddech, przebytych chorób, wyników leczenia itp.) Ortopedyczne badanie dzieli się na: ogólne, odcinkowe, miejscowe. Ogólne: postawa i chód, pacjent stoi lub siedzi, wówczas oceniamy stan statyczny, a w czasie ruchu pacjenta oceniamy stan dynamiczny. Badając postawę oceniamy: sylwetkę, stan odżywienia, proporcje, symetrię odcinków, widoczne zniekształcenia, blizny skórne. W pozycji stojącej i leżącej linia odnośna łącząca kolce biodrowe przednie górne powinna być równoległa do podłoża - jest to pozycja wyjściowa do badania. Chód należy do badania stanu kinetycznego i związany ze sprawnością dużych stawów, napięciem mm i symetrią budowy. Prawidłowy chód ocenia się już od 7 r.ż. wówczas przyjmuje on charakter stały. Chód jest dwunożny, naprzemienny, izotoniczny, izometryczny (równy co do odległości między krokami) i izochroniczny (równy w czasie). Odcinkowe: pomiary długości KG: dł. Bezwzględna - guzek większy k.ramiennej do końca 3 palca ręki, dł. Względna - wyrostek barkowy do wyrostek rylcowaty k. łokciowej, pomiary długości KD: dł. Bezwzględna - od szczytu krętarza do szczytu kostki bocznej goleni, dł. Względna - od kolca biodrowego przedniego górnego do szczytu kostki przyśrodkowej goleni. Pomiary obwodów: udo - 20 cm poniżej szczytu krętarza i 15 cm powyżej ST. Kolanowego, podudzie - 12 cm poniżej szpary ST. Kolanowego i 15 cm powyżej kostki bocznej, ramię - 10 cm poniżej wyrostka barkowego i 15 cm powyżej szczytu kłykcia bocznego ramienia. Badania kliniczne: zdjęcia RTG w pozycji bocznej i przednio-tylnej, USG, TK, Arteriografia, Artroskopowe badanie stawu, RM. Pod pojęciem urazu rozumiemy działanie czynnik zewn. Wywołującego w org. Uszkodzenie miejscowe, rzadziej ogólne. Mogą go powodować: 1.czynniki fizyczne: mechaniczne i termiczne 2. Czynniki chemiczne: kwasy i zasady 3. Czynniki mieszane.
Uszkodzenia zamknięte to stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia, złamania zamknięte. Mogą występować pojedynczo lub równocześnie. Działanie urazu powodującego uszkodzenie zależne jest od jego wielkości, charakteru, rodzaju a także od umiejscowienia i odporności tkanek. Rozległość może być wynikiem jednorazowego, krótkiego lub długiego działania czynnika w określonym czasie lub sumowanie urazów.
Stłuczenie (contusio) jest uszkodzeniem skóry, tk. podskórnej i mm. Objawy: ból, obrzęk, zasinienie, czasem otarcie skóry, krwiak lub krwawe podbiegnięcie, ograniczenie ruchu danego mm lub całej kończyny. Leczenie: zimne okłady, okłady z kwaśnej wody, środki p-bólowe. We wszystkich urazach kości robi się RTG! Rokowanie: goją się szybko, bez powikłań. Również krwiaki się same resorbuje, jednak duży krwiak może zropieć i nie wchłonie się sam.
Uszkodzenie mm występuje w postaci: rozciągnięcia, naderwania, przerwania i oderwania z przyczepem kostnym ścięgna np. guzka większego k. ramiennej. Objawy: silny ból, krwiak miejscowy, ograniczenie lub zniesienie ruchu, czasem można wyczuć miejscowe uszkodzenie przerwania mm. Leczenie: zachowawcze, ale przy oderwaniu przyczepu ścięgnistego z fragmentem kości wykonuję się leczenie operacyjne.
