GENET UWAR PREDYS I ZDOLN MOTOR

I. WSPÓŁCZ KIER POSZUKIWAŃ ORAZ PODSTAWY DZIEDZICZENIA WIELOGENOWEGO

ANALIZA ZMIENN CECH JEST PODST GENET CZŁ, A WIĘC NAUKI, KT CELEM JEST OKREŚL RELACJI MIĘDZY ZMIENN SEKWEN DNA, INTERAKCJĄ GENÓW ORAZ ZNACZ STYLU ŻYCIA I ODDZIAŁYW ŚROD. ZROZUMIENIE ZNACZ GENET ZMIENN MOŻE DOSTARCZAĆ WIEDZY RÓWNIEŻ O RELACJACH MIĘDZY CZŁ A ŚRODOW.

WYST 2 ORIENTACJE GŁ:

1 NATYWISTYCZNA (BIOLOGICZNA) UWAŻ, ŻE WŁAŚCIWOŚCI CZŁ (DOT INTELIG I INNY CECH PSYCH) SĄ DZIEDZICZ ZDETERMINOW I, JAKO TAKIE NIEPODLEG WPŁ ŚROD. JEDNOSTKI RODZĄ SIĘ Z „ZAPISEM" WSZEL­KICH FORM ZACHOW. SKRAJNA POSTAĆ TEJ ORIENTACJI, MOŻE POWIEDZIEĆ, ŻE ZACHOW NIE DA SIĘ MODYFIK INACZEJ, JAK TYLKO MET INŻYNIERII GENET. STANOWISKO TO PROW Z JEDNEJ STR DO FILOZOFII FATALIZMU, M.IN. W PEDAGOGICE, A Z DRUGIEJ DO SKRAJNEGO KONSERWATYZMU SPOŁECZNEGO.

2 ŚRODOWISKOW (EMPIRYCZNEJ)- ŚRODOW MA WPŁ NAQ WSZY, A ZATEM I WŁAŚCIW CZŁ MOŻNA DOWOLNIE ZMIENIAĆ I KSZTAŁT. CZŁ, JEGO UMYSŁ, NIEZAPISANĄ TABLICĄ [TABULA RASA], NA KT DOPIERO DOŚWIADCZENIE UTRWALA SWOJE ZNAKI ("ZAPISY"). ZMIANY W OTOCZENIU KSZTAŁT ZATEM JEDNOST, A WSZYSTKO JEST ZALEŻ OD UCZENIA SIĘ I DOŚWIAD. PO WIELU LATACH SPORÓW OBECNIE ISTNIEJE W ZASADZIE ZGODNOŚĆ CO DO TEGO, ŻE ELEMENTÓW ZACHOW CZŁ NIE MOŻNA ANALIZOWAĆ, UWZG WYŁ ALBO ŚRODOW, ALBO DZIEDZICZ. NA GRUNCIE GENET CZŁ I BIOLOGII MOLEKULAR POSZUKUJE SIĘ ODPOW NA PYT DOT ZAKRESU ZMIENNOŚCI DANEJ CECHY ORAZ RÓŻNIC MIĘDZY OSOBNIKAMI. WIADOMO, ŻE W WYPADKU PREDYSPOZ I OSIĄGNIĘĆ MOTOR MAMY DO CZYNIENIA Z DZIEDZICZ POLIGENICZNYM (WIELOGENOWYM), A WIĘC WARUNKOW OBECNOŚCIĄ WIĘKSZEJ LICZBY GENÓW POŁOŻONYCH W RÓŻNYCH MIEJSCACH (LOCI). NA PODOBNEJ ZASADZIE SUMOWANIA SIĘ WPŁ WIELU GENÓW CZY WYPADKOWEJ EKSPRESJI POSZCZEG GENÓW SĄ DZIEDZICZ RÓWNIEŻ INNE CECHY ILOŚCIOWE, NP. POZIOM INTELEK CZY WYSOKOŚĆ CIAŁA I WIELE CECH SOMAT.

WŁAŚCIW DZIEDZICZ CECH ILOŚCIOW -RÓŻNORODN CECH U POTOMSTWA JEST ZNACZNIE WIĘKSZA NIŻ W WYPADKU CECH JAKOŚ. TEORET TA RÓŻNOROD JEST NAJWIĘK U DZIECI RODZICÓW, KT MAJĄ ŚREDNIĄ WLK DANEJ CECHY W POPULACJI, A NAJMNIEJ W WYPADKU POTOMSTWA OBU RODZICÓW O SKRAJNEJ ("NISKA-NISKA") LUB ("WYSOKA-WYSOKA") WIELK CECHY/

- WYŻSZA WRAŻLIW NA DZIAŁ CZYNN

ŚROD NIŻ W WYPADKU CECH JAKOŚC. NASTĘPUJE TU SUMOW SIĘ DZIAŁ Z RÓŻN PARALLELL (A WIĘC ZAJMUJ RÓŻNE MIEJSCE W CHROMOSOMACH);/ -NIE WYST TU PRZYPADEK DZIEDZICZ TYLKO PO KT Z RODZICÓW, A WIĘC POTOM­STWO WYKAZ NAJWIĘK STATYS PRAWDOPODOB ZBLIŻ SIĘ DO "WIEL­K ŚREDNIORODZICIELSKIEJ"/

- ŚRED CECHY POTOMSTWA WYKAZ TENDEN DO ODCHYLENIA OD ŚRED RODZICÓW W STRONĘ ŚRED POPULACJI.

OGÓLNY PRZEGLĄD MET BADAŃ

ANALIZA GENET PODSTAW FENOTYPOW CECH ILOŚC ŁĄCZY W SOBIE MET WYWIEDZIONE Z GENET ILOŚC, GENET POPULACYJ ORAZ BIOL MOLE­KULAR.

WŚRÓD STRATEGII WYKORZYS W BAD GENET PODSTAW FENOTYPOWYCH CECH ILOŚCIOWYCH WYRÓŻNIA SIĘ 2 PODEJŚCIA: (A) BEZ ROZEZNANIA GENOTYPU (B) Z ROZEZNANIEM GENOTYPU. W PODEJŚCIU PIERWSZYM, TRADYC, ISTOTĄ JEST ANALIZA STATYST DYSTRYBUCJI DANEGO FENOTYPU JEDNOSTEK LUB POPULACJI. W PODEJŚCIU DRUGIM, KT POJ SIĘ WRAZ Z POSTĘPEM BIOL MOLEKULAR, OZNACZA SIĘ WARIANCJĘ GENET W LOSOWO DOBRAN MARKERACH GENET LUB WYBRAN GENACH I PRÓBUJE SIĘ OCENIĆ WPŁ WARIANCJI POZIOMU DNA NA DANĄ FENOTYPOWĄ CECHĘ ILOŚCIOWĄ. SPOSOBY BADANIA UWARUNKOWAŃ GENET

SPOS BAD UWAR GENET:

W MET ANALIZY PODOBIEŃSTW (SKOJARZEŃ) RODZINNYCH PIERWSZYM KRO­KIEM W BADANIU GENET PODŁOŻA FENOTYPOWYCH CECH ILOŚC JEST OKREŚL, CZY W RODZINIE DANY FENOTYP WYST CZĘŚCIEJ NIŻ W POPUL. WIĘKSZA CZĘSTOTL WYSTĘP DANEJ CECHY (CZY CHOROBY) W POSZCZEG RODZINACH MOŻE BYĆ TU INTERESUJĄCYM WSKAŹNIKIEM. ILOŚCIOWA OCENA ODZIEDZICZALNOSCI ORAZ ZNACZENIA CZYNN GENET NALEŻY DO NAJB ROZPOWSZECHN I BYWAŁA NAJCZĘŚCIEJ WYKORZYS W SZA­COWANIU GENET UWARUNKOWAŃ FENOTYPOWYCH ZMIENNOŚCI PREDYSPOZYCJI I MOTOR OSIĄGNIĘĆ. ODZIEDZICZALNOSC JEST DEF JAKO GENET CZĘŚĆ (FRAKCJA) CAŁKOWITEJ FENOTYPOWEJ ZMIENNOŚCI. JEDNAK NIE TYLKO GENY SĄ PRZEKAZYWANE PRZEZ RODZICÓW DZIECIOM, ALE RÓWNIEŻ CZYNNIKI KULTUROWE.

ODZIEDZICZAL KULTUR JEST DEF JAKO TA CZĘŚĆ CAŁKOW FENOTYPOWEJ WARIANCJI, KT JEST POCHODNĄ WYDZIELONEJ CZ WPŁ ŚROD, PRZEDE WSZYSTKIM RODZINNEGO. MET BLIŹNIĄT JEST W OCENIE ODZIEDZICZ NAJB KLASYCZ. PODSTAWĄ MET JEST PORÓWN PODOBIEŃSTWA IDENTYCZNYCH (MONOZYGOTYCZNYCH - MZ) BLIŹNIĄT DO BLIŹNIĄT NIEIDENTYCZNYCH (DIZYGOT-DZ). PRZYJMUJE SIĘ, ŻE BLIŹNIĘTA MZ SĄ IDENTYCZNE GENET, PONIEWAŻ WYWODZĄ SIĘ Z TEJ SAMEJ PODZIELONEJ ZYGOTY. BLIŹNIELA DZ DZIELĄ PRZECIĘTNIE TYLKO POŁOWĘ WSPÓLNYCH GENÓW. TYM SAMYM NA OGÓŁ UWAŻA SIĘ, ŻE KAŻDA RÓŻNICA W PODOBIEŃSTWIE MIĘDZY PARAMI BLIŹNIĄT MZ A DZ JEST POCHODNĄ CZYNNIKA GENET, PONIEWAŻ W OBU WYPADKACH BLIŹNIĘTA PODLEGAJĄ PODOBNYM WPŁ ŚROD. BADANIA DZIECI ADOPTOW. (MET ILOŚĆ) PODOBIEŃ MIĘDZY ADOPTOWANYM DZIECKIEM ORAZ CZŁONKAMI JEGO BIOLOG RODZINY JEST OCZYWIŚCIE POCHODNĄ GENOTYPU. PODOBIEŃSTWO MIĘDZY ADOPTOW DZIECK ORAZ JEGO AKTUALNĄ (ADOPTUJ) RODZIN JEST WYŁĄCZNIE WYNIKIEM ŻYCIA W TYM SAMYM ŚROD.

LONGITUDINALNA STABILNOŚĆ ROZWOJ. (MET ILOŚĆ) CHODZI TU O OCENĘ UTRZYMYW SIĘ DANEJ CECHY OSOBNIKA NA OKREŚL POZIOMIE W TOKU ROZW. ZAKŁADA SIĘ ZGODNIE Z TEORIĄ TZW. "KANALIZACJI ROZWOJU", ŻE UTRZYM SIĘ NA OKREŚL POZIOM ("W KANALE") JEST TYM SILNIEJSZE, IM MOCNIEJ KONTROLOW GENET JEST DANA CECHA W TOKU ROZW ONTOGENET. NAJPROSTSZĄ MIARĄ SĄ TU WSPÓŁCZYNNIKI KORELACJI POMIĘDZY WIELK TEJ SAMEJ CECHY W KOLEJNYCH BAD. JEŚLI TA KORELACJA JEST DUŻA, WIĘKSZA JEST STABILNOŚĆ W ROZWOJU CECHY WZGLĘDEM POPUL, A WIĘC I SILNIEJSZA KONTROLA GENET.

BEZPOŚ DOTARCIU DO GENOTYPU WYKORZ PODST CECHY FENOTYPU, GDY PRÓB SIĘ IDENTYFIK I UMIEJSCOWIĆ DANY GEN. TAKIE UJĘCIE ROZPOW SIĘ WRAZ Z POSTĘPEM W BAD MOLEKULAR I WZROSTEM LICZBY INFO O POLIMORFICZN MARKERACH GENET W GENOMIE. ISTOTĄ JEST TU PROWADZENIE DROBIAZG ANALIZ PRZECHODZĄC OD POZIOMU DNA DO DANEGO FENOTYPU.

*POSZUKIW WPŁ DOMINUJĄCEGO GENU

*ANALIZY EWENTUAL SPRZĘŻEŃ GENET

*IDENTYFIK CHROMOSONALNEJ POZ GENU

WYNIKI BADAŃ NAD GENET

A) SIŁA MM - REZULTATY SĄ ZALEŻNE OD PRZYJĘTEJ METOD POSTĘPOW. WYDAJE SIĘ, ŻE ELEMENTEM ZAKŁÓCAJ JEST TU GŁ FAKT SILNEGO SKORELOW WYNIKÓW Z WIELKOŚCIĄ CIAŁA .UOGULNIAJĄC, MOŻNA PRZYJĄĆ, ŻE SIŁA MM WYKAZUJE RACZEJ NISKĄ ODZIEDZICZALNOŚĆ I RÓWNOCZEŚ WYSOKĄ WYTRENOWALN.

B) WYDOLNOŚĆ AEROBOWA

W KONCEPCJI "HRF" ZDOLN AEROBOWE ZAJMUJĄ WYJĄTK MIEJSCE. WIĘKSZOŚĆ BAD BYŁA WYK PRZY PRZYJĘCIU MODELU BLIŹNIĄT

MOŻNA PRZYJĄĆ, ŻE WYDOLN AEROB JEST ŚREDNIO SILNIE UWARUNKOWANI GENET.

