ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

dr Brygida Kuźniak

[e-mail]

Wykaz skrótów:

OM - organizacja międzynarodowa

UM - umowa międzynarodowa

SM - stosunki międzynarodowe

PM - prawo międzynarodowe

PMP - prawo międzynarodowe publiczne

WYKŁAD nr 1 (06.03.2007 r.):

Prawo OM - jeden z działów PMP.

Inne działy PMP:

1. prawo traktatów

2. prawa człowieka

3. prawo humanitarne

4. prawo morza.

PMP → trudne do zdefiniowania, bo:

1. nie jest gałęzią systemu prawa polskiego, obowiązuje szerzej, nie tylko w Polsce

2. katalog źródeł i katalog podmiotów jest sporny, ponieważ PMP jest dziedziną prawa stosunkowo młodą i katalogi te dopiero się wykształcają; początki PMP co prawda w starożytnej Grecji, ale w obecnej, współczesnej formie wykształciło się ono dopiero po II wojnie światowej; prawo OM - dopiero lata 50-te XX w.; 1951 - początek Wspólnot Europejskich.

Aby zdefiniować PMP, trzeba zdefiniować społeczność międzynarodową, która również jest pojęciem spornym, rozumianym trojako:

1. społeczność międzynarodowa rozumiana sensu stricte (wąsko)

2. społeczność międzynarodowa rozumiana sensu largo (szeroko)

3. społeczność międzynarodowa rozumiana umiarkowanie (średnio).

ad. 1)

Ogół suwerennych państw = społeczność międzypaństwowa.

ad. 2)

Ogół możliwych uczestników SM, „ogół aktorów sceny międzynarodowej”, każdy twór, który jest w stanie działać i wywoływać skutki prawne na arenie międzynarodowej; wyliczenie:

• społeczność międzynarodowa sensu stricte (wszystkie suwerenne państwa świata)

• państwa in statu nascendi - państwa (twory) w procesie tworzenia swojej państwowości, w procesie stawania się ≈ narody walczące o niepodległość

• OM wszelkich możliwych rodzajów

• kościoły, związki religijne

• korporacje międzynarodowe handlowe i przemysłowe

• stowarzyszenia, fundacje międzynarodowe

• jednostki (osoby fizyczne)

• związki/frakcje polityczne.

ad. 3)

Wszystkie państwa + wszystkie OM, których członkami są państwa.

Ewentualnie (inna def.): ogół podmiotów PMP → wtedy są to państwa i OM zbudowane z państw + podmioty: Stolica Apostolska, Zakon Kawalerów Maltańskich, państwa In statu nascendi (to niesporna lista, akceptowana przez całą doktrynę). Inne szkoły PMP dodają do tej listy:

• korporacje międzynarodowe handlowe i przemysłowe

• jednostki.

Społeczność międzynarodowa - najczęściej chodzi o rozumienie umiarkowane, średnie.

Definicja PMP:

Jest to ogół norm prawnych, regulujących stosunki (zależności, relacje) zachodzące w obrębie społeczności międzynarodowej.

Społeczność międzynarodowa a społeczność wewnętrzna typowego tworu będącego państwem - 3 różnice:

1. liczebność - dużo mniej liczna jest społeczność międzynarodowa (ok. 200 państw + kilkaset OM)

2. stopień zorganizowania - brak władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądownictwa o charakterze obowiązkowym w społeczności międzynarodowej = jest ona słabiej zorganizowana

3. brak wewnętrznego podporządkowania w społeczności międzynarodowej → nie ma nadrzędności jednych uczestników SM nad innymi, a nawet obowiązuje zasada suwerennej równości państw.

Niesporna lista podmiotów PM:

• państwo - ludność + terytorium + zorganizowana władza + suwerenność

Suwerenność - 2 komponenty:

1. całowładność

2. samowładność

ad. b)

Suwerenność zewnętrzna = niezależność prawna od innych podmiotów.

ad. a)

Suwerenność wewnętrzna → 2 komponenty:

1. brak konkurencyjnych względem uznawanego powszechnie ośrodków władzy (brak wojny domowej)

2. potencjalnie wszystko, co w danym państwie zachodzi, może być regulowane przez prawo i może być przedmiotem ingerencji władzy państwowej - władza przy pomocy prawa może ingerować we wszystko (konflikt wartości - bezpieczeństwo vs. wolność jednostki)

• państwo in statu nascendi (naród walczący o niepodległość):

ludność + terytorium + władza zorganizowana, ALE: brak suwerenności - jest ona przedmiotem walki, celem

• Stolica Apostolska → podwójna podmiotowość: w SM występuje zamiennie S.A. albo państwo - miasto Watykan, a to 1 podmiot o 2 „postaciach”

S.A. = papież + kuria (podległy papieżowi zespół dostojników kościelnych / urzędników kurialnych)

Państwo - miasto Watykan = minipaństewko

Kiedy działa S.A., a kiedy państwo - miasto Watykan?

S.A. - sprawy religijne, duchowe → konkordaty

P. - m. Watykan - sprawy cywilne, przyziemne, dotyczące życia codziennego → zwykłe umowy

Dowód na to, że mimo wszystko jest to jeden podmiot:

1. nie ma OM, w której są oba

2. nieznana jest międzynarodowa konferencja, na której byłyby reprezentowane oba

3. nie istnieje traktat podpisany naraz przez oba.

• Zakon Kawalerów Maltańskich:

1. twór trochę przypominający humanitarną OM (zakon szpitalników)

2. przypomina zakon

3. przypomina trochę państwo (własne znaczki, moneta).

• OM → nie wszystkie są podmiotami PMP, tylko OM międzyrządowe nimi są.

Jeden z podziałów OM:

1. org. GO - międzyrządowe (rządowe / państwowe / międzypaństwowe / publiczne)

2. org. NGO (nie są podmiotem PMP, należą do społeczności międzynarodowej sensu largo) - pozarządowe (niepaństwowe / prywatne)

Kryterium podziału - dominujące, ale nie jedyne, to skład członkowski OM.