Skręcenie (distorio) stawu to najczęstszy uraz, powstaje gdy ruch przekroczy zakres fizjologiczny ruchomości danego stawu, wówczas dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł i innych El. Budowy stawu. Skręcenia dzielą się na 4 stopnie: Stopień pierwszy: rozciągnięcie i rozwłóknienie torebki stawowej - stan taki cechuje się lekkim bólem z upośledzeniem ruchomości, małym krwiakiem i obrzękiem. Stopień drugi: naderwanie i przerwanie torebki stawowej - objawy są bardziej nasilone jak w stopniu pierwszym Stopień trzeci: rozdarcie torebki stawowej i uszkodzenie więzadeł - charakteryzuje się przede wszystkim ograniczeniem ruchomości Stopień czwarty: całkowite uszkodzenie torebki i oderwanie przyczepu więzadła. Leczenie skręcenia w stopniu pierwszym i drugim jest zachowawcze - środki p-bólowe, zimne okłady, maści. Przy stopniu drugim gdy rwiak jest duży zakłada się niepełny gips na okres 2 tygodni. W stopniu trzecim zakłada się pełny gips na okres 3-4 tygodnie. W stopniu czwartym zakłada się pełny gips na okres 6 tygodni. Do najważniejszych powikłań w skręceniu należy nawracające skręcenie stawu!
Zwichnięcie stawu (luxatio) stan w którym doszło do całkowitego przemieszczenia pow. stawowych względem siebie. Podwichnięciem (subluxatio) określamy częściową utratę kontaktu pow. stawowych względem siebie. Zarówno zwichnięciu jak i podwichnięciu towarzyszą uszkodzenia torebki stawowej, więzadeł i chrząstki stawowej. Rozległość uszkodzenia zależy od wielkości i kierunku działania, mechanizmu (czy pośredni czy bezpośredni) i rodzaju urazu. Podział zwichnięć: proste lub powikłane, urazowe, wrodzone, patologiczne, zamknięte i otwarte. Objawy: zniekształcenie obrysów stawu świadczące o całkowitym przemieszczeniu pow. Stawowych, ból, zniesienie ruchów biernych i czynnych, wymuszone ustawienie kończyny, zaburzenia ukrwienia i czucia. Przy leczeniu należy dążyć do jak najszybszego odprowadzenia zwichnięcia, bo im dłużej trwa zwichnięcie tym odprowadzenie będzie trudniejsze.
Złamanie (fraktura) poprzez złamanie rozumiemy całkowite przerwanie ciągłości kości na całej jej szerokości. Pęknięciem lub nadłamaniem (infractio) określamy przerwanie ciągłości struktury kostnej obejmujące tylko część jego struktury. Mogą dotyczyć jednej lub więcej kości w jednym odcinku a także w odległych miejscach z uszkodzeniem innych narządów wewn. (pole trauma). Wyróżniamy złamania wielopoziomowe jednej kości dotyczące kości długich. U dzieci wyróżniamy złamania podokostnowe, które nie występują u dorosłych. Gruba i elastyczna okostna ogranicza przemieszczanie się odłamów, takie uszkodzenie kostne nazywane są często `złamaniami zielonej gałązki'. Przy złamaniach występują często przemieszczenia kątowe odłamów i uważa się że do 15 stopni nie wymagają one korekcji. U ludzi starych na skutek przebytych chorób a przede wszystkim osteoporozy kość jest krucha i podatna na urazy, występują przemieszczenia i złamania wieloodłamowe. Zarówno u dzieci jak i u dorosłych może dochodzić do złamań patologicznych - kość podatna na urazy w miejscach zajętych procesem chorobowym np. nowotwory, przerzuty, osteoporoza, stany zapalne i pozapalne kości. Leczenie ortopedyczne w tych przypadkach to resekcja zmian ogniskowych i stabilizacja złamania.