C) ZDOLNOŚCI SZYBKOŚCIOWE (ANAEROB)

WYSOKIE WSKAŹNIKI ODZIEDZICZAL MAX MOCY ANAEROBOWEJ - MMA, MOGĄ BYĆ POCHODNĄ, BĘDĄCEJ POD SILNA KONTROLĄ GENET, STRUKTURY MM, TJ. PROPORCJI WŁ SZYBKOKURCZ DO WOLNOKURCZ. KOMPONENT MMA JEST KONTROLOWA­NY GENET W STOPNIU PODOBNYM JAK WYSOKOŚĆ CIAŁA, A WIĘC JAK CECHA POWSZECHNIE UZNANA ZA WYJĄTKOWO SILNIE UWARUNK GENET.

D) GIBKOŚĆ CIAŁA

JEST SPECYFICZNĄ WŁAŚCIWO SPR FIZ. CHOCIAŻ LICZBA DANYCH JEST TU STOS NIEWIELKA, BAD MÓWIĄSTOSUNKOWO DUŻE WPŁ GENET NA ZMIENNOŚĆ GIBK.

E) INNE WŁAŚCIW MOTOR I PSYCHOMOTOR

BADANIA NAD GENET UWARUNKOW TYCH WŁAŚCIW MOTOR, KT PRZYNALEŻĄ DO SZEROKO ROZUMIANEGO OBSZARU KOORD. BYŁY PROWADZONE DOŚĆ RZADKO, A Z UWAGI NA DUŻĄ WARIANCJĘ WEWNĄTRZOSOB KOLEJNYCH WYNIKÓW (MAŁĄ RZETELNOŚĆ POMIARU) CZĘSTO TRUDNO O ZEBRANIE TU WNIOSKÓW W PEŁNI WIARYGODNYCH (CHOĆ FAKT TEN OD RAZU BUDZI WĄTPLIWOŚCI CO DO SILNEJ KONTROLI GENETYCZNEJ!). WYNIKI BADAŃ NAD GENET UWARUNKOW CECH, W POWAŻNEJ MIERZE WARUNKOW OBSZAREM KOORDYNACYJNYM, SĄ TRUDNE DO UOGÓLNIENIA. BAD PROWADZONE BYŁY TU W RÓŻNYCH KIER I PRZY UŻYCIU MET BUDZĄCYCH WĄTPLIW.

BAD NAD IDENTYFI MARKERÓW GENET.

POSZUKIWANIE NA POZIOM MOLEKULAR PODSTAW OSOBNICZEJ ZMIENN W MOTOR SĄ FAZIE POCZĄTKOWEJ. WYNIKA TO ZE STOPNIA KOMPLIKACJI ZAGADNIENIA I, , Z OGRANICZEŃ FINANSOW.

STWIERDZONO WPŁ GENÓW ZLOKALIZOW W MITOCHONDRIALNYM DNA NA POZIOM I STRUKTURĘ ENZYMÓW ODPOWIEDZIAL ZA ŁAŃCUCH ODDECHOWY I FOSFORYLACJĘ OKSYDACYJNĄ. PONIEWAŻ MITOCHONDRIA SĄ DZIEDZICZONE WYŁ PO MATCE, TO DOBRZE TO TŁUMACZY WYSTĘPOWANIE "EFEKTU MATCZYNEGO" W GENET UWARUNKOW V02MAX. ISTNIEJ TEŻ BAD BARDZ SZCZEG. ZIDENTYFIK GEN, KT KODUJE ENZYM WAŻNY W AKTYW HORMONU ANGIOTENSYNY (ACE). ACE JEST AKTYWNY W TKANCE MM, GDZIE REGULUJE PRZEPŁYW KRWI I TYM SPOSOBEM ODGRYWA WAŻNĄ ROLĘ W OSIĄGNIĘCIACH WYTRZYMAŁOŚĆ. AKTUAL POSZUKIW SĄ PROWADZ PRZEZ WYBÓR BATERII NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOB GENÓW, MIKROSATELIT DNA I INNYCH MARKERÓW GENOMU (ZESTAWU GENÓW OSOBNIKA). ZAKŁADA SIĘ, ŻE DZIEDZICZONE RÓŻNICE MIĘDZY OSOBNIKAMI MOGĄ BYĆ WYNIKIEM RÓŻNEJ SEKWENCJI WARIANCJI JĄDROWEGO I MITOCHONDRIALNEGO DNA. UWAŻA SIĘ, IŻ DZIĘKI ZASTOSOW SPECJAL SOND GENET, IDENTYFIKACJI OSOBNIKÓW WYJ UTALENTOWANYCH I WYSOCE WYTRENOWALNYCH.

PROBLEM WYTRENOWALNOSCI ORAZ ZWIĄZEK Z GENOTYPEM

STOSOW POWTARZAJĄCYCH SIĘ BODŹCÓW TR WYW SERIĘ ODPOWIEDZI W TK MM, NARZĄDACH WEW, WE WSZYST UKŁ USTR, TAKA ODPOWIEDŹ MA Z REGUŁY CHARAK PRZYSTOSOWAWCZY (ADIUSTACYJNY). ABY ZROZUMIEĆ ZNACZENIE GENOTYPU DLA TR I JEGO EFEKTU, KONIECZNA JEST ANALIZA INDYWIDUALNYCH RÓŻNIC W WYTRENOWALN. WIELOKROTNIE BOWIEM WYKAZYWANO OD­MIENNOŚĆ INDYWIDUAL REAKCJI I RÓŻNICE W ZMIANACH FENOT POD WPŁ TR.

WYST INDYWID RÓŻNICE, PO TR W ZAKRESIE MAX POBORU TLENU, WYSOKI POZIOM HETEROGENICZNOSCI W REAKC NA TR OBSERWOW TAKŻE WYPADKU TAKICH PARAMETRÓW, JAK: METABOLIZM TLENOWY MM SZKIELET, TRWAŁOŚĆ GLUKOZY I POZIOMU INSUL, POZIOM LIPIDÓW W PLAZMIE I LIPOPROTEIN, STOSUNEK LIPIDÓW DO UTLENIONYCH WĘGLOWOD, METABOLIZM TK TŁUSZ. W PEWNYCH OKR WIEKU USTRÓJ JEST SZCZEG WRAŻLIWY NA TR.

ORG W OKRESIE DZIECIŃSTWA MOŻE NIE BYĆ DOSTAT DOJRZAŁY DO TR, A W PÓŹNIEJSZYCH LATACH ŻYCIA MOGĄ POJAWIAĆ SIĘ OGRANICZ BIOL W REAKTYWNOŚCI NA TR.

KOLEJNYM CZYNN JEST ZRÓŻNICOWANA ADAPTACJA DO TR W ZALEŻN OD WCZEŚNIEJSZYCH DOŚW OSOBNIKA. OSOBA O UPRZEDNIM STAŁYM TRYBIE ŻYCIA MOŻE SIĘ SPODZIEWAĆ SZYBCIEJ I BARDZIEJ ZNACZĄCEJ POPRAWY W OSIĄGNIĘCIACH SPR NIŻ OSOBNIK SYSTEMATYCZNIE ĆW OD LAT.

MNIEJ JASNE JEST ZNACZENIE CZYNNIKA PŁCI DLA PROJEKTOWANIA EFEKTÓW TR. CHOCIAŻ ISTNIEJĄ BAD WSKAZ NA WIĘKSZĄ REAKTYWNOŚĆ NA TR MĘŻCZ, I WIĘKSZĄ STABILNOŚĆ GENET KOBIET . W WIEŁU PRACACH WYKAZANO, ŻE WYTRENOWAL JEST NEGATYWNIE SKORELOWANA Z POZIOMEM PRZED TR, TJ. IM NIŻSZY POZIOM, TYM MOŻNA SIĘ SPODZIEWAĆ WIĘKSZYCH ZMIAN. REAKCJA MIĘDZY GENOTYPEM A TR JEST DOTĄD SŁABO POZNANA. NIEWĄTPLIWIE POWSTAJE ZAWSZE TRUDNOŚĆ Z ODDZIELENIEM TEGO, CO W ODMIENNEJ REAKCJI NA TR DWU OSOBNIKÓW TEJ SAMEJ PŁCI W TYM SAMYM WIEKU I TAK SAMO TR JEST POCHODNĄ POZIOMU WYJŚCIOWEGO I WCZEŚNIEJSZYCH DOŚW, A CO JEST WYNIKIEM NIEZALEŻNEGO CZYNNIKA — GENOTYPU.. PEWNE JEST WŁAŚCIWIE JEDYNIE TO, CO TKWI U PODSTAW PRZYJMOWANYCH ZAŁOŻEŃ,:

-W DETERMINOWANIU RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH W INTERESUJĄCYCH NAS ELEMENTACH JEST WAŻNA ZARÓWNO DZIEDZICZ, JAK I ŚRODOW/ -MOŻLIWOŚCI WYTRENOW SĄ OGRANICZ I INDYWIDUAL B ZRÓŻNICOWANE PRZEZ DETERMINOWANĄ WŁAŚCIWOŚCIAMI GENOTYPU OSOBNICZĄ NORMĘ REAKCJI.

UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA CZYNN RUCH.

SPOŁ POTRZEBY UCZENIA SIĘ CZYNN RUCH

SYSTEMAT ĆW RUCH UŁATWIA UCZ SIĘ CZYNN DNIA CODZIENNEGO, OPANOW NOWYCH RUCHÓW SŁUŻĄCYCH ZABAWIE, PRACY, TW ARTYST CZY TEŻ WYPOCZYN, NAWET KIEDY ICH STRUKTURA KOORDYNACYJNA ODBIEGA OD POSIADANYCH JUŻ UMIEJĘTN RUCH. DUŻE ZNACZ MA UCZENIE SIĘ MOTOR W SPORCIE, GDZIE STOPIEŃ OPANOWANIA DANEJ UMIEJĘTNOŚCI RUCH STAJE SIĘ CZĘSTO GŁ ELEMENTEM RYWALIZACJI.

ODPOWIEDNI ZASÓB UMIEJĘTNOŚCI RUCH TYPU SPORTOWO-ZABAWOWEGO WARUNKUJE UDZIAŁ W REKREACJI FIZYCZNEJ. CZABAŃSKI PISAŁ: ”NAWET CI, KT SĄ W PEŁNI PRZEKONANI O NIEZBĘDNOŚCI AKT FIZ DLA POPRAWY ZDR, NIE WYCHODZĄ NA BOISKO, JEŻELI ZDAJĄ SOBIE SPRAWĘ ZE SWOJEJ RUCHOWEJ NIEPORADNOŚCI”. STĄD WNIOSEK NIE MOŻNA OGRANICZYĆ SIĘ WYŁĄCZNIE DO TR TAKICH DYSPOZYCJI, JAK: SIŁA, SZYBKOŚĆ CZY WYTRZYM. ISTOTNE STAJE SIĘ KSZTAŁCENIE SZEROKIEGO ZASOBU UMIEJĘTNOŚCI RUCH, DĄŻĄC DO MOŻLIWIE NAJDOSKONAL FORM, POPRZEZ SYSTEMAT ĆW, WIELOKROTNE ICH POWT I SZUKANIE NOWYCH ROZWIĄZAŃ.

POJ UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO

UCZENIE JEST ZAZWYCZAJ ROZWAŻANE W 3 ASPEKTACH:

A) POZNAWCZYM, AKCENT: PRZYROST INDYWID WIEDZY, POPRAWĘ ROZWIĄZ PROBLEMÓW, UMIEJĘTN OK. OGÓL POJĘĆ.

ROZWÓJ UCZENIA NASTAWIONY NA PROCESY MENTALNE, JAKO PODSTAWOWĄ FORMĘ AKT.

B) AFEKTYWNYM- UKIERUNK NA EMOCJE, UCZUCIA. PODST CELEM: ROZW POZYT POSTAWY W STOSUNKU DO DANEJ AKT FIZ.

C) PSYCHOMOTOR- UKIERUNKOW NA: SAM ROZWÓJ I POPRAWĘ MOTOR UMIEJĘTN. UCZENIE WYKORZYST W SPORCIE I WYCH. FIZ, OBEJMUJE PODST UMIEJĘTN RUCH I SZCZEGÓŁOWE.

DEF. (WG. SCHMIDT'A) UCZENIE SIĘ MOTOR: PEWNE WEW. PROCESY, WYNIK Z ĆW LUB NABYTEGO DOŚWIAD, KT PROW DO WZGLĘDNIE STAŁYCH ZMIAN W ZDOLNOŚ SŁUŻĄCYCH ROZ UMIEJĘTN RUCH.

DEF. (WG. CZABAŃSKIEGO)” UCZENIE SIĘ MOTOR „ JEST TO ZMYSŁOWE ODBIER OD OTOCZENIA I PRZETWARZ UMYSŁ INFO DOT NIEZNANEJ CZYNNOŚCI MOTOR, A NAST WYK CZYNN ZA POMOCĄ SYSTEMU MOTOR ORAZ SPRAWDZ SKUTECZNOŚCI TEJ CZYNN W RÓŻNYCH SYTUAC OTOCZENIA

NAUCZANIE (UCZENIE SIĘ KIERUNKOWE), UCZĄCY SIĘ JEST INSTRUOWANY CO DO SPOS WYK DANEGO ZAD, PRZYSPIESZA TO PROCES UCZ SIĘ.