Org. GO i NGO można scharakteryzować przy pomocy 5 cech (3 cechy wspólne i 2 odróżniające):

WSPÓLNE:

1. trwały charakter - to odróżnia GO i NGO od konferencji międzynarodowych (one mają incydentalny charakter); ale: OM mogą mieć charakter czasowy (np. EWWiS na 50 lat)

2. siatka organów wyposażonych w kompetencje określone w statucie → zawsze kilka organów

3. członkowie org. działają dla realizacji wspólnego celu → przy NGO musi być dodane zdanie: cel realizowany musi mieć charakter międzynarodowy lub musi być realizowany przez działalność międzynarodową aby dana NGO była OM.

ODRÓŻNIAJĄCE:

4. członkami GO są państwa, a NGO osoby fizyczne i / lub osoby prawne i / lub związki tych osób

5. statutem GO jest UM wielostronna.

UM = traktat = konwencja

Statutem NGO jest umowa prywatno-prawna.

UM dzielą się na:

1. bilateralne (2-stronne)

2. multilateralne (wielostronne = min. 3 podmioty).

Katalog źródeł PMP:

Krótka lista niesporna:

1. traktaty (= umowy = konwencje)

2. zwyczaj międzynarodowy

3. uchwały OM - ale nie wszystkie uchwały i nie wszystkich OM; wyłącznie uchwały GO

ad. 2)

Zwyczaj międzynarodowy - różni się jako źródło prawa od zwyczaju w prawie wewnętrznym:

1. w PM zwyczaj jest AKTUALNIE obowiązującym źródłem prawa; cały czas powstaje PMP w formie zwyczaju, nie jest on źródłem historycznym

2. prawo zwyczajowe reguluje w PM kwestie fundamentalne, zasadnicze, a nie drobne!

Zakaz ludobójstwa, zakaz apartheidu, zasada suwerennej równości państw - przykłady norm zwyczajowych w PM.

Zwyczaj międzynarodowy składa się z 2 elementów:

1. element obiektywny: „usus” (praktyka) → obowiązek postępowania w dany sposób

2. element subiektywny: „opinio iuris sive necessitatis” → przekonanie, że dana praktyka tworzy prawo, lub że jest wymagana przez prawo.

Muszą łącznie wystąpić te 2 elementy, aby powstał zwyczaj.

Praktyka musi być:

1. zgodna, czyli w jednakowej sytuacji państwa postępują jednakowo

2. nieprzerwana - każde odmienne postępowanie przerywa proces wykształcania się zwyczaju

3. powszechna - w określony sposób muszą postępować wszyscy będący przedmiotem obrotu

4. długotrwała (nikt nie pamięta, że kiedyś było inaczej - tak wymagano dawniej) / częstotliwa (obecny wymóg).

WYKŁAD nr 2 (13.03.2007 r.):

Praktyka międzynarodowa - przede wszystkim:

• oświadczenia

• korespondencja dyplomatyczna

• informacje, które podmioty PM wzajemnie sobie notyfikują

• konkretne czyny.

Jak zapobiegać wykształcaniu się normy zwyczajowej? 2 możliwości:

1. postępujemy inaczej niż wszyscy

2. składamy protest.

Jak norma zwyczajowa wygasa?

1. w PM obowiązuje reguła chronologiczna (lex posterior…), jeśli zachodzi sprzeczność; norma zwyczajowa może być uchylona poprzez pojawienie się nowej normy międzynarodowo-prawnej sprzecznej z poprzednią

2. desuetudo - odstąpienie od wykonywania (np. w prawie wojennym).

Różnice między prawem zwyczajowym międzynarodowym a wewnętrznym:

1. zwyczaj międzynarodowy reguluje kwestie istotne - zakaz ludobójstwa, apartheidu; zwyczaj w prawie krajowym - mało istotne

2. zwyczaj w PM nie jest źródłem historycznym, lecz wciąż powstaje.

ŹRÓDŁA PRAWA I ŹRÓDŁA POZNANIA PRAWA = fontes iuris oriundi i fontes iuris cognoscendi.

Fontes iuris oriundi = źródło pochodzenia prawa - skąd prawo się wzięło:

1. źródła materialne - dlaczego prawo powstało (przyczyny pozaprawne)

2. źródła w znaczeniu formalnym - jaka jest formalna podstawa obowiązywania prawa? (formy, w jakich prawo powstaje).

Fontes iuris cognoscendi = źródło poznania prawa - informacja, jakie prawo jest.

Traktat, zwyczaj, uchwała OM - katalog formalnych źródeł pochodzenia prawa.

Co to są materialne źródła pochodzenia PM? Bada je filozofia prawa. Wiele szkół, zespołów poglądów:

1. szkoła pozytywistyczna - przyczyna: wola państw

2. szkoła naturalistów - przyczyna: natura (w sensie: przyroda; Natura - kierunek religijny → Bóg)

3. szkoła socjologiczna - przyczyna: więź społeczna

4. szkoła psychologiczna - przyczyna: emocje, świadomość ludzka.

Źródła poznania PM:

Zależy, którą formę chcemy poznawać - różne nośniki poznania:

1. Traktaty:

1. „Treaty Series” → prawie wszystkie UM na świecie - tj. traktaty zawarte przez państwa członkowskie ONZ; Sekretariat ONZ ma obowiązek publikacji tekstu traktatu w „TS”; dlaczego „prawie wszystkie UM” - bo: a) nie wszystkie państwa są w ONZ; b) państwa członkowskie ONZ mają obowiązek zgłaszać traktaty, ale sankcja za niezgłoszenie nie powoduje nieważności traktatu (tylko na forum ONZ nie wolno się wówczas na nie powoływać); c) nie wszystkie traktaty są zawierane przez państwa (są inne podmioty, które zawierają traktaty), d) część traktatów ma formę ustną (i tajną)

2. dzienniki urzędowe państw - np. Dziennik Ustaw

3. zbiory traktatów - nieformalne źródło poznania prawa.

2. Uchwały OM:

1. zbiory uchwał publikowane przez poszczególne OM.

3. Zwyczaj:

1. obserwowanie praktyki międzynarodowej:

1. fakty, czyny

2. korespondencja dyplomatyczna i inne dokumenty

3. analiza orzecznictwa.

TRAKTATY

Traktat - zgodne oświadczenie woli co najmniej 2 podmiotów PMP, które jest prawotwórcze (normatywne = zawierające normy prawne).

PROCEDURA ZAWARCIA TRAKATU:

1. Negocjacje (rokowania) → rozmowy, wymiana zdań prowadząca do przyjęcia tekstu traktatu.

Etap, mający doprowadzić do przyjęcia tekstu traktatu:

1. określenie treści traktatu - co?