Mechanizmy urazu: bezpośredni i pośredni. W złamaniach bezpośrednich uderzenie twardym tępym narzędziem powoduje w miejscu użycia siły, uszkodzenie. Rozległość uszkodzenia zależy od siły i kierunku jej działania. W mechanizmie pośrednim dochodzi do złamań poprzez pociąganie, zginanie, skręcanie, zgniatanie. Złamania z pociągania postają na skutek nagłego skurczu mm, więzadeł, ścięgien powodując oderwanie przyczepu kostnego. Złamania ze zginania lub skręcania - mogą występować razem w zależności od przewagi jednej ze składowej sił, złamanie skośne lub spiralne. Złamania ze zgniecenia w kościach gąbczastych lub przy nasadach kości z istotą gąbczastą np. trzony kręgowe.
Podział złamań: otwarte - zamkniete, z przemieszczeniem - bez przemieszczeń, powikłane pierwotnie - wtórnie, Ze wzgl. Na umiejscowienie złamania: nasady, przynasady, trzonu, występów kostnych ( kolce i guzowatości), ze wzgl. Na przebieg szczeliny: poprzeczne, podłużne, skośne, spiralne, wieloodłamowe.
Złamania kostne mogą powodować powikłania pierwotne w momencie urazu, takie jak: uszkodzenia naczyń, nerwów, narządów wewn. lub wtórne np. zespół Volkmanna, Sudecka, przykurczem zrost opóźniony, staw rzekomy, jałowa martwica kości, zapalenia kostne i zrost wadliwy. Do powikłań wtórnych dotyczących narządów wewn: zapalenia płuc, pęcherz, naczyń, astma oskrzelowa, niewydolność krążeniowo-oddech, padaczka, miażdżyca. Większość złamań powstaje bez uszkodzenia ciągłości skóry. Odłamy mogą być całkowicie przemieszczone, ale nie kontaktować się ze środowiskiem zewn. Są to wówczas złamania zamkniete. Złamaniem otwartym nazywamy takie złamanie w którym została przerwana ciągłość skóry przez odłamek kostny lub istnieje kontakt między raną a ogniskiem złamania. Stłuczenie skóry może prowadzić do jej martwicy. Otwartość ogniska złamania wprowadza możliwość zakażenia i w konsekwencji wystąpienia braku zrostu i objawów zapalenia kości, co jest największym powikłaniem złamań otwartych. Odłamy kostne mogą ulec przemieszczeniu z wydłużeniem lub skróceniem do boku i środka, spiralnie i kątowo. Najczęściej przyczyna przemieszczenia odłamów jest pociąg przez mm, więzadła, ścięgna, a także decyduje o tym kierunek i siła urazu, ciężar kończyny, a także nieprawidłowe zaopatrzenie pierwotne przez zespół udzielający pierwszej pomocy.
Gojenie się złamania: Pierwszy okres - trwa kilka dni, okres krwiaka, w samym krwiaku i wokół niego pozostają strzępy okostnej, mm i tk. Łącznej, powstaje przekrwienie, obrzęk i przesięk na skutek wydzialania enzymów z uszkodzonych tkanek. Okres drugi - trwa 10 dni, okres tworzenia się i organizacji krwiaka i jego resorpcji, następuje wchłanianie krwiaka stopniowe, a jego resztki wysycane są solami wapnia. Okres trzeci - trwa ok. 15 dni, powstania tk. przedkostnej i unaczynienia ziarniny, z otaczających tkanek do ogniska złamania wnikają komórki chrzęstno-kostne. Okres czwarty-okres tkanki kostnawej, trwa od 5 do 10 tygodni, to tzw. kostnina prowizoryczna, mechanicznie małowartościowa, łączy ze soą odłamy kostne delikatnym mostem kostnawym. Przerwanie unieruchomienia w tym momencie może powodować wytworzenie stawu rzekomego. Okres piąty - przebudowy, dojrzewania kostniny, powstawania tkanki kostnej. Zależy od kontaktu odłamów, ich lekkiego docisku i ciszy mechanicznej. Czas trwania zależy od wieku chorego i miejsca złamania.