CECHĄ PROCESU NAUCZ MOTOR JEST WYSTĘPUJĄCA RELACJA „NAUCAJĄCY-UCZĄCY SIĘ” ORAZ DĄŻENIE DO WYWOŁ U UCZĄCEGO SIĘ TRWAŁYCH ZMIAN W UMIEJĘTNOŚCI WŁADANIA CIAŁEM.

W UCZ SIĘ MOTOR PIERWSZOPLANOWĄ ROLĘ POCZYNAJĄ ODGRYWAĆ: INTELEKT, ŚWIADOMOŚĆ I PROCESY ANTYCYPACJI. W UCZENIU SIĘ NIE JEST NAJWAŻN MOTOR DOSKONAŁOŚĆ, ALE TO, KIM SIĘ CZŁ STAJE, NA ILE JEST SAMODZIELNIEJSZY W DZIAŁ I BOGATSZA JEST JEGO OSOBOWOŚĆ.

UCZENIE SIĘ RUCHU PRZEBIEGA RÓWNIEŻ MIMOWOLNIE ( PRZEZ NAŚLADOWNICTWO I METODĄ PRÓB I BŁĘDÓW ) W TYM PRZYPADKU UCZENIE SIĘ NIE JEST KIEROW Z ZEW, NIE WYST TU PROCES NAUCZANIA.

ROZWIĄZ ZAD RUCH NA CAŁKOWICIE WŁASNEJ DRODZE, ORYGINALNEJ.

MET PRÓB I BŁĘDÓW („PRZYBLIŻEŃ I POPRAWEK”, „PORAŻEK I SUKCESÓW”) . ZALETY TEGO DZIAŁANIA: TWÓRCZA INICJATYWA, POBUDZENIE WYOBRAŹNI MOTOR. POCZ SPONTAN PRZECH PRY NABR DOŚW W ETAP ELIMIN BŁ I WZMAC POZYT.

ETAPY UCZENIA SIĘ:

-POZNAWCZY - MUSI DOBRZE ZROZUMIEĆ CEL I ISTOTĘ CZYNNOŚCI, KT MA SIĘ NAUCZYĆ. ANALIZUJE INFO I PODEJ PLAN DZIAŁ. W TYM ETAPIE ZAWSZE BRAKUJE NOWYM UMIEJĘTN PŁYNNOŚCI I HARMONII. PIERWSZYM PRÓBĄ TOWARZYSZĄ LICZNE BŁĘDY, KONIECZNY JEST NAUCZAJĄCY DO ICH KORYGOWANIA.

-KOJARZEŃ - DĄŻENIE DO ŁĄCZENIA DANEJ UMIEJĘTNOŚCI W PŁYNNĄ CAŁOŚĆ. POJ SIĘ MNIEJ BŁĘDÓW PRZY WYK, CIĄGLE KONIECZNE INSTRUKCJE Z ZEW.

-SAMODZIELNOŚCI, - WYK CZYNNOŚĆ AUTOMAT SIĘ, CORAZ MNIEJ BŁĘDÓW.

NAWYK RUCHOWY- (WG. MALARECKI, CZABAŃSKI) - FORMA REAKCJI I DZIAŁALNOŚCI RUCH, CHARAKTERYZ SIĘ ZAUTOMATYZ PRZEBIEGIEM I TYM, ŻE JEJ WYK NIE WYMAGA JAKIEJŚ SPECJALNEJ UWAGI I MYŚLENIA.

NAWYK JEST NABYTĄ ZDOLN DO WYK OKREŚ CZYNNOŚCI.

NAWYK ZAMKNIĘTE - OPARTE NA USTROJU ĆWICZĄCEGO, ISTOTĄ JEST WYK WCZEŚNIEJ ZAPROGRAM FORMY RUCHU.

NAWYK OTWARTY - KONIECZNOŚĆ DOSTOS FORMY RUCHU DO SYTUACJI ZMIENIAJĄCEJ SIĘ W ŚRODOWISKU ZEW.

PODŁOŻEM FIZJOLOG TWORZ SIĘ NAWYKÓW RUCHOWYCH SĄ ŁAŃCUCH ODRUCHÓW WARUNK.

ETAPY KSZTAŁTOW SIĘ CZYNN RUCH

O CHARAKTERZE NAWYKU;

1.ŁĄCZ POJED CZYNN W CAŁOŚĆ; 2. USUW BŁ; 3. AUTOMATYZ; 4.UPLAST CZYNN

UCZ ROZUMIANE JAKO ROZWIĄZ PROB. UCZ TO WYMAGA WŁĄCZ WIELU PROCESÓW, TAKICH JAK MOTYWACYJNE, SPOSTRZEŻENIOWE, MYŚLOWE CZY DECYZYJNE, A ODBYWA SIĘ NIE PRZEZ MECHAN POWT, A PRZEZ WGLĄD LUB PRÓBY I BŁĘDY.

TEORIE I MODELE UCZ SIĘ MOTOR.

TEORIE I MODELE UCZENIA SIĘ MOTOR.

-ASOCJATYWNE- OPARTE NA SKOJARZE,

AKCENTUJE SIĘ ZWIĄZEK W UKŁ „BODZIEC-REAKCJA”

-CYBERNETYCZNE -NACISK NA MECHANIZ SAMOKONTROLI I SAMOREGULACJI

-INFORMATYCZNE -NACISK NA PROCESY ODBIORU, PODJĘCIA DECYZJI I ZDOLN KOREKTY

-ADAPTACYJNE - PODKREŚLA SIĘ ROLĘ WYŻSZ I NIŻSZ POZIOMU KONTROLI ORAZ ANALOGII „CZŁ KOMPUTER”

- OGÓLNO-OPISOWE -PODKREŚLA SIĘ ROLĘ GENERALNYCH CHARAKTERYSTYK DANYCH UMIEJĘTN RUCH I UKIERUNK NA CELE PRAKTYCZNE

TEORIA A. SCHMIDTA - OPIERA SIĘ NA WIEDZY NEUROFIZJOLOG ORAZ PSYCHOLOGII BEHAWIORALNEJ, BIOMECHANICZNEJ, PSYCHOLOGII EKSPERYMENTALNEJ I TEORII WF. CZŁ TRAKTUJE JAK SWOISTY UKŁ, PRZEZ NARZĄDY ODBIORCZE OTRZYMUJE I ROZPOZNAJE BODŹCE, A W WYNIKU ICH ANALIZY WYBIERA ODPOWIEDZ, PÓŹNIEJ JĄ SZCZEGÓŁOWO PROGRAMUJE I NA KOŃCU WYK.

TENDENCJA W TW TEORII I MODELI UCZENIA SIĘ CZYNN RUCH WSKAZ NA ODCHODZENIE OD ANALIZY ZWIĄZKU „BODZIEC-REAKCJA” I POŁOŻENIA WIĘKSZEGO NACISKU NA KWESTIE ADAPTACJI, KOMUNIKACJI I KONTROLI.

DETERMINANTY PRZEBIEGU I EFEKTÓW ORAZ GOTOWOŚCI DO UCZ SIĘ MOTOR.

CZYNN WARUNK PROCES UCZ SIĘ RUCHÓW:

A.WŁAŚCIW UCZĄCEGO SIĘ

B.OKOLICZNOŚCI I CZYNNIKI CHARAK. SYTUACJE NAUCZANIA MOTOR

C.WŁAŚCIW NAUCZAJĄCEGO

CECHY ROZWOJU:

STOPIEŃ DOJRZAŁ ORG (JEDNA Z NAJWAŻN CECH ROZW) NA NIEGO SKŁ SIĘ POZIOM ROZW: MORFOLOG, FIZJOLOG, MOTOR, PSYCHICZNEGO I SPOŁECZ.

ZRÓŻNICOWANE PREDYSPOZYCJE RUCH - ZESPÓŁ WARUNKÓW WEW. JEDNOSTKI, OKREŚL SZYBK UCZ SIĘ I POZIOM WYK OKREŚ CZYNN MOTOR.

CECHY SOMAT, POŚRÓD WIELU WYRÓŻY:

-STOSUNKI WEW. MIĘDZY KOMPONENTAMI TKANKOW/ -WLK CIAŁA W UJĘCIU TRÓJWYMIAR/ -PROPORCJE ZEW

POZIOM SPR POSZCZEG ZMYSŁÓW: WADY RECEPTORYKI UCZ W ZAKR WZROKU I SŁUCHU.

FIZY MOŻLIW ODTWARZANIA DANEGO RUCHU. DOSTAT SIŁA MM OBSZERNOŚĆ RUCHÓW W STAW.

OGÓLNA POSTAWA UCZĄCEGO: POZYT LUB NEG STOS DO UCZ SIĘ DANEJ CZYNN MOTR.

ZAS DYDAKT UCZ SIĘ CZYNN RUCH:

-ZAS ŚWIADOMEJ AKTYWN; -ZAS SYSTEMAT; -ZAS POGLĄDOW (KOJARZENIE RZECZY, SŁÓW I DZIAŁANIA); -ZAS STOPNIOW TRUDNOŚCI; -ZAS TRWAŁOŚCI

KOLEJN W KSZTAŁTOW UMIEJĘTN RUCH

1.PODANIE NAZWY ĆW., MOŻLIW ZASTOS GO W SPORCIE, REKREACJI CZY ŻYCIU; 2.OPIS REGUŁ DZIAŁ; 3.WZORCOWY POKAZ 4.MYŚLOWA ANALIZA I KONFRONTACJA WYOBRAŻENIA RUCHU Z POZNANYM OBRAZEM; 5.WYK. ĆW. POD KONTROLĄ N + INFO; 6.STOPNIOWE SAMODZIEL WYK

MET NAUCZANIA

a. MET CAŁOŚCIOWA (SYNTETYCZNA); b. MET NAUCZANIA CZĘŚCIAMI (ANALITYCZNA); c. MET KOMBINOW (MIESZANA)

DODATKOWE INFORMACJE PODCZAS UCZENIA SIĘ DAJĄ TECHNIKI-FILMOWE

-FOTOGRAFICZNE -KOMPUTEROWE

NAUCZANIE PROGRAMOWE- OPIERA SIĘ NA UŁOŻONYM WCZEŚNIEJ EMPIRYCZNIE SPRAWDZ PROGR, ZAWIER LOGICZNE POWIĄZ DAWKI INFO O CZYNN MOTOR. UCZEŃ OPANOW KOLEJNO POSZCZEG PORCJE INFO CO POTWIERDZA SIĘ KONTROLUJĄC POSTĘPY PO KAŻDEJ PO PRZYSWOJENIU KAŻDEJ CZĘŚCI.

SIECIOWE MODELE NAUCZANIA RUCHU ( JACZYNOWICZ) PODJĄŁ PRÓBĘ ODWZOROW LOGICZNEJ STRUKT ZALEŻNOŚCI I UMATEMATYCZNIE ZAD W CELU ZOBIEKTYWIZOW PROGR NAUCZ.

ODWOŁ SIĘ DO TZW.TEORII MODELOWANIA PRÓB POK W JAKICH WAR FUNKCJONOW DANEGO UKŁ STANIE SIĘ OPTYMALNE (ANALIZA ODBYWA SIĘ PRZY POMOCY NUMERYCZNEJ)

OPRACOW DANYCH I TWORZ KRYTERIÓW ANALITY MOŻL JEST DZIĘKI TECH KOMP

POMIAR W BADANIACH NAD SPR FIZ I MOTOR CZŁ.

POTRZEBA DEFINIOWANIA DANEGO OBIEKTU, MET JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE.

POSTĘPOW W DEFINIOW TEGO CO BADAMY: 1. CO JEST OBSERWOW, 2 W JAKICH WARUNKACH NALEŻY PRZEPROW OBSERW; 3. JAKICH NALEŻY DOK OPERACJI; 4.JAKICH UŻYĆ MIAR I PRZYRZĄDÓW; 5 JAK PRZEPROW OBSERW; 6. JAK INTERPRET WYNIKI

SPOS PODEJŚCIA DO BADANYCH PROBLEMÓW:

a.MET JAKOŚCIOWE: PRZY PRZEDSTAWIANIU I ANALIZOWANIU BAD ZJAWISK NIE ODWOŁUJEMY SIĘ DO JAKIEGOKOLWIEK POMIARU. ANALIZUJEMY ZJAWISKO POD WZGL JAKOŚCIOWEGO PRZEBIEGU CZĘŚCI SKŁADOWYCH DANEJ CZYNNOŚCI RUCH, ZWIĄZKÓW MIĘDZY NIMI ORAZ PEŁNIONYCH PRZEZ NIE FUNKCJI. WYNIKI SĄ SUBIEKT I W ZASADZIE NIEWERYFIKOWALNE.

b.MET ILOŚCIOWE: ICH GŁÓWNĄ CECHĄ JEST POMIAR.