2. określenie redakcji traktatu - jak?

Przyjęcie tekstu traktatu wieńczy negocjacje. Musi zostać wydyskutowana zgoda, co do tekstu traktatu. Czasem na końcu jest głosowanie - wtedy, gdy negocjacje mają formę konferencji międzynarodowej lub gdy negocjacje odbywają się w ramach OM.

Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów → art. 9. ust. 2.: jeśli przyjmuje się tekst traktatu na konferencji międzynarodowej to odbywa się to w głosowaniu, większością 2/3 obecnych i głosujących, chyba, że taką samą większością państwa przyjmą inną regułę.

Czy negocjacje można pominąć? W znaczeniu prawnym - nie, bo efektem negocjacji jest przyjęcie tekstu traktatu. Są koniecznym etapem, ale mogą mieć bardzo skróconą formę. Najbardziej skrócona forma: OFERTA (gotowy tekst traktatu) i AKCEPT.

1. Parafowanie → przedstawiciele stron składają pod tekstem umowy, na każdej stronie, swoje parafy (skrótowy podpis lub inicjały); skutek prawny: parafowanego tekstu nie można zmieniać, nie można już nic wynegocjować.

ALE: nie ma obowiązku zawarcia traktatu parafowanego. Po parafowaniu państwa mogą też zgodnie ustalić, że będą kontynuować negocjacje. Wówczas na koniec negocjacji trzeba ponownie parafować tekst traktatu. Państwa w trakcie negocjacji decydują, czy parafowanie będzie etapem procedury, czy nie.

2. Podpisanie umowy → etap konieczny; podpisanie wywołuje różne skutki - zależy, czy tryb zawierania traktatu jest PROSTY, czy ZŁOŻONY → decydują podmioty w trakcie negocjacji.

Tryb prosty - podpisanie wieńczy procedurę zawarcia traktatu i oznacza jego zawarcie.

Tryb złożony - zawarcie traktatu następuje w etapie 4-tym, poprzez czynność nazywaną RATYFIKACJĄ lub ZATWIERDZENIEM.

Państwo, które podpisało UM w trybie złożonym nie staje się jeszcze stroną umowy, ale SYGNATARIUSZEM.

Sygnatariusz - podmiot, który ma 1 obowiązek, 1 uprawnienie i 1 możliwość:

• uprawnienie - prawo do wglądu do całej dokumentacji umowy (dokumentacja jest u depozytariusza, którym może być jedna z negocjujących stron lub podmiot zewnętrzny)

• możliwość - sygnatariusz ma możliwość zastanawiania się, czy chce zawrzeć UM (prawo do refleksji, namysłu) → tak długo, jak chce (nawet wieczyście); sygnatariusz nie ma obowiązku ratyfikacji traktatu!

• obowiązek - nieszkodzenie przyszłej umowie; nie może zrobić nic, co godziłoby w przedmiot lub cel przyszłej umowy; obowiązek ów trwa tak długo, jak długo sygnatariusz się zastanawia.

Gdy sygnatariusz dokona ratyfikacji (zatwierdzenia) traktatu, obowiązek nieszkodzenia przerodzi się w obowiązek przestrzegania traktatu. Gdy nie ratyfikuje - pozbędzie się obowiązku nieszkodzenia poprzez złożenie wyraźnego oświadczenia, że UM nie ratyfikuje.

Zatwierdzenie bądź ratyfikacja - nazywane przyjęciem umowy.

Przyjęcie traktatu ≠ przyjęcie tekstu traktatu

Zatwierdzenie bądź ratyfikacja - oznacza oświadczenie, że dane państwo wyraża ostateczną zgodę na związanie się umową; ratyfikacja od zatwierdzenia różni się podmiotem składającym w imieniu państwa owo oświadczenie:

Ratyfikacja:

- głowa państwa lub

- parlament lub

- naród w drodze referendum

Zatwierdzenie:

- rząd lub

- szef rządu lub

- poszczególny minister.

PM nie reguluje, czy danego rodzaju UM są ratyfikowane czy zatwierdzane; reguluje to prawo konstytucyjne danego państwa. Czyli jedną UM może ratyfikować prezydent (przedstawiciel jednego państwa) i minister (drugie państwo).

Najkrótszy tryb → negocjacje + podpisanie.

Najdłuższy tryb → negocjacje + parafowanie + podpisanie + ratyfikacja / zatwierdzenie.

WYKŁAD nr 3 (20.03.2007 r.):

1. Uchwały OM jako źródło PM:

• wyłącznie uchwały GO są źródłem PM

• taka uchwała musi być prawnie wiążąca (a nie np. apel)

• musi być normatywna (prawotwórcza).

Uchwały - 2 rodzaje:

1. pro foro interno (prawo wewnętrzne OM)

2. pro foro externo (przeznaczenie zewnętrzne).

Różnice:

a)

1. regulują strukturę / funkcjonowanie organizacji (np. regulamin organów lub budżet)

2. dotyczą działalności państw członkowskich i organów na zewnątrz organizacji (np. zakaz kary śmierci w systemach prawnych państw członkowskich)

b)

1) każda OM ma prawo do ich wydawania (domniemuje się takie prawo)

2) nie wolno domniemywać, że OM ma prawo podejmowania takich uchwał; uprawnienie takie musi być zapisane albo w statucie, albo w innej UM wiążącej państwa członkowskie.

1. Sposób podejmowania uchwał:

• uchwały OM = uchwały organów OM

2 sposoby:

1. głosowanie

2. bez głosowania

ad. b)

- osiągnięcie consensusu (wydyskutowanie zgody); najczęściej małe organy tak podejmują uchwały; prowadzący obrady zadaje pytanie, czy są zastrzeżenia do dyskutowanego tematu

- aklamacja; najczęściej uchwały gratulacyjne lub okolicznościowe (nie źródła prawa)

ad. a)

- jednogłośnie ≠ jednomyślnie; w statucie musi być zapisany obowiązek jednogłośności w sprawie pewnych uchwał

jednomyślnie - osiągnięcie consensusu lub aklamacja → nie ma głosowania:

- większościowe:

• większość zwykła (więcej „za” niż „przeciw”)

• większość bezwzględna = absolutna

• większość kwalifikowana (większość wyrażona ułamkiem inna niż bezwzględna)

Liczenie głosów od:

− przewidzianego w prawie składu organu

− obecnych i głosujących

− obecnych.