Powikłania złamań: 1. Pierwotne: uszkodzenia naczyń, nerwów rdzeniowych, czaszki, miednicy, narządów jamy brzusznej i klp. 2. Wtórne a) wczesne: wtórne przemieszczenie odłamów kostnych, uszkodzenia nerwów obwodowych, niedowłady i porażenia rdzenia kręgowego, infekcje rany. B) późne: opóźniony zrost, zrost z wadliwym ustawieniem, staw rzekomy, przykurcz Volkmanna, jałowa martwica kości, zanik mm, zespol Sudecka, zgorzel gazowa, prykurcze i zesztywnienia, odleżyny. Opóźniony zrost: to taki stan, który przekracza przeciętny czas gojenia się złamania. Przyczyny: niedostateczne nastawienie i ustalenie odłamów, ubytki kostne i interpozycja tk. Miękkich w szczelinie złamania, uszkodzenie naczyń krwionośnych, zbyt krótkie unieruchomienie w czasie i zbyt wczesne rozpoczęcie usprawniania kończyny, zakażenie ogniska złamania przy złamaniach otwartych, operacyjne uszkodzenie i błędy w zespoleniu. Do ogólnych przyczyn zrostu opóźnionego należą: wyniszczenie org, niedobory mikroelementów, chor. Metaboliczne i hormonalne. Objawy: ból w miejscu złamania nasilający się przy ruchu lub obciążeniu, zaburzenie osi kończyny, wyginanie osi w miejscu złamania, uczucie niepewności i osłabienie odcinka kończyny, przy obserwacji kilkutygodniowej stwierdza się sprężynowanie lub ruchomość patologiczną. W RTG widać szczelinę złamania z odczynem okostnowym i niekiedy zwapnieniem. Leczenie polega na wykluczeniu przyczyn opóźnionego zrostu, stosuje się zmiany i przedłużenie unieruchomienia. Jeżeli nie uzyskamy poprawy lub przy rozpoznaniu opóźnionego zrostu podejrzewamy już jego przyczynę to kwalifikujemy chorego do leczenia operacyjnego. Jeżeli rozpoznanie przedłużonego zrostu było opóźnione bądź interwencja chirurgiczna nie była szybko wykonana zrost opóźniony przechodzi w brak zrostu lub staw rzekomy. Staw rzekomy to utrwalony brak zrostu między odłamami.
Przykurcze stawu - przyczyny to zbliznowacenia, zrosty dotyczące skóry, powięzi, mm i stawów. Mogą być pochodzenia 1. Mechanicznego 2. Zapalnego 3. Neurogennego (po urazie rdzenia kręgowego),Czynnikiem wywołującym przykurcz może być ból - odruchowe ograniczenie ruchomości, napinanie mm, zaburzenia odżywcze chrząstki stawowej, zmiany w torebce stawowej. Ze wzgl. Na ustawienie odcinków przykurcze dzieli się na: zgięciowe, wyprostne, odwiedzeniowe i przywiedzeniowe. Leczenie to usunięcie pierwotnej przyczyny przykurczu, stopniowe usprawnianie stawu przez ćw. Bierne, masaże, i zabiegi fizykalne. W leczeniu należy unikać forsownych redresji, gwałtownych masaży czy dużych obciążeń.