OKREŚL, WŁAŚCIW I POTRZEBA POMIARU

POMIAR TO : PRZYPORZĄDKOW LICZB CECHOM PRZEDMIOTÓW LUB OSÓB WG PEWNYCH ZASAD, KT PRAWIDŁOWOŚĆ MOŻNA ZWERYFIK EMPIRYCZNIE. ZA POMOCĄ UKŁ. LICZBOWEGO MOŻEMY ODDAĆ NASILENIE WYSTĘP PEWNEJ CECHY W PRZEDMIOTACH LUB OSOBACH.

POMIAR ASOCJATYWNY: POMIAR POŚREDNI, ZMIERZAJĄCY DO OSZACOWANIA WIELK ZAKŁADANEGO KONSTRUKTU TEORET (NP. OKREŚL TYPU ZDOLNOŚCI MOTOR)

WYRÓŻNIAMY 4 TYPY SKAL:

A.NOMINALNA: JEST NAJPROSTSZYM RODZ POMIARU. POJĘCIE TO WIĄŻE SIĘ Z PODZI OKREŚL ZBIORU ELEMENTÓW ZE WZGL NA PEWNE CECHY.

B.PORZĄDKOWA: GRUPUJEMY BAD W KATEGORIE ORAZ PORZĄDKUJ JE. POMIAR TAKI NAZYWAMY POMIAREM SKALI PORZĄDKOWEJ. PORZĄDKUJEMY PEWNE KATEGORIE POD WZGL STOPNIA, W JAKIM POSIADAJĄ ONE PEWNĄ CECHĘ, ALE NIE JESTEŚMY W STANIE OKREŚLIĆ NATĘŻENIA TEJ CECHY.

C.INTERWAŁOWA: UMOŻLIWIA RANGOWANIE POSZCZEG OBIEKTÓW POD WZGL STOPNIA POSIAD CECHY ORAZ OKREŚL ODLEGŁOŚCI MIĘDZY NIMI. OPERUJEMY TU RÓWNYMI JEDNOSTKAMI POMIARU ( RÓWNYMI INTERWAŁAMI), TZN. METREM,SEK. ITD.

D.STOSUNKOWA (ILORAZOWA): STANOWI NAJWYŻSZY POZIOM POMIARU. W SKALI TEJ PUNKT ZEROWY NIE JEST DOWOLNY, MOŻEMY OKREŚLIĆ ILE RAZY JEDEN OBIEKT JEST WIĘKSZY OD DRUGIEGO, ZA WZORZEC PRZYJMUJEMY JAKĄKOLWIEK JEDNOSTKĘ

ETAPY ZWIĄZ Z WNIOSKOWANIEM STATYSTYCZNYM.

1. OPIS MODELU, OKREŚLENIE OBIEKTÓW TWORZĄCYCH DANĄ POPULACJĘ, WYSZCZEGÓLNIENIE LICZBY I RODZAJU ZMIENNYCH CHARAK. POPULACJE I OK. RODZAJU SKAL POMIAROWYCH.; 2. OPIS REPREZENTATYWNEJ PRÓBY, OK. SPOSOBU POBRANIA PRÓBY I DOKONANIA POMIARÓW; 3. ZESTAWIENIE HIPOTEZ STATYSTYCZNYCH; 4. WYKORZYST ODP. MET STATYST DO WERYFIKACJI POSTAWION HIPOTEZ, WYK OBLICZEŃ, WERYFIK HIPOTEZ; 5. SFORMUŁOW WNIOSKÓW

KRYTERIA POPRAWNOŚCI TESTÓW

WYMOGI STAWIANE PRZED POMIAREM: OBIEKTYWNY, TRAFNY, RZETELNY, WYSTANDARYZOWANY, ZNORMALIZOW. PRÓBĘ SPEŁNIAJĄCĄ TE WYMOGI NAZYWAMY TESTEM

KRYTERIA POPRAWNOŚCI TESTU:

A.OBIEKTYWNOŚĆ: TEST TAK MUSI BYĆ SKONSTR, ABY DWIE RÓŻNE OSOBY, PROWADZĄCE BADANIA NIEZALEŻNIE OD SIEBIE TEJ SAMEJ OSOBY, DOCHODZIŁY DO IDENT LUB ZBLIŻON REZULTATU.

B.TRAFNOŚĆ: PRÓBA JEST TRAFNĄ, GDY MIERZY OCZEKIWANĄ WŁAŚCIW, TĄ KT MIAŁA MIERZYĆ.

ZWYKLE ZA MIARĘ TRAFN TESTU PRZYJM SIĘ WSPÓŁCZYNN KORELACJI Z PRZYJĘTYM KRYTERIUM.

RZETELNOŚĆ JEST KONIECZNYM, ALE NIE WYSTARCZAJĄCYM WARUNKIEM TRANOŚCI. TEST NIERZETELNY NIE MOŻE BYĆ TRAFNY, ALE TEST RZETELNY TRAFNYM BYC NIE MUSI.

TRAFNOŚĆ TEORET OPARTA JEST NA LOGICZNYM WIĄZANIU DEF TEORET I OPERACYJNEJ. TRAFNOŚĆ TEORET MOŻNA OKREŚLIĆ KILKOMA SPOS:

-MET SPRAWDZANIA RÓŻNIC MIĘDZY GRUPAMI: ZGODNIE Z TEORIĄ POWINNY SIĘ RÓŻNIĆ

-MET ANALIZY MACIERZY KORELACJI I ANALIZY CZYNNIKOWEJ, OPIERA SIĘ NA PODOBNYCH ZAŁOŻENIACH.

-MET BADANIA WEW. STRUKTURY TESTU: ANALIZUJE SIĘ KORELACJE MIĘDZY RÓŻNYMI TESTAMI ALBO RÓŻNYMI CZĘŚCIAMI TESTU ( CZĘŚCI TESTU POWINNY WYKAZ WYSOKĄ KORELACJĘ)

-MET BADANIA, W JAKI SPOSÓB WYNIKI TESTOWE ULEGAJĄ WPŁ ŚRODOW LUB JAK RÓŻNĄ SIĘ POSZCZEGÓLNE OSOBY POZYCJĄ NA LINII ZMIENNOŚCI DANEJ CECHY

-MET WIELOWYMIAROWYCH ANALIZ STATYST, KOMPLEKSOWE BAD TRAFNOŚCI TESTOWANIA ZDOLN MOTOR, UKIERUNKOW NA POSZUKIWANIE WIELKOŚCI PIERWOTNYCH

TRAFNOŚĆ PROGNOSTYCZNA I RÓWNOLEGŁA - PO ANALIZIE TRAFNOŚCI TEORET MOŻEMY ODWOŁAĆ SIĘ DO BADANIA STATYST TRAFNOŚCI TESTU. BADAMY KORELACJE MIEDZY TESTEM A PRZYJĘTYM KRYTERIUM CZY WIĘKSZĄ LICZBA KRYTERIÓW, TRAFNOŚĆ OK. ZA POMOCĄ WSPÓŁCZYNNIKA TRAFNOŚCI( WYRAŻA ONZWIĄZEK MIĘDZY DANYMI OTRZYMANYMI A DANYMI KRYTERIALNYMI.

C.RZETELNOŚĆ PRÓBY: INFORMUJE O WIELK BŁ POMIARU, POWTÓRZENIE PRÓBY W TYCH SAMYCH WARUNKACH POWINNO DAĆ TE SAME REZULTATY.

SPOS ZWIĘKSZANIA RZETELNOŚCI TESTU:

-PRZEZ RYGORYSTYCZNĄ STANDARYZACJĘ

-ZWIĘKSZENIE LICZBY PRÓB

-ZWIĘK. LICZBY OCENIAJĄCYCH I PODNOSZ ICH UMIEJĘT RÓŻNICOWANIA ZJAWISK

-WPROWADZENIE EKWIWALENTNYCH TESTÓW

-POWIĘKSZENIE MOTYWACJI BADANYCH

D.STANDARYZACJA: UJEDNOLICONY SPOSÓB POSŁUGIWANIA SIĘ TESTEM. INSTRUKCJA POWINNA ZAWIERAĆ WSZELKIE POTRZEBNE INFOR. NP. MIEJSCE, SPRZĘT I POMOCE ITD.

E.NORMALIZACJA: TEST JEST ZNORMALIZOWANY, JEŻELI ZOSTAŁ STWORZONY UKŁ. ODNIESIENIA ( NP. SKALA CENTYLOWA, SKALA T)

TESTY DZIELIMY NA:

-PEDAGOGICZNE: TWORZONE W CELU INGERENCJI W PROCESY WYCHOW, NAUCZANIA I ROZWOJU SPR OSOBNIKA, DO TYCH TESTÓW NALEŻĄ TESTY SPR RUCH

-LABORATORYJNE (BADAWCZE): MIERZENIE W SPOSÓB BARDZIEJ OBIEKTYWNY I DOKŁADNY RÓŻNIC ZDOLNOŚCI, UMIEJĘTNOŚCI I ZACHOWAŃ RUCHOWYCH OSOBNIKA.

DZIELIMY JE NA: - TESTY BEZ UŻYCIA APARATURY POMIAROWEJ; - POMIARY Z UŻYCIEM APARATURY BADAWCZEJ (NP.DYNAMOMETRY)

SPOSOBY OCENY I INTERPRET WYNIK POMIARU SPR FIZ.:

- TRADYCYJNE (AUTOTELICZNE): WAŻNE OSIĄGNIĘCIA RUCHOWE NP. JAK PRZESKOCZYĆ, JAK SZYBKO POBIEC ITD.

W TEJ GR WYRÓŻ: - TESTY OCENIAJĄCE GŁ UMIEJĘT RUCH

- TESTY MIERZĄCE CZYSTE CECHY MOTOR (SIŁĘ, SZYBKOŚĆ ITD.)

- HETEROTELICZNE (INSTRUMENTALNE) CEL GŁ „PROMOCJA ZDR”, POMIAR SPR MA SPEŁNIAĆ FUNKCJE MOTYW DO ROZW ZDR.

MET OCENY SPR. FIZ. (MOTOR)

KAŻDY WYBRANY SPOS POMIARU SPR. FIZ. WINIEN SPEŁNIAĆ KRYTERIA: OBIEKTYWNOŚCI, TRAFNOŚCI, RZETELNOŚCI, STANDARYZACJI I NORMALIZACJI. TAK WIĘC INSTRUMENT KONTROLI POWINIEN BYĆ SAM SPRAWDZONY I PRZEBADANY. KONTROLA SŁUŻY PRZEDE WSZYSTKIM POSTAWIENIU DIAGNOZY, ROZBUDZENIU ŚWIADOMOŚCI, ROZWIJANIU POZYT POSTAWY WOBEC CIAŁA ORAZ POWINNA UŁATWIAĆ PROJEKTOWANIE DALSZEJ PRACY.

MIERNIK ROZWOJU PSYCHOMOTOR. NIEMOWLĄT MARII ZDAŃSKIEJ I WOLAŃSKIEGO:PODSTAWA TO OBSERW ZACHOWANIA SIĘ MOTOR DZIECKA. 4 RODZAJE RUCHÓW NIEMOWLĘCIA (6 FAZ RUCHÓW GŁOWY I T; 9 FAZ ROZW W POZYCJI SIEDZACEJ; 9 FAZ W POZ STOJĄCEJ ORAZ 10 FAZ W ROZW LOKOMOCJI), OKREŚLIĆ PRZECIĘTNY WIEK WYSTĘPOWANIA TYCH RUCHÓW U CHŁOPCÓW I DZIEWCZĄT NA TEJ PODSTAWIE OCENA PKT I GRAFICZNA.