Jeśli w statucie nie jest zapisane inaczej to przyjmuje się, że od obecnych i głosujących.

• quorum - wymóg obecności danej liczby członków.

Głosowanie - zachowania:

1. „za”

2. „przeciw”

3. „wstrzymać się”

4. „być obecnym, ale nie głosować”

5. „nie być obecnym”.

Dany statut powinien definiować pojęcie „głosującego”. Jeśli nie definiuje to przyjmuje się, że „głosujący” to ten, kto głosował „za”, „przeciw” lub „wstrzymał się”.

• system „contracting out” (podejmowanie uchwał; przewidziane w statucie) → ci, którzy głosowali przeciw uchwale (ale już po podjęciu uchwały) mogą złożyć oświadczenie, że wyłączają się spod skutków prawnych danej uchwały

• votum separatum (po podjęciu uchwały) - osoba, która brała udział w głosowaniu „przeciw” może je zgłosić (zaprotokołowany sprzeciw).

1. Znaczenie poszczególnych źródeł prawa na etapie tworzenia i funkcjonowania OM:

1. tworzenie → najważniejszy jest traktat = statut, umowa założycielska

2. funkcjonowanie → najważniejsze są uchwały.

1. Statut OM:

Procedura zawarcia:

1. typowa

• inicjatywa utworzenia OM:

- od pojedynczego państwa

- od grupy państw

- od istniejącej OM

- od osoby fizycznej, prawnej lub grupy takich osób

Państwa, grupy państw = inicjatorzy

OM lub osoby fizyczne / prawne = pomysłodawcy

Różnica: pomysłodawca musi zainteresować państwo lub grupę państw.

• obowiązki inicjatora:

- opracowanie projektu statutu

- ustalenie listy uczestników konferencji założycielskiej

- zorganizowanie konferencji założycielskiej

Do realizacji obowiązków inicjatora najczęściej powołuje się specjalny organ tymczasowy lub powierza się je organowi już istniejącej OM, do której należą inicjatorzy.

• konferencja założycielska

≈ negocjacje nad statutem; wynikiem będzie przyjęcie tekstu statutu w drodze głosowania (2/3 obecnych i głosujących - art. 9. Konwencji Wiedeńskiej)

• podpisanie statutu

• ratyfikowanie statutu

2. rzadziej stosowana:

• konferencję zwołuje się, by porozmawiać o celowości powołania OM

• jeśli odpowiedź jest pozytywna to konferencja powołuje organ tymczasowy do opracowania projektu statutu

• potem 2 możliwości:

- projekt jest rozsyłany państwom uczestniczącym w konferencji do akceptacji

- po uzyskaniu akceptacji zwołuje się I sesję organu naczelnego danej organizacji i na niej państwa składają podpisy pod umową założycielską (np. FAO)

+ zwołuje się II konferencję założycielską

+ potem tak jak w normalnej procedurze (a)

W każdej procedurze proces powstawania OM kończy zebranie się organu naczelnego na jego I sesji. I sesję przygotowuje albo specjalny, tymczasowo powołany organ albo organ przygotowujący projekt statutu albo organ przygotowujący konferencję i projekt statutu.

WYKŁAD nr 4 (27.03.2007 r.):

STRUKTURA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWEJ

Jednostki organizacyjne ≈ instytucje:

1. organy = instytucje

2. agencje

3. programy.

ad. A)

Podziały:

1. kryterium: charakter prawny członków:

1. organy składające się z przedstawicieli państw

2. organy składające się z funkcjonariuszy międzynarodowych (organy administracyjne)

3. organy składające się z przedstawicieli organów parlamentarnych poszczególnych państw („organy parlamentarne”)

4. organy składające się z przedstawicieli sfer gospodarczych i społecznych

5. organy o mieszanym charakterze członkowskim.

ad. 1)

Organy składające się z przedstawicieli państw - 3 rodzaje:

• organy międzypaństwowe - a) organ, w którym państwa są reprezentowane przez szefów państw lub szefów państw i szefów rządów (np. Rada Europejska); b) organ, w którym państwa są reprezentowane przez delegacje rządu i jednocześnie przez reprezentantów innych organów krajowych lub osoby prawne o charakterze pozarządowym (ta część delegacji głosuje na ogół niezależnie od rządu; np. Międzynarodowa Organizacja Pracy)

• organy międzyrządowe - państwa reprezentowane przez przedstawicieli rządu + ewentualnie przedstawicieli innych organów lub organizacji pozarządowych, ale muszą oni głosować tak jak rząd

• organy międzyresortowe - państwa reprezentowane przez przedstawicieli poszczególnych ministerstw lub innych urzędów centralnych.

ad. 2)

2 podgrupy organów administracyjnych:

1. organy stałych funkcjonariuszy międzynarodowych

2. organy tymczasowych funkcjonariuszy międzynarodowych.

ad. a) → * organy międzynarodowych funkcjonariuszy cywilnych

** organy międzynarodowych funkcjonariuszy sądowych

ad. b) → * organy ekspertów

** organy załatwiania sporów międzynarodowych.

Funkcjonariusz międzynarodowy - osoba wybrana lub mianowana ze względu na swoje umiejętności, rozumiane jako kwalifikacje zawodowe bądź szczególne cechy charakteru; działa on na rzecz i w imieniu OM, a nie na rzecz i w imieniu swojego państwa; ma się kierować wyłącznie dobrem OM, a nie dobrem swojego państwa; jest zatrudniony przez OM i od niej pobiera wynagrodzenie; nie może przyjmować instrukcji od rządów państw członkowskich organizacji, państwa zaś mają obowiązek powstrzymania się od wywierania nacisków na funkcjonariusza międzynarodowego (np. członek KE).

ad. 3)

Organy składające się z osób wybranych przez parlamenty państw członkowskich ze swojego grona → np. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy; pierwotnie te organy miały TYLKO taką postać; oprócz takich organów parlamentarnych pojawił się też Parlament Europejski (od 1979; ewenement), wybierany bezpośrednio przez ludność państw członkowskich. Te „parlamenty” rzadko pełnią funkcję prawodawczą; jeżeli już, to tylko uczestniczą w procesie prawodawczym; pomyślane były jako organy debatujące, opiniodawcze, deliberujące, fora wymiany myśli.

ad. 4)

Organy składające się z osób wybranych lub delegowanych w poszczególnych państwach przez różne organizacje gospodarcze/społeczne (NGO).

ad. 5)

Organy o mieszanym składzie członkowskim - organy składające się z osób należących do wszystkich lub niektórych z powyższych kategorii; z reguły są tworzone po to, by organy owe mogły się ze sobą konsultować i współpracować.

