Greckie, chrześcijańskie i rzymskie źródła zjednoczonej Europy
Kultura antyku
IX-VIII w p.n.e. - instytucja polis - istota: sprawowanie władzy przez obywateli, brak osobnego aparatu władzy; społeczeństwo obywatelskie, obywatelstwo, równość
obywatele kolejno jako słuchający poleceń i ci, którzy je wydają (rządzeni-rządzący)
urzędy kolegialne - by jedni kontrolowali innych
Ateny jako wspólnota ludzi, później państwo tożsame z władzą
obywatele są samorządni, równi - każdy zatem może sprawować władzę (wybory przez losowanie, władza rotacyjna)
rywalizacja polityków, nie stronnictw - przed zgromadzeniem
spory czymś naturalnym, zdolność do samokrytyki
retoryka
racjonalność, rozum, logika
VI-V w p.n.e. - powstanie filozofii i nauki (pojmowanie świata inaczej niż przez mity)
erystyka - manipulacja językiem dla przekonania przeciwnika do swojego stanowiska
logika Arystotelesa - prawda/fałsz; 0/1 - charakterystyczna dla kultury zach.-europejskiej
Europa - rozwój dzięki ciągłemu kwestionowaniu swoich osiągnięć, chęci ulepszania
Chrześcijaństwo
spoza Europy - Jerozolima
cechujące ojców założycieli - Schuman, Monnet, Adenauer
koncepcja Boga i człowieka stworzonego na jego obraz i podobieństwo (wpisanie Boga do definicji człowieka)
opozycja sacrum i profanum
swoisty system wartości - pojęcie dobra i zła (Dekalog); dobro jest owocem wolności, wolność warunkiem dobra; św. Augustyn - człowiek źródłem zła
12 gwiazd na fladze UE - symbolika chrześcijańska
szczególne odniesienie się do jednostki i jej godności, wolność fundamentem godności
„ Bóg nie żyje w samotności” - Trójjedyny, jedność w Komunii - boskie „my” pierwowzorem dla ludzkiego „my” - wspólnoty; Trójca pierwowzorem społecznego wymiaru ludzkiej natury
Schuman - demokracja zawdzięcza swe istnienie chrześcijaństwu; Europa urzeczywistnieniem demokracji w chrześcijańskim rozumieniu tego słowa
praktyka negocjacyjna - szczyty UE
praktyka maratonu/ konklawe - decydenci byli zamykani aż wybiorą papieża, określano dead line
praktyka konfesjonału - nieformalne rozmowy w cztery oczy - przewodniczący i kardynał sprawiający trudności - teraz trouble makers
Prawo rzymskie
więzy organizacyjne oparte na zasadach powszechnego prawa i administracji
urzędnicy - zadanie egzekwowania powszechnych norm postępowania
lex - więź, coś, co wiąże
pactum - kontrakt (zobowiązuje obie strony)
salus populi suprema lex (Cyceron) - praworządność zapewnia ludowi najwyższy stopień bezpieczeństwa
najwyższym prawem dobro ludzi
w różnych kulturach róznie przestrzega się tego samego prawa
Idee zjednoczeniowe:
Antyk: amfiktionie, Ateński Związek Morski (struktury zarządzane wspólnie)
Rzym: integruje wspólne prawo, wspólnota cywilizacyjna, porządek pokojowy Pax Romana
Średniowiecze: Imperium Christianum - jednoczy religia, uniwersalizm chrześcijański; idee chrześcijańskiego imperium pokojowego, pod zwierzchnictwem papieża (św. Augustyn); łacina, zakonne ośrodki życia intelektualnego, kulturalnego, gospodarczego, jurysdykcja kościelna, szkolnictwo; Karol Wielki - jednolity system nauczania w szkołach, jednolity system monetarny, wielonarodowe armie, łacina, powszechne prawo; Jerzy z Podiebradu - Liga Pokoju - równy status państw, organy: Trybunał i Rada; unia polsko-litewska jako szczególny rodzaj integracji (wspólny monarcha, sejm walny, pieniądz), równi z równymi, wolni z wolnymi, charakter wielonarodowy i wielowyznaniowy
Porównaj projekt Unii Paneuropejskiej Richarda Coudenhove-Kalergiego i Unii Federalnej Artiste Brianda
Richard Coudenhove-Kalergi Unia Paneuropejska |
Aristide Briand Unia Federalna (Stany Zjednoczone Europy) |
|
|
Europa po II WŚ i przesłanki procesu integracji europejskiej
Europa w stanie rozpadu ekonomicznego, politycznego i duchowego; prawie cały kontynent poniósł straty ludzkie (ok. 15 mln) i materialne (poza Hiszpanią, Portugalią, Szwecją i Szwajcarią)
degradacji uległa pozycja międzynarodowa Europy - została zdominowana przez USA i ZSRR
zmienił się układ sił pomiędzy głownymi państwami zachodnimi; międzywojenną równowagę sił zastąpił podział blokowy i narastająca „równowaga strachu”
kontynent Europy „ z jednym centrum w Waszyngtonie i z jednym centrum w Moskwie”
powojenna sytuacja w Europie:
spadek udziału gospodarki europejskiej w gospodarce światowej
uzależnienie Europy Zachodniej od polityki Waszyngtonu
dominacja ZSRR na wschodzie Europy
osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europejskich
podział kontynentu na dwa bloki
kryzys gospodarczy i demograficzny
przesłanki integracji:
rozwiązanie problemu Niemiec (Niemcy europejskie, a nie Europa niemiecka)
przeciwstawianie się zagrożeniu ze strony ZSRR
zmniejszenie dystansu do USA
poprawa poziomu życia, odbudowa gospodarki
rozwiązanie problemu kolonii
interesy poszczególnych państw:
FRANCJA:
|
KRAJE BENELUKSU:
|
NIEMCY:
|
USA:
|
WB:
|
WŁOCHY:
|
05.1948 - Kongres w Hadze - 3 rezolucje:
kulturalna - wspólne dziedzictwo cywilizacyjne, potrzeba gwarantowania praw człowieka, rozwijania świadomości europejskiej
polityczna - postulaty: powołanie Zgromadzenia Europejskiego, przyjęcie Karty Praw Człowieka, powołanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
ekonomiczno-społeczna - tworzenie jedności ekonomicznej Europy, znoszenie barier handlowych, tarfyf celnych
po Kongresie istotne decyzje polityczne i instytucjonalne: powstała E Unia Płatnicza, E Fundacja Kulturalna, Centrum Studiów Europejskich (Brugia); powołano Ruch Europejski i Radę Europy (05.05.1949)
Polityka WB wobec integracji europejskiej po II WŚ.
1946, Zurich - Churchill wzywa do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy; stanowisko WB: jesteśmy z Europą, ale nie z Europy; Churchill ostrzega, że od Szczecina do Triestu zatrzasnęła się żelazna kurtyna; integracja potrzebna dla zapobieżenia wojnie, rozwoju gospodarczego, obrony przed zagrożeniem bolszewickim; w odbudowie Europy szczególną rolę mają odegrać Francja i Niemcy (wielkie duchowo), USA, WB i Commonwealth mają pełnić funkcję „ poręczycieli nowej Europy”; Churchill powołuje Ruch Zjednoczonej Europy
1948 - propozycja powołania Unii Zachodniej (unia obronna) w reakcji na narastający proces konfrontacji zimnowojennej - WB, Francja, kraje Beneluksu; 03.1948 - Traktat Brukselski - w sprawie gospodarczej, społecznej, kulturalnej współpracy oraz zbiorowej samoobrony (wzajemna pomoc na wypadek agresji); UTWORZENIE UZ STANOWIŁO NOWY CZYNNIK W JEDNOCZENIU PAŃSTW ZACHODNIOEUROPEJSKICH
WB przeciwna idei EWWiS - najważniejszych sektorów nie można poddawać kontroli władzy ponadnarodowej
wobec EWO WB wspierającym obserwatorem
Anthony Eden (msz) proponuje rozszerzenie UZ o RFN i Włochy i utworzenie UZE;
10.1954, Paryż - konferencja „6” + USA, Kanada, WB - podpisano 21 układów, układy paryskie (w życie 05.1955) , które zadecydowały ostatecznie o utworzeniu UZE; jednym z celów UZE znalezienie takiej formy wprowadzenia RFN do NATO, która będzie zaakceptowana przez Francję; przyjęcie RFN do UZE i NATO osiągnięciem dyplomacji WB, dowiodła, że może odegrać rolę inicjatora i pośrednika w stosunkach amerykańsko-europejskich; sytuacja militarna kontynentu - nadrzędną pozycję nadal zajmowało NATO, UZE pełniło funkcję polityczno-konsultacyjną
w połowie lat 50. WB występuje z propozycją luźniejszej strefy wolnego handlu z udziałem państw nordyckich - liczyła na wsparcie Francji
po podpisaniu traktatów rzymskich WB zaniepokoiła się perspektywą izolacji od kontynentalnej części Europy; w nowej sytuacji inicjowała proces tworzenia strefy wolnego handlu pośród państw leżących wokółobszaru EWG; koniec 1959 - utworzenie EFTA (Austia, Dania, Norwegia, Szwecja, Portugalia, Szwajcaria, WB)
przełom lat 50. i 60. (kiepska sytuacj amiędzynarodowa - mur berliński, kryzys kubański) - WB zaczyna wycofywać się z tradycyjnych wpływów imperialnych i deklaruje szerszą współpracę z Europą Zachodnią; 1961 - premier Macmillan składa propozycję członkostwa WB w EWG (przeciwny de Gaulle - WB koniem trojańskim USA)
1967 - władzę przejmuje Partia Pracy, WB ponownie składa wniosek o członkostwo (wetuje Francja)
1969 - powstaje Eurogrupa - rozwija współdziałanie europejskich członków NATO
Stany Zjednoczone wobec integracji Europy po 1945 roku
Integracja Europejska od zakończenia II WŚ do końca lat 60' przebiegała w dwóch płaszczyznach. Integracja polityczno-gospodarcza jak również militarna.
Głównym prekursorem integracji europejskiej w tych czasach początkowo były Stany Zjednoczone, potem bardzo szybko jednak bardzo ważne stały się koncepcje samych Europejczyków.
Integracja polityczno- gospodarcza łączyła się i przenikała z integracją militarną lecz każda z nich zmierzała we własnym kierunku .
USA entuzjastycznie wspieralp i aspekt polit- gosp. Choć ówcześnie nie zdawano sobie sprawy z jego docelowej głębi i długofalowości , aspekt militarny popierali natomiast tylko w ramach struktur NATO odnosząc się znacznie mniej przychylnie do koncepcji stworzenia europejskich sił zbrojnych.
INTEGRACJA POLITYCZNA:
Na początku należałoby wspomnieć że USA przeszły bardzo długą drogę od XIX wiecznej polityki izolacjonizmu ( DOKTRYNA MONROE 1823r.) poprzez uczestnictwo w obu wojnach światowych do ogromnego zaangażowania polityczno- gospodarczo-militarnego po drugiej wojnie światowej.
1935-37 ustawy o neutralności
1941r. Lend Lease Act
1941r. KARTA ATLANTYCKA
TEHERAN,JAŁTA,POCZDAM - jako poczatki zaangażowania sie USA w sprawy europejskie. (tworzenie powojennego ładu w Europie, podział strefy wpływów, kształt granic, kwestia Niemiecka)
1947r. Doktryna Trumana „poparcie wolnych narodów, które stawiają opór uzbrojonym mniejszościom lub zewnętrznemu naciskowi”(containment)
1947r. Plan Marshalla - Europejski Program Odbudowy / Plan zakładał by państwa Europejskie stały się kiedyś równorzędnym partnerem handlowym dla USA / USA miały nadwyżki bo zarobiły dużo na wojnie i musieli też gdzieś się tego wszystkiego pozbyć więc dlatego tak chętnie pomagali Europie. Gdyby nie znaleźli partnera to ich eksport by znacznie spadł.
Dla realizacji planu Marshalla, a także w celu jego sprawnego koordynowania 16.kwietnia 1948r. 16 państw objętych planem powołało do życia Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) Ze strony USA plan ten nadzorował specjalny urząd pod kierownictwem Paula Hoffmana. / (od 1961r. OEEC przekształcono na OECD- Org. współpracy gosp. i rozwoju,/ Kraje Europy Zachodniej +USA, Kanada, Japonia, Nowa Zelandia) W ten sposób inicjatywa amerykańska dała początek tworzeniu się struktur zjednoczonej Europy. Podstawą sukcesu tego przedsięwzięcia było odrodzenie się Starego Kontynentu pod względem gospodarczym
Wreszcie w czerwcu 1947 r., Marshall w przemówieniu wygłoszonym na Uniwersytecie Harvarda wezwał kraje europejskie do podjęcia kroków wiodących do efektywnej współpracy gospodarczej i zadeklarował gotowość Waszyngtonu do udzielenia potrzebnej pomocy w odbudowie gospodarki europejskiej .
Poprzez Plan Marshalla Europejczycy musieli podporządkować się amerykańskich koncepcjom. Kraje europejskie nie bardzo miały wyjcie gdyż same nie były w stanie sobie poradzić.
Wielka Brytania także została postawiona przed trudnym wyborem będacym następstwem planu Marshalla. Londyn musiał ograniczyć swoje kontakty z koloniami na rzecz zacieśnienia współprac z krajami europejskimi. WB dążyła do tego by stać się kiedyś dobrym partnerem USA.
Stany Zjednoczone też miały swój interes w pomocy krajom Europejskim , dużą rolę odgrywał tu czynnik gospodarczy, gdyż po wojnie USA dominowały na świecie , nie tylko w handlu - ale żeby sprzedać nadwyżki które ciągle powstawały Stany Zjednoczone musiały znaleźć rynek zbytu ,a tym była osłabiona po wojnie Europa.
Przede wszystkim USA chciały stworzyć sobie też odpowiedniego partnera na przyszłość który byłby w stanie dotrzymać im kroku na arenie międzynarodowej.
Amerykańska polityka polegać miała tylko na nakłanianiu państw europejskich do politycznej i ekonomicznej integracji. USA miało nadzieję, że powstanie „trzecia siła” w postaci nowej Europy, która będzie w stanie przeciwstawić się komunizmowi bez bezpośredniej pomocy ze strony USA.
Szczególnie chodziło o uznanie Niemców jako partnera w polityce a nie potencjalnego zagrożenia. Departament Stanu USA uważał że Europie ciężko by było się odbudować bez silnych Niemiec Zachodnich które jak do tej pory nie mogły zaistnieć w powojennej polityce gdyż były odizolowane od innych krajów Europejskich. Stany Zjednoczone widziały w Europie silny organizm tylko pod warunkiem, że będzie ona jednością.
Integracja europejska stale postępowała :
1957r.- traktaty rzymskie - EWG i EURATOM
1959r.- EFTA (z inicjatywy WB)
USA popierało EWG gdyż jej cele zgadzały się z założeniami liberalizmu. Poprzez zwiększenie wydajności gospodarczej + wsparcie przedsiębiorczości ze strony państwa nowy rynek europejski przybliżał się amerykańskiego rozumienia wolności ekonomicznej.
Poza tym USA nie tyle koncentrowały się na zlikwidowaniu podziału Europy na dwa bloki co chciały odpowiednia ułożyć stosunki handlowe w Europie. USA uważały że istnienie ceł pomiędzy organizacjami takimi jak EFTA i EWG może doprowadzić do trwałego podziału ekonomicznego i znacznego ograniczenia handlu. Można zatem powiedzieć że USA widziały raczej gospodarczy aspekt współpracy między tymi organizacjami niż polityczny.
INTEGRACJA MILITARNA:
W 1948r. doszło do podpisania paktu brukselskiego ustanawiającego U Zachodnią (wb,fr,benelux) i zobowiązująca sygnatariuszy do wszechstronnej współpracy.
Żeby wzmocnić Unię Zachodnioeuropejską należało włączyć do współpracy USA- w 1948r. Kongres Amerykański poparł ideę paktu wojskowego USA i UZ.
W wyniku tego 4 kwietnia 1949r. w Waszyngtonie doszło do podpisania Paktu Północnoatlantyckiego NATO. (BeNeLux,Fr,Hol USA,Kanada,WB,Włochy,Norewgia,Dania, Islandia,Portugalia)
Traktat Waszyngtoński składa się z czternastu artykułów. Jego kluczowym elementem jest artykuł piąty, który mówi o tym, że każdy atak na któregoś z członków NATO powinien być interpretowany przez pozostałe państwa członkowskie jako atak na cały sojusz./ USA zobowiązały się do obrony Europy - de facto oznaczało to że mogą one użyć boni jądrowej w celu odstraszenia agresji radzieckiej.
*1950r. - USA zgłosiły propozycje przyjęcia RFN do NATO
*1954r. -21 układów paryskich - chodziło o znalezienie sposobu na wprowadzenie RFN do NATO.(utworzone UZE- UZ rozszerzono o RFN i Włochy)
*Należało by zwrócić uwagę że integracja militarna dawała parasol ochronny dla integracji polityczno-gospodarczej.
Jeśli chodzi o integrację militarną to były różne pomysłu płynące z Paryża ,Londynu i Waszyngtonu lecz Amerykanie patrzyli przychylnie tylko na te które dotyczyły struktur euroatlantyckich ( czyli integracji szerszej niż tylko europejska np. Turcja ,Kanada ) a niżeli tylko i wyłącznie europejskich. Np. utworzenie wielostronnych sojuszy wojskowych w ramach NATO lub utworzenie Europejskich Sił obronnych w skład których wchodziłyby wojska USA,KANADY i ZACHODNICH NIEMIEC.
Stanowisko Niemiec i krajów Beneluksu wobec zjednoczenia europejskiego po II WŚ
Przychylne - Beneluks w UZ i EWWiS; Niemcy w EWWiS.
UZE - członkostwo
Johan Beyen (msz Holandii) wysuwa propozycję utworzenia unii celnej i wspólnego rynku, uzależniając rozwój integracji politycznej i militarnej od integracji ekonomicznej; 05.1955 - Belgia, Luksemburg, Holandia przedstawiają współne memorandum do Francji, RFN, Włoch dotyczące utworzenia unii celnej i organizacji energii atomowej;
06.1955, Messyna - konferencja msz EWWiS - rozważano sposoby utworzenia wspólnoty gospodarczej - RFN i kraje Beneluksu były najbardziej zainteresowane
1955-56 - pod przewodnictwem Paula H. Spaaka (msz Belgii) pracuje zespół ekspertów nad założeniami EWG i EWEA; negocjacje o EWG - kłopoty włączenia do wspólnego rynku obszarów zamorskich Francji, Belgii, Holandii; 25.03.1957 - traktaty rzymskie ustanawiające EWG i Euratom; EWG - ostatecznym celem utworzenie wspólnego rynku i stopniowe ujednolicanie polityki gospodarczej państw członkowskich; traktat przewidywał wprowadzenie wspólnej polityki w rolnictwie, transporcie, handlu z krajami trzecimi; główną rolę w procesie integracji przyznawał znoszeniu wszelkich ograniczeń w ruchu towarów, osób, usług i kapitału; Hallstein: „ EWG jest rodzajem pokojowej rakiety o trzech członach: unia celna, unia gospodarcza, unia polityczna”; zachodnioeuropejskie partie komunistyczne krytykowały działalność EWG; TRAKTATY RZYMSKIE ROZPOCZĘŁY NOWY ETAP INTEGRACJI, ZWŁASZCZA EWG ZACZĘŁA WYSTĘPOWAĆ JAKO NOWA STRUKTURA W SM I CORAZ ISTOTNIEJSZY CZYNNIK ROZWOJU; traktat rzymski zakładał rozszerzenie integracji na nowe państwa: „ każde państwo europejskie może ubiegać się o przyjęcie do Wspólnoty” (wniosek do Rady, która decyduje jednomyślnie po opinii Komisji)
Plan Foucheta (1961)- przychylne Niemcy, przeciwny Beneluks (NATO najlepszym gwarantem bezpieczeństwa, postulaty przyjęcia WB do EWG)
22.01.1963 - traktat elizejski (fr-niem) o współpracy politycznej, dyplomatycznej i wojskowej, edukacji młodzieży; wkrótce Adenauera zastępuje Erhard, który nie darzy Francji sympatią, miał odmienny pogląd niż de Gaulle („ Wspólny rynek to Francuzi, Niemcy i trochę sosu dookoła”)
1964 - 3 projekty integracji:
belgijski - P. Henri Spaak proponował utworzenie unii politycznej i wprowadzenie „komitetu trzech mędrców” dla dokonywania oceny problemów integracyjnych
niemiecki - kanclerz L. Erhard proponował zwiększenie roli PE, m.in. poprzez bezpośredni wybór jego członków
włoski - msz G. Saragat dla realizacji unii politycznej zaproponował przeprowadzenie ponadnarodowych wyborów do PE, zwięszenie częstotliwości spotkań szefów państw, rządów i msz
lata 60. - w Niemczech koncepcja integracji „ od konfederacji do federacji”
1962 - podpisanie porozumień ws. wpr - z inicjatywy Sicco Mansholta (hol); uzupełniony projekt - 1968 - Plan Mansholta; cel: zwiększenie efektywności w rolnictwie, obniżenie kosztów produkcji, odejście z rolnictwa ok. 5 mln osób
1969 - powstaje Eurogrupa - rozwija współdziałanie europejskich członków NATO
Stanowisko Francji wobec integracji europejskiej po II WŚ (Plan Schumana, Plevena, Foucheta, polityka pustego krzesła etc.)
1950 - Jean Monnet zgłasza inicjatywę utworzenia EWWiS (zwolennik integracji sektorowej- nawiązywał do Brianda); przedstawił rządowi propozycję podporządkowania francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali wspólnemu organowi administracyjnemu - inne państwa też mogły się przyłączyć
09.05.1950 - na podstawie projektu Monneta R. Schuman (msz) zgłasza plan utworzenia EWWiS - Plan Schumana; wspólna kontrola produkcji węgla i stali mogłaby stać się pierwszym krokiem ku federacji gospodarki europejskiej; wspólna produkcja jako środek eliminowania konfliktów w stosunkach francusko-niemieckich; dla Schumana - EWWIS JAKO PIERWSZY KROK DO FEDERALIZACJI EUROPY, uważał, że należy stopniowo wprowadzać sektorowe rozwiązania federacyjne; dla integracji Europy trzeba wykorzystać dorobek cywilizacyjny w powiązaniu z działaniami ekonomicznymi, technicznymi i wolą polityczną; Schuman eksponował wartości chrześcijańskie; Plan Schumana odwoływał się do solidarności europejskiej - jednoczenia działań uzupełniających funkcjonowanie UZ, OEEC, Rady Europy; NALEŻY PRZEJŚĆ OD UNII GOSPODARCZEJ DO POLITYCZNEJ; wspólnota sektorowa miała być zaczynem szerszej federacji europejskiej, sposobem wyeliminowania zagrożenia ze strony Niemiec i zapewnienia pokojowego rozwoju Europy; na Plan pozytywnie odpowiedziały kraje Beneluksu, Włochy i RFN, krytycznie WB i kraje skandynawskie (najistotniejszych sektorów gospodarki nie można poddać kontroli władzy ponadnarodowej); możliwość odzyskania silnego miejsca przez RFN i poczucie bezpieczeństwa dla Francji; rozważano projekty integracyjne w innych dziedzinach - rolnej (green pool), medycznej (white pool); pierwotny plan uległ modyfikacjom - ograniczenie ponadnarodowych kompetencji i rozbudowanie struktur międzypaństwowych; 18.04.1951 - Traktat Paryski ustanawiający EWWiS - NOWY ETAP INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ, wcześniej rozwiązania regionalne; we Francji przeciwni komuniści i przedstawiciele gaullistowskiej prawicy, którzy utworzenie ponadnarodowej struktury EWWiS traktowali jako zagrożenie dla suwerenności Francji (tradycyjnie rozumianą suwerenność ograniczała Wysoka Władza i Trybunał Sprawiedliwości); zniesiono cła i inne opłaty, zakazano dyskryminacji producentów i praktyk ograniczających konkurencję.
Pracując nad EWWiS Monnet przygotowywał zarazem projekt wspólnej obrony Europy Zachodniej; część polityków francuskich miała obawy, że przyszła armia europejska zostanie zodminowana przez Niemcy; Monnet zgłasza projekt integracji wojskowej państw EWWiS - plan ten został oficjalnie zgłoszony przez premiera René Plevena - 10.1950 - Plan Plevena - Europejska Wspólnota Obronna; plan zakładał stworzenie federacyjnej struktury wojskowej państw szóstki z udziałem niemieckim, blokując odbudowę samodzielnej armii niemieckiej; projekt przewidywał powstanie wspólnego ministerstwa obrony z europejskim sztabem generalnym; 05.1952 - podpisanie Traktatu o EWO; WB przyjęła postawę wspierającego obserwatora; problemy z ratyfkacją - za federaliści, rzecznicy współpracy z Ameryką, przeciw przeciwnicy denacjonalizacji Niemiec i hegemonii amerykańskiej; we Francji przeciwni gaulliści (sprzeciw wobec włączania armii francuskiej do europejskich sił zbrojnych), komuniści, republikanie i część socjalistów. De Gaulle zaangażowanie USA interpretował jako przejaw hegemonii; 1952 - msz „6” zlecili dopracowanie założeń EWP (integracja wojskowa miała być połączona z polityczną); układ o EWO ratyfikowali wszyscy oprócz Francji - niepowodzenie EWO przekreślało szanse powodzenia EWP; dodatkowe powody odrzucenia EWO:
opór wobec remilitaryzacji Niemiec
obawa przed integracją ze skompromitowaną armią niemiecką
niechęć WB do struktur ponadnarodowych
brak wcześniejszych doświadczeń w tworzeniu sił zbrojnych
10.1961 - Plan Foucheta - projekt unii politycznej i obronnej; miała to być współpraca polityczna oparta na międzyrządowych zasadach - przeciwna federacji; sceptyczny Beneluks i Włochy; de Gaulle lansował także projekt porozumienia europejskiego od Atlantyku po Ural, obejmujący Rosję, chciał także by nowa unia polityczna miała kompetencje w sprawach ekonomicznych, co zagrażało status quo i zdobyczom federacyjnym traktatów rzymskich; Belgia i Holandia zapowiedziały odrzucenie planu jeśli Francja nie zgodzi się na przyjęcie WB do EWG; plan Foucheta miał na celu stworzenie europejskiej przeciwwagi dla NATO, tak by obrona Europy zależała od niej samej, nie od pomocy USA; Beneluks i Włochy odrzucają plan - nie chciały osłabienia NATO, w którym upatrują najlepszego gwaranta swego bezpieczeństwa
22.01.1963 - traktat elizejski (fr-niem) o współpracy politycznej, dyplomatycznej i wojskowej, edukacji młodzieży; wkrótce Adenauera zastępuje Erhard, który nie darzy Francji sympatią, miał odmienny pogląd niż de Gaulle („ Wspólny rynek to Francuzi, Niemcy i trochę sosu dookoła”)
1963 - Francja odrzuca kandydaturę WB
kryzys połowy lat 60. - Komisja i PE domagały się zwiększenia zakresu ich działania, Francja domagała się korzystnej dla siebie polityki rolnej, Niemcy preferowały politykę znoszenia barier celnych; przewodniczący Komisji W. Hallstein przedstawił projekt wpr, ale o budżecie miała decydować Komisja i PE - impas wywołany sporem Francji i Komisji ws. polityki rolnej. 07.1965 - Francja zrywa posiedzenie Rady Ministrów „6” w Brukseli i bojkotuje jej obrady - polityka pustego krzesła; powrót do rokowań Francja uzależniła od spełnienia 3 warunków:
utworzenie modelu wpr
zahamowania umacniania instytucji EWG
podejmowania decyzji w trybie jednomyślności
01.1966 - kompromis luksemburski - Francja zgodziła się na głosowanie większościowe w mniej ważnych sprawach, ale wymusiła jednomyślność w sprawach istotnych, zablokowała zwiększenie roli Komisji; KOMPROMIS LUKSEMBURSKI ZAHAMOWAŁ PROCES INTEGRACJI I UTWORZENIA UNII POLITYCZNEJ; kryzys pustego krzesła ujawnił różnice interesów państw członkowskich i różnice dotyczące wizji integracji, pokazał, że duże państwo „6” może zablokować integrację w obronie własnych interesów, udowodnił też, że w procesie integracji droga drobnych kroków jest skuteczniejsza niż jednostronne próby narzucania rozwiązań federacyjnych
1967 - de Gaulle wetuje wniosek WB o członkostwo - uzasadnia to odmiennością gospodarczą i polityczną WB, jej związkami z byłymi koloniami i specjalnymi stosunkami z USA; tym samym zahamowany został proces rozszerzenia o Irlandię, Danię, Norwegię
1969 - Francja wycofuje weto wobec WB (odchodzi de Gaulle)
1969 - powstaje Eurogrupa - rozwija współdziałanie europejskich członków NATO
Główne etapy integracji Europy w latach 70 i 80.
prezydentem we Francji Pompidou - otwierają się drzwi dla przyjęcie WB (plan dokończenia [finansowania wpr] - pogłębienia [unia walutowa i regularne spotkania Rady] - rozszerzenia [WB])
10.1972 - Konferencja Paryska:
Brandt proponuje rozwijanie integracji dwóch prędkości
utworzenie funduszu rozwoju regionalnego, wspólnej polityki socjalnej i ochrony środowiska
przyjęcie nazwy PE (zamiast Zgromadzenie Parlamentarne)
12.1973, Kopenhaga - Deklaracja tożsamości europejskiej
jedność europejska koniecznym warunkiem przetrwania wspólnej cywilizacji
składniki tożsamości: demokracja, rządy oparte na prawie, sprawiedliwość społeczna, postęp ekonomiczny, szacunek dla praw człowieka
wyeksponowana odrębność WE w dialogu między USA i ZSRR
1970 - początek rokowań z Irlandią, WB, Danią i Norwegią - brak procedur; nie można w trakcie rokowań zmieniać traktatów założycielskich, kandydaci muszą zaakceptować przyjęte zasady; dopuszczono ulgi w okresie przejściowym; 1973 - 1. rozszerzenie (bez Norwegii) - wzmocnienie pozycji Europy wobec USA i Japonii, słabnie WB jako odrębny ośrodek sił europejskich i przywódca EFTA
1975, Lomé - umowy o handlu i rozwoju z krajami AKP
Francja zaczyna starania o przyjęcie Hiszpanii, by zniwelować wpływy germańskie
kryzys paliwowy, światowy kryzys gospodarczy - zwołanie konferencji w Paryżu - wzrasta inflacja, bezrobocie, spada produkcja przemysłowa - Tindemans ma przygotować raport nt. założenia UE
1975 - raport Tindemansa (wcześniejsze traktaty nie doprowadziły do wypracowania sprawnych reguł integracji - rozbieżność interesów narodowych, brak perspektywistycznej integracji), zalecenia:
wspólne negocjowanie spraw PZ, stosunków gospodarczych i obrony
wprowadzenie wspólnej polityki gospodarczej, walutowej, energetycznej, badawczej
rozwijanie wspólnej polityki socjalnej
wzrost praw obywatelskich
zwiększenie kompetencji organów wspólnotowych (np. PE)
12.1978 - RE postanawia utworzyć europejski system walutowy:europejska jednostka rozrachunkowa ECU, mechanizm kursowo-interwencyjny- „wąż walutowy” (+/- 2,5%), specjalne postanowienia kredytowe
06.1979 - pierwsze bezpośrednie wybory do PE; ponadnarodowe frakcje partyjne; najwięcej miejsc Fr., RFN, WB, Włochy (po 81)
1981 - 2 rozszerzenie - Grecja (układ stowarzyszeniowy 1961, wniosek 1975); integrację utrudniała słaba gospodarka grecka i konflikt z Turcją; w Grecji najniższy dochód na głowę; 7 lat okresu przejściowego na wprowadzenie swobody podejmowania pracy n rynku WE
1986 - 3 rozszerzenie - Portugalia i Hiszpania; wcześniej sprzeciw Francji i Włoch obawiających się konkurencji hiszpańskich produktów rolnych; nie chciano dopuścić hiszpańskiej floty rybackiej do portów w strefach ekonomicznych państw członkowskich; Hiszpania domagała się specjalnego statusu dla stref ekonomicznych Wysp Kanaryjskich, Ceuty, Melilli; w Portugalii silniejsza opozycja wobec członkostwa we WE-sprzeciw ugrupowań nacjonalistycznych; ustalono okres przejściowy dla Portugalii na wprowadzenie wspólnego rynku, wszystkie rejony objęto pomocą z EFS / Grecja, Hiszpania, Portugalia - ewolucja od systemów autorytarnych do demokracji; wzmacnianie integracji było konieczne aby dorównać konkurencji USA i Japonii - dostrzeżono to na początku lat 80.