METODA OCENY SPR. MOTO. DZIECI PRZEDSZKOL H. GNIEWKOWSKIEJ: -DZIECI W WIEKU 3,5-6,5 NA PODSTAWIE: -SZYBKOŚCI BIEGU NA 20M; -DŁ SKOKU W DAL Z ROZB; -ODLEGŁ RZUTU PIŁKĄ PALANT

JAK WYŻEJ, WG SEKITY: -SIŁA: RZUT PIŁKĄ LEKARSKĄ 1KG; -MOC: SKOK W DAL Z MIEJSCA; -ZWINNOŚĆ: BIEG WAHADŁOWY 4X5M; -SZYBKOŚĆ: BIEG NA DYSTANSIE 20M

MIERNIK SPR.FIZ. MYDLARSKIEGO: -BIEG 60M ZE STARTU NISKIEGO; -SKOK WZWYŻ Z ROZBIEGU NA WPROST LUB UKOŚNEGO; -RZUT PIŁKĄ PALANT (80G) L I PR RĘKĄ ; DLA WIEKU 10-19, ZALEŻNIE OD PŁCI I ROZW FIZ

MIERNIK SPR.FIZ. TRZEŚNIOWSKIEGO: -KONTYNUACJA PRAC MYDLARSKIEGO DLA WIEKU 7-19; -BIEG 40M (WYSOKI START) LUB 60M (NISKI START) DLA UCZNIÓW POW.10,5 LAT; -SKOK WZWYŻ Z ROZBIEGU; -SKOK W DAL Z ROZB; -RZUT PIŁKĄ PALANT 80G; -RZUT GRANATEM 500G DLA UCZNIÓW POW.14,5 LAT

PUNKTACJA OD 0-100 A NORMA TO 50

TEST SPR.MOTO. DENISIUKA: -SZYBKOŚĆ (BIEGI KRÓTKIE)- 30M DLA KLASY I-III; 30M-40M DLA IV; 40-60M DLA VIVI; 60M DLA KLAS WZWYŻ (INDYWISUALNE ZE STARTU WYSOKIEGO); -ZWINNOŚĆ (BIEG Z PRZEWROTEM NA MATERACU); -SIŁA (RZUT PIŁKĄ LEKARSKĄ ZNAD GŁOWY W PRZÓD) 1KG DLA KLAS I-IV 2KG DLA V-: -MOC: WYSKOK DOSIĘŻNY LUB SKOK W DAL Z MIEJSCA; -WYTRZYM: PRZYSIADY Z WYRZ NÓG LUB BIEG 300M

TEST SPR.STUDENTÓW PILICZA: NA PODSTAWIE TESTÓW AMERYKAŃSKICH BARROWA: -SKOK W DAL Z MIEJSCA: MOC; -SIŁA: RZUT PIŁKĄ LEKARSKĄ ZNAD GŁOWY W PRZÓD (M-3KG, K-KG); -ZWINNOŚĆ: BIEG ZYGZAKIEM (KOPERTA) 5MX3M

MIĘDZYNARODOWY TEST SPR.FIZ. (ICSPFT) DLA WIEKU 6-32: -SZYBKOŚĆ: BIEG 50M; -MOC: SKOK W DAL Z MIEJSCA; -BIEG WYTRZYMAŁOŚCIOWY (600,800,1000M); -POMIAR DYNAMOMETRYCZNY SIŁY DŁONI; -PODCIĄGANIE NA DRĄŻKU LUB WYTRZYMANIE W ZWISIE NA DRĄZKU: SIŁA RĄK I BARKÓW; -BIEG WAHADŁ 4X10M Z PRZENOSZENIEM KLOCKA: ZWINNOŚĆ; -SKŁONY W PRZÓD Z LEŻENIA TYŁEM W CZASIE 30S: MM BRZUCHA; -GŁĘBOKOŚĆ SKŁON T W PRZÓD: GIBKOŚĆ

TEST SPR.FIZ. CHROMIŃSKIEGO: -BIEG KRÓTKI: A) 40M ZE STARTU WYSOKIEGO DLA 7-9 LAT; B) 60M START NISKI DLA 10 I WIĘCEJ; -RZUT PIŁKĄ LEKARSKĄ OBURĄCZ W TYŁ PONAD W TYŁ PONAD GŁOWĄ: 1KG DLA 7-8; 2KG 9; 3KG DLA 10 I POWYŻEJ; -BIEG WYTRZYMAŁOŚCIOWY: A) TRUCHT ZA LIDEREM W TEMPIE 7-8 MIN/KM DLA WIEKU 7-9 (CZAS BIEGU DO OCENY) B) 600M (K) I 1000M (M)

INDEKS SPR.FIZ. ZUCHORY:SZYBKOŚĆ: BIEG SPRINTERSKI W MIEJSCU W CIĄGU 10S Z KLAŚNIĘCIEM POD NOGĄ UNIESIONĄ (OCENA SUMY KLAŚNIĘĆ);

-SKOCZNOŚĆ: SKOK W DAL Z MIEJSCA (OCENA ODLEGŁOŚCI W STOPACH);

-SIŁA RR: ZWIS WOLNY NA DRAZKU (WYTRZYMANIE W ODPOWIEDNIEJ POZ); --GIBKOŚĆ: GŁĘBOKOŚĆ SKLONU T W PRZÓD; -WYTRZYM: CZAS BIEGU LUB DYSTANS W TEMPIE 120 KROKÓW/MIN; -SIŁA MM BRZUCHA: POPRZECZNE NOŻYCE W LEŻENIU NA PLECACH

KAŻDE ĆW. PUNKTOWANE W SKALI 1-6.

DLA OSÓB DOROSŁYCH TKKF:SIŁA: POMPKI (DLA K NA KOLANACH); -MOC: WYSKOK DOSIĘŻNY; -GIBK: GŁĘBOKOŚĆ SKŁONU W PRZÓD; -WYTRZYM: BIEG LUB MARSZ

POWSZECHNA KARTA SPR.FIZ.:OPRACOWANA PRZEZ PILICZA I DEMELA:KONTROLA CIĘŻARU CIAŁA, KONTROLA POSTAWY CIAŁA, WYBRANE WSKAŹNIKI FIZJOLOG, ZESTAW 19 PRÓB SPR.FIZ.

EUROFIT: -WYD TLENOWA (BIEG WAHADŁOWY, ERGOMETR ROWEROWY) 9 PRÓB; -SIŁA: STATYCZNA- ZACISKANIE RĘKI: 5 PRÓB; DYNAMICZNA- SKOK W DAL Z MIEJSCA 4 PRÓBY; -WYTRZYM MM: ZWIS RR UGIĘTYCH (7); MM T: Z LEŻENIA SIADY (^); -SZYBKOŚĆ: BIEG ZWINNOŚCIOWY (WAHADŁOWY 10X5M); SZYBKOŚĆ RUCHÓW KG: TAPPING- STUKANIE W KRĄŻKI; -GIBKOŚĆ: SKŁONY W SIADZIE; -RÓWNOWAGA: POSTAWA RÓWNOWAŻNA NA 1 NODZE; -POMIARY ANTROPOMETRYCZNE: WYS, MASA, OTŁUSZCZENIE (4 FAŁDY: BICEPSU, TRICEPSU, PODŁOPATKOWEGO, BOK T); -DANE: WIEK I PŁEĆ

YMCA: -WYD TLENOWA: BIEG NA 1 MILĘ (1609M); -WZGLĘDNA SZCZUPŁOŚĆ CIAŁA: POMIAR FAŁDÓW NA TRICEPSIE I ŁYDCE; -GIBK/ ZDROWY DOLNY ODCINEK KRĘG: W SIADZIE GŁĘBOKOŚĆ SKŁONU; -SIŁA MM/ WYTRZYM BRZUCHA/ ZDR DOLNY ODC.KREG: Z LEŻENIA -PÓŁSKŁONY; -RR: ZMODYFIKOWANE PODCIĄGANIE SIĘ.

PODSTAW PRZESŁANKI KONSTRUKCJI I REALIZ PROGR AKT FIZ

RÓŻNORODNOŚĆ POTRZEB I OGRANICZENIA W STANOWIENIU CELÓW KSZTAŁTOWANIA SPR FIZ

WSPÓŁCZESNA TEORIA WF ORAZ TEORIA REKREACJI FIZ WPROW NOWE UJĘCIE STRUKTURY ORAZ NOWE SPOJRZENIE NA CELE I ZAS KSZTAŁCENIA POSZCZEGÓLNYCH ELEM SPR FIZ.

ELEMENTY SPR I ICH TR MOGĄ BYĆ WPROST UKIERUNKOWANE NA ZDROWIE (HRF) I ROZW OKREŚ OSIĄGNIĘĆ MOTOR (PERFORMANCE-RELATED FITNESS). OCZYWIŚCIE, TRZEBA ZDAWAĆ SOBIE SPRAWĘ Z UMOWNOŚCI TEGO PODZIAŁU. W PRAKTYCE BOWIEM, KSZTAŁT DOKŁADNIE TEN SAM ELEMENT SPR, MOŻEMY AKCENT ALBO POTRZEBĘ POPRAWY FUNKCJI USTROJU I PROFILAKTYKI ZDR, ALBO TEŻ NASTAWIĆ SIĘ NA OSIĄGNIĘCIA SPORTOWE I RYWALIZACJĘ Z INNYMI.

CHOCIAŻ ZAGADNIENIEM KSZTAŁTOW WYMIENIONYCH ELEMENTÓW SPR FIZ ZAJMUJE SIĘ W JAKIEJŚ MIERZE RÓWNIEŻ TEORIA I PRAKTYKA SPORTU WYCZYNO, TO CZYNI TO W WIELU MOMENTACH W ODNIESIENIU DO ZGOŁA INNYCH ASPEKTÓW I ZAD. SPORTOWY WYCZYN PRZESYCONY JEST PRZEDE WSZYSTKIM IDEĄ RYWALIZACJI I SPECJALIZACJI RUCHOWEJ, A W PROCESIE WYCHOWANIA I KSZTAŁCENIA FIZ ODWOŁ SIĘ DO WSZECHSTR DZIAŁ. O ILE W SPORCIE ZAWSZE CELEM NADRZĘDNYM BĘDZIE SPORTOWE MISTRZOSTWO W OKREŚL DYSCYPLINIE, TO TU STAWIAMY ZA CEL ROZWIJ ZDR, PRZYGOTOWANIA CZŁ DO ŻYCIA I ODCZUWANIA PEŁNEJ SATYSF W DZIAŁANIU, W SPORCIE ZAWODNICZYM - TYP I FORMA RUCHOWEGO DZIAŁANIA, POKONYWANY CIĘŻAR, INTENS WYSIŁKU I PRZYGOTOWANIE DO SUKCESU W RYWALIZACJI Z INNYMI OKREŚLAJĄ SPOSÓB POSTĘPOWANIA; ZAŚ WF I REKREACJA MUSZĄ SIĘ LICZYĆ PRZEDE WSZYSTKIM Z TROSKĄ O ZDR, SPR FIZ I WYDOL USTR ORAZ TYMI POTRZEBAMI, JAKIE STAWIA PRZED CZŁZDR STYL ŻYCIA.

ANALIZA PIŚMIENNICTWA TRAKTUJĄCEGO O POWIĄZANIACH NIEKTÓRYCH PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ WSKAZUJE, ŻE NAGROMADZONO TU SZCZEGÓLNIE WIELE SPRZECZNYCH ZE SOBĄ, NIEKIEDY WRĘCZ ZASKAKUJĄCYCH, INFORMACJI I WNIOSKÓW. ISTNIEJE WIELE ZŁOŻONYCH PRZYCZYN TAKIEGO STANU RZECZY. NA NIEKT SPOŚRÓD NICH POKRÓTCE ZWRÓCIMY UWAGĘ: (1) PRZEDSTAWIAJĄC DANE Z BADAŃ NAUKOWYCH, STOSUJE SIĘ ROŻNE SPOSOBY OCENY ZALEŻNOŚCI MIĘDZY ZDOLNOŚCIAMI MOTORYCZNYMI, NP. PARAMETRYCZNE I NIEPARAMET , (2) DO OCENY MOŻLIWOŚCI FIZ OSOBNIKA UŻYWA SIĘ ODMIENNYCH TYPÓW WSKAŹNIKÓW-JEDNE CHARAKTERYZUJĄ MOŻLIWOŚCI ABSOLUTNE, INNE WZGLĘDNE, (3) MIERZY SIĘ TĘ SAMĄ WŁAŚCIWOŚĆ RAZ W UKŁ ZEWN (NP. SILĘ PRZEZ PODNIESIONY CIĘŻAR SZTANGI), A INNYM ZNÓW RAZEM W UKŁ WEWNĘTRZNYM (NP. LICZBĘ UGIĘĆ KG W ZWISIE), (4) POMIARU POSZCZEG TYPÓW MOŻLIWOŚCI FIZ OSOBNIKA DOKONUJE SIĘ CZĘSTO W ZUPEŁNIE RÓŻNYCH AKTACH RUCH, ANGAŻUJĄC ODMIENNE GRUPY MM.

W PIŚMIENNICTWIE, OMAWIAJĄC PROCES TRENINGU PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW SPRAWNOŚCI, WIELOKROTNIE PODKREŚLA SIĘ FAKT, ŻE NIE MA MOŻLIWOŚCI JAKIEGOKOLWIEK IZOLOWANEGO CZY JEDNOKIERUNKOWEGO ODDZIAŁ. W ISTOCIE MÓWIMY, ŻE ĆW MA CHAR SZYBKOŚ (ANAEROBOWY), BO ZDOLNOŚCI TE ZDAJĄ SIĘ WYSTĘPOWAĆ W SPOSÓB NAJBARDZIEJ REPREZENTAT; NAZYWAMY JAKIEŚ ĆW SIŁOWYMI, BOWIEM UZNAJEMY, ŻE SIŁA W NICH DOMINUJE NAD INNYMI ELEMENT SPR ITD. KAŻDE ZATEM ĆW RUCH JEST PRZESYCONE ODPOWIED POZIOMEM SZYBK, SIŁY, WYTRZYMAŁ CZY TEZ ZDOLN KOORDYNAC. NADTO NALEŻY PRZYJĄĆ, ŻE WYNIKI WSZELKICH POWIĄZAŃ MIĘDZY FIZ MOŻLIWOŚCIAMI OSOBNIKA MAJĄ LOGICZNE UZASADNIENIE WÓWCZAS, JEŚLI INTERPRETUJE SIEJE W KONTEKŚCIE OKREŚ, SZEROKO ROZUMIANYCH WAR I KRYTERIÓW POMIAROWYCH. REZULTATY PRAC PROWADZONYCH NA GR WYSOKO KWALIFIKOWANYCH ZAWOD, RZADKO TYLKO ZNAJDUJĄ PEŁNE POTWIERDZ W WYPADKU ICH ODNIESIENIA DO GRUP OSOBNIKÓW NIEWYSELEKCJONOW. POWAŻNE NIEBEZPIECZEŃSTWO KRYJE SIĘ W BEZKRYTYCZNYM PRZENOSZENIU STYLU POSTĘPOWANIA I METOD TR Z OBSZARU SPORTOWEGO WYCZYNU W OBRĘB NP. SZKOLNEGO WF CZY REKREACJI FIZ.