2. kryterium: funkcja:

[podział nieprecyzyjny, bo organy rzadko pełnią jedną funkcję; chodzi jednak o funkcję dominującą]

1. naczelne → decydują o najważniejszych sprawach OM + składają się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich (na ogół)

2. zarządzające (wykonawcze) → zarządzają OM w oparciu o ogólne decyzje organu naczelnego; 3 rzeczy: wydają akty wykonawcze, podejmują decyzje w sprawach bieżących, przygotowują prace organu naczelnego

3. administracyjne → z reguły sekretariaty; pełnią funkcje techniczno-usługowe

4. kontrolne → sprawują kontrole nad działalnością OM; wyróżniamy 2 rodzaje:

- organy kontrolujące całą działalność organizacji

- organy kontrolujące niektóre dziedziny działalności organizacji

najczęściej organ kontrolujący prawidłowość gospodarowania środkami finansowymi

5. organy pokojowego rozstrzygania i załatwiania sporów międzynarodowych → 2 grupy:

1. organy rozstrzygania sporów - 3 rodzaje:

• sądowe - organy, które rozstrzygają spory pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi + organy, które rozstrzygają spory pomiędzy państwami członkowskimi a OM

• trybunały administracyjne

• trybunały rozjemcze (arbitrażowe)

Trybunały administracyjne → rozstrzygają spory między personelem organizacji, a organizacją.

Trybunały rozjemcze → ta sama rola, co organy sądowe, tyle że nie składają się ze stałych funkcjonariuszy sądowych, a z arbitrów delegowanych do rozwiązania sporu przez państwa pozostające w sporze.

2. organy załatwiania sporów - 4 rodzaje:

• organy świadczące dobre usługi → czynności ułatwiające negocjacje, ale nie są stroną sporu te organy

• organy mediacyjne → na równi ze stronami uczestniczą w załatwieniu sporu; formułują propozycje załatwienia sporu

• organy koncyliacyjne (pojednawcze) → podobne do sądowych i arbitrażowych; 1 różnica: orzeczenie jest tylko propozycją rozwiązania sporu, nie jest wiążące

• komisje badawcze (śledcze) → ustalają fakty, jeśli są sporne

1. konsultacyjne → tworzone w celu prowadzenia konsultacji pomiędzy organami głównymi danej OM

2. doradcze → służą radą, wydają opinie, skład: eksperci

3. proceduralne → a) komitety ds. pełnomocnictw (sprawdzają posiadane przez przedstawicieli państw pełnomocnictwa); b) komitety redakcyjne (formułują teksty uchwał i porozumień).

3. kryterium: ważność organu:

1. organy główne → działają samodzielnie, nie są jednocześnie organami innej OM

2. organy pomocnicze → nie działają samodzielnie; z reguły są jednocześnie organami innych OM; zajmują się przygotowywaniem pracy organów głównych - zbierają i opracowują materiały, dane oraz przygotowują projekty decyzji dla organu głównego.

4. kryterium: liczba członków:

1. organy plenarne - każde państwo członkowskie ma swojego przedstawiciela

2. organy nieplenarne - limitowany skład członkowski.

ad. B)

AGENCJE - jednostki mniej zależne od organizacji niż organy, które są tworzone na podstawie odrębnej umowy założycielskiej, odrębnego statutu; organy są tworzone przez statut danej OM, a niektóre mniej ważne są powoływane przez uchwały organów głównych; AGENCJA może mieć osobne członkostwo od organizacji:

1. członkostwo pokrywa się z członkostwem organizacji

2. członkostwo nie musi się pokrywać z członkostwem organizacji.

ad. 1)

Działają pod pełnym nadzorem i ogólnym kierownictwem OM + mają obowiązek cyklicznego sprawozdawania swojej działalności organizacjom.

ad. 2)

Działalność ma być zgodna z celami organizacji (nie ma nadzoru ani kierownictwa organizacji, ani obowiązku sprawozdań) + organizacja naczelna omawia jej działalność i wydaje jej zalecenia.

Agencje:

- mają własne organy

- mają własne źródła finansowania, niezależne od budżetu OM.

ad. C)

PROGRAMY - tworzone dla udzielania pomocy technicznej albo finansowej albo prowadzenia i rozwijania badań dla organizacji. Od agencji różnią się tym, że nie mogą mieć innych członków niż organizacja, ale mogą mieć mniej członków niż organizacja. Działalność programu może być finansowana z budżetu OM; w niektórych programach głównym ich organem jest któryś z organów organizacji.

WYKŁAD nr 5 (03.04.2007 r.):

ORGANY-AGENCJE-PROGRAMY (w tym kierunku maleje stopień zależności od organizacji).

	PROGRAM	AGENCJA
CZŁONKOSTWO	nie mają innych członków niż organizacja (ale może być ich mniej)	mogą zrzeszać członków zewnętrznych względem organizacji
FINANSE	mogą, ale nie muszą, mieć własnych źródeł finansowania	muszą mieć własne źródła finansowania

Podział organów danej OM:

Kryterium - FUNKCJE (ROLE):

Kryterium - SKŁAD

Te siatki się pokrywają - np. organ kontrolujący jest złożony z funkcjonariuszy międzynarodowych.

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Może się to odbywać poprzez organy OM.

Rozwiązywanie albo drogą pokojową, albo przy użyciu siły, ale - co do zasady - to drugie jest zabronione przez współczesne PM. Dopuszcza się tylko w sytuacjach wyraźnie przewidzianych przez normy PM, a te normy mają charakter absolutnie wyjątkowy.