Złamania patologiczne - złamaniem patologicznym nazywamy przerwanie ciągłości tk. Kostnej w wyniku błahego urazu, nacisku ciężaru ciała lub siły mm. W związku z zaburzeniami wytrzymałości tk. Kostnej leczenie operacyjne jest w wielu przypadkach utrudnione zaś zachowawcze leczenie jest nieskuteczne z powodu zmienionej chorobowo tk. Kostnej. Przyczyny miejscowego osłabienia tk. kostnej: 1. Przerzuty nowotworowe 2. Guzy niezłośliwe 3. Torbiele pojedyncze lub zmiany o charakterze wielotorbielowatym. W przypadku złamań powstających na podłożu nowotworu pierwotnego lub przerzutowego trafność rozpoznania jest bardzo ważna a czas tego rozpoznania nie powinien przekraczać trzech dni. Wybór odpowiedniej metody leczenia dla danego typu i umiejscowienia złamania może zapewnić choremu maksymalną sprawność narządu ruchu. Zasadnicze znaczenie dla dalszego leczenia i rokowania ma poznaniepierwotnych przyczyn i patomechaniki złamania. Zapewnienie choremu najpełniejszej sprawności fizycznej, utrzymanie aktywności fiz, czy funkcji podporowej kończyny jest niezwykle istotne. Od tego zależy przebieg dalszego leczenia jak np. zastosowanie chemio czy radioterapii. Do złamań patologicznych powstających z powodu nowotworu pierwotnego kości dochodzi najczęściej w przypadku guza Evinga. W związku ze znacznym ubytkiem tk. Kostnej, zajęciem procesem chorobowym naczyń i nerwów, resekcja w obrębie zdrowej tkanki jest niemozliwa, wówczas pozostaje tylko chemioterapia. Leczenie złamań powstałych na skutek guzów niezłośliwych oraz innych zmian guzopodobnych polega na resekcji zmian w obrębie zdrowych tkanek. Inną metodą jest wypełnienie ubytku wiórami kostnymi np. z talerza biodrowego lub przeszczep kostny. Złamania patologiczne powstające na tle przerzutów nowotworowych w kościach najczęściej powstają w przebiegu raka sutka, gruczołu krokowego, tarczycy, nerki, oskrzela, żołądka. Badania przydatne w diagnostyce to: RTG, TK, scyntygrafia, angiografia, RM, biopsja i badanie histopatologiczne np. przy guzach miękkich sutka (torbiele itp.) Metody leczenia: 1. Leczenie operacyjne 2. Chemioterapia 3. Radioterapia 4. Leczenie hormonalne. W niektórych przypadkach możliwe jest leczenie skojarzone, czyli wycięcie guza, stabilizacja złamania a następnie wprowadzenie chemio i radioterapii. Mimo często dobrych wyników leczenia pod względem powrotu funkcji kończyny ostateczne rokowanie jest złe w związku z rozwojem choroby podstawowej.
Chor. Zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą chor. Narządu ruchu. Atakuje stawy szczególnie narażone na obciążenia mech: kolanowy, biodrowy, ST. Rąk i kręgosłupa (szyjny i lędźwiowy). Przyczyna: uszkodzenie chrząstki pokrywającej kości tworzące staw, która pełni rolę amortyzatora i umożliwia przesuwanie się pow. Stawowych względem siebie. Uszkodzeniu oprócz chrząstki ulegają również torebka stawowa, więzadła, kość, ścięgna i mm. Powoduje to ból i sztywność stawu, jego zniekształcenie, ograniczenie ruchomości, niesprawność. 2 rodzaje chor. Zwyr: pierwotna o nieznanej przyczynie i wtórna wywołana uszkodzeniem lub nieprawidłowościami budowy stawu (uraz, zakażenie) innymi chor. Stawów (RZS) lub chor. Całego org. Przebieg: okresy stabilizacji char. Się stałym nasilenie objawów bólu, sztywności startowej stawu, ból nasila się przy Rychu stawu i ustępuje w spoczynku. Okresy zaostrzeń spowodowane stanami zapalnymi bądź w wyniku kolejnych uszkodzeń chrząstki stawowej lub innej przyczyny, przebiegają z nasileniem bólu i sztywności stawu, obj mogą występować w spoczynku i w godzinach nocnych, dochodzi do zniekształcenia i poszerzenia obrysów stawu związanego z nagromadzeniem w jego wnętrzu płynu wysiękowego. Czynniki ryzyka na