A. Spinelli, „ Klub Krokodyla” - z jego inicjatywy PE powołał Stały Komitet ds. Instytucjonalizacji, który miał opracować założenia UE; 1984 - PE przyjmuje projekt traktatu o UE (miał zastąpić traktaty założycielskie EWWiS, EWG, Euratom); projekt KK podkreślał:
prymat prawa europejskiego
pomocniczość w działaniach
ewolucję międzyrządowej współpracy ku wspólnej PZ
doskonalenie procesu podejmowania decyzji - w ciągu 10 lat zastąpienie jednomyślności zwykłą lub kwalifikowaną większością
wzmocnienie działań o charakterze ponadnarodowym
1981 - Plan Genschera-Colombo - przekształcenie WE w UE:
ograniczanie zasady jednomyślności w RUE tylko do żywotnych interesów
zwiększenie roli PE i RE
rozwijanie WPZiB
zacieśnienie współpracy kulturalnej
1984, Fontainbleau - komitety robocze dla opracowania projektów przyspieszających integrację: Komitet Dodge'a ds. Zmian Instytucjonalnych, Komitet Adonnino ds. Narodów Europy; rozważano propagowanie tożsamości WE przez wprowadzenie paszportu, flagi, hymnu itd.; dyskusje w Mediolanie, 1985
02.1986 - JAE:
JAE = WARUNKI DLA RYNKU WEW. / POSZERZONY ZAKRES POLITYKI WSPÓLNOTOWEJ/ ZWIĘKSZENIE EFEKTYWNOŚCI INTEGRACJI
najpoważniejsza rewizja podstaw traktatowych WE
zapowiedź utworzenia jednolitego rynku europejskiego (brak granic wew. + 4 swobody) do końca 1992 roku
potwierdza znaczenie RE (spotkania 2 razy w roku, szefowie państw i rządów z msz + przewodniczący KE)
rozszerza kompetencje PE: procedura współpracy PE i Rady, procedura zgody - akcesja i stowarzyszanie się nowych państw, procedura konsultacji - więcej sytuacji
wzmacnia znaczenie KE: funkcja kontrolna dot. procedury współpracy i realizowania rynku wewnętrznego, większe uprawnienia wykonawcze
w RUE więcej spraw można przegłosować większością kwalifikowaną
wprowadza 3 nowe dziedziny do tr. o EWG: spójność polityki gospodarczej i socjalnej, badania naukowe i rozwój technologiczny, ochrona środowiska
celem WE i EWP ma być postęp na drodze do tworzenia UE
z powodu Grecji, Hiszpanii i Portugalii wzrosły regionalne zróżnicowania w procesie integracji; następowała tendencja przechodzenia do wspólnej polityki regionalnej WE; zgodnie z JAE „głównym celem polityki regionalnej jest „zmniejszenie rozpiętości między różnymi regionami i opóźnień regionów mniej uprzemysłowionych” - instrumenty: rozwój wewnętrznych funduszy strukturalnych: EF Społ., EF Reg., EF Orientacji i Gwarancji Rolnych; w wyniku JAE reforma funduszy strukturalnych
1988, PE - Wspólnotowa Karta Regionalizacji, zwiększenie funduszy strukturalnych
polityka regionalna: zwalczanie długotrwałego bezrobocia, modernizacja rynku pracy, przygotowanie ludzi do nowych zawodów, wspieranie krajów biedniejszych, wspieranie regionów opóźnionych (PKB<75% średniej WE), wsparcie obszarów o schyłkowych przemysłach, modernizacja produkcji rolnej i przetwórstwa rolnego, wspieranie regionów o najniższej gęstości zaludnienia; na politykę regionalną wpływały też inicjatywy współpracy transgranicznej, coraz intensywniej rozwijała się działalność euroregionów
1984, Fontainbleau - zalecenie stopniowego znoszenia kontroli na granicach
1985, Schengen - Fr. + N + Beneluks - porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli granicznej i wprowadzeniu swobodnego przepływu osób (obywateli państw sygnatariuszy); konieczne wypracowanie procedur realizacji porozumienia - różnice stanowisk między państwami członkowskimi; dodatkowe uzgodnienia wykonawcze 1990, relizacja przesunięta do 1995; podstawowe ustalenia z Schengen:
zniesienie kontroli paszportowej na granicach wewnętrznych
ściślejsza kontrola na granicach zewnętrznych
wspólna polityka azylowa i wizowa
system informacyjny z centralą w Strasburgu - transfer danych o osobach niepożądanych, dane o obywatelach państw trzecich, którzy stracili prawo wjazdu do strefy Schengen
ułatwia policji walkę z terroryzmem, nielegalnym handlem, przemytem narkotykówm zorganizowaną przestępczością
ustala zasady współpracy systemów sądowniczych, policji i administracji
zorganizowany będzie Europejski Urząd Policyjny (Europol) (1995)
LATA 80. - INICJATYWY MAJĄCE NA CELU POWOŁANIE UGIW ORAZ UE
zjednoczenie wg Francji i Niemiec: projekt traktatu o UE - UE w miejsce WE, WPZiB, na czele Unii RE z Sekretarzem Generalnym, spotkania msz 4 razy w roku, decyzje podejmowane w procedurze międzyrządowej - INICJATYWA TA STANOWIŁA WYŁOM W METODZIE WSPÓLNOTOWEJ, nie odpowiadała celowi utworzenia Europy gospodarczej
zjednoczenie wg Delorsa: wykorzystuje Białą Księgę lorda Cockfielda - zniesienie barier geograficznych, technicznych i fiskalnych uniemożliwiających realizację rynku wewnętrznego; ramy prawne dla BK stanowi JAE;
1987 - Delors przedstawia propozycję utworzenia UGiW - realizacja w trzech etapach, utworzenie:
wspólnego rynku kapitałowego do 1990 roku
Europejskiego Instytutu Walutowego do 1994 roku
EBC
Delors dążył do zwiększenia budżetu WE - chciał dodatkowych opłat państw.
podczas przewodnictwa Delorsa rozwijała się współpraca EFTA i EWG, w 1984 roku wysunięto propozycję utworzenia EOG, który by je łączył; w 1989 roku zaproponował EFTA nową formę „ strukturalnego partnerstwa” - wspólne administrowanie obszarem gospodarczym - zgłoszenie modelu kręgów koncentrycznych w integracji europejskiej:
EWG -> EFTA -> państwa stowarzyszone EŚiW -> pozostałe państwa europejskie
1989 - raport Komitetu Delorsa o potrzebie powołania UGiW, scedowanie części uprawnień walutowych na EBC:
jednolity rynek (4 swobody)
zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynku wewnętrznego i polityki konkurencji
koordynacja polityki ekonomicznej we WE
I etap realizacji UGiW przewidziano na 07.1990;
RAPORT DELORSA OZNACZAŁ WZMOCNIENIE TENDENCJI CENTRALISTYCZNYCH WE WE.
1989 - Austria składa wniosek o członkostwo
1989 - jesień narodów w EŚiW
1989 - RE podejmuje dalsze działania na rzecz unii monetarnej, ekonomicznej i politycznej
1989 - Mitterand, powołanie EBOiR dla wspierania przemian w krajach postkomunistycznych; także program pomocy bezzwrotnej PHARE
KONIEC LAT 80. = PERSPEKTYWA ROZSZERZANIA WE.
Integracja Europy po 1989 roku
Rok 1989 zmienia rzeczywistość polityczną diametralnie. Początek lat 90. przynosi jesień ludów, upadek muru berlińskiego a następnie zjednoczenie Niemiec, rozpad ZSRR i jego komunistycznej ideologii. Wspólnoty stanęły w obliczu kształtowania się nowego ładu światowego i chciały wziąć w nim czynny udział. Rozpadł się dwubiegunowy porządek świata.
Lata 90. - główne wyzwanie to perspektywa członkostwa państw EŚiW - dla sprostania nadchodzącym wyzwaniom zaczęły myśleć o ukształtowaniu nowego ładu instytucjonalno-politycznego, uporządkowaniu stanu prawnego, pomocy w transformacji ustrojowej.
1989 - RE decyduje o podjęciu dalszych działań na rzecz unii monetarnej, ekonomicznej i politycznej.
1989 - z inicjatywy F. Mitteranda powołano EBOiR dla wspierania przemian w państwach postkomunistycznych; uruchomiono program bezzwritnej pomocy PHARE
1990 - RE przyjęła wniosek Komisji o szybkie stowarzyszenie z państwami EŚiW
1990 - Mitterand i Kohl inicjatorami konferencji międzyrządowej w celu przygotowania projektu UE - utworzeniou unii politycznej przeciwna WB, premier Thatcher uzależnia gotowość dalszych negocjacji od poszanowania suwerenności narodowej i instytucji brytyjskich
powstają ugrupowania regionalne: Grupa Wyszechradzka (1991), CEFTA (1992), Trójkąt Weimarski (1991), RPMB (1992)
12.1990 - dwie konferencje międzyrządowe rozważające problemy unii politycznej i przygotowujące UGiW; WB nie godziła się na zwiększenie roli PE, sceptyczna wobec obywatelstwa unijnego, niezainteresowana wspólną polityką walutową; spory wokół ustalenia zasad WPZiB - opór WB i USA
12.1991 - szczyt w Maastricht; 1992 - podpisanie TM (w życie 1993)
od roku 1990 rokowania na temat współpracy EWG i EFTA - 05.1992 - układ z Porto tworzący EOG (nie ratyfikuje Szwajcaria); EOG zaczął funkcjonować w 1994 roku; EOG = większy wspólny europejski rynek wewnętrzny, większa wymiana handlowa, mniejsze bezrobocie, cztery swobody, obywatele mają prawo do zamieszkania i pracy w dowolnym państwie należącym do UE i EFTA, współpraca w ochronie środowiska, turystyce, polityce socjalnej, oświacie, technologii; zasady wpr zachowane tylko dla państw UE.
1993 - rozpoczęcie negocjacji z Austrią (w 1989), Finlandią (w 1992), Norwegią (w 1992) i Szwecją (w 1991)
1993 - wchodzi w życie jednolity rynek wewnętrzny - cztery swobody
12.1993 - szczyt w Kopenhadze - kryteria członkostwa:
stabilne instytucje demokratyczne i utworzenie państwa prawa, uznanie praw człowieka i mniejszości narodowych
podstawy gospodarki rynkowej
zdolność do przyjęcia acquis communataire dot. unii ekonomicznej, monetarnej i politycznej
cztery wymogi: europejskości, funkcjonującej demokracji, funkcjonującej gospodarki rynkowej, zdolności UE do przyjęcia nowych członków. Madryt 1995 - RE nakazała zaakceptować w pełni i bez zastrzeżeń acquis communautaire oraz posiadać sprawnie działającą administrację i sądownictwo zdolne wyegzekwować unijne i wspólnotowe akty prawne (są to tzw. kryteria madryckie)
.
03.1994, Joanina - nowe zasady stosowanie QMV w RUE - blokują minimum 23 głosy, 3 miesiące na poszukiwanie kompromisowych rozwiązań
1994 - wnioski Polski i Węgier o członkostwo
1994 - powołanie Komitetu Regionów - racjonalizacja wykorzystania funduszy strukturalnych; zasadnicze cele funduszy strukturalnych: wspieranie regionów opóźnionych w rozwoju (PKB < 75% średniej w UE), regiony z problemami przekształceń strukturalnych, regiony o wysokim bezrobociu, obszary o niskiej gęstości zaludnienia
1994 - nowe programy współpracy transgranicznej i wspieranie euroregionów („mała integracja” na zasadzie dowolnej współpracy)
1994 - utworzono specjalny Fundusz Spójności (nie należy do f.strukturalnych) - skierowany dla słabszych ekonomicznie państw UE: Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Irlandii - środki jeśli PKB < 90% średniej w UE
1995 - 4 rozszerzenie - Austria, Finlandia, Szwecja
1995 - wchodzi w życie układ z Schengen
obawy związane z rozszerzeniem - koncepcje wewnątrzunijne:
1991 - Mitterand widzi niebezpieczeństwo rozmycia rodzącej się UE, dziesiątki lat zanim kraje EŚ będą gotowe na cvzłonkostwo - projekt konfederacji europejskiej na skalę całego kontynentu, włacznie ze ZSRR
1994 - w Bundestagu Wolfgang Schäuble i Karl Lamers prezentują dokument „ Rozważania o polityce europejskiej”, w którym postuluje się przebudowę Unii Europejskiej w ugrupowanie zróżnicowane według „ zmiennej geometrii” i „ różnych szybkości”, wyposażoną w „ twardy rdzeń”- bez prawa weta, oparty na zasadach federalizmu i subsydiarności. Owy rdzeń miał objąć kraje gotowe spełnić kryteria przynależności unii walutowej oraz gotowe do podjęcia zasadniczych reform instytucjonalnych (Francja, Niemcy, Beneluks), byłby jednak otwarty dla każdego państwa, które chciałoby i było zdolne wypełnić te wymogi. Takie rozwiązanie miało pozwolić na połączenie dwóch, według posłów sprzecznych celów - pogłębienia i rozszerzenia.
1995 - były prezydent Valéry Giscard d'Estaing przedstawił dwa artykuły (Europa: powody porażki, Manifest nowej Europy Federalnej), w których wyodrębnił pojęcia „ Europa potęga” oraz „Europa przestrzeń”; EUROPA POTĘGA - państwa, które chcą i mogą spełnić kryteria unii ekonomicznej i walutowej oraz państwa, które chcą, a nie mogą - te powinny jak najszybciej dołączyć (Włochy i Hiszpania). Podstawą sukcesu miała być wspólna historia i kultura, a wcieleniem EWG. EUROPA PRZESTRZEŃ - państwa, które nie chcą i nie mogą spełnić kryteriów: WB, Dania, kandydujące państwa EŚiW - różnice kulturowe i polityczne, przez które próby zespolenia byłyby tylko zbędnym zamieszaniem; kraje „ przestrzeni” stanowiłyby obszar swobodnego przepływu osób, dóbr i usług według zasad Traktatów Rzymskich i JAE.
1995 - Jacques Chirac i architektura Europy - 3 kręgi: krąg wzmocnionej solidarności stanowiący samo centrum Unii, wokół niego luźniejszy krąg pozostałych państw Wspólnoty i na końcu zewnętrzny krąg partnerów Unii z Rosją, Turcją i krajami EŚiW
rozszerzenie - potrzebna reforma instytucjonalna, zmiana systemu podejmowania decyzji, ważenia głosów - 1994 - powołanie grupy refleksyjnej (na czele Carlos Westendorp) z zadaniem zorganizowania konferencji międzyrządowej - raport grupy ogłoszony w Madrycie - 12.1995; rozszerzenie UE najważniejszym elementem działania UE w nadchodzących latach, jest wyzwaniem politycznym - trzeba przeprowadzić tak, by nie spowodowało kryzysu w UE i państwach kandydującyh
03.1996 - początek konferencji, kończy się przyjęciem TA (1997) - zgodnie z decyzją RE z Madrytu 1995 otwierało to krajom stowarzyszonym drogę do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych; zmiany wprowadzone przez traktat:
1 raz możliwość zawieszenia członka w jego prawach w razie łamania podstawowych praw i wolności obywatelskich (aluzja do traktowania mniejszości narodowych na Węgrzech, Słowacji i Rumunii) - przestrzeganie podstawowych praw człowieka i wolności obywatelskich warunkiem koniecznym przyjęcia do UE
nie udało się wprowadzić zmian w podejmowaniu decyzji w II i III filarze - nadal zasada jednomyślności
nowość: konstruktywne wstrzymanie się od głosu
większa samodzielność: Parlamentowi zwiększono rolę w powoływaniu członków KE, uproszczono procedury decyzyjne z jego udziałem - szczególnie procedurę współdecydowania, procedurę współpracy ograniczono tylko do spraw UGiW, nadano PE pewne kompetencje w ramach III filaru;
rozszerzono kompetencje ETS i Komitetu Regionów
ustanowienie Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB
utworzenie nowego instrumentu w ramach II filara - wspólne strategie
uwspólnotowiono niektóre sprawy należące dotąd do III filaru ( polityka wizowa, azylowa, imigracyjna, inna związana z przepływem osób)
w ramy WE włączono dorobek Schengen.
TA NIE PRZYGOTOWAŁ NIEZBĘDNYCH REFORM, ALE ROZPOCZĄŁ PROCES UPROSZCZENIA I KONSOLIDACJI PODSTAW TRAKTATOWYCH WE I UE.
Zaczyna słabnąć francusko-niemiecki motor integracji - pilnują swoich interesów, dbając, by wkład do budżetu nie ulegał zwiększeniu (Niemcy ponoszą koszty swojego zjednoczenia w tym czasie)
12.1997, Luksemburg - zaproszenie do negocjacji akcesyjnych grupy luksemburskiej (Polska, Węgry, Czechy, Słowenia, Estonia, Cypr); 03.1998 - rozpoczęcie negocjacji, na początek screening
01.1999 - wprowadzenie Euro - logika wspólnego rynku i porozumienie polityczne Francji i Niemiec (zjednoczenie za walutę)
03.1999, Berlin - kompromis ws. Agendy 2000; strategia rozwoju UE na przełomie wieków - pogłębienie i poszerzenie; reforma polityki regionalnej, rolnej, społecznej, objęcie procesami integracyjnymi krajów kandydackich, perspektywa finansowa 2000-2006
05.1999 - zaproszennie do negocjacji akcesyjnych grupy helsińskiej (Litwa, Łotwa, Bułgaria, Rumunia, Słowacja, Malta); W strategii rozszerzeniowej z Helsinek przyjęto zasadę różnicowania (dyferencjacji). Polega ona na negocjowaniu członkostwa z każdym krajem z osobna, na równych prawach- szczególnie bez czynienia różnicy odnośnie czasu rozpoczęcia negocjacji. Drugim elementem tej zasady jest ocenianie kandydatów stosownie do ich indywidualnych dokonań w procesie dostosowawczym. Zasada ta nieformalnie nazywana jest zasadą regat - kto lepszy ten pierwszy.
UE w świetle TM
dwie konferencje międzyrządowe zakończone podpisaniem Traktatu o Unii Europejskiej w lutym 1992 roku ( w życie wszedł w 11.1993 r. ); na mocy traktatu USTANOWIONO UE JAKO STRUKTURĘ WSPÓŁPRACY ODMIENNĄ OD TRADYCYJNYCH OM I NIE NADANO JEJ OSOBOWOŚCI PRAWNEJ
trzy filary: trzy Wspólnoty, WPZiB, Współpracę w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
dla zwiększenia wewnętrznej demokracji wewnątrz PE otrzymał większe uprawnienia w procesie stanowienia prawa, wprowadzono procedurę współdecydowania (wspólne akty RUE i PE), PE uzyskał uprawnienia do zatwierdzania członków KE i jej przewodniczącego
RUE - zwiększono liczbę spraw, w których decyzję można podjąć kwalifikowaną większością głosów ( zamiast jednomyślnie)
KE - inny tryb powoływania + wydłużenie kadencji z 4 do 5 lat
wprowadzono zapis o obywatelstwie europejskim
zmieniono nazwę EWG na Wspólnota Europejska poszerzając jej obszar działania o kulturę, ochronę zdrowia, edukację, szkolenia zawodowe, infrastrukturę transeuropejską
przewidziano utworzenie nowych organów: RPO, Komitet Regionów, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, EBC itd.
Dla przyszłych państw członkowskich kluczowe znaczenie miał jednak art. 49 ( TM- art.0) zakładający jednolitą podstawę prawną przyjęcia do UE. W myśl tego przepisu:
„ Każde państwo europejskie, które szanuje zasady określone w art. 6 ustęp 1, może ubiegać się o członkostwo w Unii (ogólny warunek przystąpienia). W tym celu składa ono swój wniosek Radzie, która podejmuje decyzje, stanowiąc jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji oraz po otrzymaniu zgody PE, udzielonej bezwzględną większością głosów jego członków ( wewnętrzna procedura ). Warunki przyjęcia i wynikające z tego przyjęcia dostosowania w Traktatach stanowiących podstawę Unii są przedmiotem umowy między Państwami Członkowskimi a Państwem ubiegającym się o członkostwo ( obszar regulacji traktatu akcesyjnego ). Umowa ta podlega ratyfikacji przez wszystkie umawiające się państwa, zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi ( procedura związana się traktatem akcesyjnym )”.
Wprowadzenie jednolitej podstawy prawnej było konieczne ze względu na odrębność i specyfikę potencjalnych państw członkowskich. Poprzednie rozszerzenia nie wymagały jej ze względu na duże podobieństwo państw członkowskich i integrujących się ( wspólny kanon zachodni na poziomie gospodarki, aksjologii czy systemu politycznego).
Koncepcje „ rozwarstwienia” UE w latach 90.
1991 - Mitterand widzi niebezpieczeństwo rozmycia rodzącej się UE, dziesiątki lat zanim kraje EŚ będą gotowe na cvzłonkostwo - projekt konfederacji europejskiej na skalę całego kontynentu, włacznie ze ZSRR
1994 - w Bundestagu Wolfgang Schäuble i Karl Lamers prezentują dokument „ Rozważania o polityce europejskiej”, w którym postuluje się przebudowę Unii Europejskiej w ugrupowanie zróżnicowane według „ zmiennej geometrii” i „ różnych szybkości”, wyposażoną w „ twardy rdzeń”- bez prawa weta, oparty na zasadach federalizmu i subsydiarności. Owy rdzeń miał objąć kraje gotowe spełnić kryteria przynależności unii walutowej oraz gotowe do podjęcia zasadniczych reform instytucjonalnych (Francja, Niemcy, Beneluks), byłby jednak otwarty dla każdego państwa, które chciałoby i było zdolne wypełnić te wymogi. Takie rozwiązanie miało pozwolić na połączenie dwóch, według posłów sprzecznych celów - pogłębienia i rozszerzenia.
1995 - były prezydent Valéry Giscard d'Estaing przedstawił dwa artykuły (Europa: powody porażki, Manifest nowej Europy Federalnej), w których wyodrębnił pojęcia „ Europa potęga” oraz „Europa przestrzeń”; EUROPA POTĘGA - państwa, które chcą i mogą spełnić kryteria unii ekonomicznej i walutowej oraz państwa, które chcą, a nie mogą - te powinny jak najszybciej dołączyć (Włochy i Hiszpania). Podstawą sukcesu miała być wspólna historia i kultura, a wcieleniem EWG. EUROPA PRZESTRZEŃ - państwa, które nie chcą i nie mogą spełnić kryteriów: WB, Dania, kandydujące państwa EŚiW - różnice kulturowe i polityczne, przez które próby zespolenia byłyby tylko zbędnym zamieszaniem; kraje „ przestrzeni” stanowiłyby obszar swobodnego przepływu osób, dóbr i usług według zasad Traktatów Rzymskich i JAE.
1995 - Jacques Chirac i architektura Europy - 3 kręgi: krąg wzmocnionej solidarności stanowiący samo centrum Unii, wokół niego luźniejszy krąg pozostałych państw Wspólnoty i na końcu zewnętrzny krąg partnerów Unii z Rosją, Turcją i krajami EŚiW
Proces przystępowania Polski do UE
wrzesień 1988, Warszawa-Bruksela - Nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską i EWG. Jeszcze w trakcie trwania zimnej wojny Polska rozpoczęła negocjacje w sprawie umowy o handlu i współpracy gospodarczej z EWG.
14-15 lipca 1989, Paryż - program PHARE
lipiec 1989, Bruksela - otwarcie Przedstawicielstwa przy Wspólnotach Europejskich. Pierwszym reprezentantem Jan Kułakowski.
19 września 1989, Warszawa - umowa ws. handlu oraz współpracy gospodarczej.
25 maja 1990, Bruksela - Polska złożyła OFICJALNY WNIOSEK O STOWARZYSZENIE ZE WE. Negocjacje rozpoczęły się w grudniu 1990 roku. Cel: wynegocjowanie korzystnych warunków stowarzyszenia, przeforsowanie zapisu stwierdzającego, że stowarzyszenie jest pierwszym krokiem w kierunku członkostwa Polski we Wspólnotach.
10 września 1990, Warszawa - Przedstawicielstwo Komisji WE w Polsce.
26 stycznia 1991, Warszawa - powołanie w Urzędzie Rady Ministrów Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej (Jacek Saryusz-Wolski); zadania harmonizacji i koordynowania procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski ze WE oraz koordynowanie procesu pozyskiwania i wykorzystywania pomocy zagranicznej dla Polski.
2-4 kwietnia 1991, Bruksela - Wałęsa w Komisji WE.
16 grudnia 1991, Bruksela - UKŁAD EUROPEJSKI ustanawiający stowarzyszenie
1 marca 1992, Warszawa - Bruksela - Weszła w życie, na mocy uproszczonej procedury ratyfikacyjnej, pierwsza część Układu europejskiego dotycząca współpracy handlowej, zwana umową przejściową. Tej części nie musiały ratyfikować poszczególne państwa członkowskie, ponieważ kompetencje w zakresie polityki handlowej miała EWG.