Rozwiązywanie sporów drogą pokojową:

1. rozstrzyganie → gdy stosuje się środki sądowe

2. załatwianie → gdy stosuje się środki dyplomatyczne.

ad. 2)

Środki dyplomatyczne - wymienione wedle narastającej roli podmiotu zewnętrznego (pozostającego poza sporem):

1. rokowania (negocjacje) → nie ma roli podmiotu zewnętrznego; strony dyskutują aż do skutku:

• rokowania dwustronne

• rokowania wielostronne

2. negocjacje przy udziale publiczności → strony negocjują, a publiczność czuwa, by nie doszło do zdarzeń drastycznych; publiczność jest jednak bierna

3. dobre usługi → podmiot zewnętrzny ma większą rolę - tworzy bazę materialną + kreuje atmosferę, ale nie formułuje propozycji rozwiązania sporu

4. mediacje → mediator na równi ze zwaśnionymi stronami bierze udział; proponuje sposób rozwiązania sporu

5. koncyliacja → organ koncyliacyjny zewnętrzny w stosunku do stron; jest niby-sądem, jest nadrzędny wobec stron; organ wydaje orzeczenie, ale nie jest ono wiążące, stanowi jedynie propozycję

6. komisja badawcza (śledcza/dochodzeniowa) → w tej sytuacji działa wyłącznie organ zewnętrzny; gdy spór dotyczy faktów; komisja wydaje werdykt, ale nie jest to rozwiązanie sporu a jedynie określenie stanu faktycznego.

ad. 1)

Środki rozstrzygania → sądowe:

1. arbitraż → sąd, który składa się z arbitrów (sędziów) delegowanych w równej liczbie przez podmioty pozostające w sporze + superarbitra delegowanego przez podmiot zewnętrzny (na ogół: 2+2+1); arbitraż przypomina koncyliację, ale jego orzeczenia mają charakter wiążący

2. stałe sądy międzynarodowe → wydają wiążące orzeczenia; sędziowie są stali.

KONCYLIACJA	ARBITRAŻ	SĄD STAŁY
komisja koncyliacyjna nie musi stosować wyłącznie prawa (może stosować zasady słuszności)	stosuje tylko prawo	stosuje prawo (co do zasady)
orzeczenie nie jest wiążące	orzeczenie jest wiążące	orzeczenie jest wiążące
skład komisji zależy od stron uwikłanych w spór	strony mają wpływ na skład	skład jest stały, strony nie delegują sędziów (co do zasady)
strony mają wpływ na ustalenie procedury	strony mają wpływ na ustalenie procedury	procedura jest stała

WSPÓLNE - cechy nr 1 i 2 dla arbitrażu i sądu stałego + cechy nr 3 i 4 dla arbitrażu i koncyliacji.

CZŁONKOSTWO W ORGANIZACJACH MIĘDZYNARODOWYCH - RODZAJE:

1. Kryterium - czas przystąpienia do organizacji:

• członkowie pierwotni → członkowie-założyciele; ten, kto brał udział w konferencji założycielskiej, a następnie podpisał i ratyfikował statut (wyjątek: art. 3. Karty NZ → Polska)

• członkowie wtórni → członkowie, którzy przystąpili do organizacji.

1. Kryterium - katalog praw członkowskich:

• członkowie zwyczajni → typowy katalog praw członkowskich

• członkowie uprzywilejowani → zwiększony katalog praw albo zmniejszona liczba obowiązków → jest to dozwolone, bo w SM obowiązuje zasada swobody umów; w Radzie Bezpieczeństwa ONZ są członkowie uprzywilejowani.

Członek uprzywilejowany jest z reguły członkiem pierwotnym, ale nie musi tak być.

2. Kryterium - liczba organów, w których działa dane państwo członkowskie:

• członkowie pełni → państwo uczestniczy we wszystkich organach

• członkowie niepełni → państwo uczestniczy nie we wszystkich organach (większość państw w ONZ).

PODZIAŁ ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH:

1. Kryterium - podmiot tworzący:

• GO

• NGO

2. Kryterium - zakres podmiotowy OM (zakres członkostwa):

• globalne (powszechne) → dążą do objęcia swym zasięgiem wszystkich państw świata; np. ONZ

• partykularne → nie dążą do tego; np. Rada Europy i wiele innych

ONZ - Karta Narodów Zjednoczonych jako statut najbardziej globalnej OM jest uważana za quasi-konstytucję społeczności międzynarodowej; dowody na to:

1. art. 2. → zasady organizacji, ale nie są to wyłącznie zasady ONZ, lecz całej społeczności międzynarodowej:

• zasada suwerennej równości państw (równość wobec prawa)

• zasada wykonywania zobowiązań w dobrej wierze

• zasada załatwiania sporów środkami pokojowymi

• zasada powstrzymywania się od groźby i siły w SM

• zasada nieinterweniowania w sprawy wewnętrzne państw (spod działania tej zasady wyjęto przestrzeganie praw człowieka - po II wojnie światowej)

2. art. 2. ust. 6. → organizacja zapewni (zmusi do) przestrzeganie tych zasad, jeżeli gwarantuje to pokój międzynarodowy i bezpieczeństwo

3. art. 103. → normy Karty NZ mają charakter nadrzędny wobec innych norm w razie sprzeczności.

3. Kryterium - zakres działalności:

• ogólne (uniwersalne) → wszystkie zagadnienia międzynarodowe; np. ONZ

• wyspecjalizowane (funkcjonalne) → konkretny przedmiot; np. NATO

4. Kryterium - stopień otwartości:

• otwarte → mogą przystąpić wszystkie państwa świata

• półotwarte → mogą przystąpić wszystkie państwa świata po spełnieniu określonych warunków

• zamknięte → nie przewidują możliwości przystąpienia do nich + półotwarte, do których przystąpili wszyscy, którzy mogli

5. Kryterium - stopień władzy organizacji nad państwami członkowskimi:

• tradycyjne (klasyczne) → współpraca bez przekazania części suwerenności przez państwa członkowskie

• ponadnarodowe (ponadpaństwowe) → państwa członkowskie przekazały część swojej suwerenności

6. Kryterium - cele i skutki działania organizacji:

• koordynujące → cel: prosta współpraca państw - koordynująca, a nie integrująca

• integrujące → celem i skutkiem jest zbliżanie (ujednolicanie) rozwiązań prawnych i ekonomicznych funkcjonujących w państwach członkowskich; cel: integracja.

KONIEC CZĘŚCI OGÓLNEJ WYKŁADU.