ANAEROBOWY I AEROBOWY SYSTEM DOSTARCZ ENERGI JAKO POD KLASYFIK TYPÓW WYS FIZ WYK JAKIEGOKOLWIEK ĆW I FIZ PRACY WIĄŻE SIĘ Z POTRZEBĄ DOSTAR NIEZB ENERGII. WYRÓŻ SIĘ DWA PODST SYS DOSTARCZ ENERGII: (1) ANAEROB, (2) AEROB. 1- JEST ZWIĄZ Z DOSTARCZ ZNACZNEJ ENERGII W KRÓTK CZASIE, NP. BIEGU NA 100 M. W PIERWSZEJ FAZIE, ALAKTALNEJ (BEZMLECZANOWEJ) DO RESYNTEZY ATP SĄ WYKORZYS MM ZASOBY FOSFOKREAT. W DRUGIEJ FAZIE, LAKTALNEJ (MLECZANOWEJ), ENERGIA JEST UZYSKIW W PROCESIE GLIKOLIZY. MOŻE BYĆ PODSTAW ŹRÓDŁEM ENERGII DO PRACY O WYSOKIEJ INTENSYW PRZEZ CZAS DO 90 SEK [WUEST, BUCHER 1991]. 2- DOST ENERGII DO WYK ZAD O MNIEJSZYM WYSIŁKU, ALE WYK PRZEZ DŁUŻSZY CZAS. PRZYJMUJE SIĘ, ŻE TEGO TYPU WYSIŁKI >4 MIN. SYS KOMBINOWANY- DOTAKT NA ŚR DYSTANS LUB PRZERYW AKT FIZ 90S-4MIN

POJĘCIE "ZALEŻNOŚCI PARAMETRYCZNE I NIEPARAMETRYCZNE" WPROWADZAJĄ W SWOJEJPRACY ZACIORSKI, KULIK, SMIRNOW (1970). I TAK W JEDNYM WYPADKU SIŁA MOŻE BYĆ "ZADAWANA" WARUNKAMI EKSPERYMENTU (NP. L, 2,3„ 8 KG) I WTEDY SIŁA DOMINUJE PARAMETRYCZNIE NAD PRĘDKOŚCIĄ. W INNYM WYPADKU WARTOŚĆ PARAMETRU MOŻE BYF Z GÓRY USTALONA (NP. 6 KG) I TAKI ZWIĄZEK NAZYWA SIĘ NIEPARAMETRYCZNYM.

W TYPOWYCH WYSIŁKACH AEROBOWYCH ZŁOŻONE METABOLICZNE PRZEMIANY ZACHODZĄCE »KOM PRACUJĄCYCH MM SĄ REALIZOWANE PRZY PEŁNYM POKRYCIU ZAPOTRZEBOWANIA NA TLEŃ (TAB. 18).

MET ODDZIAŁYWANIA WYSIŁKIEM FIZ W PROC KSZTAŁTOW I DOSKONAL POSZCZ ELEMENTÓW SPR FIZ SĄ WYKORZYST RÓŻN METODY ODDZIAŁ WYS FIZ, W SPORCIE ZWANE MET REALIZACJI OBCIĄŻEŃ TR

PODST METY REALIZACJI OBCIĄŻEŃ TR (WG RACZEK 1986).

- MET CIĄGŁE. PODSTAWOWĄ CECHĄ TYCH MET JEST BRAK PRZERW ODPOCZYNK. WYST TU RÓWNOCZEŚNIE DUŻY ZAKRES PRACY PODEJMOWANEJ W WAR RÓWNOW TLENOWEJ. MET CIĄGŁE SĄ BARDZO SKUT W ZWIĘKSZANIU TLEN ZDOLN USTR ORAZ W POPR OGÓLNEJ ODPORN NA WYS. DŁGOTR WYS ZMUSZA DO MAX EKONOMIKI PRACY MM I PROWADZI DO JEDNOCZES DOSKONAL TECH RUCHU. WYRÓŻNIA SIĘ: -MET CIĄGŁA JEDNOSTAJ- CECH SIĘ DŁUGOTR PRACĄ WYK ZE WZGLĘDNIE RÓWNOMIERNĄ INTENSYWN. -MET CIĄGŁA ZMIENNA CHARAKTERYZ SIĘ, STAŁYM WYSIŁKIEM, ALE INTENSYWNOŚĆ ULEGA TU ŚCIŚLE ZAPLANOWANYM LUB W ZALEŻNOŚCI OD POTRZEB DOSTOSOWANIA SIĘ DO RÓŻNYCH CZYNNIKÓW ZEWN SZEREGU NIEPLANOWANYM ZMIANOM.

GRUPĘ MET CIĄGŁYCH UZNAJE SIĘ ZA PRZYDATNĄ RÓWNIEŻ W KSZTAŁCENIU SPR U DZIECI I MŁODZIEŻY [RACZEK 1986]. ROZ MECHANIZMÓW ENERGET, WYZWALANYCH W CZASIE WYSIŁKÓW CIĄGŁYCH (WYS GŁ TLENOWYCH), JEST TU BARDZO KORZYSTNY I ADEKWATNY DLA STYMULACJI MŁODEGO UST. ZNACZNIE OSTROŻNIEJ TRZEBA POSTĘPOWAĆ W WYPADKU ROZWIJANIA TĄ MET ZDOLN AEROBOWYCH U OSÓB W WIEKU ŚREDNIM I STARSZYM. OBOWIĄZUJE OSTROŻNOŚĆ W POSTĘPOW, UMIARKOW WYSIŁEK I STAŁA OBSERW ĆW. W PRAKTYCE REKREACJI FIZ STOS TU MARSZE, JAZDA NA ROWERZE. BIEG CIĄGŁY, NAWET STOS BARDZO UMIARKOW, MOŻE STANOWIĆ JUŻ ZBYT RYZYKOWNY ŚRODEK TR.

- MET PRZERYWANE. ZNAMIENNĄ CECHĄ SĄ PLANOWE, POWTARZANE ZMIANY OBCIĄŻENIA I WYPOCZ. MET INTERWAŁOWA CHARAKTERYZ SIĘ Z GÓRY ZAŁOŻONYM POJAW SIĘ ZAPROGRAMOW OBCIĄŻENIA I NIEPEŁNEGO ODPOCZYNKU. ŚCIŚLE OKREŚLONE POZOSTAJĄ: INTENSYW I CZAS TRW BODŹCA ORAZ DŁ PRZERW ODPOCZYNKOWYCH. ISTOTĄ MET JEST TO, ŻE KOLEJNY WYS JEST ZAWSZE PODEJMOW PRZY NIEZLIKWIDOWANYM ZMĘCZENIU PO UPRZEDNIM OBCIĄŻENIU. W SPORCIE WYCZYNOWYM NA OGÓL ZAKŁADA SIĘ, ŻE WYS WINIEN DOPROW HR DO OK. 180 UDERZ/MIN. W CZASIE OWEJ SKRÓC PRZERWY ZACH SZCZEGÓL ISTOTNE PRZEMIANY O CHARAKTERZE ADAPTACYJNYM ORAZ O DUŻYM ZNACZENIU BODŹCOWYM. CZAS TRWANIA PRZERWY STOS OK. 1/3 PEŁNEJ PRZERWY ODPOCZYNKOWEJ (TZW. PRZERWA KORZYSTNA), CO ZWYKLE ZBIEGA SIĘ Z MOMENTEM POWROTU HR DO 120-130 UDERZEŃ/MIN. PO TYM OKRESIE NIEPEŁNEGO ODPOCZYNKU NASTĘPUJE KOLEJNE OBCIĄŻENIE WYSIŁKIEM. LICZBA POWT KOLEJNO PO SOBIE NASTĘPUJĄCYCH FAZ AKTYWN WYS I WYPOCZYNKU JEST PRZEDE WSZYSTKIM ZALEŻNA OD CZASU TRWANIA POJEDYNCZEGO OBCIĄŻENIA I JEGO INTENSYWNOŚCI. INTERWAŁOWA MET ODDZIAŁYWANIA WYS FIZ WYST W DWU WARIANTACH: EKSTENSYWNYM I INTENSYWNYM. MOŻNA SPODZIEWAĆ SIĘ TU ZNACZNYCH EFEKTÓW PRACY, ALE WYS JEST TUTAJ WYJ ZNACZNY I ZALICZA SIĘ JE DO OSTRO BODŹCOWYCH. JEDYNIE MET INTERWAŁOWA EKSTENSYWNA JEST GODNA POLECENIA DLA MŁODZIEŻY I OSÓB NIETRENUJĄ-CYCH O DOBREJ KONDYCJI FIZ, A I TO RACZEJ Z UMIAREM, PO PEWNYM OKRESIE PRZYGOTOWANIA. MET TA CECHUJE SIĘ OBCIĄŻ UMIARKOW O ŚR MOCY, KRÓT CZASEM WYPOCZ I DUŻĄ LICZBĄ POWTÓRZEŃ. WZROST HR NIE PRZEKRACZA 180 UDERZEŃ/MIN. STOS W SPORCIE WYCZYNOWYM, GDZIE DOSTRZEGA SIĘ JEJ SZCZEG ZALETY W WYPADKU KSZTAŁTOW WYTRZYMAŁ OGÓLNEJ I UKIERUNK WYTRZYMAŁ SIŁOWEJ [RACZEK 1986, SOZAŃSKI, RED. 1994]. OBSERW KORZYSTNY WPŁ NA REG UKŁ KRĄŻ I EKONOMIZACJĘ PROCESÓW METABOLICZNYCH. MET INTERWALOWA INTENSYWNA JEST OPARTA NA WYSIŁKACH O WYJĄTK WYSOKIEJ INTENSYW. WYSIŁEK POWODUJE WZROST HR PONAD 180 . JEST ONA STOS WYŁĄCZ W TR ŚCIŚLE SPOR DLA ROZW TZW. WYTRZYMAŁOŚCI SZYBKOŚ ORAZ TEMPOWEJ.

MET POWTÓRZEN. WYS MAJĄ BARDZO INTENSYWNY CHARAK I SĄ POWT PO POWRÓT ORG DO NIEMAL CAŁKOWIT RÓWNOWAGI, A WIĘC PRZERWA MUSI BYĆ DOSTATECZNIE DŁUGA. ZASADĄ JEST, ŻE NASTĘPNY WYSIŁEK POWINIEN NAST GDY HR OBNIŻY SIĘ DO OK. 100 LUB W ZALEŻNOŚCI OD OSOBNIKA NAWET ZNACZNIE PONIŻEJ. WYSIŁKI MAJĄ CHAR MAX LUB SUBMX, CO POWOD DUŻE ZADŁUŻENIE TLENOWE. STĄD I PRZERWA JEST NIE TYLKO DŁ, ALE I MA ONA Z REGUŁY BIERNY CHARAKTER. W SPORCIE MET TA JEST WYKORZYS JAKO PODSTAW W WYPADKU KSZTAŁC SIŁY MAX, SZYBK ORAZ WYTRZYMAŁOŚCI SZYBKOŚ. RÓWNOCZEŚNIE OBSERW SIĘ KORZ WPŁ NA EKONOMIZACJĘ PROCESÓW METABOL, WZROST ZDOLN BEZTLEN I ROZROST MM. DŁ CZAS PRZERW ODPOCZYNKOW I STOSUNKOWO WIELOSTR ODDZIAŁYWANIE POWOD, ŻE MOŻE BYĆ UZNAWANA W PROCESACH WYCH FIZ ORAZ REKREACJI ZA BARDZO UŻYTECZNĄ W KSZTAŁTOW WIĘKSZ ELEMENTÓW SPR FIZ.

ZAS W REALIZACJI PROGRAMU TRENINGU

- ZAS SPECYFICZNOŚCI TR. WSKAZUJE, ONA ŻE FIZJOLOG I METABOL ODP ORAZ ADAPTACJA DO ĆW TR SĄ SPECYFICZNE ORAZ ZALEŻNE OD TYPU ĆW I ZAANGAŻOW GR MM. ZUPEŁNIE INNE WYMAGANIA MUSI SPEŁNIALI AKT FIZ, JEŚLI MA BYĆ EFEKTYWNA W ROZWOJU WYDOLN AEROBOWEJ, GIBK CIAŁA LUB SIŁY MM.

- ZAS ZWIĘKSZ OBCIĄŻENIA. POPRAWA POSZCZEGÓLNYCH KOMPONENTÓW SPR FIZ WYMAGA, ABY FIZJOLOG SYST USTR BYŁ PODDANY TAKIEMU OBCIĄŻ, DO KT DANY ĆW NIE JEST PRZYZWYCZAJ. ZWIĘKSZ OBCIĄŻ MOŻE BYĆ OSIĄGNIĘTE PRZEZ PRZYROST CZĘSTOŚCI, INTENSYWNOŚCI LUB CZASU TRW ĆW. GRUPY MM MOGĄ BYĆ EFEKTYWNIE OBCIĄŻANE PRZEZ WZROST LICZBY POWT, SERII, CIĘŻARU.

