Szczeble samorządu terytorialnego

• Społeczność lokalna - wspólnota lokalna ( samorządowa)- „mała ojczyzna”= gmina

Osoby zamieszkałe na niedużym obszarze, dzielnicy, regionu, kilku okolicznych miejscowości, szczególnie związane ze swoją okolicę poprzez miejsce urodzenia, edukacji, wspólnego spędzania czasu, pracy zawodowej, zainteresowań. Społeczności lokalnej zależy na budowaniu przyjaznego dla mieszkańców otoczenia: sieci szkół, infrastruktury ( drogi, kanalizacja, gaz), miejsc pracy, punktów handlowych.

• Samorządy: samodzielne kierowanie swoimi sprawami ( współdecydowanie o swoich sprawach, suwerenność, niezależność):

Samorząd

Terytorialny Nieterytorialny ( specjalny)

• organizacja mieszkańców danego terytorium - samorząd zawodowy ( aptekarze

którzy mają wspólne interesy i potrzeby ( adwokaci, radcy prawni, lekarze)

- samorząd gospodarczy

( izba przemysłowo-handlowa, izba rzemiosła)

- samorząd religijny ( gminy wyznaniowe)

- samorząd szkolny i klasowy

zasada samorządności- zdolność grupy społecznej do samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących problemów i spraw życia społecznego

1. zasada decentralizacji- rozstrzyganie spraw na stopniu lokalnym, samodzielnie

2. zasada pomocniczości ( subsydiarności)- państwo zajmuje się tymi sprawami, z którymi samorząd sobie by nie poradził

3. przywrócenie samorządu terytorialnego w Polsce 1990 r. ( od 1999 r. powiat i urząd marszałkowski)

- model trójstopniowy: gmina ( 2478)- powiat ( 314): powiat ziemski- kilka lub kilkanaście gmin i powiat grodzki ( 65 obszar miasta, który jest gminą na prawach powiatu)- województwo ( 16)

3. Struktura samorządu terytorialnego w Polsce; na dzień

Organy stanowiąco-kontrolne Organy wykonawcze

Sejmik wojewódzki Zarząd województwa

34 osób marszałek Marek Sowa

Rada powiatu Zarząd powiatu ( 17 gmin)

23 osób starosta Mirosław Wędrychowicz

kadencja Rada gminy wójt- gmina wiejska

4 lata 11osób Burmistrz- gmina miejska, lub wiejsko - miejska do 100tys.

. Prezydent- gmina miejska powyżej 100 tys.

. Burmistrz Biecza: Urszula Niemiec

elektorat - pełnoletni mieszkańcy ( gminy, powiatu, województwa)

Zadania samorządu gminnego ( lokalnego)

1. Majątek gminny: własność komunalna

a. nieruchomości- grunty i budynki na terenie gminy ( czynsz)

b. urządzenia komunalne: wodociągi, kanalizacja, drogi, komunikacja miejska, parki, place targowe, obiekty sportowe, szkoły, przychodnie, biblioteki, ośrodki kultury,

c. komunalne domy mieszkalne- niższy czynsz od rynkowego

2. Zadania samorządu gminnego:

a. zadania własne:

- infrastruktura techniczna:

• gminne drogi, ulice, place,

• sieć wodociągowa, kanalizacyjna,

• zaopatrzenie w energię elektryczną, cieplną, gaz,

• organizacja ruchu drogowego, lokalnego transportu zbiorowego

- infrastruktura społeczna:

• szkoły podstawowe, gimnazja, żłobki, przedszkola,

• pomoc socjalna

• gminne placówki kulturalne i sportowe

- porządek publiczny:

• Straż miejska,

• Ochrona przeciwpożarowa,

• Bezpieczeństwo sanitarne,

• Klęski żywiołowe

- ład przestrzenny i ekologiczny:

• plany zagospodarowania przestrzennego,

• gospodarowanie terenami i budynkami komunalnymi,

• ochrona środowiska naturalnego

- zadania zlecone:

• sprawy meldunkowe, dowody osobiste, urząd stanu cywilnego, wybory,

3. Zakres spraw w samorządzie lokalnym (przykłady):

a. gmina: dowód osobisty, akt urodzenia, ślubu, zgonu, zezwolenie na budowę, rozbudowę, rozbiórkę, przydział mieszkania komunalnego, wycięcie drzewa, publiczna zbiórka w gminie, rejestracja poborowych, akt małżeństwa, koncesja, meldunek, numer PESEL, podatek rolny, od nieruchomości, opłata targowa, plan przestrzenny,

b. powiat: prawo jazdy, karta wędkarska, dowód rejestracyjny samochodu, inwestycje- zagrożenie dla środowiska, PUP- powiatowy urząd pracy, powiatowy rzecznik konsumenta, powiatowe centrum pomocy rodzinie, pomoc bezdomnym, rodziny zastępcze

c. województwo:

- urząd marszałkowski: dofinansowanie placówki oświatowej, kulturalnej, zdrowotnej, strategia rozwoju regionu

• wojewoda: paszport, zmiana obywatelstwa, pobyt cudzoziemca

Wybory samorządowe i władze gminy

• Władze gminy :

a. schemat władz gminy:

Organ stanowiąco- kontrolny Organ wykonawczy

Rada gminy Wójt, Burmistrz, Prezydent

1. tworzenie prawa lokalnego, - wykonanie budżetu

2. uchwalenie budżetu gminy - realizacja uchwał rady

3. ustalenie opłat lokalnych, - realizacja zadań własnych i zleconych gminy

4. wykorzystanie majątku gminy - administracja majątkiem gminy

kadencja: 4 lata

b. wybory samorządowe na wójta, burmistrza, prezydenta i do rady gminy ( miasta)

1. czynne prawo wyborcze - 18 lat,

2. bierne prawo wyborcze- 18 lat radny, 25 wójt, burmistrz, prezydent

3. kadencja: 4 lata,

4. wybory są powszechne ( każdy powyżej 18 lat), równe ( mamy jeden głos), tajne ( urny wyborcze, lokal wyborczy) i bezpośrednie ( oddajemy głos bezpośrednio na kandydata)

5. podział na okręgi wyborcze ,

6. komitety wyborcze - zgłoszenie kandydatów na radnego gminy do 20 tys. mieszkańców wymagane jest 25 podpisów poparcia, powyżej 20 tys. 150 podpisów, kandydaci na wójta, burmistrza, prezydenta miasta- odpowiednio 150 podpisów ( gmina do 5 tys.) i 2 tys. podpisów, gmina 100- tysięczna

7. komisje wyborcze- rejestracja kandydatów , przeprowadzenie wyborów

8. kampania wyborcza - program wyborczy kandydata, ulotki, spotkania, plakaty,

c. prace rady gminy:

1. sesje- spotkania rady gminy,

2. przewodniczący rady gminy, wybierany spośród radnych

3. podejmowanie decyzji na sesjach- zwykła większość przy przynajmniej połowie radnych, w przypadku równej liczby głosów, decyduje głos przewodniczącego rady

4. komisje rady gminy .....................................................

Dochody i wydatki gmin

Budżet gminy to zestawienie dochodów i wydatków na określony rok.