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA - OMÓWIENIE POSZCZEGÓLNYCH ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH.

WYKŁAD nr 6 (17.04.2007 r.):

UNIA EUROPEJSKA

Kiedy powstała UE? - 3 proponowane w doktrynie daty:

1. 1951

2. 1986

3. 1992.

Co to jest UE?

1. Coś jakby państwo.

2. OM albo niby-OM.

3. Ani to, ani to - jest to twór specyficzny, po trochu państwo i OM, ale nie jest jednym ani drugim; to nowa jakość prawna → to najlepsza odpowiedź.

18 kwietnia 1951 r., Paryż. Spotkanie przedstawicieli 6 państw, bardzo różnych; zaledwie 6 lat po wojnie. Wojna, a ściślej jej następstwa, nie zostały uregulowane. Nie ma traktatu pokojowego po wojnie. Kształtuje się system 2-blokowy: zachodni i wschodni. 6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy Zachodnie (RFN) i Włochy. To dziwne, bo są i Niemcy i Włochy, a zarazem Francja. Chodziło o zyski. Spotkali się po to, żeby łatwiej, szybciej i więcej zarabiać w sektorze węgla i stali, podjąć współpracę gospodarczą w sektorze węgla i stali. Ten sektor był decydujący o gospodarce. Kto kontroluje ten sektor, ten kontroluje znaczną część gospodarki. CEL: maksymalizacja zysków w zakresie produkcji i dystrybucji węgla i stali. W tym celu 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu przedstawiciele tych 6 państw podpisali „Traktat Ustanawiający EWWiS”. Była to umowa założycielska, statut tej organizacji. W statucie zapisano, że ta OM będzie miała siatkę następujących organów:

• organ prawodawczy

• organ wykonawczy

• organ sądowniczy

• organ opiniodawczy (dyskusyjny, stanowiący forum wymiany myśli i inicjatyw = organ deliberujący).

EWWiS miała charakter GO, była organizacją gospodarczą. Czy się sprawdziła? TAK! Państwa były na tyle zadowolone, że po upływie 6 lat przedstawiciele tych samych państw spotkali się 25 marca 1957 r. w Rzymie. Uczynili następny krok. Współpracować w nowej dziedzinie i powołać do życia nową organizację. 25 marca 1957 r. podpisano „Traktat Ustanawiający Euratom” (EWEA). Ten traktat był statutem Euratomu. Była to organizacja o charakterze GO, w skrócie nazywana wspólnotą, o charakterze gospodarczym, a celem była maksymalizacja zysków w sektorze energii atomowej. W statucie siatka organów:

• organ prawodawczy

• organ wykonawczy

• organ sądowniczy

• organ deliberujący.

W tym samym dniu, 25 marca 1957 r., te same państwa podpisały też „Traktat Ustanawiający EWG”. Podpisanie tego traktatu stanowiło nowość w stosunku do EWWiS i EWEA, bo oznaczało odejście od integracji sektorowej. Postanowiono współpracą, mającą na celu maksymalizację zysków, objąć całą gospodarkę, a nie tylko poszczególne sektory. EWG też miała swoją siatkę organów:

• organ prawodawczy

• organ wykonawczy

• organ sądowniczy

• organ deliberujący.

Tego samego dnia, 25 marca 1957 r., podpisano jeszcze jeden traktat: „Konwencja o pewnych instytucjach wspólnych dla Wspólnot Europejskich”. Instytucje = organy, a WE to te 3 organizacje (EWWiS, EWG i Euratom). Mocą tej konwencji połączono pewne organy. Połączono organy sądownicze w jeden i organy deliberujące w jeden. Organ sądowniczy to dzisiejszy Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu (Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich - nazwa zapisana w traktacie). Organ deliberujący to dzisiejszy Parlament Europejski.

Kolejny krok - uwspólnotowienie kolejnych 2 organów. Kolejne spotkanie na wiosnę, 8.IV.1965 r. w Brukseli. Te same państwa spotkały się, żeby podpisać „Traktat o fuzji instytucji” (zwany „Traktatem Fuzyjnym”). Na jego mocy w miejsce 3 organów prawodawczych powstał jeden organ, nazywany dzisiaj Radą Unii Europejskiej. Połączono też organ wykonawczy - dzisiejsza Komisja Europejska. Odtąd 3 organizacje miały pełną wspólną siatkę organów - jeden organ prawodawczy, wykonawczy, sądowniczy i deliberujący.

W roku 1973 zostało członkostwo we Wspólnotach Europejskich wzbogacone o 3 nowe państwa: Danię, Wielką Brytanię, Irlandię. Nazywamy to pierwszym rozszerzeniem Wspólnot Europejskich. Rozszerzenie = przyjęcie nowych członków. Rozszerzenia nazywamy rozwojem horyzontalnym (lub poziomym). Odtąd 9 państw.

W roku 1981 nastąpiło drugie rozszerzenie - do WE została przyjęta Grecja. Było to rozszerzenie polityczne raczej niż merytoryczne, bo Grecja nie spełniała wszystkich formalnych kryteriów, ale pozostałe państwa przymknęły na to oko. Odtąd 10 państw.

17 lutego 1986 w gronie tych 10 państw nastąpiło bardzo ważne wydarzenie. W Luksemburgu został podpisany traktat o nazwie: „Jednolity Akt Europejski”. Podpisano go po to, by znowelizować nieco traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, usprawniał on funkcjonowanie tych organizacji. Zaraz po podpisaniu JAE nastąpiło kolejne rozszerzenie, tym razem o 2 nowe państwa: Hiszpanię i Portugalię (trzecie rozszerzenie). W związku z tym rozszerzeniem, JAE podpisano po raz drugi 28 lutego 1986 r. w Hadze.

„Jednolity Akt Europejski” - najciekawsza w nim jest preambuła. 12 państw napisało w niej: „Naszym celem jest utworzenie Unii Europejskiej”. Dlatego niektórzy uważają, że datą powstania UE jest rok 1986, bo wtedy po raz pierwszy w akcie prawnym zapisano sformułowanie „Unia Europejska”. Ale była to dopiero zapowiedź. Nie powiedziano nic więcej, nie przesądzono, czym będzie Unia Europejska. Nie zapisano też, kiedy ma ona zostać utworzona. Dlaczego? Był to wynik różnicy poglądów. Tekst prawny jest niejasny, kiedy strony nie zgadzają się co do jego treści - tak było w tym przypadku. Było przedmiotem narady to, czym ma być UE, ale nie podjęto konkretnych ustaleń.