29 stycznia 1993, Warszawa - Rada Ministrów przyjęła w związku z ratyfikacją układu stowarzyszeniowego "Program działań dostosowujących polską gospodarkę i system prawny do wymagań Układu europejskiego".
21-22 czerwca 1993, Kopenhaga - Re uzgodniła, choć bez podawania ram czasowych, że przystąpienie państw z EŚiW do UE jest także celem Unii, którego realizacja będzie uzależniona od spełnienia przez te państwa określonych kryteriów politycznych i ekonomicznych. Kryteria te, zwane kopenhaskimi, obejmowały: stabilność instytucji gwarantujących demokrację, rządy prawa, poszanowanie praw człowieka i ochronę mniejszości narodowych, istnienie gospodarki rynkowej, zdolność do sprostania konkurencji i siłom rynkowym w UE, zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, w tym założeń unii politycznej, oraz gospodarczej i walutowej.
1 lutego 1994, Warszawa - Rada Ministrów RP przyjęła uchwałę ws. wejścia w życie Układu europejskiego. Układ europejski zaczął obowiązywać w całości.
29 marca 1994, Warszawa - Rada Ministrów RP upoważniła Premiera do złożenia wniosku o członkostwo Polski w Unii Europejskiej.
29 marca 1994, Warszawa - Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów wprowadzono dodatkowe wymogi postępowania z rządowymi projektami aktów prawnych ze względu na konieczność spełniania kryterium zgodności z prawem wspólnotowym.
7 kwietnia 1994, Warszawa - Sejm jednomyślnie zaakceptował informację rządu na temat planowanego złożenia wniosku o członkostwo Polski w UE.
8 kwietnia 1994, Ateny - msz Andrzej Olechowski złożył na ręce przedstawiciela prezydencji greckiej WNIOSEK O CZŁONKOSTWO POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ.
19-21 maja 1994, Warszawa - Jacques Delors z pierwszą oficjalną wizytą w Polsce.
8-10 grudnia 1994, Essen - RE przyjęła strategię przygotowania państw z EŚiW do członkostwa w UE, zwaną STRATEGIĄ PRZEDCZŁONKOWSKĄ. Strategia przedakcesyjna z Essen stanowiła rozwinięcie decyzji RE z Kopenhagi z 1993 roku i skonkretyzowała działania mające na celu członkostwo państw z EŚiW w UE. W dniu 10 grudnia po raz pierwszy odbyło się przy tej okazji spotkanie szefów państw i rządów państw członkowskich UE oraz państw ubiegających się o członkostwo w Unii.
26-27 czerwca 1995, Cannes - RE PRZYJĘŁA BIAŁĄ KSIĘGĘ w sprawie przygotowania krajów stowarzyszonych EŚiW do integracji z jednolitym rynkiem UE.
14 listopada 1995, Warszawa - W odpowiedzi na Białą księgę, Rada Ministrów RP przyjęła uchwałę zobowiązującą Pełnomocnika Rządu ds.Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej do opracowania i nadzorowania realizacji programu dostosowania prawa polskiego do wymogów rynku wewnętrznego UE. W dniu 15 października 1996 roku realizacja tego zobowiązania została przekazana Sekretarzowi Komitetu Integracji Europejskiej.
15-16 grudnia 1995, Madryt - RE zleciła KE sporządzenie opinii o kandydatach i przygotowanie całościowego raportu o skutkach rozszerzenia dla UE. Podjęto decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Cyprem i Maltą sześć miesięcy po zakończeniu Konferencji Międzyrządowej poświęconej reformie traktatów unijnych.
14 marca 1996, Warszawa - Sejm podjął uchwałę w sprawie przygotowania Polski do członkostwa w UE, wzywając Radę Ministrów RP do zintensyfikowania działań oraz skutecznego realizowania przekształceń prawnych i gospodarczych mających na celu przygotowanie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej. Sejm zlecił także Radzie Ministrów przygotowanie narodowej strategii dochodzenia Polski do członkostwa w Unii.
26 kwietnia 1996, Warszawa - KE przekazała rządom państw stowarzyszonych państw z EŚiW kwestionariusze, na podstawie których miała opracować opinie na temat złożonych wniosków o członkostwo w UE - odpowiedź 26.07
8 sierpnia 1996, Warszawa - został powołany Komitet Integracji Europejskiej - naczelny organ administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z UE oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej. Inauguracyjne spotkanie Komitetu Integracji Europejskiej odbyło się w dniu 12 listopada 1996 roku.
2 października 1996, Warszawa - nadanie statutu Urzędowi Komitetu Integracji Europejskiej. Urząd rozpoczął działalność w dniu 10 października. Kierownictwo nad UKIE objęła sekretarz stanu Danuta Hübner, która została także Sekretarzem Komitetu Integracji Europejskiej. Przewodniczącym Komitetu został premier Włodzimierz Cimoszewicz.
15 października 1996, Warszawa - zniesiony został urząd Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
28 stycznia 1997, Warszawa - Rada Ministrów RP przyjęła Narodową Strategię Integracji, która stała się wiodącym dokumentem programowym określającym cele i zamierzenia w obszarze przystępowania Polski do Unii Europejskiej. Dokument został przygotowany przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej w odpowiedzi na uchwałę Sejmu z 14 marca 1996 roku.
15 lipca 1997, Warszawa - Rada Ministrów RP przyjęła "Harmonogram działań dostosowujący system prawny do zaleceń Białej księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji Polski z jednolitym rynkiem Unii Europejskiej".
16 lipca 1997, Bruksela - KE przedstawiła w PE Opinie na temat państw z EuŚiW oraz Cypru. Komisja rekomendowała także rozpoczęcie negocjacji o członkostwo w UE (negocjacji akcesyjnych) z pięcioma państwami EŚiW (Czechami, Estonią, Polską, Słowenią i Węgrami) oraz z Cyprem. Grupa tych państw zostaje następnie określona mianem grupy 5+1 lub Grupy Luksemburskiej. Ponadto Komisja Europejska przedstawia także dwa inne dokumenty: "Agendę 2000" oraz "Rozszerzenie Unii Europejskiej - nowe wyzwania".
31 października 1997, Warszawa - Przewodniczącym Komitetu Integracji Europejskiej został Ryszard Czarnecki, który objął także kierownictwo nad UKIE
12-13 grudnia 1997, Luksemburg - RE podjęła decyzję o rozpoczęciu procesu rozszerzania UE o grupę luksemburską z dniem 30 marca 1997 roku. Jednocześnie zapowiedziane zostało otwarcie dwustronnych Akcesyjnych Konferencji Międzyrządowych, na forum których toczyć się miały wkrótce negocjacje. RE podjęła także decyzję o wprowadzeniu w życie wzmocnionej strategii przedczłonkowskiej, która oparta została na POROZUMIENIACH O PARTNERSTWIE DLA CZŁONKOSTWA zawieranych z każdym z państw kandydujących.
16 marca 1998, Bruksela - RUE PRZYJĘŁA DOKUMENT PARTNERSTWO DLA CZŁONKOSTWA, zawierający listę priorytetów krótko- i średniookresowych oraz aneks, w którym streszczone zostały wszystkie rekomendacje z Opinii KE na temat wniosku o członkostwo
24 marca 1998, Warszawa - Rada Ministrów RP ustanowiła urząd Pełnomocnika Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo Polski w Unii Europejskiej (Głównego Negocjatora). Nominację na to stanowisko, a także na stanowisko sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów otrzymał Jan Kułakowski. Do zadań Pełnomocnika należało przygotowywanie strategiczne i koordynowanie procesu negocjacyjnego o członkostwo Polski w UE oraz przygotowanie i negocjowanie Traktatu Akcesyjnego.
27 marca 1998, Warszawa - Premier powołał do życia Zespół ds. Negocjacji o Członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Przewodniczącym Zespołu został Główny Negocjator Jan Kułakowski.
30 marca 1998, Bruksela - Został zapoczątkowany proces rozszerzania UE, co miało miejsce na posiedzeniu Rady Unii Europejskiej do Spraw Ogólnych z msz państw kandydujących. Państwa kandydujące do członkostwa otrzymały Partnerstwa dla Członkostwa, opracowane indywidualnie dla każdego z nich.
31 marca 1998, Bruksela - Zainaugurowano obrady pierwszej sesji dwustronnych Akcesyjnych Konferencji Międzyrządowych będących forum dla rokowań akcesyjnych między państwami członkowskimi UE oraz państwami Grupy Luksemburskiej. Strona polska i unijna przedstawiły Oświadczenia wstępne, które otworzyły proces akcesyjny Polski. Oświadczenie Rządu RP na otwarcie negocjacji o członkostwo Polski w Unii zostało zaprezentowane przez msz Bronisława Geremka.
23 czerwca 1998, Warszawa - Rada Ministrów RP przyjęła Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej. Dokument ten, aktualizowany co rok, wyznaczał strategię dostosowania do wymogów członkostwa w UE i był odpowiedzią na Partnerstwo dla Członkostwa.
27 lipca 1998, Warszawa - Premier Jerzy Buzek przejął obowiązki Przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej, a p.o. Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej została Maria Karasińska-Fendler, podsekretarz stanu, która objęła także kierownictwo nad UKIE.
4 listopada 1998, Bruksela - pierwsze Raporty okresowe KE zawierające ocenę postępów państw kandydujących w dostosowywaniu się do standardów unijnych.
10 listopada 1998, Bruksela - drugie spotkanie w ramach MKA. Delegacja polska dokonała oficjalnego tymczasowego zamknięcia negocjacji w trzech obszarach: "Nauka i badania", "Edukacja, kształcenie i młodzież" oraz "Małe i średnie przedsiębiorstwa". Ostateczne zamknięcie negocjacji we wszystkich obszarach miało nastąpić na spotkaniu kończącym rokowania akcesyjne (Kopenhaga, grudzień 2002).
24-25 marca 1999, Berlin - RE zaaprobowała dokument KE Agenda 2000, w tym zapisy finansowe dotyczące lat 2000-2006, reformy WPR oraz funduszy strukturalnych.
28 kwietnia 1999, Warszawa - Paweł Samecki został mianowany p.o. Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej i tym samym objął kierownictwo nad UKIE.
4 maja 1999, Warszawa - zatwierdzienie uaktualnionej wersji Narodowego Programu Przygotowania Polski do Członkostwa w Unii Europejskiej
1 czerwca 1999, Warszawa - Jacek Saryusz-Wolski został Głównym Doradcą do Spraw Integracji Europejskiej Premiera Jerzego Buzka, obejmując stanowisko sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
22 czerwca 1999, Luksemburg - trzecie posiedzenie MKA na poziomie ministerialnym; oficjalne tymczasowe zamknięcie negocjacji w czterech obszarach: "Telekomunikacja i technologie informacyjne", "Polityka przemysłowa", "Ochrona konsumentów i zdrowia" oraz "Statystyka".
13 października 1999, Bruksela - KE opublikowała kolejny Raport okresowy dotyczący postępów we wdrażaniu zobowiązań negocjacyjnych i dostosowawczych państw kandydujących. Polska ponownie znalazła się wśród kandydatów typowanych do akcesji w pierwszej kolejności.
7 grudnia 1999, Bruksela - czwarte spotkanie MKA na poziomie ministerialnym; oficjalne tymczasowe zamknięcie negocjacji w obszarze "Unia Gospodarcza i Walutowa".
11-13 grudnia 1999, Helsinki - Na spotkaniu RE zdecydowano o zaproszeniu do negocjacji pozostałych pięciu państw z EŚiW (Bułgarii, Litwy, Łotwy, Rumunii i Słowacji) oraz Malty - Grupa Helsińska. Turcji przyznano status kandydata na członka w Unii Europejskiej. Spotkanie szefów państw i rządów państw członkowskich i kandydujących do członkostwa.
30 grudnia 1999, Warszawa - Premier Jerzy Buzek powołał Narodową Radę Integracji Europejskiej, która jest organem opiniodawczo-doradczym przy premierze.
18 lutego 2000, Warszawa - uchwała Sejmu w sprawie przygotowań do członkostwa RP w UE - wezwanie rządu do aktywniejszego działania na rzecz dostosowania polskiego systemu prawnego z prawem UE i czytelnego podziału i skorelowania funkcji i kompetencji w tym procesie między Komitetem Integracji Europejskiej, Rządowym Centrum Legislacji oraz poszczególnymi resortowymi departamentami zajmującymi się harmonizacją prawa. Sejm zobowiązał także rząd do przedstawienia szacunku kosztów poniesionych przez Polskę w procesie przedakcesyjnym oraz uzyskanych korzyści, a także szacunku wysokości niezbędnych nakładów, które poniesie Polska w procesie integracji europejskiej oraz przewidywanych korzyści.
17 marca 2000, Warszawa - Na mocy zarządzenia premiera powołany został Międzyresortowy Zespół do Spraw Przygotowania Szacunku Kosztów i Korzyści Wynikających z Procesu Integracji RP z UE, którego przewodniczącym został podsekretarz stanu w ministerstwie gospodarki. Raport - syntetyczna analiza kosztów i korzyści integracji Polski z UE
14 czerwca 2000, Luksemburg - piąte spotkanie MKA na poziomie ministerialnym; oficjalne tymczasowe zamknięcia negocjacji w dwóch obszarach: "Kontrola finansowa" oraz "WPZiB".
10 lipca 2000, Warszawa - deklaracja zwana Trójporozumieniem między Marszałkiem Sejmu, Marszałkiem Senatu oraz Prezesem Rady Ministrów, mówiąca o gotowości rządu i parlamentu do intensyfikacji współpracy i koordynacji działań mających na celu wdrożenie wspólnotowego dorobku prawnego. Dzięki Trójporozumieniu ustawom dostosowawczym nadano charakter priorytetowy w toku prac rządowych i parlamentarnych.
13 lipca 2000, Warszawa - W Sejmie na mocy uchwały powołana została Komisja Prawa Europejskiego właściwa dla rozpatrywania projektów ustaw dostosowujących polskie prawo do prawa UE. Przewodniczącym został Bronisław Geremek.
26 lipca 2000, Warszawa - akceptacja Raportu w sprawie korzyści i kosztów integracji RP z UE, przekazanie go do parlamentu.
4 sierpnia 2000, Warszawa - W Senacie została powołana Komisja Nadzwyczajna Legislacji Europejskiej właściwa dla rozpatrywania ustaw, których celem było dostosowywanie prawa polskiego do prawa UE.
8 listopada 2000, Bruksela - kolejne Raporty okresowe KE. W ocenie Komisji, pod względem gospodarczym, Polska uplasowana się w czołówce państw kandydujących, obok Węgier i Estonii. Jednocześnie Komisja Europejska opublikowała także dokument "Strategia rozszerzenia Unii Europejskiej", który zawierał między innymi część opisującą harmonogram prowadzenia rokowań akcesyjnych z państwami kandydującymi w 2001 roku oraz w pierwszym półroczu 2002 roku, zwaną "MAPĄ DROGOWĄ".
4 grudnia 2000, Bruksela - szóste spotkanie w ramach MKA; oficjalne tymczasowe zamknięcie negocjacji w dwóch obszarach: "Kultura i polityka audiowizualna" oraz "Swoboda świadczenia usług".
4 grudnia 2000, Bruksela - RUE przyjęła "Strategię rozszerzenia Unii Europejskiej" - dokument, który usystematyzował kalendarz negocjacji akcesyjnych.
7-12 grudnia 2000, Nicea - państwa członkowskie uzgodniły treść projektu TN, zawierającego między innymi szczegóły dotyczące zmian instytucjonalnych w UE. W jednym z załączników do traktatu został wstępnie określony udział nowych państw członkowskich, w tym Polski, w instytucjach UE. 26 lutego 2001 roku - podpisanie traktatu
14 kwietnia 2001, Warszawa - Sekretarzem Komitetu Integracji Europejskiej został sekretarz stanu Jacek Saryusz-Wolski, który przejął także kierownictwo nad UKIE.
26 kwietnia 2001, Warszawa - przyjęcie projektu znowelizowanego Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej
11-12 czerwca 2001, Luksemburg - siódme spotkanie MKA; oficjalne tymczasowe zamknięcie negocjacji w obszarze "Polityka społeczna i zatrudnienie".
15-16 czerwca 2001, Göteborg - RE zobowiązała się do gotowości przyjęcia nowych członków w 2004 roku, po spełnieniu przez nie wcześniej ustalonych kryteriów i wymogów. Oznajmiła także, że celem jest uczestniczenie państw kandydujących do członkostwa, już jako państw członkowskich Unii, w wyborach do PE w 2004 roku.
23 października 2001, Warszawa - Premier Leszek Miller powołał Danutę Hübner na stanowisko sekretarza stanu w MSZ. W dniu 5 listopada została ona także powołana przez Premiera na stanowisko Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej i przejęła kierownictwo nad UKIE.
23 października 2001, Warszawa - Premier odwołał Jana Kułakowskiego ze stanowiska sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz ze stanowiska Pełnomocnika Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Jednocześnie Premier powołał Jana Truszczyńskiego na stanowisko podsekretarza stanu w MSZ. Stanowisko głównego negocjatora dla Jana Truszczyńskiego.
31 października 2001, Warszawa - Premier powołał nowy skład Zespołu Negocjacyjnego w Sprawie Negocjacji o Członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, którego przewodniczącym został Jan Truszczyński.
13 listopada 2001, Bruksela - kolejne Raporty okresowe KE. Komisja wskazała, że przewidywane rozszerzenie Unii Europejskiej w 2004 roku powinno dokonać się o 10 państw (wszystkie negocjujące państwa poza Bułgarią i Rumunią).
15 listopada 2001, Warszawa - Rada Ministrów RP przyjęła dokument "Europejska strategia rządu", który zakładał przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, zgodnie z kalendarzem rozszerzenia Unii Europejskiej przyjętym na szczytach Rady Europejskiej w Nicei i Goeteborgu.
11-12 grudnia 2001, Bruksela - ósma sesja MKA; oficjalne zamknięcie tymczasowe negocjacji w czterech obszarach: "Energia", "Środowisko", "Prawo spółek" oraz "Swobodny przepływ towarów".
styczeń 2002, Bruksela-Warszawa - Rozpoczęły się PRACE PRZYGOTOWAWCZE NAD TEKSTEM TRAKTATU AKCESYJNEGO. W początkowej fazie prac polegającej na przygotowaniu tablic adaptacyjnych po stronie unijnej brała udział KE, a po stronie polskiej - MSZ we współpracy z UKIE. Pracami po stronie polskiej kierował Główny Negocjator Jan Truszczyński.
29 stycznia 2002, Warszawa - Premier powołał Międzyresortowy Zespół do opracowania projektów i wniosków w sprawie niezbędnych działań w obszarze "Rolnictwo". Przewodniczącym został podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jerzy Plewa.
30 stycznia 2002 Bruksela - KE opublikowała dwa dokumenty poświęcone finansowym warunkom rozszerzenia Unii Europejskiej, których celem było określenie wspólnych stanowisk negocjacyjnych UE w obszarach negocjacyjnych "Rolnictwo", "Polityka regionalna i koordynacja instrumentów polityki strukturalnej" oraz "Finanse i budżet": "Wspólne ramy finansowe negocjacji akcesyjnych na lata 2004-2006" oraz "Rozszerzenie a rolnictwo: udane włączenie nowych państw członkowskich do Wspólnej Polityki Rolnej".
14 marca 2002, Warszawa - Premier powołał Międzyresortowy Zespół do opracowania projektów i wniosków w sprawie niezbędnych działań w obszarach: "Finanse i budżet", "Rolnictwo" oraz "Polityka regionalna" pod przewodnictwem Głównego Negocjatora Jana Truszczyńskiego. Nowy Zespół zastąpił poprzedni Międzyresortowy Zespół Jerzego Plewy.
10 czerwca 2002, Luksemburg - dziewiąta sesja MKA; oficjalne tymczasowe zamknięcie negocjacji w sześciu obszarach: "Podatki", "Swobodny przepływ osób", "Swobodny przepływ kapitału", "Instytucje" "Polityka transportowa" oraz "Rybołówstwo".
1 października 2002, Bruksela - dziesiąta sesja MKA; oficjalne tymczasowe zamknięcie negocjacji w dwóch obszarach: "Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne" oraz "Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych".
9 października 2002, Bruksela - KE opublikowała przedostatnie Raporty okresowe. Dziesięć przystępujących państw - Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry - spełniają kryteria polityczne członkostwa i spełnią do początków 2004 roku kryteria ekonomiczne i prawne. Ostatnie oceny KE ma opublikować w lipcu 2003 roku.
4, 12 i 26 listopada 2002, Bruksela - trzy rundy negocjacji w nowej formule przewidzianej w ostatnim etapie rokowań akcesyjnych. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele prezydencji UE, KE oraz rządu RP. Celem pierwszego spotkania było ustalenie trybu i porządku prac zmierzających do zakończenia negocjacji. Omówiono wszystkie do tej pory niewyjaśnione zagadnienia negocjacyjne z obszarów, w których rokowania nie zostały jeszcze zamknięte ("Polityka konkurencji", "Rolnictwo"), oraz w obszarach, w których negocjacje zostały tymczasowo zamknięte ("Podatki", "Środowisko"). Poruszono także sprawy związane z pakietem finansowym ("Finanse i budżet", "Rolnictwo"). Podczas drugiej rundy rokowań omówiono pozostające do uzgodnienia sprawy z zakresu obszarów negocjacyjnych "Finanse i budżet", "Polityka konkurencji" oraz "Sprawy inne" (31 obszar negocjacyjny). Podczas trzeciego spotkania przedstawiciel duńskiej prezydencji UE zaprezentował nową ofertę finansową przygotowaną we współpracy z Komisją Europejską.
2 i 9 grudnia 2002, Bruksela - czwarta sesja negocjacyjna w nowej formule - omówiono zagadnienia z zakresu obszarów negocjacyjnych "Budżet i finanse" oraz "Rolnictwo". Strona polska ustosunkowała się do propozycji prezydencji duńskiej zaprezentowanej na trzeciej sesji rokowań w dniu 26 listopada. Piąta, ostatnia, tura rokowań odbyła się na szczeblu ministerialnym. Strona polska przedstawiła priorytety Polski w ostatniej fazie rokowań.
5 grudnia 2002, Warszawa - uchwała Sejmu w sprawie integracji Polski z UE, wzywająca rząd do twardych negocjacji w ostatniej fazie negocjacji.
12 grudnia 2002, Kopenhaga - Po intensywnej rundzie negocjacyjnej na najwyższym szczeblu, przewidzianej tylko dla Polski, dokonano ostatecznych ustaleń w rokowaniach akcesyjnych między Polską a państwami członkowskimi Unii Europejskiej.
13 grudnia 2002, Kopenhaga - RE zatwierdziła wynik rokowań akcesyjnych z dziesięcioma państwami kandydującymi. Na posiedzeniu RE z udziałem szefów państw i rządów państw członkowskich i kandydujących dokonano ostatecznego zamknięcia negocjacji we wszystkich obszarach negocjacyjnych. W tym dniu UE i państwa przystępujące przyjęły także wspólną deklarację "Jedna Europa" o kontynuacji, otwartości i nieodwracalności procesu rozszerzenia. Będzie ona stanowić załącznik do końcowego aktu Traktatu Akcesyjnego. W deklaracji państwa orzekły, iż celem jest powitanie Bułgarii i Rumunii jako nowych członków w UE w 2007 roku.
19 lutego 2003, Bruksela - KE pozytywnie zaopiniowała projekt Traktatu Akcesyjnego o przystąpieniu dziesięciu nowych państw do UE.
marzec 2003, Bruksela - Warszawa - Do lutego 2003 roku państwa przystępujące do UE zgłaszały uwagi do projektu Traktatu Akcesyjnego, dotyczące korekt technicznych, opuszczeń i uwag o charakterze prawno-językowym. W marcu zakończyły się prace lingwistyczne nad tłumaczeniem projektu Traktatu Akcesyjnego na 22 języki. Prace prowadziła specjalna grupa robocza do spraw redagowania Traktatu przy RUE. Po stronie polskiej prace prowadziły dwa zespoły, resortowy w MSZ oraz międzyresortowy, pod kierunkiem Głównego Negocjatora Jana Truszczyńskiego.
8 kwietnia 2003, Warszawa - Rada Ministrów RP w drodze uchwały udzieliła ZGODY NA PODPISANIE PRZEZ POLSKĘ TRAKTATU AKCESYJNEGO.
9 kwietnia 2003, Strasburg - PE - aprobata dla projektu Traktatu Akcesyjnego, poparcie dla przyjęcia państw kandydujących do UE w dniu 1 maja 2004 roku.
14 kwietnia 2003, Bruksela - RUE ostatecznie zatwierdziła projekt Traktatu Akcesyjnego - ostatni pod stronie UE krok poprzedzający podpisanie Traktatu Akcesyjnego.
16 kwietnia 2003, Ateny - UROCZYSTE PODPISANIE TRAKTATU AKCESYJNEGO przez przedstawicieli 15 państw członkowskich i 10 kandydujących do członkostwa, które tym samym stały się państwami przystępującymi do UE. Od momentu podpisania Traktu Akcesyjnego przyszłe państwa członkowskie bowiem uzyskały status "aktywnych obserwatorów", który upoważnia je do uczestnictwa w pracach RUE i PE z prawem zabierania głosu, ale bez prawa weta i udziału w głosowaniach. Pod Traktatem Akcesyjnym po stronie polskiej złożyli podpis: Premier Leszek Miller, MSZ Włodzimierz Cimoszewicz oraz Sekretarz Stanu ds. Europejskich Danuta Hübner.
17 kwietnia 2003, Warszawa - Sejm podjął uchwałę w sprawie trybu wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Polski do UEj, zarządzając ogólnokrajowe referendum na dni 7-8 czerwca 2003 roku.
kwiecień 2003 - kwiecień 2004, Unia Europejska - RATYFIKACJA TRAKTATU AKCESYJNEGO we wszystkich 25 państwach.
7-8 czerwca 2003, Polska - REFERENDUM w sprawie przystąpienia Polski do UE.
1 maja 2004 - POLSKA PAŃSTWEM CZŁONKOWSKIM Unii Europejskiej.