Deficyt budżetowy - wydatki wieksze niz dochody

Nadwyżka budżetowa - dochody wieksze niz wydatki

Budżet zrównoważony - dochody=wydatki

Etapy uchwalania budżetu gminy:

1. Rada gminy uchwala wskazówki dla organu wykonawczego do projektu budżetu.

2. Do 15 listopada wójt (burmistrz, prezydent miasta) przygotowuje projekl budżetu na przyszły rok.

3. Komisje rady przedstawiają swoje uwagi do projektu.

4. Komisja budżetowa rady przedstawia radzie projekt budżetu wraz z uwagami

5. Rada przyjmuje uchwałę budżetową.

Dochody	Wydatki
Podatki: rolny od nieruchomości (domy, budynki i grunty inne niz rolne) od środków transportu i inne (np od posiadania psów) część podatku dochodowego (od osób fizycznych oraz firm)	Dotacje do przedsiębiorstw samorządowych Utrzymanie żłobków, przedszkoli i szkół, placówek kulturalnych, muzeów, bibliotek, domów kultury, obiektów sportowych Pomoc finanasowa (zasiłki), rzeczowa (zakup opału) dla osób w trudnej sytuacji materialnej utryzmanie urzędu gminy Inwestycje czyli nowe przedsięwzięcia realizowane przez gminę np domy mieszkalne.
Czynsze za wynajem lokali w budynkach i opłaty za dzierżawione grunty komunalne
Pieniądze ze sprzedaży budynków lub ziemi
Opłaty targowe
Dotacje i subwencje z budżetu państwa: na zadania zlecone gminie na zadania własne, w tym na utrzyamnie szkół, pomoc dla osób w trudnej sytuacji materialnej
Środki z budzetu Unii Europejskiej (i innych źródeł zagranicznych)

Powiat:

• to jednostka administracyjna obejmująca kilka gmin.

• Powiat ziemski -> to miasto, ktore z przylegającymi obszarami licza powyżej 50 tys. Mieszkańców

• powiat grodzki -> miasto na prawach powiatu liczące powyżej 100 tys. mieszkańców, oraz te które przed reforma administracyjną były stolicami województw.

Organy powiatu:

• rada powiatu

• zarząd powiatu

Rada powiatu: kadencja 4 lata.

Zadania:

• stanowienie przepisów miejscowych, wybór i odwołanie zarządu powiatu

• uchwały w sprawie budżetu powiatu, wysokości podatków, opłat i majątku powiatu

• ustalanie flagi i herbu powiatu

Zarząd powiatu: (organ wykonawczy -> starosta, wicestarosta i pozostali członkowie (3-5 osób)

Zadania:

• utrzymywanie szkół średnich, artystycznych, zawodowychi specjalnych, ośrodków sportowych, bibliotek

• zarządzanie szpitalami publicznymi, drogi powiatowe, transport publiczny między gminami, powiatowy urząd pracy

• nadzoruję powaitową komende policji i straż pożarną, rejstracja samochodów, prawo jazdy

Województwo:

• Organ stanowiący i kontrolny -> sejmik województwa

• organ wykonawczy -> zarząd województwa (marszałek na czele) - kadencja 4 lata

Zadania:

• decydowanie o strategii województwa

• uchwalanie i kontrola budżetu, dorgi wojewódzkie, utrzymanie placówek kulturalnych, troska o ochrone regionlanego środowiska

Obok władzy samorządowej w województwie jest wojewoda jako reprezentant rządu. Czuwa nad przedstrzeganiem prawa , odpowiada za bezpieczeństw, zapobieganie kleskom żywiołowym, wspóldziałą z samorzadami sprawdza czy jednostki samorządu terytorialnego działaja zgodnie z prawem.

Dlaczego warto brać udział w wyborach?

- Uzyskujemy realny wpływ na władze;
- Ten kto nie bierze w nich udziału, pozostawia wybór dla innym osobą;
- Wyrażamy własną opinię;
- Bierzemy udział w rozwoju państwa, miasta i wsi;
- Dajemy poparcie tym, którzy według nas mają najlepszy program odpowiadający naszym wymaganiom i przekonaniom;
- Wybory traktujemy w kategoriach moralnego i obywatelskiego obowiązku;
- Chcąc tworzyć społeczeństwo obywatelskie, nie wolno nam uchylać się od udziału w wyborach;
Każdy głos się liczy?