które mamy wpływ: otyłość im większa masa ciała tym większe ryzyko rozwoju chor, osłabienie mm otaczających staw - stabilizują staw i dbają o płynność ruchu, czynniki zawodowe np. częste klękanie, dźwiganie ciężkich przedmiotów, długotrwałe stanie, narażenie na wibracje, sport - niektóre dyscypliny związane z nadmiernym przeciążaniem stawów i urazami np. podnoszenie ciężarów, piłka nożna, zapasy, spadochroniarstwo, taniec, zaburzenia budowy stawu - np. wrodzona dysplazja biodra, koślawości szpotawość kolan, niestabilność stawu po urazie, można je korygować poprzez rehab. Używanie przyrządów orto lub leczenie operacyjne. Czynniki ryzyka na które nie masz wpływu: wiek - ryzyko wzrasta z wiekiem, płeć - kobiety częściej, chor. Nasila się po menopauzie, czynniki genetyczne - zwłaszcza w przypadku chor. Zwyr. Stawów rąk i kolan. Jak spowolnić przebieg chor: unikaj czynników ryzyka, zrzuć zbędne kilogramy, dbaj o dobrą kondycje fizyczną, uprawiaj sporty które nie przeciążają stawów np. pływanie, jazda na rowerze, nie wykonuj czynności wywołujących ból, oszczędzaj stawy - unikaj noszenia ciężkich przedmiotów, chodzenia po nieregularnym podłożu, długotrwałego stania lub klęczenia, przystosuj otoczenia do swoich potrzeb - montując uchwyty do wstawania, stosuj się do zaleceń lekarza np. noś wkładki do butów, stabilizatory, wykonuj zalecane ćwiczenia, naucz się rozpoznawać zaostrzenia wtedy najważniejsze jest odciążenie stawu. Jak walczyć z bólem? - paracetamol - skuteczny w łagodnym i umiarkowanym bólu, stosowany w odpowiednich dawkach jest bezpieczny, NLPZ niektóre dostępne bez recepty, mają jednak działania uboczne, dlatego należy pamiętać aby przestrzegać zalecanych dawek i nigdy nie stosować więcej niż jednego leku z tej grupy, można je równolegle stosować zewn. Na okolicę stawu, co jest bezpieczniejsze i często skuteczne, opioidy - mogą być konieczne przy nagłym zaostrzonym bólu, nigdy nie stosuj bez porozumienia z lekarzem, leki te mogą uzależniać, stosuj tylko przez krótki czas, wolno działające leki objawowe - np. siarczan glukozaminy, siarczan chondroityny, diacereina, frakcje niezmydlające się oleju z soi i awokado - to naturalne subst. Szeroko stosowane przy chor zwyr. Stawow, długotrwałe zażywanie tych preparatów jest bezpieczne i może zmniejszyć ól oraz poprawić ruchomość stawów leki podawane do wnętrza stawu - ounkcja stawu oraz podanie leku bezpośrednio do jego wnętrza zależnie odsytuacji - sterydu lub kwasu hialuronowego, leki te mogą złagodzić objawy chor. Zwyr. Kiedy zgłosić się do lekarza? Gdy wystąpi zaostrzenie objawów, z którymi nie możesz sobie poradzić - może ono wymagać zastosowania silniejszych leków p-bólowych i p-zapalnych, punkcji oraz podania leków do wnętrza stawu ;ub rozważenia innej nakładającej się przyczyny. Gdy miałeś wykonaną punkcję stawu, po której nastąpiło nasilenie bólu, obrzęk i wzmożone ocieplenie stawu lub gorączka - mogą to być objawy zakażenia stawu. Gdy objawy chor. Nasilają się mimo odpowiedniego postępowania zachowawczego - może to być wskazaniem do leczenia operacyjnego. Gdy pojawią się inne niepokojące objawy np. ból wielu stawów, osłabienie, gorączka, chudnęcie, co może wskazywać na inną chor. Stawów np. RZS. Zapamiętaj! 1. Chor. Zwyr. Jest najczęstszą chor. Stawów, prowadzącą do pogorszenia jakości życia i niepełnosprawności. 2. Możesz spowolnić jej przebieg poprzez zmianę stylu życia i unikanie czynników ryzyka jej rozwoju. 3. Odpowienia aktywność fiz. I ćw. Rehab. Wzmocnią Twoje stawy i pomogą uniknąć niesprawności. 4. Niekiedy chor. Zwyr. Może przypominać inne chor. Stawów np. gościec stawowy lub dnę moczanową - w razie jakichkolwiek wątpliwości zgłoś się do swojego lekarza.