Główne etapy integracji europejskiej po 2000 roku
01.2000 - kryzys spowodowany powstaniem w Austrii rządu koalicyjnego z partią J. Haidera - bojkotowanie Austrii w unijnych gremiach, PE nawołuje do przestrzegania reguł jakich wymaga się od krajów kandydujących, Austria straszy, że zablokuje prace UE (np. decyzje wymagające jednomyślności)
03.2000, Lizbona - Strategia Lizbońska - zatrudnienie, reforma ekonomiczna i spójność społeczna; gospodarka Europy miała w ciągu 10 lat dogonić USA i stać się najbardziej konkurencyjną na świecie; miała to być gospodarka oparta na wiedzy, zdolna do utrzymania stałego wzrostu, zwiększająca zatrudnienie i spójność socjalną; kluczową rolę przypisywano informatyce i intensyfikacji kształcenia; pilnie należy tworzyć środowisko sprzyjające rozwojowi innowacyjności przedsiębiorstw (zintegrowane rynki finansowe, rozbudowa systemu Galileo, liberalizacja rynku energetyki itd.); dla intensyfikacji kształcenia Deklaracja Bolońska z 06.1999 - koordynacja współpracy w zakresie szkolnictwa wyższego, utworzenie do 2010 roku Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, przyjęcie dwustopniowego systemu szkolnictwa wyższego, porównywalność stopni naukowych, suplementu do dyplomu i systemu punktowego ECTS
12.2000 - szczyt w Nicei, podpisanie TN w 02.2001; postanowienia traktatu:
nowa procedura zawieszania państw członkowskich w prawach członka UE po stwierdzeniu, że narusza podstawowe zasady unijne
przyjęta strategia rozszerzenia, by pierwsza grupa członków mogła wziąć udział w wyborach do PE 2004
uzupełniono Strategię Lizbońską o Europejską Kartę Społeczną - priorytety w polityce społecznej: zwiększenie miejsc pracy, zwalczanie ubóstwa, zwalczanie dyskryminacji i wykluczenia społecznego
podział głosów ważonych w RUE - zasada równego traktowania starych i nowych członków; ogólna suma głosów 345; głosowanie w systemie potrójnej większości (większość państw +255 głosów + 62% ludności ); mniejszość blokująca - 91 głosów
rozszerzona możliwość wzmocnionej współpracy (nie dot. zagadnień wojskowych) - minimum 8 państw + zapewnienie spójności działań RUE, PE, KE
propozycja ograniczenia liczby komisarzy po przyjęciu 27 państwa
zwiększone kompetencje przewodniczącego KE i nowy sposób jego wyboru - większość kwalifikowana w RUE, przy akceptacji PE
zwiększono stan przyszłego PE do 732 członków
przyjęto KPP - dokument dot. roli i znaczenia jednostki; wspólne wartości jako kamień węgielny integracji - godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywateli, zasada sprawiedliwości
Deklaracja ws. przyszłości UE - nowy traktat będzie przyjęty w 2004 roku; UE winna zająć się uproszczeniem traktatów, podziałem kompetencji UE-państwa członkowskie, statusem KPP
06.2001 - Irlandia odrzuca TN w referendum (drugie referendum - 2002, w życie 2003)
21.09.2001 - specjalne posiedzenie RE po ataku na WTC; uznano, że walka z terroryzmem międzynarodowym jest priorytetowym zadaniem UE w stosunkach zewnętrznych; podjęto decyzję o utworzeniu grupy ekspertów KE ds. walki z terroryzmem biologicznym i chemicznym
06.2001 - szczyt RE w Göteborgu - uzupełnia Strategię Lizbońską o aspekty ochrony środowiska i popiera proces dalszego rozszerzenia UE; pozytywna ocena postępu w negocjacjach, wskazanie na uwzględnienie problemów Turcji, Ukrainy, Mołdawii; uznanie konieczności doskonalenia procedur unijnych dot. zarządzania sytuacjami kryzysowymi; krytyczna ocena stanowiska USA wobec protokołu z Kioto
12.2001, Laeken - uzgodniono rozszerzenie o 10 państw; RE podjęła decyzję o powołaniu Konwentu (przedstawiciele państw członkowskich i kandydujących) z zadaniem przygotowania wniosków na konferencję planowaną na 2004 rok; przyjęto Deklarację z Laeken nt. Przyszłości UE - 3 podstawowe wyzwania stojące przed UE: zbliżenie do obywateli, organizacja polityki w poszerzonej UE, uczynienie UE czynnikiem stabilizacji w wielobiegunowym świecie; mandat Konwentu: lepszy podział i określenie kompetencji UE, uproszczenie jej instrumentów, więcej demokracji, przejrzystości i skuteczności, prace w kierunku konstytucji dla obywateli europejskich; w Laeken opowiedziano się za konsekwentną walką z terroryzmem, wyrażono solidarność z USA w tym zakresie - jednocześnie krytykując hegemonistyczne dążenia USA i ich ocenę osi zła
02.2002 - 06.2003 - prace Konwentu zakończone projektem Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy - temat obrad konferencji 2003-2004
01.2002 - 12 państw UE wprowadza banknoty i monety Euro (bez WB, Danii, Szwecji) - „ przełom w ekonomiczno-finansowym, politycznym i symbolicznym jednoczeniu Europy”; EBC przejmuje odpowiedzialność za stabilność systemu walutowego i zarządzanie dewizami
12.2002, Kopenhaga - RE decyduje, że 10 państw przystąpi do UE 01.05.2004 roku; problem wysokości dopłat bezpośrednich do rolnictwa -25% sumy przyznawanej rolnikom „15”; zakończenie negocjacji w Kopenhadze - „ CAŁKOWITE ZAKOŃCZENIE JAŁTY, NARODZINY NOWEJ EUROPY”, krok w kierunku jednoczenia obu części kontynentu
2003 - popisanie Traktatu Akcesyjnego 10 i UE
13.12.2003 - przyjęcie Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa - w celu przeciwdziałania i zwalczania nowych zagrożeń, które są bardziej zróżnicowane, mniej widoczne i mniej przewidywalne; ochrona kontynentu przed czynnikami destabilizującymi:
terroryzm - zagraża życiu ludzi, powoduje wzrost wydatków, prowadzi do osłabienia otwartości i tolerancji naszych społeczeństw, stanowi coraz większe zagrożenie strategiczne dla całej Europy; Organizacje terrorystyczne są coraz lepiej wyposażone, podłączone do sieci elektronicznych, gotowe do użycia nieograniczonej przemocy powodującej masowe ofiary. Terroryzm ma zasięg globalny i wiąże się z groźnym ekstremizmem religijnym. Jej przyczyny są złożone, obejmują presję modernizacji, kryzys kulturowy, społeczny i polityczny oraz alienację młodych ludzi żyjących w obcych społeczeństwach. Zjawisko to jest również obecne w naszych europejskich społeczeństwach. Europa jest zarówno celem, jak i bazą takiego terroryzmu
rozprzestrzenianie broni masowego rażenia - XXI wiek to niebezpieczny okres, który może prowadzić do wyścigu broni masowego rażenia, w szczególności na Bliskim Wschodzie. Postęp w naukach biologicznych może prowadzić w nadchodzących latach do wzrostu potencjału broni biologicznej. Możliwość ataków przy użyciu substancji chemicznych lub radiologicznych jest również poważna. Rozwój technologii w zakresie broni dodatkowo wzmaga niestabilność i może narazić Europę na większe niebezpieczeństwo. Najbardziej przerażający scenariusz to wizja zdobycia przez organizacje terrorystyczne broni masowego rażenia. W takim przypadku mała grupa byłaby w stanie spowodować szkody, które dotychczas były w zasięgu jedynie państw i armii
konflikty regionalne - Gwałtowne lub trwałe konflikty zagrażają stabilności regionalnej. Powodują ofiary w ludziach i niszczą infrastrukturę społeczną i materialną; zagrażają mniejszościom, podstawowym wolnościom i prawom człowieka. Konflikty mogą prowadzić do ekstremizmu, terroryzmu i rozpadu państwa, a także rozwoju przestępczości zorganizowanej. Brak bezpieczeństwa regionalnego może powodować wzrost zapotrzebowania na broń masowego rażenia
rozpad państwa - Złe rządzenie: korupcja, nadużycia władzy, słabe instytucje i brak odpowiedzialności — oraz konflikty cywilne korodują państwa od wewnątrz. W niektórych przypadkach doprowadziło to do upadku instytucji państwowych. Upadek państwa może się wiązać z oczywistymi zagrożeniami, takimi jak przestępczość zorganizowana lub terroryzm. Rozpad państwa jest zjawiskiem alarmującym, osłabiającym globalne rządy oraz powodującym niestabilność w regionie
przestępczość zorganizowana - Europa jest głównym celem przestępczości zorganizowanej. To wewnętrzne zagrożenie dla europejskiego bezpieczeństwa ma poważny wymiar zewnętrzny: transgraniczny przemyt narkotyków, kobiet, nielegalnych imigrantów i broni. To w znacznym stopniu przedmiot działalności gangów przestępczych; może również mieć powiązania z terroryzmem. Działalność przestępcza często się wiąże ze słabością lub rozpadem państw. Dochody uzyskiwane z handlu narkotykami osłabiają struktury państwowe w wielu krajach produkujących narkotyki. Zyski ze sprzedaży np. kamieni szlachetnych czy drewna podsycają konflikty w innych częściach świata. Wszystkie te zjawiska osłabiają rządy prawa i niszczą porządek społeczny. W ekstremalnych przypadkach przestępczość zorganizowana może zdominować państwo. Nową formą przestępczości zorganizowanej, która będzie wymagała coraz większej uwagi, jest piractwo morskie.
Cele strategiczne w ESB:
aktywne przeciwdziałanie głównym zagrożeniom - W odpowiedzi na wydarzenia z 11 września 2001 r. - przyjęcie ENA, przeciwdziałanie finansowaniu terrorystów oraz porozumienie w sprawie wzajemnej pomocy prawnej z USA; polityka przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia - program działań, który zakłada podjęcie kroków mających na celu wzmocnienie MAEA, środków zaostrzających kontrolę eksportu oraz zwalczających nielegalne przewozy i niedozwolone zaopatrzenie. UE chce doprowadzić do przestrzegania zapisów traktatów wielostronnych oraz wzmocnienia traktatów i postanowień dotyczących weryfikacji ich przestrzegania; UE i państwa członkowskie podjęły kroki zmierzające do zapewnienia pomocy w zakresie rozwiązywania konfliktów regionalnych oraz przywrócenia równowagi w państwach, które uległy rozpadowi, w tym na Bałkanach, w Afganistanie i w DRK. Przywrócenie dobrego rządu, wspierającego demokrację i umożliwiającego organom państwa zwalczanie przestępczości zorganizowanej, jest jednym z najbardziej skutecznych środków walki z przestępczością zorganizowaną w UE.
budowanie bezpieczeństwa w sąsiedztwie - potrzebne dobre rządy; problemy dla Europy: sąsiedzi zaangażowani w gwałtowne konflikty, słabe państwa, w których na dużą skalę występuje przestępczość zorganizowana, wzrost zaburzeń w funkcjonowaniu społeczeństw lub gwałtowny wzrost populacji w pobliżu europejskich granic
porządek międzynarodowy oparty na skutecznym multilateraliźmie - rozwój silniejszego społeczeństwa międzynarodowego, dobrze działających instytucji międzynarodowych oraz prawnego porządku międzynarodowego.
10.2003 - początek konferencji o traktacie konstytucyjnym; podpisanie traktatu - 24.10.2004; założenia:
Konstytucja dla Europy miała wejść w życie zamiast dotychczasowych praw pierwotnych Unii. Uchylone miały zostać traktat rzymski (TWE) i TM oraz wszystkie traktaty i akty je zmieniające i uzupełniające
UE miałaby uzyskać osobowość prawną
wyraźny podział na kompetencje Unii, państw członkowskich oraz kompetencje dzielone
wzmocnienie współpracy w sprawach WPZiB, pomysł powołania europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych
zniesienie wymogu jednomyślności przy głosowaniach w sprawach dotyczących większości dziedzin wspólnej polityki unijnej
zmiana sposobu głosowania w RUE - do 31 października 2009 r. miały obowiązywać zasady zawarte w traktacie nicejskim. Potem podwójna większość: 55% większość państw + 65% ludności Unii.
Wokół konstytucji narosło kilka sporów dotyczących m.in.: podziału głosów, włączenia się do projektu europejskich sił szybkiego reagowania ( odmawiała Austria, Szwecja, Finlandia), wspólnej polityki podatkowej i społecznej ( niechęć WB ), kształtu KE - przewidziano bowiem jej redukcję do 15 członków w celu usprawnienia pracy rządu europejskiego czy w końcu nawiązania do wartości chrześcijańskich w preambule.
12 i 13 grudnia odbył się szczyt w Brukseli, kojarzony z hasłem „ Nicea albo śmierć”, zakończył się fiaskiem ( Hiszpania i Polska stwierdziły, że nowy podział głosów jest dla nich nie do przyjęcia ).
W 2004 roku nastąpiła zmiana władzy w Hiszpanii i Polsce, a prezydencja irlandzka wypracowała kompromis dotyczący głosowania - traktat przyjęto, spotkał się jednak z odrzuceniem w referendach we Francji i Hiszpanii (obawy przed napływem muzułmanów, superpaństwem, polskim hydraulikiem).
01.05.2004 - 5 rozszerzenie UE - Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Cypr, Malta.
12.05.2004 - Dokument Strategiczny Europejskiej Polityki Sąsiedztwa; nowy instrument współpracy - Plan Działania (Action Plan), czyli uzgodnione wspólnie porozumienia w sprawie partnerstwa na rzecz reform, które określają krótko- i średnioterminowe priorytety reform w obrębie szerokiej gamy tematów (dialog i reforma polityczna; współpraca i rozwój gospodarczy i społeczny; kwestie związane z handlem, reformą rynku i reformą regulacyjną; współpraca w zakresie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa; kwestie sektorowe, takie jak transport, energia, społeczeństwo informacyjne, środowisko naturalne, badania i rozwój; wymiar ludzki, szczególnie kontakty międzyludzkie, społeczeństwo obywatelskie, kształcenie, zdrowie publiczne); Każdy kraj objęty EPS wypracowuje razem z UE swój własny Plan Działania i podpisuje go na okres od trzech do pięciu lat. Są w nim zawarte zobowiązania obu stron, unijnej i państwa podpisującego, oraz działania sprzyjające bilateralnym relacjom. Przynależność do EPS gwarantuje państwu uprzywilejowane relacje ze Wspólnotą i daje możliwość zacieśnienia stosunków politycznych i gospodarczych, a w perspektywie przyszłości powstanie strefy wolnego handlu. Przewiduje się, że kraje objęte polityką sąsiedztwa będą mogły uzyskać prerogatywy w dostępie do unijnego rynku wewnętrznego korzystając między innymi z czterech swobód w przepływie osób, kapitału, towarów i usług. Ułatwienia te będą dostępne po wywiązaniu się przez poszczególne państwa z politycznych obietnic przeprowadzenia reform określonych w Planach Działania.
2005 - rozpoczęcie negocjacji z Chorwacją - Chorwacja jest obecnie państwem, które ma największe szanse na członkostwo w UE. Planowane zakończenie negocjacji to 07.2010. Planowana akcesja to rok 2011. Pełne członkostwo prawdopodobnie uzyska w 2012.
2005 - rozpoczęcie negocjacji z Turcją
2005 - zaliczenie do krajów kandydujących Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii (FYROM). [negocjacje z tym krajem jeszcze się nie rozpoczęły]
2007 - rozszerzenie UE o Bułgarię i Rumunię; potrzebny nowy traktat, ponieważ TN nie przewidywał dokładnych procedur na wypadek dalszych rozszerzeń - podstawą traktat konstytucyjny
13.12.2007 - Traktat zmieniający Traktat o UE i Traktat ustanawiający WE; szereg reform skupionych m.in. na rezygnacji ze wszystkich elementów nawiązujących do terminu „ konstytucja”, wzmocnieniu wspólnych wartości, umocnieniu legitymizacji demokratycznej, podziale kompetencji między Unią a jej członkami, zwiększeniu efektywności Unii i elastyczności wewnątrz niej.
nadanie osobowości prawnej UE
nadanie KPP traktatowej mocy prawnej
w ramach rozwiązywania problemu deficytu demokracji: obowiązywanie zasady demokracji przedstawicielskiej i demokracji uczestniczącej polegającej na dialogu instytucji europejskich ze stowarzyszeniami i społeczeństwami obywatelskimi czy inicjatywa obywatelska, a także udział parlamentów narodowych w funkcjonowaniu UE ( uczestnictwo w zmianach traktatów, polityczna kontrola Europolu i Eurojustu )
podejmowanie decyzji - klauzula elastyczności pozwalająca na decyzję bez wyraźnej podstawy prawnej oraz mechanizm kontrolny w postaci parlamentów narodowych- sprzeciw wobec zamierzonej decyzji blokuje ją
zmiana systemu głosowania w RUE (podwójna większość 55% krajów ( plus jeden) + 65% ludności; obowiązuje w pełni od kwietnia 2007)
rezygnacja z prawa weta w ok. 50 obszarach.
W sferze większej efektywności i elastyczności najważniejsza jest większa rola PE oraz personalna reprezentacja Unii poprzez Przewodniczącego Rady Europejskiej i Wysokiego Przedstawiciela ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa ( wspieranego przez zapisaną w Traktacie Europejską Służbę Działań Zewnętrznych)
zmniejszenie liczby komisarzy do ⅔ liczby państw ( przy zachowaniu systemu równej rotacji).
Traktat wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku po drugim referendum w Irlandii. Ze względu na Protokół Brytyjski nie będzie obowiązywał w pełni we wszystkich krajach członkowskich (WB, Polska, Czechy). Krytyce poddano osoby wybrane na dwa najważniejsze stanowiska - Herman von Rompuy i Catherine Ashton, możliwe zatem, że przed kolejnym wyborem zostaną opracowane odrębne procedury.
07.2008 - powołanie Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego; W skład Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego weszło 43 członków (27 państw członkowskich UE oraz Albania, Algieria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Maroko, Mauretania, Monako, Autonomia Palestyńska, Syria, Tunezja, Turcja). Turcja zaakceptowała swój udział w projekcie dopiero w marcu 2008, po zagwarantowaniu przez państwa UE, że Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego nie będzie dla Turcji alternatywą jej pełnego członkostwa we wspólnocie; Zgodnie z projektem, Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego, ma być wzmocnioną formą istniejącego w UE od 1995 roku tzw. procesu barcelońskiego. Współpraca ma objąć realizację konkretnych projektów, jak poprawa transportu morskiego, walka z zanieczyszczaniem morza i pożarami, współpraca uniwersytecka, a także kwestie polityczne i bezpieczeństwa, gospodarkę oraz sprawy społeczne, kulturalne i humanitarne.
12.2008 - aktualizacja ESB (Raport Sekretarza Generalnego/Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) w sprawie implementacji ESB). Raport nie stanowi przełomowego kroku w strategicznym podejściu UE do polityki bezpieczeństwa i obrony. Zawiera jednak szereg nowych elementów i rekomendacji, które stanowić będą wytyczne działań UE w dziedzinie bezpieczeństwa w najbliższych latach. Raport nie zastępuje istniejącej Strategii, lecz ma na celu jej wzmocnienie, przeanalizowanie jak była ona do chwili obecnej wprowadzana w życie oraz wskazanie obszarów i działań, w których UE powinna zwiększyć wysiłki.
Nowe zagrożenia dla bezpieczeństwa Europy oraz wyzwania, które znacznie zwiększyły swój wymiar od czasu przyjęcia Strategii w 2003 r.:
bezpieczeństwo energetyczne, zwłaszcza potrzeba dywersyfikacji źródeł energii
wzrastające znaczenie oddziaływania zmian klimatycznych na bezpieczeństwo międzynarodowe
bezpieczeństwo cybernetyczne
piractwo
Autorzy odnotowali też ze szczególnym zaniepokojeniem eskalację zamrożonych konfliktów, a zwłaszcza wybuch otwartego konfliktu pomiędzy Rosją a Gruzją.
07.05.2009 - zainaugurowanie Partnerstwa Wschodniego (Re zatwierdza 19-20.03) - Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Ukraina; Celem tej inicjatywy jest wzmocnienie wschodniego wymiaru EPS oraz zacieśnienie politycznych i gospodarczych relacji pomiędzy UE a krajami EW. Projekt ten wprowadza trzy zasadnicze zmiany w dotychczasowym modelu stosunków pomiędzy Unią a jej sąsiadami: wyodrębnia kraje wschodniego sąsiedztwa spośród pozostałych państw objętych EPS; konkretyzuje oraz zwiększa potencjalne korzyści, które kraje partnerskie mogą czerpać z dwustronnej współpracy z UE; wprowadza element wielostronnej współpracy na obszarze wschodniego sąsiedztwa; Pierwszym koncepcyjnym dokumentem kreującym Partnerstwo Wschodnie był polsko-szwedzki non-paper z maja 2008 roku. Następnie polsko-szwedzka inicjatywa utworzenia PW została zaaprobowana w czerwcu 2008 r., przez RE, która zobowiązała KE do przedstawienia stosownego dokumentu implementacyjnego. W dniu 3 grudnia 2008 r. Komisja przedstawiła Komunikat ws. Partnerstwa Wschodniego.
RE w konkluzjach z grudnia 2008 r. z zadowoleniem powitała propozycje zawarte w Komunikacie i zleciła RUE kontynuowanie prac nad nimi. RE podkreśliła wolę znaczącego wzmocnienia polityki UE wobec wschodnich partnerów przy wykorzystaniu PW, tak w kontekście dwustronnym, jak i wielostronnym, w celu wzmacniania stabilności tych państw i ich zbliżenia z Unią Europejską. Ostatecznie, w marcu 2009 r., Partnerstwo Wschodnie zostało zatwierdzone w ambitnym kształcie przez Radę Europejską w konkluzjach i deklaracji ws. PW.
Pierwszy szczyt Partnerstwa Wschodniego, który odbył się 7 maja 2009 roku w Pradze, oficjalnie uruchomił inicjatywę, przyjął Wspólną Deklarację oraz uwieńczył sukcesem polsko-szwedzkie wysiłki w zakresie ustanowienia tej inicjatywy jako integralnego elementu polityki UE.
Wypełnienie założeń PW ma doprowadzić do rzeczywistego zbliżenia krajów partnerskich z UE, a w przyszłości może ułatwić pełną integrację z UE. PW działa na zasadach współwłasności, zróżnicowania i warunkowości. W oparciu o unijne wartości, standardy i normy będzie rozwijana współpraca w takich dziedzinach jak: prawa człowieka, gospodarka rynkowa, zrównoważony rozwój, dobre zarządzanie, bezpieczeństwo energetyczne i wiele innych. W ramach PW mogą brać udział różnego rodzaju podmioty - centralne, regionalne oraz lokalne organy państwowe, organizacje pozarządowe, instytucje finansowe, a także wszelkie inne podmioty będące podstawą społeczeństwa obywatelskiego.
Do głównych celów Partnerstwa Wschodniego należą:
doprowadzenie do ustanowienia politycznego stowarzyszenia;
stworzenie pogłębionych i kompleksowych stref wolnego handlu państw partnerskich
z UE;
postępująca liberalizacja reżimu wizowego, z ustanowieniem reżimu bezwizowego jako celu długoterminowego Partnerstwa;
unifikacja prawna (w tym wartości, normy, standardy);
wzmocnienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa energetycznego;
utworzenie struktury współpracy wielostronnej w postaci czterech platform tematycznych:
ds. demokracji, dobrego zarządzania i stabilności;
ds. integracji gospodarczej i konwergencji z politykami UE;
ds. bezpieczeństwa energetycznego;
ds. kontaktów międzyludzkich;
uruchomienie, na podstawie Komunikatu KE z 3 grudnia 2008 r., inicjatyw flagowych (flagship initiatives), do których należą następujące zagadnienia: zintegrowany program zarządzania granicami; wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw; regionalne rynki elektryczności, odnawialnych źródeł energii oraz wydajności energetycznej; Południowy Korytarz energetyczny; system zwalczania katastrof naturalnych i spowodowanych przez człowieka.
Państwa trzecie (w tym Rosja) będą miały możliwość uczestniczenia w niektórych projektach realizowanych w ramach współpracy wielostronnej Partnerstwa Wschodniego na zasadzie case-by-case. Co najmniej dwa razy w roku będą odbywać się spotkania na szczeblu wyższych urzędników, zintensyfikowane w ramach współpracy platform tematycznych. Raz w roku będą organizowane spotkania msz państw PW, a co dwa lata będą odbywać się szczyty PW pełniące funkcje kontrolną, a także wyznaczające kierunki współpracy i rozwoju na kolejne dwa lata. Odbywać się będą także spotkania ministrów kluczowych resortów, wyższych urzędników (platformy tematyczne) oraz paneli wspierających prace platform tematycznych na szczeblu ekspertów. W celu stworzenia podstaw rozwojowych, kluczowe będzie także zaangażowanie międzynarodowych instytucji kapitałowych w finansowanie poszczególnych projektów.
Ewolucja WPZiB UE
przed UE (TM): 1975 - Raport Tindemansa: zalecał wspólne negocjonowanie spraw polityki zagranicznej, gospodarki, obrony; 1984 - projekt traktatu UE wg Klubu Krokodyla (Spinelli) - ewolucja międzyrządowej współpracy ku wspólnej polityce zagranicznej UE; 1981 - Genscher-Colombo: rozwój WPZiB; 1986 - JAE: tworzy prawnomiędzynarodowe podstawy RE i EWP, nie określa jednak ich prawnych powiązań z WE, EWP realizowana przez msz z udziałem członka KE - spotkania 4 razy w roku; 1990 - Mitterand i Kohl - pomysł utworzenia unii politycznej - sprzeciw WB (uzależnienie gotowości dalszych negocjacji od poszanowania suwerenności narodowej i instytucji brytyjskich); duża rola w działaniach integracyjnych J. Delorsa dążącego do większego uwspólnotowienia spraw europejskich, polityki zagranicznej, zwiększenia roli KE; spory wokół ustalenia zasad WPZiB - opór WB i USA
TUE (02.1992) - II filar: WPZiB
TA - ustanowiony Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB
TK (2004) - wzmocnienie współpracy w sprawach WPZiB, pomysł powołania europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych
TL - WPZiB - decyzje zasadniczo jednomyślne; Przwodniczący Rady = Prezydent (Herman von Rompuy), personalna reprezentacja UE, wybierany większością kwalifikowaną w RE, mandat na 2,5 roku, dwie kadencje, reprezentuje UE w sprawach WPZiB ( bez uszczerbku dla Wysokiego Przedstawiciela ); Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (Catherine Ashton)- wykonuje WPZiB określaną jednomyślnie przez RE i RUE (stanowisko na konferencjach, w OM, dialog ze stronami trzecimi), pełni funkcję wiceprzewodniczącego KE ds. stosunków zewnętrznych i przewodniczącego RUE ds. Zagranicznych ( problem podwójnej odpowiedzialności ), wspiera go Europejska Służba Działań Zewnętrznych ( urzędnicy SG RUE i KE oraz dyplomaci z państw członkowskich)
ze strony http://www.consilium.europa.eu/ i http://ibap.pl/
Zmiany geopolityczne po upadku komunizmu pod koniec lat 80., zjednoczenie Niemiec, konflikty w byłej Jugosławii w latach 90. oraz zagrożenie międzynarodowym terroryzmem - to wszystko skłoniło przywódców UE do stworzenia i rozwijania formalnych instrumentów dyplomatycznych i interwencyjnych na podstawie traktatu z Maastricht z roku 1993 i traktatu z Amsterdamu z roku 1999. Traktaty te dają Unii narzędzia, by mogła jako jedno ciało reagować na kryzysy wybuchające u jej progu i krzewić swoje wartości na świecie; zastępują one system europejskiej współpracy politycznej (rozpoczętej w roku 1970 i sformalizowanej w roku 1986), w którym państwa członkowskie jedynie porozumiewały się ze sobą co do współpracy w ważnych kwestiach polityki międzynarodowej.
Wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) ustanowiono w traktacie z Maastricht, który został podpisany w roku 1992, a wszedł w życie w roku 1993, i zintensyfikowano w traktacie z Amsterdamu, który został podpisany w roku 1997, a wszedł w życie w roku 1999. Traktat z Amsterdamu powołał do istnienia operacyjną gałąź WPZiB, czyli europejską politykę bezpieczeństwa i obrony (EPBiO), oraz otworzył drogę do stworzenia później wspólnej struktury obronnej. WPZiB została następnie rozbudowana w traktacie z Nicei, który został podpisany w roku 2001, a wszedł w życie w roku 2003.
W myśl Traktatu o Unii Europejskiej cele WPZiB to: ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności Unii; umacnianie bezpieczeństwa Unii; utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego; popieranie współpracy międzynarodowej; a także rozwijanie i umacnianie demokracji i praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności.
Unia osiąga cele poprzez: określanie zasad i ogólnych wytycznych WPZiB, decydowanie o wspólnych strategiach, przyjmowanie wspólnych działań, przyjmowanie wspólnych stanowisk,
umacnianie systematycznej współpracy między Państwami Członkowskimi w prowadzeniu ich polityki.
Od czasu traktatu z Amsterdamu rola Rady stale rośnie. W traktacie tym utworzono urząd Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, który ma być sprawowany przez osobę znaną na arenie politycznej i który pod względem dyplomatycznym ma nadać WPZiB wagę i ciągłość. Urząd ten jest połączony z urzędem Sekretarza Generalnego Rady. W roku 1999 w Kolonii Rada Europejska mianowała na urząd Wysokiego Przedstawiciela/Sekretarza Generalnego Javiera Solanę, a w roku 2004 przedłużyła jego mandat o kolejną pięcioletnią kadencję.
W myśl traktatu rolą Wysokiego Przedstawiciela jest wspomaganie prezydencji w wytyczaniu kierunków polityki. Prowadzi on też z ramienia Rady dialog polityczny ze stronami trzecimi oraz kieruje Europejską Agencją Obrony. Wraz z prezydencją i komisarzem ds. stosunków zewnętrznych Javier Solana reprezentuje UE w międzynarodowym kwartecie bliskowschodnim czuwającym nad procesem pokojowym na Bliskim Wschodzie. Wspólnota międzynarodowa powierzyła Solanie mandat do reprezentowania jej w rozmowach z Iranem w sprawie irańskiego programu jądrowego. To Javier Solana kształtował rolę UE w wielu krajach Bałkanów Zachodnich: m.in. w Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii prowadził negocjacje w sprawie porozumienia ochrydzkiego, Serbii i Czarnogórze pomógł przyjąć porozumienie belgradzkie, działał też w Kosowie. Był również czynnie zaangażowany w wydarzenia w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, np. na Ukrainie i w Mołdawii.
Wysokiego Przedstawiciela wspierają specjalni przedstawiciele Unii Europejskiej - mianowani przez Radę na jego wniosek i odpowiedzialni za wytyczanie celów unijnej polityki zagranicznej i pomoc w ich realizacji na całym świecie (było ich 11). Wysoki przedstawiciel mianował też kilku osobistych przedstawicieli do konkretnych spraw, takich jak nierozprzestrzenianie broni masowego rażenia, prawa człowieka i zagadnienia parlamentarne.
Na podstawie traktatu z Amsterdamu utworzono różne struktury, które mają wspierać Wysokiego Przedstawiciela w jego pracy. Jednostka planowania polityki i wczesnego ostrzegania, działająca w Sekretariacie Generalnym Rady, gromadzi krajowych dyplomatów i ekspertów z Rady i Komisji.Śledzi ona międzynarodowe wydarzenia polityczne, ostrzega Wysokiego Przedstawiciela i Radę o grożących kryzysach i bada ich ewentualne skutki dla Unii, analizuje również ewentualne warianty działań, jakie Unia może podjąć; dzięki temu Unia może reagować szybciej i skuteczniej.