3. Wybrane zadania rodzajów samorządu terytorialnego w Polsce.

	GMINA	POWIAT	WOJEWÓDZTWO (16 województw)
	(2478 gmin)	(314 powiatów ziemskich i 65 grodzkich)	SAMORZĄD WOJEWODZKI	WOJEWODA (administracja rządowa zespolona)
edukacja	przedszkola szkoły podstawowe gimnazja	szkoły ponadgimnazjalne szkoły sportowe, artystyczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne schroniska młodzieżowe	placówki doskonalenia nauczycieli wszelkie szkoły o znaczeniu regionalnym wyższe szkoły zawodowe	nadzór nad oświatą przez kurato­ria oświaty konkursy, turnieje, olimpiady przedmiotowe
kultura	biblioteki, muzea, domy kultu­ry i inne gminne instytucje upo­wszechniania kultury ochrona zabytków	• biblioteki, muzea, domy kultury, kina, gale­rie i inne instytucje (tworzone jako uzupełnie­nie do tych prowadzonych przez gminy)	muzea, galerie, opery, filharmonie, teatry i inne instytucje o znaczeniu regionalnym ochrona zabytków	• Wojewódzkie Urzędy Ochrony Zabytków
zdrowie	przychodnie i poradnie opieka położnicza i ginekologiczna podstawowa opieka stomatolo­giczna	szpitale rejonowe specjalistyczna opieka zdrowotna ustalanie planu pracy aptek inspekcja sanit.arno-epidemiologiczna	promocja ochrony zdrowia szpitale specjalistyczne medycyna pracy	X
pomoc społecz­na	profilaktyka i zwalczanie proble­mów alkoholowych ośrodki pomocy społecznej jadłodajnie schroniska dla bezdomnych	profilaktyka i zwalczanie problemów alkoho­lowych ośrodki pomocy społecznej domy dziecka, organizowanie opieki w rodzi­nach zastępczych	ośrodki pomocy społecznej profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych koordynowanie programów pomocy spo­łecznej	X
bezrobocie	• roboty publiczne itp.	• Powiatowy Urząd Pracy	• Wojewódzki Urząd Pracy	X
ochrona konsu­mentów	X	• powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów	X	• Inspekcja Handlowa
drogi	• drogi lokalne	• drogi powiatowe	• drogi wojewódzkie	X
transport.	• transport lokalny	• koordynowanie transportu na obszarze po­wiatu i kilku powiatów	koordynowanie transportu w obrębie wo­jewództwa i sąsiednich województw transport kolejowy	• Inspekcja Transportu Drogowego
usługi komu­nalne	• wodociągi, kanalizacja, gaz, prąd, ogrzewanie, wysypiska śmieci	• usuwanie odpadów niebezpiecznych	X	• usuwanie odpadów szczególnie niebezpiecznych
nieruchomości	budownictwo komunalne plan zagospodarowania prze­strzennego	geodezja, kartografia administracja architekt.oniczno-budowlana	• regionalny plan zagospodarowania prze­strzennego	• Wojewódzka Inspekcja Nadzoru Budowlanego
bezpieczeństwo	• straże gminne/miejskie	ochrona przeciwpożarowa (powiatowe ko­mendy państwowej straży pożarnej) ochrona przeciwpowodziowa	• ochrona przeciwpowodziowa	policja, straż pożarna inspekcje reagowanie w sytuacjach kryzyso­wych
inne	promocja gminy tereny zielone, parki utrzymywanie targowisk utrzymywanie cmentarzy komu­nalnych	promocja powiatu sprawy z zakresu rolnictwa, leśnictwa i ry­bactwa śródlądowego rejestracja pojazdów, wydawanie prawa jaz­dy (zad. zlecone)	promocja regionu strategia rozwoju regionu modernizacja terenów wiejskich rozdzielanie pomocy finansowej Unii Eu­ropejskiej w ramach realizacji Regional­nych Programów Operacyjnych	• nadzór nad przestrzeganiem pra­wa przez władze samorządowe

---