LECZENIE URAZÓW STAWU SKOKOWEGO
Skręcenie stawu skokowego to jedno z najczęstszych uszkodzeń narządu ruchu. Przytrafia się zwłaszcza sportowcom i osobom aktywnym fizycznie. Zakres i stopień uszkodzenia zalezy m. in. od siły nacisku i ustawienia nogi w czasie wypadku.
Objawy skręcenia stawu skokowego pierwszego stopnia: niewielkie naciągnięcie lub naderwanie więzadeł, nieznacznie wyczuwalne lub niewyczuwalne objawy niestabilności, niewielki ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości stawu.
Objawy drugiego stopnia: częściowe zerwanie włókien więzadłowych, niewielka niestabilność, dodatni objaw szuflady przedniej, znaczna bolesność, wyraźny krwiak, obrzęk i ograniczenie ruchów
Objawy trzeciego stopnia: całkowite zerwanie włókien więzadłowych, wyraźnie wyczuwalny objaw szuflady przedniej i objaw podwichnięcia kości skokowej w widełkach piszczelowo-strzałkowych, bardzo znaczny obrzęk, krwiak i bolesność
Schemat leczenia skręcenia stawu, zwłaszcza tych pierwszego stopnia ujęto w protokół PRICEMM. Zasady te stosuje się do terapii uszkodzeń świeżych.
P-retection(łuska tylna, stabilizator, chodzenie o kulach)-wskazane jest delikatne odciążanie kończyny, chodzenie o kulach lub zastosowanie ortezy.
R-est(odpoczynek)-pacjent powinien odpoczywać przez ok. 3 doby. Przyspiesza to gojenie się tkanek miękkich.
I-ce(chłodzenie)-ikład z lodu powinien być zastosowany jak najszybciej po urazie, bo zmniejsza obrzęk, ból i pozwala szybciej wrócic do aktywności.
C-ompression(opatrunek uciskowo-modelujący)-można stosować go aż do chwili ustąpienia obrzęku .
E-levation(ułożenia przeciwobrzękowe)-chora kończyn powinna być jak najwyżej ułożona 10-20cm powyżej poziomu serca. Pozwala to na lepszy odpływ limfatyczny i żylny i zapobiega powstawaniu obrzeku.
M-obilisation(jak najwcześniejszy ruch)-obciążanie kończyny i fizjoterapia powinny być wprowadzane jak najszybciej, w miare możliwości pacjenta.
M-edication(farmakoterapia objawowa)- zaleca się stosowanie NLPZ, zwłaszcza o działaniu miejscowym. Szczególnie korzystne jest zastosowanie żelu z ketoprofenem, który szybko dociera do ogniska zapalnego, osiągając tam wysokie stężenie terapeutyczne. Udowodniono, że substancja czynna zawarta w preparacie fastum przenika Az w 21,9% przez skórę dzieki czemu bardzo skutecznie zwalcza ból i przywraca prawidłową funkcje stawu skokowego. Po 7 dniach stosowania ból ustepuje aż w 96% pacjentów.