7 lutego 1992 r. w małym miasteczku holenderskim Maastricht spotkali się przedstawiciele 12 państw i podpisali „Traktat o Unii Europejskiej” („TUE”). Już sama nazwa pokazuje symbolicznie, że nie utworzono nowej OM, bo nie był to - jak poprzednio - „Traktat Ustanawiający…”, lecz właśnie „Traktat o Unii Europejskiej”. Utworzono UE. Traktat zawiera 53 nie do końca jasne artykuły i nie zawiera legalnej definicji UE, niemniej jednak ową UE tworzy i z postanowień 53 artykułów doktryna i praktyka wyinterpretowała definicję UE:

UE to nowa jakość prawna, będąca integracyjną formą współpracy państw członkowskich Wspólnot Europejskich. UE nie zastąpiła i nie zlikwidowała Wspólnot, a jedynie powstała na ich bazie i ma do dyspozycji organy Wspólnot, względem których to organów jedyna instytucja UE, jaką jest Rada Europejska, ma charakter quasi-nadrzędny. UE nie jest ani państwem, ani OM, choć przypomina jedno i drugie.

Dach, 3 filary i fundament.

Dach UE to artykuły 1.-7. „TUE” (artykuły wstępne)

Fundament to artykuły 43.-53. „TUE” (artykuły końcowe)

Filary to środek tego traktatu.

Na fundamentach Wspólnot, czyli tych 3 GO, stworzono całą tą konstrukcję. Nowy jest filar III i filar II oraz dach.

Filary = 3 dziedziny współpracy państw członkowskich Wspólnot.

I filar - współpraca gospodarcza, Wspólnoty - bo ta współpraca już była. Nowością są 2 nowe dziedziny współpracy - filar II (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - zapisana po raz pierwszy w Maastricht). III filar - Policyjna i Sądowa Współpraca w Sprawach Karnych (obecna nazwa), czyli wspólne ściganie najpoważniejszych przestępstw - przestępstwa narkotykowe, handel ludźmi itp. Który filar szwankuje? Drugi (choćby w sprawie wojny w Iraku). Prawo europejskie w II filarze UE nie jest szanowane, jest łamane. III filar funkcjonuje dobrze. Istnieje instytucja, przy pomocy której odbywa się ta współpraca: EUROPOL. Współpraca w II filarze - uznano, że dobrze by było, żeby UE posiadała ramię zbrojne. Postanowiono odgrzebać pewną martwą organizację - organizację polityczno-militarną o nazwie UZE (założona na początku lat 50-tych). W momencie tworzenia II filaru UE uznano, że trzeba ożywić UZE. Zapisano, że zbrojnym ramieniem UE będzie UZE, ale tak się nie stało. UZE de iure miała być ramieniem zbrojnym, ale faktycznie się nim nie stała. Faktycznym (o ile w ogóle takowe posiada) ramieniem zbrojnym UE jest… NATO.

W postanowieniach początkowych zapisano, że ta forma współpracy w UE, w 3 filarach, będzie się opierać na pewnych wspólnych wartościach: wolność, demokracja, prawa człowieka, praworządność. Przypomina to hasła rewolucji francuskiej, która nie miała absolutnie podłoża religijnego, była ona wydarzeniem na wskroś świeckim. Dlatego trudno dziś do preambuły Konstytucji Europejskiej wpisać wartości chrześcijańskie, stąd bierze się opór.

UE to nowa jakość prawna. Przypomina i państwo, i OM; jest czymś pośrednim, nowym tworem.

Dlaczego UE nie jest państwem?

Ludność UE ma charakter wtórny (pochodny) wobec ludności państw członkowskich.

Terytorium - też ma charakter pochodny.

Władza - UE posiada 1 instytucję: Radę Europejską („szczyt”); Rada Europejska to jedyna instytucja UE, w skład której wchodzą przedstawiciele państw członkowskich Wspólnot Europejskich w randze szefów państw lub rządów; to państwa decydują, kogo wysyłają → Polska - szef rządu; Francja, Finlandia - szef państwa. UE ma tę jedną władzę, ale ma ona wyraźnie pochodny charakter.

Suwerenność - 2 komponenty:

• samowładność - UE jest samowładna

• całowładność - UE nie jest samowładna, bo ma 3 filary; jest pozytywnie wyliczone czym się ona zajmuje, nie może zajmować się wszystkimi dziedzinami życia.

Dlaczego UE nie jest OM?

OM musi posiadać:

• osobowość prawną - UE jej nie ma, bo nie ma aktu prawnego, który by ją nadawał; poszczególne 3 Wspólnoty mają osobowość prawną

• siatkę organów - UE nie ma takiej siatki, bo ma tylko 1 organ władzy.

„Integracyjna forma współpracy” - taka forma współpracy, która prowadzi do jednakowych lub podobnych rozwiązań ekonomiczno-prawnych w państwach członkowskich.

Unia Europejska nie zlikwidowała Wspólnot Europejskich. Nie istnieje już EWWiS, ponieważ powstała na okres 50 lat (liczonych od momentu wejścia traktatu w życie); to, co po niej pozostało, zostało przejęte przez EWG, która - podobnie jak EWEA - istnieje nadal. „Traktat o Unii Europejskiej” dokonał jednej zmiany komplikującej sprawę - EWG przemianował na Wspólnotę Europejską.

DATY:

Traktaty:

18.IV.1951

25.III.1957

8.IV.1965

17.II. i 28.II.1986

7.II.1992

2.X.1997

26.II.2001

29.X.2004

Rozszerzenia Unii Europejskiej:

Założenie: 1951

I rozszerzenie: 1973

II rozszerzenie: 1981

III rozszerzenie: 1986

IV rozszerzenie: 1995

V rozszerzenie: 2004

VI rozszerzenie: 2007

członkowie - inne środowiska poszczególnych państw (NGO)

członkowie - funkcjonariusze międzynarodowi (emanacja samej OM, a nie państw)

członkowie - reprezentują władze lub organy państw członkowskich

kontrolujące i rozwiązujące spory

wykonawcze (obsługujące)

decyzyjne (prawodawcze/ stanowiące)

20

---