Na podstawie traktatu z Nicei powstał stały Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (ang. PSC), który tworzą przedstawiciele państw członkowskich mający rangę ambasadora. Komitet ten stanowi oś WPZiB. Śledzi on międzynarodową sytuację w dziedzinach objętych WPZiB oraz EPBiO, a także uczestniczy w wytyczaniu kierunków polityki. Komitet ten zbiera się przynajmniej dwa razy na tydzień i pod egidą Rady sprawuje polityczną kontrolę i strategiczny nadzór nad operacjami zarządzania kryzysowego.
Wspólne Centrum Sytuacyjne (SITCEN) rozpoczęło działalność w dniu 1 stycznia 2003 r.; jego kadra to urzędnicy cywilni i oficerowie wojskowi. Dostarcza ono wczesnych ostrzeżeń, monitoruje i ocenia sytuację, prowadzi całodobowy dyżur jako operacyjny punkt kontaktowy oraz stanowi zaplecze dla kryzysowych grup zadaniowych.
Kształtowanie i prowadzenie polityki zagranicznej
Rada Europejska (szefowie państw i rządów reprezentujący 27 państw członkowskich oraz Przewodniczący Komisji Europejskiej) określa ogólne zasady i wytyczne WPZiB - także w sprawach obronności. Obraduje zasadniczo cztery razy w roku.
Prezydencja Rady - reprezentuje Unię w sprawach WPZiB oraz przedstawia stanowisko Unii na forum organizacji międzynarodowych i na międzynarodowych konferencjach. Wspomaga ją Wysoki Przedstawiciel, który współuczestniczy w formułowaniu, przygotowywaniu i realizacji europejskich decyzji politycznych. Prezydencja, Wysoki Przedstawiciel oraz Przewodniczący Komisji Europejskiej uczestniczą w spotkaniach na szczycie z państwami i regionami będącymi partnerami UE.
Rada - w swojej formacji do spraw ogólnych i stosunków zewnętrznych (ang. GAERC) złożona z msz reprezentujących państwa członkowskie - zbiera się raz na miesiąc i omawia istotne zagadnienia z dziedziny stosunków zewnętrznych oraz sprawy instytucjonalne. Określa i realizuje wspólną unijną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na podstawie wytycznych otrzymanych od Rady Europejskiej. Formułowanie polityki odbywa się w trybie poszukiwania konsensu i wspólnego rozwiązywania problemów. Oficjalne stanowiska Rady są publikowane w formie konkluzji lub oświadczeń Rady. Także prezydencja i Wysoki Przedstawiciel wydają oświadczenia. Od końca lat 90. ministrowie obrony UE spotykają się regularnie. Choć faktycznie nie istnieje formacja Rady do spraw obrony, jednak za każdej prezydencji odbywa się przynajmniej jedno nieformalne posiedzenie ministrów obrony, którzy oprócz tego uczestniczą w jednej sesji Rady ds. Stosunków Zewnętrznych na temat spraw polityczno-wojskowych.
Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) oraz Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (KPiB) przygotowują prace Rady: COREPER przygotowuje wszystkie jej prace, a PSC zajmuje się politycznymi kwestiami bezpieczeństwa. Grupy robocze zajmujące się WPZiB składają się z ekspertów państw członkowskich UE i Komisji; zbierają się, by prowadzić dyskusje poświęcone konkretnym regionom (np. Bliskiemu Wschodowi czy Bałkanom) lub konkretnym tematom (np. prawom człowieka, ONZ, walce z terroryzmem). One przygotowują posiedzenia PSC i COREPER. Opracowują wspólne analizy sytuacji w państwach trzecich i analizy zagadnień multilateralnych oraz przygotowują ewentualne wspólne stanowiska. Redagują propozycje dotyczące środków realizacji WPZiB, takich jak oświadczenia wydawane przez prezydencję w imieniu UE, i składają je do zatwierdzenia komitetowi PSC, a potem Radzie. Formułują też zalecenia dla PSC dotyczące przyszłych inicjatyw w dziedzinie WPZiB.
Ibap.pl:
Proces integracji politycznej w ramach połączonych już traktatem fuzyjnym Wspólnot Europejskich wkroczył w nową fazę po śmierci de Gaulle'a. Szczyt Wspólnot w Hadze w grudniu 1969 r. zalecił ministrom spraw zagranicznych przygotowanie projektu realizacji Europejskiej Współpracy Politycznej. Raport Luksemburski z 1970 r. określał zasady stałej współpracy resortów i ministrów spraw zagranicznych. Kolejne raporty precyzowały mechanizm politycznych konsultacji w ramach spotkań na szczeblu ministerialnym, jak i eksperckim (Komitet Polityczny i Europejska Grupa Korespondentów). Na tej bazie podczas paryskiego szczytu Wspólnot Europejskich w 1974 r. powstaje Rada Europejska. Instytucja ta, skupiająca przede wszystkim szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnot, stanie się istotnym forum konsultacji na temat polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Pozostawała ona - jak zresztą cała EWP - poza strukturami Wspólnot.
Kryzysy ekonomiczne lat siedemdziesiątych wymuszały na państwach WE coraz dalej idącą koordynację działań politycznych. Miały one wspomagać interesy gospodarcze, które stanowiły trzon zachodnioeuropejskiej integracji. Stało się jasne, że uzgadniane na forum EWP stanowiska i wspólne akcje dyplomatyczne wymagają ściślejszego powiązania ze Wspólnotami Europejskimi. Głównymi orędownikami tej opcji były największe państwa Wspólnot, których projekty omawiane były podczas konferencji międzyrządowej przygotowującej Jednolity Akt Europejski. Traktat ten podpisany 17 lutego 1986 r. w Tytule III: Postanowienia o europejskiej współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej, zachowywał wprawdzie autonomiczność współpracy politycznej względem WE i nie nadawał jej zdolności prawnomiędzynarodowych, ale ustanowił formalnoprawne ramy EWP. W JAE stwierdzono, że bliższa współpraca w sprawach bezpieczeństwa europejskiego znacznie by się przyczyniła do rozwoju tożsamości europejskiej w dziedzinie polityki zewnętrznej. W tym samym artykule potwierdzono wcześniejsze deklaracje w sprawie koordynacji stanowisk dotyczących aspektów politycznych i gospodarczych bezpieczeństwa. Jednocześnie państwa członkowskie uzgodniły, że ustalenia Tytułu III JAE w żadnym razie nie mogą naruszać ich współpracy w ramach NATO i UZE.
Sekwencja bardzo poważnych zmian na kontynencie europejskim, które były efektem zakończenia zimnej wojny, znacząco przyspieszyły potrzebę zespolenia polityki zagranicznej i bezpieczeństwa krajów Europy Zachodniej. Bezpośrednimi imperatywami w tym względzie stały się: zjednoczenie Niemiec oraz wojna w Zatoce Perskiej. W niedługim czasie okazało się, że fala kryzysów militarnych nie ominęła terenu samej Europy. Wojna na Bałkanach stanowiła ogromne wyzwanie dla świeżo ustanowionej WPZiB (Common European Foreign and Security Police - CEFSP). Została ona włączona w proces integracji europejskiej na mocy Traktatu o Unii Europejskiej. Traktat z Maastricht podpisany 7 lutego 1992 r. w Tytule V art. J.1 pkt 2 następująco określał cele WPZiB: ochrona wspólnych wartości, interesów i niezależności Unii; umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich; zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; popieranie współpracy międzynarodowej; rozwijanie demokracji i praworządności oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.
W TM uzgodniono, że WPZiB jako II filar Unii Europejskiej zastąpi EWP i przejmie jej doświadczenia. Problem pojawiał się przy zdefiniowaniu zakresu spraw, o jakich WPZiB miałaby decydować. Chodziło tu głównie o temat obronności i dalszych losów UZE. Dodatkowo sprawę komplikował fakt, że II filar Unii nie posiadał - tak jak zresztą cała Unia Europejska - osobowości prawnomiędzynarodowej. Nadal więc współpraca polityczna pozostawała strukturą międzyrządową i wiązała członków jedynie w wymiarze politycznym. Był to rezultat zwycięstwa opcji kładącej nacisk na suwerenność państw narodowych. Nie chcą one tracić kontroli nad tak newralgiczną kwestią, jaką jest polityka zagraniczna i obronność. Takie rozstrzygnięcie było dyplomatycznym sukcesem Wielkiej Brytanii i jej sprzymierzeńców. Przegranymi okazały się Francja i Niemcy, które optowały za skonstruowaniem silnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w ramach ścisłej integracji i rozpoczęciem prac nad budową wspólnej polityki obronnej. Według tej koncepcji UZE miała zostać całkowicie zintegrowana z UE i stanowić zaczątek europejskich sił zbrojnych. Ustępstwa na rzecz koncepcji zachowawczej świadczyły o tym, jak złożony i trudny jest proces ujednolicenia polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Napotyka on opór państw członkowskich, które mają często różne wizje swojej suwerenności i bezpieczeństwa. Problemy te z całą mocą ukazuje projekt Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI). Została ona powołana do życia na mocy „Deklaracji państw członkowskich Unii Zachodnioeuropejskiej w sprawie roli UZE i jej stosunków z Unią Europejską i Sojuszem Północnoatlantyckim” 10 grudnia 1991 r. w Maastricht. Choć koncepcja miała uporządkować relacje między Unią Europejską, UZE i NATO, ujawniła z całą jaskrawością różnice pomiędzy członkami tych trzech struktur.
deklaracja Rady Europejskiej z Kolonii 3 i 4 czerwca 1999 r. i późniejsza decyzja przywódców europejskich ze szczytu w Helsinkach 10-11 grudnia 1999 r., która oficjalnie ustanawiała wspólną Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Jest to instrument wykonawczy WPZiB w zakresie spraw bezpieczeństwa i obrony. Przyjęto posługiwać się akronimem - CESDP pochodzącego od angielskiej nazwy Common European Security and Defence Policy. Zgoda NATO na otwarcie tej inicjatywy była oczywiście niezbędna, ale bardziej do przyspieszenia prac nad unifikacją polityki obronnej zmusił UE dramat konfliktów w Albanii i Kosowie, którym nie zapobiegły rozwiązania przyjęte w Amsterdamie.
TUE precyzował pojęcia wspólnego bezpieczeństwa i obrony. To pierwsze dotyczy przede wszystkim spraw zaopatrzenia w broń i rozbrojenia, natomiast obrona rozumiana jest jako obszar planowania i użycia sił wojskowych
problem wspólnego bezpieczeństwa stał się jednym z priorytetów UE, czego przykładem jest Raport tzw. Grupy Refleksyjnej podczas Konferencji Międzyrządowej 1996/1997 r., która przygotowywała Traktat Amsterdamski. Nie oznaczało to jednak konsensusu, ponieważ debata na szczycie w Turynie odnowiła stare podziały pomiędzy zwolennikami ściślejszej współpracy w ramach WPZiB, a rzecznikami pozostawienia jej w charakterze konsultacji międzyrządowych. Udało się usprawnić mechanizm decyzyjny poprzez ograniczenie zasady jednomyślności w głosowaniach Rady Unii Europejskiej, a tzw. zasada elastyczności została wzmocniona prawem konstruktywnego wstrzymania się od głosu. Dopisano do kompetencji Rady Europejskiej w zakresie definiowania zasad ogólnych i wytycznych WPZiB, także sprawy mające implikacje w dziedzinie obrony oraz wobec UZE w kwestiach , w których Unia może zwracać się do UZE. Zrealizowano też program Konferencji Międzyrządowej w sprawie powołania specjalnego przedstawiciela Unii do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Dokładnie taki urząd (zapisywany już dużą literą) miał objąć po zakończeniu swej misji Sekretarza Generalnego NATO Javier Solana, który jednocześnie stawał się Sekretarzem Generalnym Rady Unii Europejskiej ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych. Szczyt Rady Europejskiej w Amsterdamie (16-18 czerwca 1997 r.) zatwierdził też powstanie Komórki Planowania i Wczesnego Ostrzegania, jako jednostki zajmującej się analizą, planowaniem i prognozowaniem wydarzeń mających znaczenie dla projektowania polityki zagranicznej państw Unii.
Wchodząc w życie 1 maja 1999 r. TA czynił Unię Europejską jedynym podmiotem formułowania i realizacji WPZiB (art.11). Ten sam artykuł jasno określa cele WPZiB, które zawierają się w ochronie pokoju i umacnianiu bezpieczeństwa międzynarodowego w oparciu o zasady Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu Końcowego KBWE i Karty Paryskiej. Zasady te zostały podkreślone deklaracją o wspieraniu polityki zewnętrznej i bezpieczeństwa Unii w duchu lojalności i wzajemnej solidarności. Co się tyczy samej realizacji WPZiB TA określił ostatecznie środki służące osiągania celów WPZiB dokładając instrument wspólnych strategii. W ten sposób ustalił się ich skład:
określanie zasad i ogólnych wytycznych WPZiB; wspólne strategie; wspólne działania;
wspólne stanowiska; umacnianie systematycznej współpracy między państw członkowskich w ich polityce.
Wszystkie te regulacje zmierzały w kierunku nadania UE tożsamości w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. Zakładano, że pozwoli to na ograniczanie rozbieżności interesów krajów członkowskich. Miała temu sprzyjać zasada konwergencji, która pozwalała na ewolucyjny charakter wzmacniania WPZiB. Nie można tej metodzie odmówić sukcesów. Najlepszym tego przykładem jest międzynarodowy wymiar II filaru Unii, wzmacniany przez uwzględnienie w jego funkcjonowaniu PE, KE, jak i Zgromadzenia UZE. Zasadniczym problemem pozostawał jednak fakt braku jakichkolwiek struktur wojskowych, którymi samodzielnie dysponowałaby Unia Europejska. Rozwiązaniem miało się stać wykorzystanie struktur UZE do realizacji planów polityki obronnej. Z kolei odpowiedzią na rosnące wyzwania europejskiego bezpieczeństwa, przejęcie przez Unię zadań petersberskich i rozpoczęcie współpracy w dziedzinie zbrojeń. Miało to taki wymiar praktyczny, że teraz wszystkie państwa Unii mogą brać udział w misjach stabilizacyjnych zarządzonych przez Radę Europejską, nawet te, które nie należą do UZE. Ujawnił się jednak wyraźny brak konsekwencji. Polegał on na tym, że Radzie Europejskiej powierzono planowanie w dziedzinie obrony, ale jednocześnie zapewnieniem potencjału operacyjnego dla konkretnych działań obarczono UZE. Dodatkowo sprawy komplikowała niepewna przyszłość UZE, która uzależniona została od decyzji Rady Europejskiej. Nasuwa się więc wniosek, że państwa europejskie chcą własnej tożsamości obronnej, ale nie potrafią wykształcić jej i realizować poza strukturami NATO. To z kolei w dalszym ciągu uzależnia je politycznie od Stanów Zjednoczonych, które mają decydujący wpływ na politykę NATO, i własne stanowisko odnośnie roli i zadań jakie stoją przed europejskimi członkami Sojuszu.
TN usuwał przepisy dotyczące zacieśniania współpracy między UE i UZE i roli UZE w definiowaniu i realizacji działań Unii, mających wpływ na jej obronność. UZE tuż przed szczytem w Nicei zdecydowała o oddaniu UE swoich uprawnień w zakresie zadań petersberskich, ale Rada Ministerialna UZE 13 listopada 2000 r. na szczycie w Marsylii opowiedział się za utrzymaniem jej pozostałych funkcji i struktury. Stało się tak za sprawą nacisków Francji. Opozycyjna do francuskiej opcja brytyjska ograniczyła z kolei oddziaływanie zasady wzmocnionej współpracy (enhanced cooperation), która miała dać szansę na zdynamizowanie integracji również w ramach II filaru. Wzmocniona współpraca może więc dotyczyć jedynie wspólnych stanowisk i wspólnych działań i to tych nie mających implikacji wojskowych lub obronnych.
Ciągła rywalizacja opcji „transatlantyckiej” i „europejskiej” nie wróży dobrze dla ESDI. Przez pewien czas wydawało się, że propozycje reform Tony'ego Blaira mogą uzdrowić sytuację. Nie wyobrażał on sobie stworzenia europejskiej armii, ale był skłonny zaakceptować absorpcję politycznych funkcji UZE przez UE, a jej funkcji wojskowych przez NATO, co uprościłoby proces podejmowania decyzji. Uelastycznienie postawy brytyjskiej szybko zaowocowało decyzjami wzmacniającymi ESDI. Przykładem tego stało się porozumienie francusko-brytyjskie z Saint-Malo z grudnia 1998 r., które przyniosło wzmocnienie ESDI. Zarówno Francja jak i Niemcy przyjęły brytyjskie ustępstwa z zadowoleniem, jednak wciąż istniała różnica stanowisk. Francja i Niemcy chciały UE o własnych zdolnościach operacyjnych, przy jednoczesnym wchłonięciu UZE, natomiast Wielka Brytania optowała za wyodrębnieniem europejskiego filaru w ramach NATO. Kiedy jednak NATO rozpoczęło naloty na Jugosławie, kraje europejskie musiały szybko doprowadzić do przełomu, ponieważ reputacja WPZiB była już mocno nadwyrężona. Szczyty Rady Europejskiej w Kolonii a potem w Helsinkach ukonstytuowały Wspólną Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Teraz Rada Unii Europejskiej ma rozporządzać „wiarygodnymi” siłami zbrojnymi dla podejmowania działań w kryzysach międzynarodowych bez oglądania się na NATO. Wszystkie państwa członkowskie Unii, bez względu na przynależność do NATO i UZE mają możliwość reagowania kryzysowego. NATO pozostaje podstawowym elementem bezpieczeństwa jego członków, jednak celem Unii jest teraz autonomiczna zdolność do podejmowania decyzji, a przy braku całościowego zaangażowania NATO, do kierowania operacjami wojskowymi w razie kryzysów międzynarodowych, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych.
Przygotowaniem do realnego przejęcia misji petersberskich był przyjęty w Helsinkach tzw. Europejski Cel Operacyjny (European Hedline Goal - GHG). Jego założenia wypełnia przekształcenie Eurokorpusu w europejskie siły szybkiego reagowania, które w planowaniu obronnym wykorzystują procedury NATO i Partnerstwa dla Pokoju. Dla koordynacji tych działań w Kolonii powołano Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Komitet Wojskowy i Sztab Wojskowy. Powstanie tych organów znalazło swoje potwierdzenie w Traktacie Nicejskim, a Konferencja Międzyrządowa dołączyła deklarację w sprawie europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony do tekstu traktatu, przez co komponent obronny WPZiB zyskał umocowanie traktatowe.
UE w świetle TL
Traktat zmieniający Traktat o UE i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską ( podpisany 13.12.2007, w życie 01.12.2009 )
TUE = TUE, TWE = Traktat o funkcjonowaniu UE ( TFUE ) - zmiana nazwy
podstawą Traktat Konstytucyjny ( 29.10.2004 - odrzuciła Francja i Holandia )
Unia jedną OM
wzmocniony katalog wspólnych wartości
umocniona legitymacja demokratyczna Unii
brak elementów nawiązujących do terminu „ konstytucja ”: Wspólnota-> Unia, MSZ-> Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, brak symboli, brak postanowień potwierdzających zasadę pierszeństwa prawa UE
osobowość prawna dla UE
likwidacja systemu filarowego -> jednolity reżim prawny
Euratom odrębną OM
Państwa dają kompetencje do osiągnięcia wspólnych celów
suweren = państwo członkowskie
przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, swoboda przepływu osób
uznanie praw, wolności i zasad z KPP - moc prawna jak traktaty
przystąpienie do Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
demokracja przedstawicielska - bezpośrednia reprezentacja obywateli w PE, pośrednia w RE i RUE ( odpowiadają przed parlamentem narodowym )
zasada demokracji uczestniczącej - dialog ze stowarzyszeniami i społeczeństwami obywatelskimi
inicjatywa obywatelska - 1 mln obywateli ze znacznej liczby państw ( TL nie określa czy KE musi taką inicjatywe uwzględnić )
aktywny udział PN w prawidłowym funkcjonowaniu UE ( m.in. polityczna kontrola Europolu i Eurojustu, procedury zmiany traktatu )
zasada równości obywateli
zasada kompetencji powierzonych ( tyle kompetencji ile powierzy państwo; kompetencje nieprzyznane należą do państwa )
działania UE w sferze kompetencji niewyłącznych - tylko gdy cele działania nie mogą zostac osiągnięte przez państwo / UE będzie podejmować działania jedynie, jeżeli na szczeblu unijnym można osiągnąć lepsze wyniki (zasada pomocniczości)
podział kompetencji: wyłączne (polityka zagraniczna, bezpieczeństwo i realizacja celów Unii) , dzielone, działania wspierające ( koordynujące )
WPZiB - decyzje zasadniczo jednomyślne
klauzula elastyczności - decyzje bez wyraźnej podstawy prawnej
mechanizm kontrolny - o decyzji powiadamiane PN - sprzeciw blokuje decyzję
większa rola PE - funcja prawodawcza i budżetowa wraz z RUE; funkcja kontroli politycznej i konsultacyjna; wybiera przewodniczącego KE; max. Liczba członków = 750, reprezentacja o charakterze degresywnie proporcjonalnym - min. 6, max. 96 miejsc
RE - Przewodniczący = Prezydent (Herman von Rompuy), personalna reprezentacja UE, wybierany większościa kwalifikowaną w RE, mandat na 2,5 roku, dwie kadencje, reprezentuje UE w sprawach WPZiB ( bez uszczerbku dla Wysokiego Przedstawiciela ); skład: szfowie państw/rządów, przewodniczący KE, Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa
RUE - 18 miesięcy prezydencji zbiorowej ( 3 państwa ); decyzje podejmowane większością kwalifikowaną -> system podwójnej większości ( (55% + 1) pań. człon. + 65% populacji ) okres przejściowy 01.11.2014-31.03.2017 - można zażądać systemu nicejskiego ( 74% głosów, większośc państw, 62% populacji ), można odwołać się do systemu z Joaniny ( powrót sprawy do RUE na „ rozsądny czas ”); od 04.2017 nowy kształt systemu z Joaniny-> 55% jednego z testów mniejszości blokującej (ludności lub państw); nowy system korzystny dla dużych państw
KE - od 01.11.2014 - liczba członków = ⅔ liczby państw + system równej rotacji; Przewodniczący - kandydata przedstawia RE, wybiera PE większością kwalifikowaną;
Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB i komisarz ds. stosunków zewnetrznych-> Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (Catherine Ashton)- wykonuje WPZiB określaną jednomyślnie przez RE i RUE (stanowisko na konferencjach, w OM, dialog ze stronami trzecimi), pełni funkcję wiceprzewodniczącego KE ds. stosunków zewnętrznych i przewodniczącego RUE ds. Zagranicznych ( problem podwójnej odpowiedzialności ), wspiera go Europejska Służba Działań Zewnętrznych ( urzędnicy SG RUE i KE oraz dyplomaci z państw członkowskich)
EBC otrzyma status prawny instytucji unijnej; członkowie Zarządu EBC powoływani będą przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów, podczas gdy obecnie wymagane jest w tym celu jedynie wspólne porozumienie rządów państw członkowskich
euro oficjalną walutą
określono procedurę wyjścia kraju z Unii
państwa tracą prawo weta w ok. 50 obszarach, w tym w kwestii migracji i w sprawach wewnętrznych
Protokół Brytyjski:
Protokół nr 7 dołączony do Traktatu lizbońskiego, będący klauzulą opt-out dotyczącą ograniczenia stosowania całości przepisów Karty Praw Podstawowych dla obywateli Wielkiej Brytanii, Polski i Czech. Powstanie Protokołu spowodowane było brytyjskimi zastrzeżeniami związanymi ze specyfiką anglosaskiego systemu prawnego. Do Protokołu, oprócz Wielkiej Brytanii ostatecznie przystąpiła także Polska. Polska zrobiła to ze względów społecznych i obyczajowych, bo obawiała się, że zostanie zmuszona w przyszłości na przykład do uznania małżeństw homoseksualnych. Natomiast Wielka Brytania poprosiła, by karta nie obowiązywała ze względów socjalnych i związkowych. Prezydent Czech chce zabezpieczyć się przed ewentualnymi roszczeniami majątkowymi w Sudetach, skąd wysiedlono Niemców.
Artykuł 1
1. Karta nie rozszerza możliwości Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone.
2. W szczególności i w celu uniknięcia wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie stwarza praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym.
Artykuł 2
Jeśli dane postanowienie Karty odnosi się do krajowych praktyk i praw krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu są uznawane przez prawo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.
Źródła prawa UE
kategoria acquis communautaire - całe dotychczasowe prawo UE wraz z ukształtowanymi sposobami jego rozumienia i stosowania; polityki wspólnotowe; orzecznictwo sądowe; zwyczaje i wartości tkwiące u podstaw UE
źródła prawa pierwotnego - traktaty założycielskie WE i UE + ogólne zasady prawa
traktaty UE:
traktaty założycielskie:
EWWiS - Paryż, 1951
EWG - Rzym, 1957
EWEA - Rzym, 1957
protokoły i deklaracje do traktatów - integralna część
traktaty nowelizujące:
JAE - 1986
TUE - 1992
TA - 1997
TN - 2001
TL - 2007
traktaty akcesyjne
umowy państw członkowskich normalizujące kwestie ustrojowe UE
źródła pmp (bo traktaty to wielostronne umowy międzynarodowe)
orzecznictwo ETS - zawierają się w nim zasady ogólne prawa UE - wydobycie ich z traktatów w wyniku ich interpretacji; ETS to organ współstanowiący prawo; niektóre zasady rozwinięte w orzecznictwie zyskują po pewnym czasie podstawy w traktatach
zasady ogólne prawa UE - I grupa zasad ogólnych zapewnia demokratyczny i praworządny charakter UE → pewność prawa i ochrona zaufania, zakaz działania prawa wstecz, poszanowanie praw nabytych, zasada równości, zasada proporcjonalności, zasada jawności, działanie organów WE zgodnie z traktatami i zasadami demokratyzmu oraz jawności, prawa podstawowe jednostek (podstawy pisemne w prawie pierwotnym od wejścia w życie TUE)
źródła prawa pochodnego - akty organów WE + umowy WE/ państw członkowskich; normy prawa pochodnego muszą być zgodne z normami prawa pierwotnego (strażnikiem ETS)
akty prawa pochodnego WE (I filar)
rozporządzenia - zastosowanie ogólne; obowiązuje w całości; stosuje się bezpośrednio (bez potrzeby inkorporowania czy transponowania do krajowych porządków); najszerszy zasięg - adresatami państwa członkowskie, osoby fizyczne i prawne; charakter abstrakcyjny (jak ustawy); zasada lojalności wobec WE - usuwanie i nie przyjmowanie w przyszłości aktów prawa wew. niezgodnych z rozporządzeniem; instrument ujednolicania prawa na terytorium wspólnoty
dyrektywy - wiąże co do celu; wolny wybór form i środków co do realizacji; adresowane tylko do państw; wymagają uściślenia i uzupełnienia przez państwa; wymagają wprowadzenia do porządku krajowego - wydanie wewnętrznego aktu prawnego (3 lata na to); implementacja musi być pełna i terminowa; zła implementacja = naruszenie obowiązku wykonywania zobowiązań traktatowych; instrument harmonizacji prawa, zbliżania porządków prawnych; różne dziedziny, głównie realizacja rynku wewnętrznego
decyzje - obowiązuje w całości adresata; charakter indywidualny (jak akty administracyjne); adresaci: państwa, przedsiębiorstwa, inne podmioty prawa; wiele dziedzin
zalecenia i opinie - niewiążące; adresaci: organy wspólnotowe, państwa, inne podmioty prawa; wyrażają stanowisko danego organu wspólnotowego na dany temat
rozporządzenia, decyzje, zalecenia i opinie EBC
akty nienazwane (sui generis) - różne nazwy (rezolucje, uchwały, deklaracje); najczęściej niewiążące; odnoszą się do spraw wew., organizacyjnych WE i jej aparatu; zaliczane do miękkiego prawa wspólnotowego - soft law - prawo niewiążące formalnie, ale mające praktyczne znaczenie
wybór aktu - zasada proporcjonalności (najbardziej odpowiedni do celu) i subsydiarności (łagodniejsza forma ingerencji); najpierw niewiążące, potem wiążące
umowy Wspólnoty i państw członkowskich - umowy międzynarodowe Wspólnoty wiążą jej organy oraz państwa członkowskie
um. międz. mieszane - stroną WE i państwa - np. umowy stowarzyszeniowe; przedmiot umowy w kompetencji WE i państw
porozumienia międzyinstytucjonalne - deklaracje instytucji: PE, RUE, KE; instrument współpracy między organami albo wyrażenia wspólnego stanowiska
umowy międz. państw z państwami trzecimi - NIE SĄ ZALICZANE do źródeł prawa wspólnotowego; obszary bez wyłącznej kompetencji Wspólnoty; zgodne z prawem wspólnotowym; umowy sprzed powstania WE i członkostwa w niej - nienaruszone, usunięcie niezgodności tylko
umowy między państwami członkowskimi - np. unikanie podwójnego opodatkowania
źródła w II i III filarze - akty tu przyjęte to prawo pochodne unijne, ale nie wspólnotowe!; odmienność od I filaru związana z oparciem na współpracy międzyrządowej
II FILAR - zasady i ogólne wytyczne WPZiB - adresaci: organy wspólnotowe II filaru, państwa; określa RE a następnie są kierowane do RUE
wspólne strategie - obszary wspólnych interesów państw; RE na zalecenie RUE; konkrety; wprowadzenie w życie poprzez uchwalenie wspólnych działań i stanowisk
wspólne stanowiska - RUE; skoordynowanie polityki zagranicznej państw; konieczne zapewnienie zgodności polityk państw ze wspólnymi stanowiskami - obrona w OM i na konferencjach
wspólne działania - RUE; uchwalane, gdy działanie operacyjne uważa się za konieczne
III FILAR - TUE nie przewiduje wprost wydawanie ogólnych wytycznych przez RE w tym filarze (zdarzają się w praktyce)
decyzje - wiążące dla państw
decyzje ramowe - w celu zbliżenia ustaw i przepisów wykonawczych państw; wiążą co do celu - swoboda wyboru form i środków
konwencje (wg dr Solarza)
PAMIĘTAMY, ŻE PO TL NIE MA FILARÓW! (jednolity reżim prawny)
Proces podejmowania decyzji w RUE
dążenie do kompromisu, współpraca międzyinstutucjonalna, niechęć do zmian systemowych UE, manewry taktyczne
PROCEDURY DECYZYJNE:
zwykła większość - 50% + 1 - kwestie proceduralne i organizacyjne
większość kwalifikowana (QMV)
jednomyślność - decyzje o kluczowym znaczeniu (m.in. rozszerzenie składu członkowskiego UE, rewizja traktatów, stowarzyszenie państw trzecich, polityka strukturalna, szczególnie drażliwe dziedziny: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, podatki); każde państwo członkowskie ma prawo weta (zablokowania decyzji)
podział głosów ważonych - zasada równego traktowania starych i nowych państw członkowskich (najwięcej głosów: Niemcy, WB, Francja, Włochy - po 29, Polska, Hiszpania - 27)
wprowadzenie większości kwalifikowanej oznaką postępu integracji i przechodzenia na wyższy, ponadnarodowy poziom współpracy
TN rozszerzał procedurę większości kwalifikowanej o: wybór przewodniczącego i członków KE, nominację Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB, swobodę poruszania i osiedlania się itd.