- ZAS PROGRESJI W TR. PROGRAM ZAJĘĆ WINIEN PROWADZIĆ DO STOPNIOWEGO PRZYROSTU OBJĘ I OBCIĄŻ TR. KAŻDA PROGRESJA POWINNA BYĆ STOPNIOWA, PONIEWAŻ DĄŻENIE DO UZYSKANIA ZBYT WIELE W KRÓTKIM CZASIE MOŻE PROWADZIĆ DO KONTUZJI UKŁ MM I SZKIELET ORAZ WYCOF SIĘ ĆW Z DALSZEGO TR.

- ZAS UWZGLĘDNIENIA POCZĄTKOWEGO POZIOMU. JEDNOSTKA Z NISKIM POCZĄTK POZIOMEM SPR FIZ BĘDZIE OSIĄGAŁA WIĘKSZY RELATYWNY (%) POSTĘP I SZYBSZE TEMPO POPRAWY W PORÓWNANIU Z OSOBAMI Z PRZECIĘTNYM I WYŻSZYM POZIOMEM WYJŚ. NP. PODCZAS PIERWSZYCH MIESIĘCY TR SIŁOWEGO (Z OPOREM), JEDNOSTKA O SŁABYM POZIOMIE ROZWOJU SIŁY MM MOŻE POPRAWIĆ SWÓJ POZIOM NAWET O 20% LUB WIĘCEJ, GDY DOBRZE WYTRENOW SPORTOWIEC POPRAWI SIĘ W TYM SAMYM CZASIE TYLKO O 1% LUB MNIEJ.

- ZAS INDYWIDUALNEGO ZRÓŻNICOWANIA. INDYWIDUALNA REAKCJA NA TR JEST BARDZO RÓŻNA I ZALEŻY OD TAKICH CZYNN, JAK: WIEK, POCZĄTKOWY POZIOM SPR FIZ I STAN ZDR. PROGR TR PRZEDE WSZY WINIEN UWZGL SPECYFICZNE POTRZEBY, ZAINTERES, ZDOLN ĆW.

- ZAS ZMNIEJSZANIA SIĘ EFEKTÓW. KAŻDA OSOBA POSIADA GENET WYZNACZ PUŁAP, KT STANOWI GRANICĘ MOŻLIW POPRAWY W EFEKCIE TR. KIEDY OSOBNIK ZBLIŻA SIĘ DO TEGO GENETYCZNEGO PUŁAPU, TEMPO POPRAWY SPR FIZ MALEJE, A W KOŃCU NAWET, MIMO TR, POZIOM SIĘ OBNIŻA.

- ZAS ODWRACALNOŚCI ZMIAN. POZYT FIZJOLOG EFEKTY I KORZYŚCI DLA ZDR WYNIKAJĄCE Z PODEJMOWANIA AKT FIZ I ĆW SĄ ODWRACALNE (TJ. COFAJĄ SIĘ). KIEDY JEDNOSTKA ZAPRZESTAJE TR (ANG. DETRAINING), EFEKTY SPR SZYBKO MALEJĄ, A W CIĄGU KILKU MIESIĘCY TRACI SIĘ WIĘKSZOŚĆ WCZEŚNIEJSZYCH POZYT ZMIAN TR.

GŁ ELEM W KONSTRUKCJI PROGR TR CHOCIAŻ WSKAZANIA DO TR POWINNY BYĆ ZAWSZE DOSTOS DO INDYWID POTRZEB I MOŻLIW, WYRÓŻNIA SIĘ PEWNE WSPÓLNE ELEMENTY. TE PODSTAWOWE ELEMENTY OBEJMUJĄ: (I) FORMĘ ĆW, (2) INTENS, (3) CZAS TRWANIA, (4) CZĘSTOT TR, (5) PROGRESJĘ ĆW.

- FORMA ĆW. PEWNE FORMY ĆW SĄ LEPIEJ DOSTOS DO ROZW OKREŚL KOMPONENTU SPR FIZ, NIŻ INNE (TAB. 19). JEŻELI CELEM SĄ ZMIANY W ZAKRESIE SKŁADU CIAŁA, GĘSTOŚCI KOŚCI I POZIOMU STRESU, TO WIELU EKSPERTÓW ZALECA STOSOWANIE ZRÓŻNICOWANYCH FORM ĆW. NP DLA POPRAWY SKŁADU CIAŁA SKUTECZNE BĘDZIE POŁĄCZENIE ĆW AEROBOWYCH REDUK NADMIAR TŁ ORAZ ĆW Z OPOREM (SIŁOWYCH), WZMACNIAJ MM I BUDOWĘ KOŚCI. DLA REDUKCJI ZBĘDNEGO NAPIĘCIA NERWOWO-MM I OBNIŻ POZIOMU STRESU NIEKT EKSPERCI ZALEC KONCENTRACJĘ NA JAKIEJŚ SPECYFICZ GR MM, ABY WYWOŁ STAN RELAKSACJI (TZW. TECHNIKA PROGRESYWNEJ RELAKSACJI LUB NP. ĆW TAI CHI).

- INTENSYWNOŚĆ. SPECYFIKA ZMIAN FIZJOLOG I METABOL W USTR JEST ZALEŻNA OD INTENSYWN ĆW, A TA OD: CELU, WIEKU, ZDOLN, PREFERENCJI I POZIOMU SPR FIZ. KONIECZNY JEST ODPOWIEDNI POZIOM WYS, ALE NIE MOŻNA PRZEKROCZYĆ PROGU WYTRZYM UKŁ SERCOWO-ODDECHOWEGO I MM-SZKIELE-TOWEGO (ACSM 1995).

» CZAS TRWANIA WYS JEST ODWROT SKORELOWANY Z JEGO INTENSYW. WYSOKA INTENSY ĆW ZAWSZE WYWOŁ KONIECZNOŚĆ WCZEŚNIEJSZEGO JEGO ZAPRZESTANIA. JEŻELI ĆW DOBRZE ADAPTUJE SIĘ DO WYS, CZAS TRW TR MOŻNA CO 2-3 TYGODNIE STOPNIOWO WYDŁUŻ. DLA STARSZYCH ORAZ DLA MNIEJ SPR ZALECA SIĘ RACZEJ PRZEDŁUŻ CZASU TR NIŻ WZROST INTENS. WIĘKSZOŚĆ ĆW W OGÓLE NIE POWINNA PODCZAS JEDNOSTKI TR ĆW DŁUŻEJ NIŻ 60 MINUT (ACSM 1995). ZBYT WYDŁUŻ CZAS ĆW ZWIELOKROTNIA NIEBEZPIECZEŃSTWO KONTUZJI LUB W PROSTEJ LINII PROWADZI DO PRZEMĘCZ I WYCZERP SIŁ. "LEPIEJ WOLNIEJ".

- CZĘSTOT TR. ODNOSI SIĘ TU DO LICZBY ZAJĘĆ TR W JEDNYM TYGODNIU. BADANIA NAUK WSKAZUJĄ, ŻE TR W NAPRZEMIENNE 3 DNI W TYGODNIU JEST Z REGUŁY WYSTARCZAJ DLA POPRAWY RÓŻNYCH KOMPONENTÓW SPR FIZ. CZĘSTOT ZALEŻY OD INTENSYW I CZASU TRWANIA ORAZ CELÓW I MOŻLIW OSOBY. DLA POPRAWY POZIOMU ZDR ZALECA SIĘ RÓWNIEŻ UMIARKOWANY TR PODEJMOWANY CODZIENNIE. WÓWCZAS KONIECZNA JEST ZMIANATYPU TR (NP. AEROBOWY, SIŁOWY, ĆW GIBKOŚCIOWE) ORAZ FORMY ĆW (NP. MARSZE, JAZDA NA ROWERZE, PODNOSZ CIĘŻARÓW). TAKI UROZMAICONY TR ZMNIEJSZA RYZYKO KONTUZJI.

- PROGRESJA ĆWICZEŃ. SYSTEMAT TR WYW PRZYSTOSOWAWCZE ZMIANY FIZJOLOG I METABOL. DLA POPRAWY POZIOMU SPR UKŁ KRĄŻE-NIOWO-ODDECHOWEGO ORAZ MM-SZKIELETOWEGO JEST KONIECZNE PROGRESYWNE ZWIĘKSZ OBCIĄŻ PRZEZ STOPNIOWY PRZYROST CZĘSTOTL, INTENSYW I CZASU TRWANIA ĆW. RÓWNOLEGŁE, NAWET NIEWIELKIE PRZEKROCZENIE GRANICZNEJ WART KTÓREGOKOLWIEK Z TYCH ELEMENTÓW NARAŻA NA KONTUZJE.

STRUKTURA JEDNOST TR WIELOKROTNIE WYKAZYWANO, ŻE PODSTAW PODZIAŁ JEDNOSTKI TR TO: (1) ROZGRZEWKA, (2) CZ GŁ TR, (3) CZ KOŃCOWA - USPOKAJAJĄCA (RYĆ. 58).

- ROZGRZEWKA. CELEM TEJ PIERWSZEJ, WPROW CZ TR, JEST STOPNIOWE WDROŻ DO TR. CHODZI TUTAJ O WYTW STANU GOTOWOŚCI FUNKCJON I STOS POBUDZ WSZYSTKICH UKŁ. ZWYKLE 5-10 MINUT. WIELE ZALEŻY OD STOPNIA PRZYGOT ĆW ORAZ CHARAKTERU PÓŹNIEJSZEGO WYS. DOBRZE PROWADZONA ROZGRZEWKA M.IN. PROWADZI DO OPTYMAL POBUDZ UKŁ NERW, SKRACA CZAS REAKCJI, PRZYGOTOWUJE STAWY I WIĄZ, WZMAGA REAKCJĘ BIOCHEM W MM, POPRAWIA KURCZLIWOŚĆ I MOC MM, ZWIĘK UWALNIACZE TLENU Z MIOGLOBINY, POPRAWIA MOTYWDO ĆW .

- CZ GŁÓWNA TR. JEST TO PODSTAW CZĘŚĆ TR O NAJB ZRÓŻNICOW CHARAKTERZE. PROWADZĄCY ZAJĘCIA MUSI KIEROWAĆ SIĘ WSZYSTKIMI ZASAD, WYNIKAJĄCYMI Z PRAKSEOLOGICZNYCH PRAW RACJONAL POSTĘP. NALEŻY WIĘC PRECYZ OKREŚLIĆ CEL POSTĘPOWANIA, UWZGLĘDNIĆ OSOBNICZE(WIEK, PIĘĆ, STAN ZDR, DOŚWIA I POZIOM SPR) ORAZ POZAOSOBNICZE (WARUNKI TR, POGODA, URZĄDZENIA) UWARUNKOWANIA, A W KOŃCU DOBRAĆ NAJSKUT ŚRODKI I MET (TYP TR, INTENS, OBCIĄŻENIE, CZAS TRW ITP.).

- CZĘŚĆ KOŃCOWA - USPOKAJAJ. CZĘSTO LEKCEWAŻONA. STOPNIOWE USPOKOJ CAŁEGO USTR PRZEZ CORAZ NIŻSZĄ INTENSYW ĆW I RELAKSACJĘ PSYCH. TAKI STOPNIOWY AKTYWNY WYPOCZ UŁATWIA ELIMIN SPALONYCH PRODUK PRZEM ENERGII (W TYM KW MLEK) DZIĘKI TYM ĆW ZNACZNIE SZYBCIEJ DOCHODZI DO REGENERACJI SIŁ, USTĘPUJE ZMĘCZ I BÓLE MM. POD KONIEC TEJ CZĘŚCI PROWADZI SIĘ ŁAGODNE ĆW ROZCIĄGAJĄCE, ANGAŻUJĄC PRZEDE WSZYSTKIM TE MM, ŚCIĘGNA I STAWY, KT BYŁY NAJBARDZIEJ AKTYWNE W CZ GŁ TR.

PROWADZENIE PROGRAMU AKT FIZ PODST PROBLEMEM, PRZED KT STAJE PROWADZĄCY PROGRAM, JEST PRZEKONANIE DO ĆW DANEJ OSOBY CZY CAŁEJ GRUPY, A DALEJ TAKIE POSTĘPOWANIE, ABY AKT FIZ UZNANO ZA TRWAŁY ELEMENT STYLU ŻYCIA. W POLSCE TYLKO OK. 6% [STAROSTA 1995] POPULACJI OSÓB DOROSŁYCH PODEJMUJE ZADOWALAJĄCĄ AKT FIZ A OK. 40% PRAKTYCZNIE NIE PODEJMUJE JEJ W OGÓLE. WIELE OSÓB NAWET WIELOKROTNIE PRÓBUJE ROZPOCZĄĆ STAŁĄ AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ, ALE SZYBKO Z NIEJ REZYGNUJE. WŚRÓD CZYNNIKÓW, KTÓRE OKREŚLAJĄ UCZESTNICTWO W ĆW, WYMIENIA SIĘ: (A) BIOLOG, (B) PSYCHOLOGICZNE, (C) SPOŁ, (D) BEHAWIORALNE I (E) ŚRODOWISKOWE.