TL - WPZiB - decyzje zasadniczo jednomyślne; państwa tracą prawo weta w ok. 50 obszarach, w tym w kwestii migracji i w sprawach wewnętrznych
do formalnych głosowań dochodzi rzadko, większość lub jednomyślność osiąga się w procesie negocjacji
SYSTEM POTRÓJNEJ WIĘKSZOŚCI - 255 głosów z 345 + większość państw + 62% ogółu ludności UE; mniejszość blokująca - 91 głosów
TL - stopniowe przejście do SYSTEMU PODWÓJNEJ WIĘKSZOŚCI:
do 31.10.2014 - system nicejski
01.11.2014 - 31.03.2017 - okres przejściowy; podwójna większość, przy czym każde państwo może zażądać głosowania w systemie nicejskim
podwójna większość - 55% państw (nie mniej niż 15) + 65% ludności
po 01.04.2017 - tylko podwójna większość
zablokowanie decyzji - 45% państw lub 35% ludności z co najmniej 4 państw członkowskich
wzmocnienie systemu z Joaniny - na wniosek 5 państw członkowskich lub mniejszej ilości reprezentującej 95 mln ludzi (tj. 19% ludności) można odroczyć decyzję „ na rozsądny czas” - jeśli w tym czasie mniejszość z Joaniny nie pozyska większej liczby sojuszników decyzja wejdzie w życie. (teraz: jeśli przeciwko przyjęciu decyzji wystąpi "co najmniej" 34 % liczby członków Rady, ewentualnie ich mniejsza liczba, lecz liczba ludności, która stanowi 26 % populacji Unii ).
System podwójnej większości mniej korzystny dla Polski; osłabia siłę koalicji państw mniejszych i biedniejszych
wg Wikipedii:
Od 1 stycznia 2007 (27 państw członkowskich):
jeśli akt głosowany jest na wniosek Komisji: 255 na 345 głosów (73,91%);
w pozostałych przypadkach: 232 głosy oddane przez co najmniej 2/3 ogółu (czyli 17) państw;
w każdym przypadku członek Rady będzie mógł zażądać sprawdzenia, czy państwa stanowiące większość kwalifikowaną stanowią co najmniej 62% ogółu ludności Unii; jeśli nie - uchwała nie zostanie podjęta.
Dalsze zmiany w sposobie głosowania większością kwalifikowaną przewiduje traktat lizboński.
1 listopada 2014 roku zniesiony będzie system głosów ważonych, a zastąpi go system podwójnej większości:
jeśli akt głosowany będzie na wniosek Komisji lub wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa: 55% państw członkowskich (ale nie mniej niż 15) reprezentujących co najmniej 65% ludności Unii;
w pozostałych przypadkach: 72% państw członkowskich reprezentujących co najmniej 65% ludności Unii.
Mniejszność blokująca będzie musiała obejmować co najmniej 4 państw, inaczej uznawać się będzie, że nie została osiągnięta. W przypadku, gdy w głosowaniu nie biorą udziału wszyscy członkowie, brana jest pod uwagę liczba państw uczestniczących i ludność zamieszkująca te państwa. Minimalna mniejszość blokująca obejmuje wtedy liczbę państw równą najmniejszej liczbie państw uczestniczących, których łączna ludność jest większa niż 35% łącznej ludności państw uczestniczących, powiększonej o jeden.
W okresie przejściowym, trwającym 31 marca 2017 roku, każdy z członków Rady będzie zażądać, by podczas głosowania zastosowano nie system podwójnej większości, lecz poprzednio obowiązujący system głosów ważonych.
Deklaracja 7. dołączona do aktu konferencji międzyrządowej, która przyjęła Traktat z Lizbony, stanowi, że członkowie rady reprezentujący 75% liczby członków Rady lub 75% liczby ludności niezbędnej do ustanowienia większości blokującej, mogą zgłosić swój sprzeciw wobec przyjęcia aktu większością kwalifikowaną. Rada musi wówczas uczynić wszystko, w granicach swych uprawnień, by w rozsądnym terminie osiągnąć porozumienie. Szczególną rolę w dążeniu do osiągnięcia porozumienia wyznaczono przewodniczącemu Rady i przewodniczącemu Komisji. Od 1 kwietnia 2017 roku współczynnik 75% zostanie obniżony do 55%.
Jeśli grupie członków Rady nie wystarczy głosów do zablokowania określonej uchwały, będą mogły mimo to odwlekać podjęcie decyzji w tej sprawie. Warunkiem będzie odpowiednia wielkość tej grupy (do 2017: kraje reprezentujące co najmniej 75% ludności lub 75% liczby państw niezbędnych do utworzenia mniejszości blokującej; od 2017: 55% ludności lub 55% liczby państw niezbędnych do utworzenia mniejszości blokującej).
PE i jego kompetencje
z bezpośrednich wyborów (pierwsze 1979, ostatnie 2009); organ ponadnarodowy
pochodzi od Wspólnego Zgromadzenia EWWiS, Zgromadzenia Parlamentarnego EWG i Zgromadzenia Parlamentarnego Euratom - jedno Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne od 03.1958, 1962 - przyjęcie nazwy PE, oficjalnie w JAE, potwierdza TUE
brak jednolitej ordynacji wyborczej do PE - nie można łączyć funkcji w PE i PN
od instytucji opiniodawczej i konsultacyjnej do współdecydującej - rozwój kompetencji:
1952-70 - forum konsultacyjne, zdanie często ignorowane
1970-75 - nabycie uprawnień budżetowych
1979 - większa legitymizacja dzięki bezpośrednim wyborom
1980-86 - obligatoryjne zasięganie opinii
1986-92 - wprowadzenie procedury zgody i współpracy - większy wpływ na integrację (w zakresie rynku wewnętrznego, funduszy strukturalnych, polityki badawczej)
1992, TUE - wprowadzenie współdecydowania - wpływ na inicjatywę ustawodawczą, prawo petycji do PE i powoływania RPO, kompetencje decydowania o składzie KE
1997, TA - rozszerzony zakres procedury współdecydowania, zmiana wpływu na wybór przewodniczącego KE (zatw. Przewodniczącego, potem całą KE)
2001, TN - rozszerzona procedura współdecydowania (realny wpływ na proces decyzyjny)
2007, TL - wspólnie z RUE pełni funkcję prawodawczą i budżetową (a nie tylko uczestniczy w procesie legislacyjnym); funkcja kontroli politycznej i konsultacyjna; wybór przewodniczącego KE; liczba członków nie przekracza 750 + reprezentacja o charakterze degresywnie proporcjonalnym (min. 6, max. 96 miejsc)
struktura wewnętrzna:
organy kierownicze - Przewodniczący i Wiceprzewodniczący (2,5 roku); Prezydium PE; Konferencja Przewodniczących; Konferencja Przewodniczących Komisji; Konferencja Przewodniczących Delegacji
organy merytoryczne - Komisje Parlamentarne (stałe, śledcza, ad hoc); Delegacje Parlamentarne (kontakty z parlamentami państw trzecich i organizacjami regionalnymi)
organy polityczne - frakcje polityczne - reguła klucza politycznego - min. 20 posłów z min. 1/5 państw członkowskich; rolę grup politycznych po raz pierwszy sankcjonuje TUE
organy administracyjne - Sekretariat podzielony na Dyrektoriaty Generalne
Strasburg - sesje; Bruksela - komisje i grupy; Luksemburg - Sekretariat
uczestnictwo w procesie decyzyjnym z RUE i KE - procedury: zgody, konsultacji, współpracy, współdecydowania (możliwość odrzucenia wniosku KE w sprawie aktu prawnego = weto wobec decyzji); konsultacja, współpraca - mniejsza rola - polityka rolna, handlowa, podatkowa
proces decyzyjny w PE - najczęściej zwykła większość, większość kwalifikowana - decyzje dot. wotum nieufności wobec KE lub odrzucenia budżetu; nieformalne spotkania instytucji - dialog, blokowanie, kontrola, mediacje KE między PE i RUE; procedury wynikające z umów międzyinstytucjonalnych - np. procedura pojednawcza dla decyzji o ogólnym zasięgu i ważnym znaczeniu finansowym
kompetencje:
legislacyjne - współdziałanie w tworzeniu prawa wspólnotowego z RUE i KE; konsultacja - ściślejsza współpraca, zwalczanie dyskryminacji, polityka rolna, prawa wyborcze obywateli, UGiW, budżet; współpraca - coraz mniejsze zastosowanie; współdecydowanie - rynek wewnętrzny, swoboda przepływu pracowników, ochrona środowiska, badania, ochrona konsumenta, edukacja, kultura, ochrona zdrowia; udział PE w uchwalaniu budżetu - modyfikacja, poprawki, odrzucenie
kontrolne - interpelacje, pytania do KE, RUE; coroczna dyskusja nad działalnością UE (przedstawia KE); wotum nieufności wobec KE; absolutorium z wykonania budżetu
opiniodawcze i doradcze - opinie w postaci zgody - nominacja Przewodniczącego KE, jej składu, obsady członków zarządu EBC itd.; opinie dot. stosunków zewnętrznych - zawieranie umów międzynarodowych (stowarzyszeniowych, akcesyjnych)
kreacyjne - powoływanie Przewodniczącego i członków KE, RPO; konsultacja kandydatów do EBC, TO
inne - relacje z PN - konferencje Komisji Wyspecjalizowanych ws. Wspólnotowych (COSAC) - debaty, spotkania państw członkowskich oraz Turcji i Chorwacji; kontakty z obywatelami - petycje od obywateli, osób fizycznych i prawnych (z siedzibą w UE) - petycja do odpowiedniej komisji, potem do RPO
w II filarze - konsultowany przez Prezydencję o zasadniczych kierunkach polityki; pytania i rekomendacje dla RUE, coroczna debata o WPZiB; informowany przez KE i Prezydencję o pracach WPZiB
w III filarze - opinie o decyzjach, decyzjach ramowych, środkach wykonawczych, konwencjach; pytania i rekomendacje dla RUE; coroczna debata o WPiSSK; regularnie informowany o WPiSSK; opinie o ustanowieniu wzmocnionej współpracy
PAMIĘTAMY, ŻE PO TL NIE MA FILARÓW!
działalność PE - coroczny kalendarz prac (przyjmuje Konferencja Przewodniczących)
działalność poza UE - wyborcze misje obserwacyjne, zaangażowanie na Ukrainie, promowanie demokracji i praw człowieka
Omów założenia funkcjonowania RE i RUE, ich znaczenie i funkcje w systemie instytucjonalnym UE
RE |
RUE |
|
|
Rola KE w strukturze instytucjonalnej UE
ponadnarodowość + strażnik prawa + prawodawstwo + wykonanie!
ponadnarodowy charakter UE
1965 - zastępuje Wysoką Władzę EWWiS, Komisję EWG, Komisję Euratomu; wzorem traktaty rzymskie (a nie paryski nadający cechy federalne-bezpośrednie obowiązywanie prawa)
lata 50. i 60. - konflikt KE-RUE dot. większości kwalifikowanej; rola Francji - polityka pustego krzesła, kompromis luksemburski
nowi członkowie - trudności w organizowaniu prac - głosy o konieczności zmniejszenia liczby komisarzy - lata 80., rok 1996, TL - KE - od 01.11.2014 - liczba członków = ⅔ liczby państw + system równej rotacji
TUE - wydłużenie kadencji z 4 do 5 lat; PE zatwierdza Przewodniczącego
TN - dwustopniowa procedura powoływania Przewodniczącego - nominacja RE kwalifikowaną większością głosów + zatwierdzenie przez PE; RE z Przewodniczącym ustala listę komisarzy - zatwierdza PE; RE mianuje Przewodniczącego i komisarzy; TL - Przewodniczący - kandydata przedstawia RE, wybiera PE większością kwalifikowaną - wybór zależny od układu sił politycznych w PE, większa legitymizacja polityczna dla KE, ale też pogwałcenie jej neutralności
Przewodniczący - polityczne przewodnictwo pracom KE, podział zadań między komisarzy, mianowanie wicekomisarzy, decyzje o wewnętrznej pracy KE, prawo zdymisjonowania komisarza - szczególne rozwiązanie: 1999 lex Prodi - Prodi odebrał zobowiązanie od komisarzy, że ustąpią z urzędu, gdy ich do tego wezwie
struktura wewnętrzna:
gabinet polityczny komisarza - eksperci, doradcy; na czele szef gabinetu - innej narodowości niż komisarz
Dyrekcja Generalna - jednostka organizacyjna podobna do ministerstwa; na czele Dyrektorzy Generalni - kierowanie przydzielonymi obszarami polityki integracyjnej; odpowiedzialni przed komisarzami; Dyrekcje dzielą się na departamenty i wydziały; zajmują się poszczególnymi politykami - np. rynek wewnętrzny, transport i energia, podatki
agencje wykonawcze - np. AW ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA)
Sekretariat Generalny - podzielony na Dyrekcje Generalne
działanie permanentne - posiedzenie komisarzy raz na tydzień, zwołuje Przewodniczący; obrady niejawne
decyzje KE - na posiedzeniach; procedura pisemna; procedura umocowania, upoważnienia jednego lub więcej komisarzy; procedura delegowania - oddanie sprawy Dyrektorom Generalnym i szefom służb
kompetencje KE:
strażnik prawa wspólnotowego - kontrola innych instytucji, państw członkowskich, osób fizycznych i prawnych w zakresie przestrzegania prawa wspólnotowego; naruszenie prawa → przekazanie sprawy do ETS; w odniesieniu do państw członkowskich - odwołanie do zasady lojalności (TWE), wypełnianie prawa; wobec przedsiębiorców - pilnowanie przestrzegania prawa konkurencji i pomocy państwowej; inne uprawnienia kontrolne do RUE, PE, EBC (art. 230 TWE)
funkcja prawodawcza - realizacja inicjatywy ustawodawczej, uprzednia konsultacja z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, Komitetem Regionów, grupami roboczymi i komitetami w RUE, przedstawicielami rządów i parlamentów; uczestnictwo w tworzeniu prawa pierwotnego i pochodnego; opracowuje projekt budżetu i przedstawia go RUE, odpowiada za wykonanie budżetu; przedstawiciele KE biorą udział w posiedzeniach grup roboczych i COREPER
funkcja wykonawcza - konsultuje z PE, KR, KE-S, Komitetem Ekonomiczno-Finansowym; wypełnia zadania wykonawcze powierzone przez RUE w ramach procedury komitologii; wydaje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje; zarządzanie środkami finansowymi Wspólnot w ramach budżetu oraz administrowanie funduszami strukturalnymi
procedura komitologii - delegacja zadań KE przez RUE w zakresie wdrażania prawa wspólnotowego; przyjęta przez RUE w 1987 roku jako Comitology Decision (modyfikowana 1999); Komitety to ciała złożone z przedstawicieli państw członkowskich (po 1) i przewodniczącego (wyższy funkcjonariusz KE); cel: osiągnięcie kompromisu między dążeniami państw członkowskich, a koniecznością efektywnego podejmowania decyzji; Komisja przewodniczy spotkaniom Komitetów, ale nie ma prawa głosu.
w zakresie stosunków zewnętrznych - zawiera umowy z państwami trzecimi - handlowe i celne, o stowarzyszeniu, o współpracy z państwami trzecimi i OM, o akcesji nowych państw
w II filarze - utrzymywanie przedstawicielstw w OM, współpraca z misjami dyplomatycznymi państw członkowskich w państwach trzecich; prezentowanie uwag o WPZiB na wniosek RUE; wsparcie Prezydencji w ramach Trójki; zajmowanie się polityką zewnętrzną i dialogiem politycznym z państwami trzecimi
w III filarze - prawo inicjatywy prawodawczej ma wniosek Rady - stanowiska, decyzje, decyzje ramowe, konwencje; wspieranie Prezydencji w reprezentacji UE w III filarze; informowanie PE o pracach dotyczących WPiSSK
TL - Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa - pełni także funkcję wiceprzewodniczącego KE; Europejska Służba Działań Zewnętrznych - złożona w 1/3 z urzędników KE; kłopot podwójnej lojalności - jak ma się zachować WP jeśli występuje różnica zdań między KE i RUE - jest odpowiedzialny przed dwiema często rywalizującymi instytucjami.
Stosunki UE z krajami Europy Środkowo - Wschodniej
Pod względem geograficznym do państwa Europy Środkowo - Wschodniej zaliczamy państwa powstałe w wyniku rozpadu Związku Sowieckiego: Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia; państwa dawnej Jugosławii: Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Macedonia oraz pozostałe kraje bałkańskie: Albania, Bułgaria, Rumunia.
Praktyczne do końca lat 80 XX w. współpraca Wspólnot z krajami EŚiW ograniczała się do jednostronnych kontaktów charakteryzujących się restrykcyjnymi przepisami importowymi i eksportowymi. Dopiero w połowie lat 80 nastąpiła zmiana władzy w ZSRR - Gorbaczow, co zaowocowało odwilżą między blokami oraz rozpoczęciem przez Wspólnoty polityki wschodniej (1988 - Wspólna Deklaracja - wzajemne uznanie i nawiązanie stosunków dyplomatycznych)
Początkowo współpraca miała charakter bilateralnych porozumień o współpracy handlowej i gospodarczej między państwami. Po przemianach ustrojowych, WE zdecydowała się wspierać państwa regionu w przejściu do gospodarki rynkowej oraz wspomaganie procesów demokratycznych ( np. program wsparcia gospodarek Polski i Węgier, program SAPARD - rolnictwo, ISPA - poprawa infrastruktury, ochrona środowiska) .
Kolejnym krokiem było podpisanie w 1991 r. umów stowarzyszeniowych z Polską, Węgrami i Czechosłowacją. A następnie z Bułgarią, Rumunią, Litwą, Łotwą i Estonią. Była ta nowa generacja umów tzw. Układy Europejskie, zawarte na czas nieokreślony, regulujące kwestie handlowe, gospodarcze, pomoc finansową, polityczną, współpracę kulturalną i w przyszłości członkostwo.
Przez kolejne lata prowadzono wzajemną współpracę mającą na celu włączenie państw regionu do Wspólnot. Od 1994 r. rozpoczęło się składanie formalnych wniosków o członkostwo. Przyjęto plany działań zbliżających do integracji. Jednakże niektóre warunki członkostwa były bardzo trudne do zrealizowania, co wywoływało rozczarowanie krajów kandydujących. Cechą charakterystyczną tych przygotowań było powołanie kolejnej inicjatywy tzw. Partnerstwa dla Członkostwa - umów zawieranych z poszczególnymi krajami.
Końcówka lat 90 upłynęła jednak pod znakiem rozpoczęcia negocjacji z 12 państwami. Negocjacje polegały na ustaleniu sposobu i czasu włączenia acquis communautaire do krajowych porządków prawnych - wprowadzenie okresów przejściowych, derogacje.
Jeszcze w międzyczasie Stara Europa nieco przestraszyła się możliwości tak dużego rozszerzenia, co wiązało się z dużymi kosztami i zaczęły pojawiać się różne koncepcje odnośnie podziału Wspólnoty na kraje o szybszym i wolniejszym potencjale zmian. Pojawiały się także opinie, że do rozszerzenia nie dojdzie tak szybko jakby życzył sobie tego państwa kandydujące.
Wreszcie w 2001 r. zapadła decyzja, że państwa, które będą gotowe zakończyć negocjacje przed końcem 2002 r. będą miały możliwość przystąpienia w 2004 r. Z możliwości tej skorzystało 10 państw: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry. Negocjacje z tymi państwami zakończyły się w XII 2002 r. a wielkie V rozszerzenie miało miejsce 1 V 2004 r. Moment ten nazywany jest narodzinami nowej Europy oraz widziany jest jako krok w kierunku zjednoczenia obu części kontynentu.
Początkowy okres współpracy przebiegał przede wszystkim pod znakiem oswajania się nowych państw członkowskich z sytuacją europejską. Skupiano się przede wszystkim na modernizacji krajów, dzięki możliwości korzystania z unijnych funduszy. Jednak po okresie wstępnym nadszedł czas zaznaczenia swojej obecności w strukturach unijnych. Nowe państwa niejako znajdowały się na gorszej pozycji. Nie miały takiej pozycji politycznej ani siły gospodarczej jak pozostałe państwa, z drugiej strony nie mogły pozwolić na marginalizację swoich interesów. Ich główny atut mógł polegać na zjednoczeniu się i wspólnym dbaniu o własny rozwój, jednak z tą solidarnością bywało różnie.
Każde z państw w inny sposób postrzegało potrzebę zaznaczenia swojej obecności. Częstym przykładem było blokowanie postanowień unijnych. Na przykład Polska sprzeciwiała się włączeniu do jej prawodawstwa Karty Praw Podstawowych. Następnie zwlekała z podpisaniem Traktatu Lizbońskiego do czasu przyjęcia go w referendum przez Irlandię. Podobne problemy przy okazji tego Traktatu wystąpiły w przypadku Czech, które domagały się dołączenia ich do Protokołu Brytyjskiego i gwarancji, które będą chronić Czechy przed roszczeniami majątkowymi Niemców Sudeckich wysiedlonych po wojnie.
Jednak pojawiły się także przejawy konstruktywnej działalności. Jednym z jej przejawów jest koncepcja Partnerstwa Wschodniego, której współtwórcą jest Polska.
Została ona zainaugurowana 7 maja 2009 r. w Pradze Jest inicjatywą UE skierowaną do sześciu państw Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego: Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy. Partnerstwo Wschodnie powstało jako komponent funkcjonującej od 2004 r. Europejskiej Polityki Sąsiedztwa (EPS).
Celem tej inicjatywy jest wzmocnienie wschodniego wymiaru EPS oraz zacieśnienie politycznych i gospodarczych relacji pomiędzy UE a krajami Europy Wschodniej.
Projekt ten wprowadza trzy zasadnicze zmiany w dotychczasowym modelu stosunków pomiędzy Unią a jej sąsiadami:
wyodrębnia kraje wschodniego sąsiedztwa spośród pozostałych państw objętych EPS
konkretyzuje oraz zwiększa potencjalne korzyści, które kraje partnerskie mogą czerpać z dwustronnej współpracy z UE
wprowadza element wielostronnej współpracy na obszarze wschodniego sąsiedztwa.
Chociaż ostatecznym celem nowej inicjatywy jest zbliżenie systemów politycznych i społeczno-gospodarczych krajów partnerskich do obowiązujących w UE oraz głębsza integracja tych krajów ze strukturami UE, to PW nie łączy się z perspektywą członkostwa w UE. Ewentualne negocjacje w tej sprawie mogą być prowadzone równolegle do współpracy w ramach Partnerstwa.
Zarówno kraje członkowskie UE jak i kraje partnerskie różnią się między sobą w opiniach o Partnerstwie Wschodnim. Przede wszystkim dotyczy to oceny jego stosunku do ewentualnego rozszerzenia Unii. Choć nowa inicjatywa ani nie oznacza, ani nie wyklucza perspektywy członkostwa w UE, część krajów postrzega Partnerstwo jako substytut rozszerzenia Unii (np. Francja i Niemcy), część zaś postrzega jako krok w jego stronę (np. Polska). Kolejną sporną kwestią jest relacja i podział kompetencji pomiędzy Partnerstwem a pozostałymi inicjatywami regionalnym. Stosunek pomiędzy Partnerstwem Wschodnim a Unią dla Morza Śródziemnego też nie jest jasny. Obie inicjatywy pozostają elementami EPS, więc zmuszone będą do rywalizacji o środki z jednej puli. Obie inicjatywy mają również swoich stanowczych zwolenników: kraje Europy Środkowej bardziej skłonne są wspierać politycznie Partnerstwo, a krajom Europy Południowej bardziej zależy na Unii dla Morza Śródziemnego. Także państwa sąsiedzkie mają różne wizje Partnerstwa. Dla władz Ukrainy Partnerstwo jest przede wszystkim krokiem w stronę członkostwa w UE oraz wsparciem dla konkretnych reform (np. sektora energetycznego). Władze Białorusi nastawione są głównie na ułatwienia eksportowe do UE, zagraniczne inwestycje i kredyty oraz liberalizację reżimu wizowego ze Strefą Schengen. Jednak poważne wątpliwości budzą deklaracje białoruskich władz o gotowości do reform politycznych, o których mowa w inauguracyjnej deklaracji. Prezydent Mołdawii kilkakrotnie podkreślał swoje rozczarowanie brakiem perspektywy członkostwa w UE, ale wyraził też nadzieję na zawarcie umowy stowarzyszeniowej. Państwa Kaukazu Południowego deklarują zadowolenie z Partnerstwa Wschodniego, choć z różnych powodów. Azerbejdżanowi zależy głównie na współpracy energetycznej. Armenia ma nadzieję na umowę stowarzyszeniową z UE, choć i tu trudno dostrzec polityczną wolę do przeprowadzenia zmian. Wydaje się, że spośród państw Kaukazu Południowego na szeroką współpracę w ramach Partnerstwa gotowa jest jedynie Gruzja, której prezydent nazwał Partnerstwo „godną odpowiedzią Unii” na sierpniową wojnę rosyjsko-gruzińską. Osobną kwestią jest reakcja nienależącej do Partnerstwa Federacji Rosyjskiej, która kilkakrotnie oznajmiła niezadowolenie z nowej inicjatywy. Kreml twierdzi, że Partnerstwo zagraża interesom Rosji w jej uprzywilejowanej strefie wpływów.
O sukcesie Partnerstwa Wschodniego zadecyduje przede wszystkim wola polityczna oraz zdolności państw członkowskich UE i krajów partnerskich do wysuwania kolejnych inicjatyw współpracy, a następnie do ich skutecznej realizacji. Istnieje jednak obawa, że brak perspektywy członkostwa może sprawić, że kraje partnerskie nie znajdą dość motywacji to zbliżenia swoich norm i instytucji do standardów europejskich. Jednocześnie należy podkreślić, że główny cel inicjatywy - czyli zbliżenie systemów politycznych i społeczno-gospodarczych krajów partnerskich do standardów UE - może zostać osiągnięty jedynie w długiej perspektywie. Partnerstwo nie jest więc receptą na bieżące problemy braku stabilności regionu. Ważne dla powodzenia tej inicjatywy będzie też instytucjonalne umiejscowienie Partnerstwa Wschodniego w strukturach formalnych ram instytucjonalnych.
Po 3 latach od największego rozszerzenia w 2004 r,. w 2007 r. nastąpił jego drugi etap, a mianowice do UE przystąpiły dwa kolejne państwa: Bułgaria i Rumunia. Jednak pojawiają się opinie, że decyzja o ich przyjęciu była przedwczesna a to z powodu niecałkowitego przygotowania tych państw, do działania w strukturach unijnych. Nadal ich największym problemem jest korupcja, co skutkowało między innymi zamrożeniem pomocy finansowej.
Jeżeli chodzi o kraje bałkańskie to obecnie najbliżej członkostwa są Chorwacja i Macedonia. Chorwacja ma szansę zamknięcia negocjacji jeszcze w tym roku. Pomimo prężnie trwających reform, kraj wciąż musi wzmacniać administrację publiczną, restrukturyzować sądownictwo, nasilać walkę z korupcją i przestępczością zorganizowaną. Musi również kontynuować współpracę z MTK dla byłej Jugosławii, tak by dokumenty o zbrodniach wojennych były dostępne dla chorwackich obywateli. Co do Macedonii to istnieje duża szansa rozpoczęcia negocjacji z nią w najbliższym czasie. Kraj ten w ostatnich latach zrobił znaczący postęp w dziedzinie reformy gospodarki, zwłaszcza rolnictwa i walki z przestępczością zorganizowaną. W sposób pokojowy udało się tam także rozwiązać problem albańskiej mniejszości i uratować integralność państwa. Władze Macedonii utrzymują prounijny oraz pronatowski kurs polityki zagranicznej. Pomimo tego wielu polityków unijnych uważa, że kraj ten nie spełnia jeszcze w pełni kryteriów Kopenhaskich, dlatego nie zostały rozpoczęte negocjacje akcesyjne. Problemem wciąż pozostaje kwestia nazwy tego państwa, wobec obecnej - konstytucyjnej - zdecydowanie sprzeciwia się Grecja. Ciągle także bolączką tego kraju jest wysokie zagrożenie przestępczością zorganizowaną oraz wysoki poziom korupcji.
Potencjalnymi kandydatami są natomiast pozostałe kraje bałkańskie. Czarnogóra od początku istnienia jako niepodległe państwo obrało kurs na członkostwo w NATO i UE, a jej niepodległość została zdecydowanie wsparta przez Wspólnotę. Co więcej oficjalną walutą tego państwa jest Euro. Serbia pomimo kwestii Kosowa, jak na razie, nie rezygnuje z ambicji przystąpienia do Unii, chociaż w tym wypadku sytuacja może ulec jeszcze zmianie. Przyjęcie Serbii wpłynęłoby w sposób bardzo znaczący na stabilizację na Bałkanach, podobnie jak Bośni i Hercegowiny, która postrzegana jest jako potencjalny kandydat do Unii. Najmniejsze szanse w ubieganiu się o członkostwo mają Kosowo i Albania. Oba kraje borykają się ze znacznymi trudnościami gospodarczymi, a niepodległość Kosowa wciąż nie jest uznawana przez wszystkie kraje Unii .
Relacje UE z Rosją
Najważniejsze wydarzenia w stosunkach UE-Rosja do 2007r.:
Układu o partnerstwie i współpracy (PCA) - 24.VI.1994/1.XII.1997
Układ o partnerstwie i współpracy można uznać za początek stosunków na linii UE-Rosja. Układ podpisano 24 czerwca 1994 r., wszedł w życie dopiero 1 grudnia 1997 r. Układ zawarto na wstępny okres 10 lat (do listopada 2007). Po upływie tego okresu umowa ulega corocznie automatycznemu przedłużeniu, o ile żadna ze stron jej nie wypowie. Obecnie trwają negocjacje nad nowym PCA 2.
Wspólna strategia wobec Rosji - Kolonia 4.VI.1999
Na szczycie w Kolonii 4 czerwca 1999 r. ustalono pierwszą w historii wspólną strategię. Została ona przyjęta na 4 lata, a w czerwcu 2003 r. przedłużona na następny rok, wygasła 24 czerwca 2004 r. Precyzowała ona podstawowe cele unijnej polityki wobec Rosji: wzmocnienie demokracji i rządów prawa, włączenie Rosji do europejskiego systemu gospodarczego, współdziałanie na rzecz bezpieczeństwa i współpracę w stawianiu czoła globalnym wyzwaniom.
Szczyt w Moskwie - 29.V.2000
29 maja 2000 r. odbył się szczyt UE - Rosja w Moskwie. Jest to szczyt ważny ponieważ kilka miesięcy wcześniej (I.2000) w Rosji odbyły się wybory prezydenckie, a ich zwycięzcą został Władimir Putin. Na tym spotkaniu nowy prezydent Rosji pozytywnie ustosunkował się do tworzonej wówczas Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO).
Dialog energetyczny UE - Rosja - Paryż 30.X.2000
30 października 2000 r. na szczycie w Paryżu ustanowiono tzw. dialog energetyczny. Celem dialogu miała być regulacja stosunków w sprawie dostaw do UE surowców energetycznych. Podstawowe kwestie omawiane w ramach dialogu to: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego krajom UE
oraz dopuszczenie zachodnich firm do rosyjskiego przemysłu naftowego na równych zasadach.
Szczyt w Moskwie - 29.V.2002
29 maja 2002 r. na szczycie w Moskwie wydano Wspólną deklarację o praktycznych krokach
w rozwijaniu dialogu politycznego i w sprawach reagowania kryzysowego i bezpieczeństwa. Rosja wówczas wyszła z inicjatywą planu wspólnego działania w dziedzinie EPBiO i ustanowiła przedstawiciela do spraw kontaktów ze Sztabem Wojskowym UE.
Szczyt w Sankt Petersburgu z okazji 300-lecia tego miasta - 31.V.2003
31 maja w Sankt Petersburgu, podczas obchodów 300-lecia tego miasta, odbył się szczyt, w którym wzięli udział Rosja, kraje członkowskie Unii i kraje do UE kandydujące. Ustanowiono
na nim 4 wspólne przestrzenie wzajemnej współpracy:
gospodarcza
wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa
bezpieczeństwa międzynarodowego
badań naukowych, edukacji i kultury
Szczyt w Moskwie - V.2005
Na szczycie UE - Rosja w maju 2005 r. przyjęto tzw. mapy drogowe w sprawie czterech wspólnych przestrzeni ustalonych na szczycie w Kolonie. Mapy drogowe określą cele i obszary współpracy.
Szczyt w Helsinkach - 24. XI.2006
Na szczycie w Helsinkach 24.XI.2006 roku próbowano rozpocząć negocjacje w sprawie nowego układu o partnerstwie i współpracy, mającego zastąpić wcześniejszy z 1994 roku. Rozmowy zostały zablokowane przez stronę Polską, która znajdowała się wówczas w sporze z Rosją.
Wśród głównych priorytetów UE wymienia się partnerstwo strategiczne z Rosją. Federacja Rosyjska to największy sąsiad UE, posiada duży rynek dla unijnych produktów i usług.
W Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa z 2003 roku podkreślono strategiczną rolę Rosji jaką pełni zarówno w regionie jak i na świecie. Rosja jest jednym z największych członków RB ONZ. Jest głównym dostawcą surowców energetycznych do UE. Ponadto większa część rosyjskiego eksportu trafia na rynek zachodni, a przedsiębiorstwa unijne są głównymi inwestorami w Rosji. Interesem UE jest współpraca z Rosją ponieważ UE dąży do osiągnięcia stabilności politycznej, społecznej i ekonomicznej. Współpraca jest konieczna z powodu narastania nowych zagrożeń bezpieczeństwa.
Współpraca UE-Rosja obejmuje:
- modernizację rosyjskiej gospodarki i jej integrację z gospodarką światową,
- kwestie bezpieczeństwa,
- sprawy międzynarodowe,
- współpracę w zakresie wspólnego sąsiedztwa w Europie Wschodniej.
Dialog polityczny UE-Rosja jest obszerny, bo dotyczy problemów różnych części świata:
- rozwiązania konfliktów światowych:
> na Bliskim Wschodzie,
> w Afganistanie,
> na Bałkanach Zachodnich,
> w Sudanie;
- zapobiegania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i związanych z nimi technologii:
>Iran,
>Korea Północna.
RAMY PRAWNE
UMOWA O PARTNERSTWIE I WSPÓŁPRACY
Podstawą prawną stosunków UE-Rosja jest umowa o partnerstwie i współpracy,
która weszła w życie 1 grudnia 1997 roku. Po upływie 10 lat, na które początkowo została zawarta, umowa będzie automatycznie przedłużana co roku, o ile żadna ze stron
jej nie wypowie. Dokument określa podstawowe cele stron i ramy instytucjonalne
dla kontaktów dwustronnych, a także stwarza przestrzeń do wspólnych inicjatyw i dialogu
w wielu dziedzinach. Umowa opiera się na następujących zasadach: wspieranie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, wspieranie norm demokratycznych, wspieranie wolności politycznych i ekonomicznych. Umowa skupia się na obszarach tj.: dialog polityczny, handel towarami i usługami, działalność gospodarcza i inwestycje, współpraca finansowa i legislacyjna, nauka i technologia, edukacja i szkolenia, energia, współpraca
w zakresie technologii nuklearnej i kosmicznej, ochrona środowiska, transport, kultura, przeciwdziałania przestępczości. Zakres umowy jest bardzo szeroki i ogólny dlatego zarówno UE jak i Rosji zależy na jak najszybszym podpisaniu nowego porozumienia.
Ramy instytucjonalne relacji UE - Rosja dla regularnych konsultacji
(ustanowione na podstawie umowy):
Szczyty UE-Rosja. Dwa razy do roku odbywają się spotkania na szczycie szefów państw/rządów (po to aby określić strategiczny kierunek rozwoju obustronnych stosunków)
Stała Rada Partnerstwa. To spotkania ministrów odpowiedzialnych za dany obszar
dla omówienia konkretnych zagadnień.
Spotkania na szczeblu wyższych urzędników i ekspertów.
Dialog polityczny na temat aktualnych spraw międzynarodowych. Dialog polityczny
jest prowadzony w czasie regularnych spotkań ministrów spraw zagranicznych, spotkań wyższych urzędników unijnych z ich rosyjskimi odpowiednikami, comiesięcznych spotkań ambasadora Rosji przy UE z Trojką Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa, a także
w ramach grup eksperckich.
Konsultacje w kwestii praw człowieka. To regularne konsultacje odbywające się od 2005 r.
Parlament Komitetu Współpracy. To regularne spotkania deputowanych Parlamentu Europejskiego i Parlamentu Rosyjskiego (Dumy Państwowej i Rady Federacji),
podczas których wymieniane są poglądy na temat spraw bieżących.
Dialog polityczny UE-Rosja prowadzony jest głownie na forum Stałej Rady Partnerstwa
oraz na szczytach.
Umowa o partnerstwie i współpracy z biegiem lat i potrzeb powiększała się o umowy sektorowe (np. stalowy, włókienniczy) i międzynarodowe, a także o inne mechanizmy współpracy. W grudniu 2008 roku, po wycofaniu sprzeciwu Polski i Litwy rozpoczęły
się negocjacje nad nowym porozumieniem PCA 2.
WSPÓLNE PRZESTRZENIE
Na szczycie w Sankt Petersburgu w maju 2003 roku UE i Rosja ustanowiły (w ramach PCA) cztery długoterminowe „wspólne przestrzenie”. Są to:
wspólna przestrzeń gospodarcza
wspólna przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
wspólna przestrzeń współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego
wspólna przestrzeń badań, edukacji i kultury
Na szczycie w Moskwie w maju 2005 roku przyjęto mapy drogowe: krótko-
i średnioterminowe narzędzia wdrażania wspólnych przestrzeni.
WYMIAR PÓŁNOCNY I WSPÓŁPRACA W REGIONIE MORZA BALTYCKIEGO
Wymiar północny obejmuje szeroki obszar geograficzny od europejskiego regionu Arktyki
i Subarktyki do południowych wybrzeży Morza Bałtyckiego, w tym kraje w bezpośrednim sąsiedztwie z morzem oraz tereny od północno-zachodniej Rosji na wschodzie po Islandię
i Grenlandię na zachodzie. Bardzo ważnym obszarem dla współpracy UE-Rosja jest region północno-zachodniej Rosji, czyli Morze Bałtyckie i Obwód Kalingradzki oraz tereny Arktyki i Subarktyki wraz z regionem Morza Barentsa. Polityka Wymiaru Północnego ma zapobiec powstawaniu linii podziału północnej części Europy. Partnerami współpracy w ramach WP
są UE, Norwegia i Federacja Rosyjska.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I HANDLOWA
Od 2000 roku wartość eksportu towarów z UE do Rosji wzrasta. Rosja jest trzecim (po USA
i Chinach) najważniejszych partnerem handlowym dla Unii. W ramach „wspólnej przestrzeni gospodarczej” podjęto m.in. szereg rozmów poświęconych kwestiom regulacji prawnych, ochrony środowiska, transportu i energii. Ostatecznym celem wspólnej przestrzeni gospodarczej jest stworzenie otwartego, zintegrowanego rynku obejmującego Unię i Rosję. Chodzi zatem o stworzenie warunków, które zwiększą możliwości dla unijnych i rosyjskich podmiotów gospodarczych. Wszystkie działania zmierzają do rozwoju handlu i wzrostu inwestycji. Mają ułatwić zakładanie działalności gospodarczej w różnych sektorach takich
jak energia, technologie informacyjno-komunikacyjne, usługi finansowe i wiele innych.
Przy tych założeniach oczekuje się stworzenia dalszych warunków na wzmocnienie współpracy gospodarczej, a co za tym idzie kolejnych głębszych reform. Obie strony liczą,
że zwiększy się ich konkurencyjność w świecie. Unia usilnie dąży, aby wspólna przestrzeń gospodarcza opierała się na zasadach zakazu dyskryminacji, jawności i dobrego zarządzania, ponieważ powyższe zasady są notorycznie łamane w Rosji.
Współpraca na rzecz rozwoju gospodarczego Rosji
Rynki europejski i rosyjski wzajemnie się uzupełniają. Każdy z nich posiada potencjał,
który można wykorzystać dla wspólnych korzyści. Unia chce zaoferować europejski typ gospodarki wolnorynkowej. Rosyjska gospodarka rozwija się szybko, ale równie szybko rośnie pytanie w jaki sposób najkorzystniej może wykorzystać swój potencjał. Wymiana handlowa i inwestycje wzajemne Unii i Rosji utrzymują się na wysokim poziomie,
ale w wielu sektorach gospodarki istnieje niski poziom np. zgodności systemów regulacyjnych, co na przyszłość będzie jedynie kolejnym utrudnieniem. Rosyjskie przedsiębiorstwa muszą stawić czoła unijnym normom i standardom. Z kolei przedsiębiorcy unijni inwestujący w Rosji trafiają na przeszkody natury prawnej, biurokrację oraz wysokie cła (nakładane np. na importowane składniki). Tego rodzaju utrudnienia obniżają wspólną konkurencyjność.
ENERGIA, ZMIANY KLIMATU I OCHRONA ŚRODOWISKA
Bardzo ważnym elementem stosunków Unii z Rosją jest energia. Rosja jest największym producentem i eksporterem gazu ziemnego oraz jednym z największych - obok Arabii Saudyjskiej - producentów i eksporterów ropy naftowej. Posiada ponad 20% znanych światowych rezerw gazu oraz 5% wszystkich odkrytych złóż ropy. Sektor energetyczny
i metalurgiczny stanowi ok. 20% rosyjskiej gospodarki. Zarówno Unii, jak i Rosji zależy
na ściślejszym partnerstwie w sektorze energetycznym. Unia uważa, że obecny wzrost gospodarczy Rosji oraz poprawa warunków życia społeczeństwa rosyjskiego zależą w dużym stopniu od możliwości sprzedaży energii do UE. Z kolei ciągłość dostaw energii za rozsądną cenę jest istotnym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w Europie. Ostatecznie obywatele i przedsiębiorcy UE potrzebują bezpiecznej energii za rozsądna cenę.
Rozwój dynamicznych stosunków w dziedzinie energii
Rosja na wiele lat pozostanie ważnym dostawcą energii do UE. Posiada także dodatkowe zasoby energii, które są w stanie pokryć zapotrzebowanie UE w perspektywie średnioterminowej. Zwiększenie potencjału wydobywczego oraz możliwości dostaw gazu
i ropy wymaga stosownych nakładów inwestycyjnych. Przedsiębiorstwom rosyjskim
i unijnym należy umożliwić równy, przejrzysty i wzajemny dostęp do źródeł energii, rynków oraz infrastruktury służącej do transportu ropy i gazu.
Wkrótce po upadku Związku Radzieckiego przedsiębiorstwa europejskie dokonały znacznych inwestycji w rosyjskim sektorze energetycznym. Obecnie to rosyjskie przedsiębiorstwa energetyczne inwestują coraz więcej na terenie Unii Europejskiej. W celu ochrony inwestycji i handlu UE, Rosja oraz inni najbardziej liczący się producenci energii podjęli prace
nad przygotowaniem kompleksowego traktatu karty energetycznej. Rosja nie ratyfikowała traktatu karty energetycznej, jednak nadal wyraża zamiar przestrzegania jego podstawowych zasad. W związku z tym Unia zamierza włączyć zawarte w traktacie zasady do planowanej umowy z Rosją.
Racjonalne gospodarowanie energią: dialog energetyczny UE-Rosja.
Dialog energetyczny pomiędzy Unią a Rosją został rozpoczęty w 2000 roku i dotyczy głównie: barier inwestycyjnych związanych z kwestią przejrzystości, wzajemności i ochrony inwestorów w sektorze energetycznym; tematem rozmów są również nowe technologie
i projekty związane z infrastrukturą. Z powodu globalnego ocieplenia i wysokich cen energii szczególną uwagę poświęca się kwestiom efektywnego wykorzystania i oszczędzania energii. Pomimo pozytywnych tendencji w rozwoju stosunków energetycznych Unii i Rosji, niektóre istotne kwestie pozostają nierozwiązane. Taką nierozwiązaną kwestią jest
m.in. problem dostępu niezależnych producentów energii do rosyjskich rurociągów
oraz kwestia tras tranzytowych z Azji Centralnej. Problem przerw w dostawach ropy i gazu
z Rosji do UE, powodowany sporami pomiędzy Rosją a krajami tranzytowymi jest uciążliwy. Dlatego też obie strony potrzebują ulepszenia mechanizmów wzajemnych konsultacji
oraz stworzenia systemu wczesnego ostrzegania z myślą o zapewnieniu ciągłości dostaw ropy i gazu do wszystkich konsumentów europejskich.
Współpraca w dziedzinie zmian klimatu i ochrony środowiska.
Dzięki wspólnym staraniom Unia i Rosja mogą skutecznie przeciwdziałać zmianom klimatu
i dbać o ochronę środowiska w wymiarze globalnym. Postęp we współpracy umożliwiła ratyfikacja protokołu z Kioto przez Rosję, która była kluczowa dla wprowadzenia w życie tego porozumienia. Protokół z Kioto to uzupełnienie do Konwencji ramowej ONZ w sprawie zmian klimatu. Pomoże osiągnąć cel, jakim jest przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych. Współpraca obejmuje redukcję transgranicznego zanieczyszczenia powietrza, zmniejszanie ryzyka awarii przemysłowych, oczyszczanie mórz regionalnych, takich jak Bałtyk, Morze Barentsa czy Morze Czarne,
a także ochronę zagrożonych elementów środowiska w Europie Północnej, obszarów przyrodniczych oraz różnorodności biologicznej.
WOLNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO SPRAWIEDLIWOŚĆ I PRAWA CZŁOWIEKA
Wraz z przyjęciem nowych członków granice Unii uległy poszerzeniu i pojawiły się nowe problemy. Nowa Europa bez podziałów, ułatwienie podróży wszystkim Europejczykom
i skuteczna walka z nielegalną migracją to priorytety na przyszłość. UE jest szczególnie zainteresowana współpraca z Rosją w ramach walki z przestępczością zorganizowaną, terroryzmem oraz innymi przestępstwami transgranicznymi.
W zakresie wolności celem wzajemnej współpracy jest rozwój polityki wizowej, a co za tym idzie zwalczanie nielegalnej imigracji oraz zapewnienie bezpieczeństwa granic.
Na początku 2007 r. Unia i Rosja zawarły umowę w sprawie ułatwień wizowych oraz umowę o readmisji, które weszły w życie 1 lipca 2007 r. Umowa w sprawie ułatwień wizowych przewiduje uproszczenie procedur wydawania wiz, a umowa o readmisji jest instrumentem
na walkę z nielegalną migracją. Obowiązek readmisji polega na wydaniu własnych obywateli lub obywateli krajów trzecich, którzy przebywają nielegalnie na terytorium jednego z państw członkowskich UE lub na terytorium Rosji. W odniesieniu do wspólnych granic Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (Agencja FRONTEX) z siedzibą w Warszawie podpisała z rosyjskimi służbami granicznymi umowę o współpracy operacyjnej. Ma ona usprawnić zarządzanie granicami i kontrolę obszarów przygranicznych.
Priorytetem współpracy w zakresie bezpieczeństwa jest walka z terroryzmem
i przestępczością zorganizowaną. UE wspiera przestrzeganie prawa międzynarodowego. Bezpieczeństwo w ramach wspólnej przestrzeni obejmuje również bezpieczeństwo dokumentów, zwalczania zjawiska prania pieniędzy, handlu narkotykami, handlu ludźmi
i korupcji.
W obszarze sprawiedliwości UE wspiera reformy sądownictwa w Rosji, w szczególności
w odniesieniu do szkoleń dla sędziów oraz modernizacji systemu sądowego. Obecnie Unia
i Rosja prowadzą nieformalne rozmowy dotyczące możliwości współpracy sądowej w sprawach cywilnych.
Prawa człowieka
Od 2005 r. Unia i Rosja co 6 miesięcy odbywają regularne konsultacje poświęcone kwestii praw człowieka. Dzięki tym spotkaniom nawiązał się rzeczowy dialog poświęcony prawom człowieka w Rosji i UE oraz współpracy obydwu stron na forach międzynarodowych
w tej dziedzinie. Do tematów poruszanych w rozmowach Unii z Rosją o prawach człowieka należą: prawa człowieka w Czeczenii i na północnym Kaukazie, wolność słowa i zgromadzeń (w tym wolność mediów), rozwój społeczeństwa obywatelskiego w Rosji, funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości (w tym kwestia niezawisłości sędziów), przestrzeganie standardów ochrony praw człowieka przez organy wymiaru sprawiedliwości, rasizm i ksenofobia, przepisy prawa wyborczego. UE wspiera rozwój demokracji, standardów ochrony praw człowieka i sprawnie funkcjonującego społeczeństwa obywatelskiego w Rosji, promując
w szczególności działania w ramach inicjatywy europejskiej na rzecz demokracji i praw człowieka (EIDHR).
WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO
W celu zacieśnienia współpracy Unii z Rosją będą prowadzone działania w 5 obszarach priorytetowych:
pogłębianie dialogu i współpracy na arenie międzynarodowej;
walka z terroryzmem;
nierozprzestrzenianie broni masowego rażenia i środków przenoszenia broni, wzmacnianie systemu kontroli eksportu oraz rozbrojenie;
współpraca w zakresie zarządzania kryzysowego;
współpraca w dziedzinie ochrony ludności.
Unia i Rosja podejmują wspólne starania na rzecz wzmocnienia roli ONZ, OBWE i Rady Europy w tworzeniu porządku międzynarodowego, opartego na zasadzie skutecznego multilateralizmu. Stosunki UE-Rosja są w coraz większym stopniu oparte na szerokim
i coraz lepiej funkcjonującym dialogu politycznym.
Pierwszy obszar: „pogłębianie dialogu i współpraca na arenie międzynarodowej” skupia
się na poszerzeniu rosyjskiego zainteresowania stabilnością na kontynencie europejskim
w szczególności w regionach położonych blisko granic Unii i Rosji, tj. w naszym wspólnym sąsiedztwie. Konflikty regionalne w Mołdawii (Naddniestrze) oraz na południowym Kaukazie (w Abchazji, Osetii Południowej oraz Górskim Karabachu) są przedmiotem regularnych rozmów. Unia przywiązuje ponadto znaczenie do wspierania demokracji
na Białorusi.
W drugim obszarze „walka z terroryzmem” Unia i Rosja dążą do wzmocnienia współpracy
na międzynarodowych i regionalnych forach, w szczególności poprzez promowanie
i opracowywanie konwencji i innych mechanizmów działania w ramach ONZ, OBWE
czy w Radzie Europy. Unia przywiązuje szczególną wagę do szybkiego przyjęcia konwencji generalnej ONZ przeciwko międzynarodowemu terroryzmowi.
W trzecim obszarze w zakresie nierozprzestrzeniania broni jądrowej, systemu kontroli eksportu i rozbrojenia jest zachęcanie do powszechnego przystępowania do stosownych aktów międzynarodowych, co przyczyni się do większej ich efektywności.
Najgorzej ma się czwarty obszar „zarządzanie kryzysowe” ponieważ podczas szczytu Rady
w Sewilli w 2002 r. UE określiła warunki uczestnictwa Rosji w unijnych operacjach zarządzania kryzysowego, których Rosja jednak nie przyjęła. Jeśli chodzi o ochronę ludności pogłębienie dialogu i współpracy ma służyć w tym obszarze bardziej skutecznemu reagowaniu na klęski i katastrofy.
BADANIA NAUKOWE, EDUKACJA I KULTURA
Celem współpracy w zakresie badań i rozwoju jest pogłębienie współpracy Unii i Rosji
we wspólnie uzgodnionych obszarach priorytetowych. Działania w tej dziedzinie mają kształtować społeczeństwo oparte na wiedzy, zapewnić wysoki poziom konkurencyjności
i wzrostu gospodarczego oraz zwiększyć liczbę małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie badań i innowacji.
EDUKACJA. Celem edukacji jest dalsza integracja i ściślejsza współpraca w ramach Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego zgodnie z głównymi założeniami procesu bolońskiego.
KULTURA. Współpraca kulturowa ma przyczynić się do lepszego zbliżenia unijnego
i rosyjskiego społeczeństwa oraz kształtowania wspólnej tożsamości europejskiej. Rozwinięcie współpracy w zakresie badań i rozwoju, edukacji i kultury wymaga czasu. Jednocześnie obecna współpraca naukowa pomiędzy UE a Rosją przebiega dobrze i przynosi pozytywne efekty.
ROK 2007
(Tło)Konflikt między Rosją a Polska w sprawie embarga na polskie mięso i produkty rolne. Atak na ambasadę Estonii w Moskwie (z powodu przeniesienia pomnika poległych żołnierzy Armii Czerwonej na cmentarz w Tallinie/Estonia). Konflikt w Kosowie.
19 Szczyt UE-Rosja w Samarze (Rosja) - 17.V.2007
Obie strony usiłowały załagodzić wrażenie kryzysu w relacjach Rosja-UE, ale w trakcie rozmów wystąpiły bardzo poważne rozbieżności. Przebieg konferencji prasowej potwierdził brak rezultatów szczytu (porozumiano się jedynie co do utrzymania obecnego systemu tranzytu z Federacji Rosyjskiej do Kaliningradu po przystąpieniu Litwy do systemu Schengen oraz zapowiedziano dalsze rozmowy m.in. w sprawie stworzenia systemu wczesnego ostrzegania w sferze energetyki i polepszania warunków dla inwestycji).
20 Szczyt UE-Rosja w Mafrze (Portugalia) - 26.X.2007
Tematem prowadzonych rozmów były zarówno sprawy gospodarcze, jak i zagadnienia międzynarodowe, m.in. przyszłość Kosowa oraz irański kryzys nuklearny. Nie osiągnięto zapowiadanego porozumienia w sprawie mechanizmów wczesnego ostrzegania w sprawach energetycznych. Prezydent Rosji Władimir Putin zaproponował natomiast utworzenie wspólnego rosyjsko-unijnego instytutu, zajmującego się kwestiami praw człowieka i zasad demokracji.
ROK 2008
(Tło) Rozpoczął się światowy kryzys. Nowym prezydentem Rosji został Dmitrij Miedwiediew. Rosja dokonała interwencji zbrojnej przeciw Gruzji.
21 Szczyt UE-Rosja w Chanty-Mansyjsku (Rosja) - 27-28.VI.2008
Szczyt Rosja-Unia Europejska w syberyjskim Chanty-Mansyjsku dał zielone światło
dla rozpoczęcia negocjacji w sprawie nowego porozumienia o partnerstwie i współpracy.
22 Szczyt UE-Rosja w Nicei (Francja) - 14.XI.2008
Moskwa osiągnęła podwójny sukces polityczny. Unia zdecydowała się wznowić negocjacje
o nowym porozumieniu z Rosją (tzw. PCA 2), zawieszone przez Brukselę po konflikcie gruzińskim. Ponadto prezydent Nicolas Sarkozy dość niespodziewanie poparł na konferencji prasowej rosyjskie postulaty podjęcia debaty w sprawie zmian w systemie bezpieczeństwa europejskiego (w tym skrytykował tarczę przeciwrakietową).Przebieg spotkania w Nicei pokazał skuteczność rosyjskiej taktyki dzielenia państw UE i USA (zwłaszcza w sferze bezpieczeństwa) oraz wygrywania dla swoich korzyści ambicji i interesów poszczególnych państw Unii.