CZYNN WPŁ NA UCZESTNICTWO W AF A. CZYNN BIOLOG: WZGLĘDNE OTŁUSZCZENIE CIAŁA, NADMIERNA MASA.

B. CZYNN PSYCHOLOGICZNE: MOTYW DO ĆW, WIARA W SKUTECZNOŚĆ, OSIĄGALNOŚĆ CELÓW, LĘKI, NIEPOKOJE, INTROWERSJA.

C. CZYNNIKI SPOŁ: WSPARCIE RODZINY, • PROBLEMY W RODZINIE,

• KONFLIKTY Z PRACĄ,• ZAROBKI I POZIOM WYKSZTAŁCENIA.

D. CZYNN BEHAWIORALNE

• PALENIE,• CZAS WOLNY,• POZIOM ZAUFANIA.

E. CZYNN ŚRODOWISKOWE REALIZACJI PROGRAMU

• WSPARCIE SPOŁECZNE (GRUPA LUB INDYWIDUALNIE),• LOKALIZACJA I ODPOWIEDNIE WYPOSAŻENIE,• PROWADZĄCY I NADZORUJ,•POCZĄTK INTENSYWNOŚĆ ĆW, • RÓŻNORODNOŚĆ FORM ĆW, • KOSZTY FINANSOWE [WG HEYWARD 1997].

MARTIN I DUBBERT [1985] W NASTĘPUJĄCY SPOSÓB SYSTEMATYZUJĄ TE ELEMENTY, KTÓRE POWODUJĄ, ŻE OSOBA WYJĄTKOWO ŁATWO MOŻE REZYGNOWAĆ Z SYSTEMATYCZNEJ AKT FIZ:

ELEMENTY SPRZYJAJ REZYGNACJI Z AF

• NADWAGA,• NISKA MOTYW,• OBAWA PRZED ĆW,• BRAK WSPARCIA ZE STR WSPÓŁMAŁŻONKA,• NIESTOSOWNE WYPOSAŻENIE W URZĄDZENIA,• ZBYT WYSOKA INTENS ĆW,• BRAK SPOŁECZNEGO WSPARCIA W CZASIE I PO ĆW.

NIEZBĘDNE JEST WSPÓLNE OMÓWIENIE Z ĆW CELÓW TR, DOSTARCZ SPOŁECZ WSPARCIA ORAZ DOSTOS POZIOMU INTENSYWN ĆW. DOBREJ MOTYWACJI DO ĆW BĘDZIE SŁUŻYĆ TR, KT DAJE RADOŚĆ I ZADOWOLENIE. NA PRZYKŁAD W TR AEROBOWYM ZNACZNIE WIĘCEJ SATYSFAKCJI MOŻE ĆW PRZYNOSIĆ NARCIARSTWO BIEGOWE CZY PŁYWANIE NIŻ JOGGING. WAR SYSTEMAT JEST RÓWNIEŻ USTALENIE TERMINU ĆW W TYGODNIU ORAZ STAŁE MIEJSCE ĆW. PODSTAWOWYM ELEMENTEM DLA WYZWOLENIA TRWAŁEJ MOTYW DO ĆW JEST NALEŻYTE PEŁNIENIE ROLI POZYTYWNEGO LIDERA I DORADCY.

WARTO W TYM MIEJSCU PRZYTOCZYĆ USTALENIA MIĘDZYNARODOWEGO SPOTKANIA POŚWIECONEGO PROMOCJI ZDR WŚRÓD DOROSŁYCH, KT ODBYŁO SIĘ W 1996 R. W TAMPERE [CYL. WG DRABIK 1997], DOTYCZ NAJKORZYST WAR PODEJMOWANIA AKT FIZ:

ELEMENTY KORZYSTNE DLA PODEJMOWANIA AF : -DOSTRZEGANE SĄ KONKRETNE KORZYŚCI/ -JEST ONA PRZYJEMNA/ -DAJE POCZUCIE KOMPETENCJI RUCHOWEJ W DANEJ AKT FIZ/ -JEST ZAPEWNIONE BEZPIECZ/- JEST ŁATWY DOSTĘP/ -MOŻNA BEZ TRUDNOŚCI UMIEŚCIĆ JĄ W ROZKŁADZIE DNIA/ -NEGAT KONSEKWENCJE (JAK STRATA CZASU) SĄ MINIM/ -UŚWIADOMIONA JEST POTRZEBA UROZMAICENIA WIELOGODZIN NA CO DZIEŃ SIEDZĄCEGO TRYBU ŻYCIA AKT BARDZIEJ INTENSYWNĄ/ - PROGRAM JEST KONSULTOWANY Z ĆW/ -LEKARZ RÓWNIEŻ JĄ ZALECI.

PROWADZĄCY PROCES WYCH FIZ CZY REKREACJI MUSI DOBRZE ZDAWAĆ SOBIE SPRAWĘ Z PODSTAWOWYCH ZAS OKREŚ POZIOMU SPR FIZ I DOBRZE ZNAĆ WSKAZANIA DOT JEJ KSZTAŁCENIA (TR). NALEŻY PRZY TYM UWZG WIEDZĘ WYNIKAJĄCĄ Z BAD NAUK I ZEBRANYCH DOŚW ORAZ POTRZEBY ZAINTERESOW TR ĆW. TYLKO TAKIE PRZYGOTOWANIE DAJE SZANSĘ NA EFEKTYWNE I BEZPIECZ POSTĘP

PROWADZĄCY PROCES TR POWINIEN UWZGL NASTĘP ELEMENTY:

NIEZBĘDNE ELEMENTY W PROW TR

• EDUKOWANIE ĆW O POZYT KORZYŚCIACH PODEJMOWANIA AKT FIZ,

• POZNANIE WYJŚCIOWEGO POZIOMU ZDR ĆW PRZED PODJĘCIEM TR,

• WYBÓR, PROWADZENIE I INTERPRETACJA WYNIKÓW TESTÓW KAŻDEGO KOMPONENTU SPR FIZ *ZAPROJEKTOW

INDYWIDUALNEGO PROGRAMU ĆW

• PROWADZENIE ZAJĘĆ TR,

• STRIA ANALIZA EFEKTÓW ĆW I OSIĄGNIĘĆ ORAZ KOREKTA BŁĘDÓW,

• UŚWIADOMIENIE ĆW, CO JEST SZCZEGÓLNIE W ZAKRESIE ĆW WSKAZANE, A CZEGO WYKONYWAĆ ONI NIE POWINNI,

• MOTYWOWANIE ĆW DO ZWIĘKSZENIA ICH ZAINTERESOWANIA ĆW.

SPECJALISTA PROWADZĄCY ZAJĘCIA, W KT WYKORZYS SIĘ AKT FIZ, PEŁNI WIELE RÓL: NAUCZYCIELA, LIDERA, INSTRUKTORA, WZORU OSOBOW I ŚWIATŁEGO DORADCY. ABY BYĆ EFEKTYWNYM W POSTĘPOWANIU, KONIECZNE JEST STALE ŁĄCZENIE WIEDZY Z WIELU DYSCYPLIN, JAK: ANATOMII, FIZJOLOGII, BIOCHEMII, ŻYWIENIA, EDUKACJI, PSYCHOLOGII. NIEZBĘDNA JEST RÓWNIEŻ WIEDZA O CHOROB I PRZECIWSKAZ DO ĆW, UMIEJĘTNOŚĆ TESTOW SPR, ZNAJOMOŚĆ SPECJALIST MET TR ORAZ ZDOLN PEŁNIENIA ROLI PRZYWÓDCY GR.

POMIAR AKT FIZ

AKT FIZ CASPERSENA, POWELLA I CHRISTENSONA JAKO „KAŻDY RUCH CIAŁA WYZWALANY PRZEZ MM SZKIELET, KT POWOD WYDATEK ENERGET”.

HOWLEY I FRANKS AKT FIZ ODNOSI SIĘ DO RUCHÓW CIAŁA WYKON DZIĘKI MM SZKIELET I WYMAG WYDATKU ENERGET NA POZIOMIE PRZYNOSZ KORZYŚCI ZDR.

FREEDSON I MELANSON, PODKREŚLAJĄ, ŻE AKT FIZ STANOWI O ZACHOWANIU CZŁ I JAKO TAKA POWINNA BYĆ OCENIANA W REALNYCH SYTUAC ŻYCIOWYCH, W PRZECIW NP. DO OCENY WIELU WŁAŚCIW MOTOR CZY FIZJOLOG, KT OCENIA SIĘ, SZTUCZNIE TWORZĄC PEWNE WYSOCE WYSTANDARYZOWANE, CZĘSTO LABORATORYJNE WAR POMIARU.

W OCENIE AKT FIZ WYKORZYST SIĘ KILKA RÓŻNYCH JEDNOSTEK POMIARU:

-WYDATEK KALORYCZNY W JEDNOSTKACH CZASU; -EKWIWALENT METABOLIZMU SPOCZYNKOWEGO (MET); -CZAS POŚWIĘCONY NA UMIARKOWANĄ, CIĘŻKĄ, BARDZO CIĘŻKĄ LUB OGÓLNĄ AKT; -CZĘSTOT AKT AEROB ORAZ WSKAŹNIKI HR.

TRUDNOŚĆ PODSTAWOWĄ STANOWI POMIAR ZWYKŁEJ AKT W NATURAL WAR. DODATK UTRUDNIE­NIA POWST W WYPADKU OCENY AKT FIZ U DZIECI PONIŻEJ 10 LAT, KT W ŻADEN SPOSÓB NIE POTRAFIĄ PRECYZYJNIE OPISAĆ I ILOŚCIOWO OSZACOWAĆ SWOJEJ AKT. PRZYJMUJE SIĘ, ŻE MET SAMOOCENY SĄ TU WYJ NIESTOS. OCENA ZACHOWAŃ MUSI UWZGLĘDNIAĆ FAKT, ŻE SĄ ONE PEWNĄ CAŁOŚCIĄ I NIE JEST LATWO ILOŚCIOWO OSZACOWAĆ ZNACZENIE POSZCZEG ELEM. W OCENIE AKT FIZ WYKO­RZYS SĄ RÓŻNE MET I NIE MA STANDARDÓW, KT BYŁYBY POWSZECHNIE AKCEPTOW. PEWNE NADZIEJE WIĄŻĄ SIĘ Z WPROW PRECYZYJNYCH NOWYCH URZDZEŃ ELEKTRONICZNYCH.

W NAJOGÓLNIEJSZYCH PODZIAŁACH ODRÓŻNIA SIĘ AKT PODEJMOWANĄ PODCZAS PRACY ZAWODOWEJ I W CZASIE WOLNYM. BOUCHARD I SHEPHARD [1994] WYRÓŻNIALI AKT FIZ:

-W CZASIE WOLNYM; -ĆW FIZ; -SPORT; -PRACĘ ZAWOD; -PRACE DOMOWE; -WSZELKIE INNE ELEMENTY WPŁYW NA OGÓLNY BILANS ENERGET USTROJU.

ANSHEL DLA OPISU ZNACZENIA I WPŁDANYCH ĆW FIZ WYMIENIAJĄ NAST ELEMENTY:

FORMA AKT FIZ

- INTENSYWNOŚĆ; -CZĘSTOŚĆ PODEJMOWANIA; -CZAS TRWANIA

FREEDSON I MELANSON TRZY PODST GR MET OCENY AKT FIZ;

- WYKORZYS KWESTIONARIUSZA.( UWAŻA SIĘ, ŻE ZALETĄ MET JEST SZYBKOŚĆ ZEBRANIA DUŻEJ LICZBY INFO ORAZ JEJ TANIOŚĆ, U DZIECI BEZPOŚREDNIA OBSERWACJA AKT FIZ- CO JEST Z KOLEI DROGIE. ZRÓŻNICOWANE SĄ JEDNAK UDANIA CO DO TRAFNOŚCI I RZETELNOŚCI MET, ALE PRZYJMUJE SIĘ, ŻE PRZY DOBRYM SKONSTRUO­WANIU KWESTIONARIUSZA JEST ONA ZADOWALAJĄCA; -OPARTE NA MECHANICZNYM LUB ELEKTRONICZNYM MONITOROWANIU: KROKOMIERZE,CZUJLIKI RUCHU REJESTRATORY POZYCJI CIAŁA; -POMIARU FIZJOLOG: REJESTRATORY TĘTNA, MET IZOTOPOWA, V02MAX, KALORYMETRIA

INTENSYWNOŚĆ ĆW, MARSZU CZY BIEGU JEST ZAWSZE JEDNAK BEZPOŚR ZALEŻNA OD SZYBK RUCHU, WIELK OPORU ORAZ PRZEMIESZCZANEJ MASY CIAŁA. UTWORZONO JEDNOSTKĘ DO POMIERU: 1 MET = 1 KCAL/ KG/GODZINĘ -TO (CZYLI ILOŚĆ ENERGII ZUŻYWANA W SPOCZYNKU ) MET-Y SĄ DOŚĆ POWSZECH UŻYWANE W OSTATNICH LATACH W OCENIE KOSZTU ENERGETYCZNEGO AKT FIZ. NA PRZYKŁAD BIEG W TEMPIE 6 MIL NA GODZINĘ WYMAGA 10 MET, ALBO TEŻ STANOWI 10-KROTNOSĆ WYDATKU ENERGET W SPOCZYNKU.

---