ROK 2009
(Tło) Kryzys gazowy między Rosją a Ukrainą. Amerykanie rezygnują z tarczy antyrakietowej w Polsce i Czechach. Wejście w życie traktatu lizbońskiego.
23 Szczyt UE-Rosja w Chabarowsku - 21-22.V.2009
Spotkanie nie przyniosło konkretnych rezultatów i pokazało, że stosunki rosyjsko-unijne są
i w najbliższych miesiącach pozostaną zdominowane przez kwestie energetyczne. Rosja chce narzucić UE swoje reguły współpracy energetycznej, w tym zagwarantować długoterminowy zbyt gazu, uzyskać dostęp do unijnego rynku detalicznego oraz zminimalizować rolę państw tranzytowych, w pierwszym rzędzie Ukrainy.
24 Szczyt UE-Rosja w Sztokholmie (Szwecja)- 18.XI.2009
Mimo że przedstawiciele obu stron demonstrowali gotowość do zacieśniania relacji, szczyt nie przyniósł rezultatów (podpisano jedynie porozumienia w dziedzinie współpracy transgranicznej). Głównymi tematami rozmów były: przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, dostawy gazu do UE, nowe porozumienie o podstawach prawnych stosunków dwustronnych oraz perspektywy ruchu bezwizowego Unia-Rosja.
ROK 2010
25 Szczyt UE-Rosja w Rostowie nad Donem (Rosja)- 31.V-01.VI.2010
Głównymi tematami rozmów były: perspektywy modernizacji Rosji i plany wzajemnego zniesienia wiz. Mimo iż obie strony deklarowały od wielu lat gotowość do zacieśniania współpracy, również i ten szczyt nie przyniósł konkretnych rezultatów.
26 Szczyt UE-Rosja w Brukseli (Belgia) - 7.XII.2010
W jego trakcie podpisano memorandum w sprawie warunków przystąpienia Rosji
do Światowej Organizacji Handlu (WTO). W pozostałych istotnych kwestiach
(takich jak m.in. Partnerstwo dla modernizacji i ruch bezwizowy) strony ogłosiły postęp, konkretne efekty są jednak ograniczone. Szczyt pokazał, że poprawie atmosfery w relacjach rosyjsko-unijnych nie towarzyszy istotny postęp w rozwiązywaniu istniejących między stronami sprzeczności.
Najważniejsze kwestie, które będą nadal poruszane na kolejnych szczytach:
Wejście Rosji do WTO.
Rosja już od 18 lat stara się o akcesję do WTO. UE uznaje fundamentalne znaczenie członkostwa Rosji w WTO dla jej integracji z gospodarką światową. Uważa, że przystąpienie Rosji do WTO przyniesie obopólne korzyści. Dla unijnych inwestorów w Rosji oznaczać będzie większą stabilność i przewidywalność rynku, lepsze warunki dostępu do rosyjskiego rynku oraz większe bezpieczeństwo prawne. Z kolei rosyjscy eksporterzy uzyskają możliwość wywozu towarów na wszystkie rynki unijne oraz rynki państw należących do WTO.
Na ostatnim szczycie UE i Rosja podpisały porozumienie, zgodnie z którym UE popiera wejście Rosji do WTO. Umowa ma ułatwić Rosji wejście do tej organizacji już w przyszłym roku. Zgodnie z zapowiedziami rządu rosyjskiego, Rosja będzie dążyć do uzyskania członkostwa w najbliższej przyszłości. Główne przeszkody, które stoją na drodze Rosji
do WTO, to cła na eksport drewna oraz opłaty za przewóz towarów koleją.
Ruch bezwizowy.
Kwestia ruchu bezwizowego jest kwestią długoterminową. Unia wyraziła jedynie gotowość ustalenia procedury dalszego postępowania, ale nie chce na razie podawać żadnych dat. Wspólnota obawia się zwłaszcza napływu uchodźców z Rosji do Unii Europejskiej. Jednym
z oponentów jest Litwa, która jest nieprzychylnie nastawiona do ruchu bezwizowego. Wilno obawia się sporych strat dla gospodarki. Ponadto wysoki poziom przestępczości w obwodzie Kalingradzkim i patologie (narkomania, duża liczba zakażeń HIV) Litwa uznaje za zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego.
Partnerstwo dla Modernizacji (PdM).
Proponowane przez Komisję Europejską „Partnerstwo dla modernizacji” ma na celu usprawnienie współpracy Unii Europejskiej z Rosją. Inicjatywa znajduje się w fazie koncepcyjnej, ale już spotkała się z zainteresowaniem władz rosyjskich. Ma na calu (jak sama nazwa wskazuje) wspieranie reform zmierzających do modernizacji Rosji. Wiele wskazuje,
że PdM jest inspirowane przez stronę niemiecką. Biorąc pod uwagę niemieckie doświadczenie współpracy bilateralnej z Rosją, nie da się ukryć, że Niemcom bardzo zależy na otwarciu rosyjskiego ryneku. Nowa inicjatywa KE wysunięta została w warunkach przedłużających się negocjacji nad PCA 2. Uwzględnić zatem należy ryzyko, że skupienie
się na rozwijaniu PdM spowolni lub wręcz zatrzyma prace nad nową umową.
Mimo rozbudowanych ram instytucjonalnych, dotychczasowa współpraca nie przyniosła oczekiwanych przez UE rezultatów w wymiarze politycznym i gospodarczym. Nawet kształtowanie wspólnej przestrzeni gospodarczej, stosunkowo najbardziej zaawansowane, dalekie jest od osiągnięcia zamierzonego celu, tj. stopniowej integracji rynkowej. Rosja podchodzi do współpracy z Unią wybiórczo. Zainteresowana jest otwieraniem wyłącznie
tych obszarów współpracy gospodarczej, w których może osiągać znaczące korzyści
(np. handel produktami stalowymi). W innych kwestiach stanowisko rosyjskie uniemożliwia postęp. Przykładem może być sprawa mechanizmu wczesnego ostrzegania o wstrzymaniu dostaw nośników energii, który nie zapobiegł przerwaniu rosyjskich dostaw do wielu państw UE w styczniu 2009 r. Istotne ograniczenia dla współpracy gospodarczej wynikają ponadto
z faktu, że Rosja do tej pory nie przystąpiła do Światowej Organizacji Handlu. Negocjacje nad PCA 2 przebiegają z wielkim trudem. Strona rosyjska, nie zważając na mandat negocjatorów UE, dąży do zawarcia ogólnego porozumienia ramowego, a zarazem
w szczegółowych umowach sektorowych chce uregulować współpracę w dziedzinach, którymi jest najbardziej zainteresowana. Takie rozwiązanie jest jednak sprzeczne
z prawodawstwem Unii i standardami kształtowania przez UE stosunków z partnerami zewnętrznymi na podstawie umów o partnerstwie i współpracy. Pomimo tego, Rosja jest
w trakcie modyfikowania polityki zagranicznej i dobrze, że Europa próbuje to wykorzystać. Moskwa dostrzegła, że bez modernizacji, szerokiego dostępu do zachodnich technologii
nie ma szans na zbliżenie się w rozwoju do średniej europejskiej. Ponadto Kreml chyba
coraz poważniej przejmuje się swymi chińskim sąsiadem.
Polityka UE wobec państw AKP i Basenu Morza Śródziemnego
W momencie gdy powstawały struktury europejskie wiele z państwa członkowskich było jeszcze kolonialnymi potęgami. Ich terytoria zależne uznawano za obszary mające status stowarzyszenia i posiadające specjalne relacje z ówczesną EWG. Z czasem kolonie odzyskiwały niepodległość, jednak nadal pozostawały w zależności, szczególnie gospodarczej, z Europą. Dlatego też, aby uczynić z tej zależności korzyść dla obu stron w przeciągu lat podpisywano kolejne, jedyne w swoim rodzaju umowy z krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku ( AKP). Nie można także ukryć, że utrzymując te relacje Europa starała się utrzymać własne wpływy na tym obszarze a także powstrzymać ekspansję komunizmu.
Stowarzyszenie tych państw ze Wspólnotami oraz niesiona tam pomoc, była także wynikiem panującego przekonania, że należy im się odszkodowanie za straty poniesione w wyniku rządów kolonialnych. Na początku korzystały one przede wszystkim z pomocy w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju.
Najstarsze stosunki Unii z krajami trzecimi - przypieczętowane pierwszą Konwencją z Jaounde w 1964 r., a następnie konwencjami z Lomé 1975 r. - są obecnie regulowane umową z Cotonou, zawartą 23 lipca 2000 r. w Beninie.
Pierwsze konwencje dotyczyły przede wszystkim wymiany handlowej, współpracy finansowej i technicznej , promowania postępu gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Relacje te opierały się na bilateralnych stosunkach umownych. Z biegiem czasu zwiększała się liczba państw objętych współpracą oraz charakter współpracy, państwa regionu miały coraz większe żądania wobec Wspólnot.
Konwencje z Lome wprowadzały nowe obszary współpracy: energetyka, rybołówstwo, rozwój rolnictwa, transport, komunikacja, sprawy socjalne. Istotą tych porozumień było wprowadzenie jednostronnych preferencji na rzecz AKP, które nie były zobowiązane do wzajemności ustępstw.
I wreszcie w 2000 r. podpisane zostało porozumienie z Cotonou, które oficjalnie weszło w życie w 2003 r., na okres 20 lat. Ostatecznie ustanowiło współpracę z 78 państwami regionu. Dla zinstytucjonalizowania współpracy powołano Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne, w skład którego wchodzi po jednym przedstawicielu państwa AKP oraz tyle samo delegatów z PE. Porozumienie przewiduje znacznie szerszy zakres działań aniżeli tylko tradycyjnie pojmowany rozwój. Wzmacnia ona wymiar instytucjonalny i polityczny stosunków pomiędzy UE a krajami AKP w dziedzinach takich jak prawa człowieka, demokracja i dobre zarządzanie sprawami publicznymi. Obejmuje również obszary takie jak emigracja, zapobieganie konfliktom, czy utrzymanie pokoju. Powinno ono także promować na tych obszarach procesy demokratyczne.
Podstawowym celem pozostaje jednak pokonanie ubóstwa, lecz nie tylko poprzez pomoc finansową. Chodzi również o pomoc krajom rozwijającym się w procesie ich integracji z gospodarką światową, w osiąganiu celów takich jak wzrost gospodarczy i trwały rozwój oraz poprawie ich dostępu do środków produkcji. W tym czasie pomoc zaczęła być udzielana warunkowo, dla krajów które efektywnie mogły ją zagospodarować. Wzmocniona także wymóg respektowania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
Porozumienie z Cotonou zapoczątkowało Umowy o Partnerstwie Gospodarczym - EPA . EPA zastąpią protokoły handlowe oraz obecną politykę niewzajemności w stosunkach handlowych między EU a AKP. Zamiast tego zacznie funkcjonować wzajemny, ale asymetryczny mechanizm w handlu. Na nowych zasadach UE wpuści na swoje rynki produkty z krajów AKP zwalniając je z wszelkich opłat i ceł. Kraje AKP ze swojej strony stopniowo będą redukować cła na produkty importowe z UE, mają na to 25 lat. Ale EPA to nie tylko umowy o wolnym handlu, ale też podejmujące kwestie handlu usługami, zamówień publicznych, inwestycji, ponadto zmieniają zasady określania „produktu rodzimego”. Postawienia EPA zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2008 r.
Na ostatnim spotkaniu Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego w Hiszpanii w marcu bieżącego roku, oprócz dyskusji na bieżące tematy jak: koordynacja działań na Haiti, sytuacja w Południowym Sudanie, ekonomiczne i społeczne skutki zmian klimatu oraz społeczne konsekwencje kryzysu finansowego dla globalnej ekonomii bardzo dużo miejsca zajęły jak zawsze negocjacje dotyczące porozumień handlowych EPA pomiędzy Unią, a Krajami AKP.
Współpraca nawiązana między Unią i grupą państw AKP była rewolucyjna w czasach swego powstawania, i do dnia dzisiejszego nie mamy podobnego przykładu współpracy państw rozwiniętych z rozwijającymi się. Jednak mimo ponad 50 lat współpracy związek UE - AKP nie jest idealny. Długoletnia współpraca pokazała, że to jednak Unia dyktuje warunki w tym partnerstwie, zwłaszcza w newralgicznych momentach - kryzys finansowy, akcesja krajów z regionu śródziemnomorskiego czy upadek muru berlińskiego oraz towarzyszące mu zmiany geopolityczne i zawirowania. Handel z Europą, który ma pobudzać rozwój krajów rozwijających się w dużej mierze wpływa na powiększenie dochodów eksporterów europejskich, którzy znaleźli nowe rynki zbytu w krajach AKP. W ostatnich latach Unia zaostrzyła swoją politykę handlową - wymagania dotyczące praw człowieka oraz dobrych rządów, rules of origin oraz jakości produktów, w wyniku czego niektóre kraje musiały zaprzestać handlu pewnymi towarami z Unią.
Z kolei jeżeli chodzi o rejon śródziemnomorski to UE zainteresowana jest nim przede wszystkim z powodów: politycznych ( zachowanie stabilności, bezpieczeństwa i przeciwdziałanie terroryzmowi), społecznych ( migracje, konflikty religijne), kulturowych ( zatknięcie świata arabskiego i europejskiego) i ekonomicznych ( rynek zbytu, źródła surowców).
UE dzieli ten obszar na dwa typy państw: północy - Turcja i Bałkany Zachodnie oraz południa - państwa tzw. Maghrebu - Algieria, Maroko i Mashreku - Egipt, Jordania, Izrael, Autonomia Palestyńska. Głównym rzecznikami współpracy z tymi państwami były przede wszystkim; Grecja, Hiszpania i Portugalia.
W latach 70 pojawiła się pierwsza całościowa polityka Wspólnot wobec tego regionu - koncepcja Globalnej Polityki Śródziemnomorskiej. Jej głównym zamierzeniem było utworzenie strefy wolnego handlu na artykuły przemysłowe. W następnych latach postulowano zwiększenie zaangażowania Wspólnot w tym regionie, czego przejawem były kolejne inicjatywy jak propozycja Nowej Polityki Śródziemnomorskiej ( wspieranie reform gospodarczych i prawnych, włączenie tego obszaru do jednolitego rynku, wspieranie dialogu politycznego i przeznaczenie większych środków finansowych). Popierano wzmocnienie relacji z regionem - Deklaracja Lizbońska z 1992 r.
Punktem kulminacyjnym była Pierwsza Eurośródziemnomorska Konferencja w 1995 r., na której przyjęto Europejskie Partnerstwo Eurośródziemnomorskie - EP, brało w niej udział 11 państw regionu. Zwieńczeniem tego Partnerstwa była Deklaracja Barcelońska ustanawiająca wielostronną współpracę UE - państwa Morza Śródziemnego w aspekcie ekonomicznym, gospodarczym, bezpieczeństwa i zmian instytucjonalnych. W ramach Procesu Barcelońskiego wyróżniono następujące dziedziny współpracy: partnerstwo ds. politycznych i bezpieczeństwa, partnerstwo ds. gospodarczo - finansowych oraz partnerstwo ds. społecznych, kulturowych i humanitarnych. Następne inicjatywy poszerzały współpracę, podpisano umowę o wolnym handlu. A ponadto obszar ten znalazł od 2004 r. się w zasięgu EPS
I wreszcie w lipcu 2008 r. przede wszystkim z inicjatywy Francji przyjęto Deklarację: Proces barceloński - Unia dla Regionu Morza Śródziemnego. Było to wynikiem niepokoju spowodowanego coraz większym zainteresowaniem Europy kierunkiem wschodnim. W skład Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego weszło 43 członków (27 państw członkowskich UE oraz Albania, Algieria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Maroko, Mauretania, Monako, Autonomia Palestyńska, Syria, Tunezja, Turcja). Jej celem jest ożywienie Procesu Barcelońskiego przez realizację konkretnych projektów dla większej integracji regionów. W jej zakres wchodzą następujące projekty: oczyszczenie Morza Śródziemnego, wykorzystanie energii słonecznej, poprawa infrastruktury transportowej, ochrona ludności cywilnej przed katastrofami naturalnymi, utworzenie Uniwersytetu Śródziemnomorskiego oraz kredytowanie małych i średnich przedsiębiorstw.
Powołano ramy instytucjonalne. Istnieje konieczność pogłębiania współpracy w tym regionie w celu rozwiązywania istniejących tam problemów społecznych i gospodarczych, które mogą skutkować migracją z państw afrykańskich. Istotne są także wyzwania związane z bezpieczeństwem energetycznym, ociepleniem klimatu oraz zagrożeniem klimatycznym.
W styczniu 2010 w Barcelonie odbyło się pierwsze spotkanie ARLEM, euro-śródziemnomorskiego Zgromadzenia Regionalnego i Lokalnego, nowej instytucji zrzeszającej lokalne ciała przedstawicielskie. Na wzór UE, Zgromadzeniu Regionalnemu, jak i całej Unii dla Śródziemnomorza ma przewodzić rotacyjna prezydencja. Podobieństwa i niebezpieczeństwo duplikowania się i nachodzenia na siebie nowych instytucji z tymi istniejącymi w UE oraz powstałymi w ramach Procesu Barcelońskiego powodują kontrowersje wokół całego projektu.
Tym, co zainicjowało powstanie partnerstwa z krajami sąsiadującymi z EU od południa była pewna ambitna wizja - utworzenie wspólnego obszaru dialogu, wymiany i współpracy, aby osiągnąć wspólnie dzielone pokój, stabilność i dostatek. Pomysłodawcy partnerstwa zdawali się czerpać inspirację ze wspólnego dziedzictwa historycznego i kulturalnego regionu.
Szczyt 7 czerwca - przeczytać o tym!
TURCJA. Jest ważnym partnerem handlowym UE. Jej droga do struktur europejskich zaczęła się już w latach 60 XX, w momencie złożenia wniosku o stowarzyszenie ze WE. W kolejnych latach przyjęto umowę stowarzyszeniową Ankara Agreement, dzielącą okres stowarzyszenia na trzy etapy: dostosowanie gospodarki, stworzenie unii celnej, osiągnięcie przez Turcję poziomu umożliwiającego jej członkostwo w EWG. Jednak z powodów trudności gospodarczych i problemów polityczno - administracyjnych, następowały przesunięcia w realizacji harmonogramu, nawet po wprowadzeniu w 1970 r. Protokołu Dodatkowego, modyfikującego umowę. Na przykład unia celna została wprowadzona w 1996 r.
Głównymi przeszkodami w rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych były problemy wewnętrzne Turcji i sytuacje, których Wspólnoty nie mogły akceptować np. wojskowy zamach stanu, duże bezrobocie, poważne konflikty polityczne z sąsiadami, łamanie praw człowieka czy brak demokratycznych rządów.
W 1997 r. zadecydowano, że wzajemne relacje będą się toczyły w ramach Partnerstwa dla Członkostwa, następnie w 1999 r. przyznano jej status kraju kandydującego. I wreszcie w 2005 r. rozpoczęły się negocjację akcesyjne.
Nie ma jednak wątpliwości, że będą ona bardzo długie i żmudne. UE stawia przed Turcją bardzo rygorystyczne warunki, których ta nie jest jak na razie w stanie spełnić ( wypełnienie kryteriów kopenhaskich, porozumienie z Cyprem, demokratyczne rządy, przestrzeganie praw człowieka). W samej UE główne państwa takie Niemcy, Francja czy Austria niechętnie patrzą na przyłączenie Turcji do swoich struktur. Wynika to przede wszystkim z obawy przed migracją oraz możliwości osłabienia ich pozycji, ponieważ po akcesji Turcja stałby się największym krajem europejskim, który miałby bardzo duży wpływ na decyzje zapadające w UE.
Alternatywą dla członkostwa jest status uprzywilejowanego partnerstwa proponowany przez powyższe państwa. Partnerstwo to ma polegać na wyjściu poza status państwa stowarzyszonego z Unią, ale jednocześnie pozostaniu poza nią. Główne założenia tej koncepcji to: przyznania czterech swobód rynku wspólnotowego; udział w niektórych politykach wspólnotowych; włączanie do inicjatyw w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE; zacieśnianie współpracy w ramach EPBiO - np. udział w tworzeniu sił szybkiego reagowania czy w instytucjach EPBiO. Jednak Turcja konsekwentnie odrzuca te propozycje. Stąd też nie wiadomo jak potoczą się dalsze jej losy.
Należy także dodać, że Turcja została objęta pomocą w ramach Unii dla Śródziemnomorza.
Członkostwo Turcji - pozytywne aspekty:
1) dowód na to, iż Europa nie jest zamkniętą twierdzą, ani klubem chrześcijańskim. Równocześnie znaczyłoby to, że świat nie jest skazany na zderzenie cywilizacji, a islam jest możliwy do pogodzenia z zachodnią demokracją liberalną. Turcja stanowiłaby pomost między Europą i światem muzułmańskim, a jednocześnie byłaby buforem oddzielającym Europę od zagrożeń płynących z Bliskiego Wschodu oraz związanych z wojującym islamem. Akcesja mogłaby też stanowić pozytywny element światowej walki z terroryzmem oraz wzmocnienie umiarkowanego skrzydła islamu. Istnieją obawy, iż odrzucenie Turcji skłoni ją do wspierania wojującego islamu oraz międzynarodowego tterroryzmu, a w najlepszym przypadku zajęcia wobec tych zjawisk biernej postawy.
2) wzmocnienie pozycji Europy w świecie w kontekście bezpieczeństwa i możliwości działania na arenie międzynarodowej. Z uwagi na geostrategiczne położenie Turcji szczególne znaczenie miałoby to dla unijnej polityki zagranicznej wobec regionu Morza Śródziemnego, Bliskiego Wschodu, Środkowej Azji i Kaukazu. Potencjał wojskowy byłby z kolei istotny dla EPBiO, co jest ważne z powodu zmian celów integracyjnych - dawniej chodziło o jedność polityczną i zapewnienie pokoju, teraz coraz większą rolę odgrywa uczynienie z Europy potęgi światowej i strategicznego uczestnika SM.
3) korzyści ekonomiczne; Turcja to potencjalny rynek ponad 70 mln konsumentów. Dodatkowo dysponuje licznymi bogactwami naturalnymi, ma młodą i dobrze wykwalifikowaną siłę roboczą. Przypada jej także rola kraju tranzytowego dla dostaw energii oraz ewentualnego przyczynienia się do uzyskania przez Europę dostępu do bogactw naturalnych na obszarze Azji Środkowej i Syberii. Turcja to także szansa na uratowanie europejskich rynków pracy i systemów emerytalnych, ponieważ Europa od lat zmaga się z problemem starzenia się jej ludności.
4) wzmocnieniu miałyby ulec przemiany demokratyczne w samej Turcji, za sprawą perspektywy akcesji, która motywowałaby do dalszego wdrażania reform politycznych i gospodarczych, związanych z wymogiem spełnienia określonych kryteriów członkostwa.
Członkostwo Turcji - negatywne aspekty:
1) brak zdolności UE do dalszego rozszerzania. Przyjęcie Turcji stanowiłoby wyzwanie - ze względu na wielkość obszaru, liczbę ludności i dominującą religię muzułmańską. Turcja stałaby się największym państwem UE, a tym samym zdobyłaby ogromne możliwości wpływania na równowagę wewnątrzunijnych struktur i na podejmowane w Unii decyzje. Nie bez znaczenia pozostaje tu rozszerzenie roku 2004, które wywołało zjawisko „ zmęczenia procesem rozszerzania” i wpłynęło na podkreślanie, iż trzeba się uporać ze skutkami jakie powstały po tak radykalnej zmianie dotychczasowych granic, a dopiero potem dokonać kolejnych rozszerzeń. Konieczne reformy polityczne świetnie ujął w 2006 roku premier Jean-Claude Juncker mówiąc, że „ najpierw trzeba zrobić porządek w domu, zanim się do niego zaprosi domowników”. Jose Manuel Barosso zastrzegł, iż kolejne rozszerzenia nie mogą odbijać się negatywnie na jakości i efektywności wspólnoty.
2) imigracja; Turcja to państwo o wysokim przyroście naturalnym i relatywnie młodym społeczeństwie, prognozuje się, iż w 2050 roku może liczyć nawet 100 mln obywateli. Odpowiednio wcześnie muszą zatem zostać wprowadzone reformy gospodarcze - w przeciwnym razie ludzie mogą masowo szukać pracy w znacznie bogatszej Europie. Dodatkowo Turcja stosuje niezbyt restrykcyjny system wizowy wobec innych państw, głównie Rosji, Ukrainy, Gruzji i Mołdowy, a Unia dba o bezpieczną szczelność swoich granic.
niejednoznaczna postawa poszczególnych kręgów społecznych wobec zmian, jakie niosą za sobą przeprowadzane w Turcji reformy. O ile popiera je większość obywateli, o tyle zdecydowanie przeciwne są część administracji oraz armia (reformy grożą zachwianiem ich do tej pory silnych pozycji w państwie). Ewentualne zakłócenia negocjacji grożą zahamowaniem demokratycznych reform oraz mogą ułatwiać nacjonalistom zwycięstwa w wyborach. Wydaje się jednak, że proeuropejska orientacja polityczna jest najbardziej korzystna - UE jest postrzegana jako organizacja mogąca zagwarantować Turcji ekonomiczny rozwój i polityczną stabilizację. Polityczne i ekonomiczne warunki panujące u tureckich sąsiadów nie stwarzają żadnej poważnej, strategicznej alternatywy.
łamanie praw człowieka, szczególnie praw kobiet (ogromnym problemem są zbrodnie honorowe, przemoc w rodzinie, postrzeganie kobiety jako własności męża czy ojca, a nie człowieka, jednostki równej mężczyźnie); w tym punkcie nadal wymagana jest duża praca.
5) podział wewnątrz Unii; tak samo jak wcześniej dzieliła ich interwencja w Iraku czy przyjęcie konstytucji dla Europy.
6) położenie geopolityczne Turcji; Kłopotliwe jest sąsiedztwo z bardzo niestabilnymi i konfliktogennymi regionami świata, a także stopień skomplikowania wzajemnych relacji z tymi sąsiadami. Włączenie Turcji do UE stwarza zagrożenie przeniesienia nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych na terytorium UE, a przynajmniej przybliżenia ich do jej granic.
7) problem Kurdów oraz kwestia rzezi na Ormianach (pojawiają się postulaty, aby wejście Turcji do UE uzależnić od jej przyznania się do mordu)
8) słabość tureckiej gospodarki oraz jej zdecydowane zacofanie, co będzie oznaczać obniżenie średniego poziomu dochodu w przeliczeniu na jednego mieszkańca w całej Unii, jak i konieczność zwiększenia nakładów finansowych w ramach pomocy strukturalnej i funduszy spójności. Ponadto dotychczasowi głowni beneficjenci środków strukturalnych nie będą mogli (z powodów statystycznych) dłużej z nich korzystać. Trzeba także liczyć się z konkurencyjnością tureckich przedsiębiorstw działających na unijnym rynku, przenoszeniem produkcji do Turcji oraz z potencjalnymi zagrożeniami, jakie niesie dla wspólnej polityki rolnej duże, ale mało wydajne tureckie rolnictwo.
Stosunki EU z państwami Ameryki Łacińskiej
Europejska Wspólnota Gospodarcza po raz pierwszy zajęła się ułożeniem stosunków z krajami latynoamerykańskimi w 1958 r., kiedy to przyjęto Memorandum na temat stosunków z Ameryką Łacińską. 5 lat później, w 1963 r. utworzono tzw. Grupę kontaktową, jednak jej kompetencje były bardzo zawężone i ograniczały się do do zbierania informacji na temat sytuacji społeczno-gospodarczej krajów latynoamerykańskich.
Instytucjonalizacja dialogu nastąpiła dopiero w latach 70. W 1971 r. miało miejsce pierwsze spotkanie ambasadorów krajów obu regionów, które od tamtego czasu odbywały się nieregularnie do 1979 r. W tym czasie EWG podpisała dwustronne układy z Argentyną, Urugwajem, Brazylią i Meksykiem. Negocjowano także układ z Chile, jednak jego podpisanie przekreślił zamach Augusto Pinocheta.
W latach 80. Wspólnota aktywnie zaangażowała się w pokojowe rozwiązywanie konfliktów w regionie, co nawet spowodowało spór z USA o sposoby radzenia sobie z zagrożeniami ze strony ruchów rewolucyjnych.
W 1987 r. przyjęto dokument określający strategię rozwoju stosunków z krajami regionu pt. Nowe kierunki stosunków WE z Ameryką Łacińską, który stanowił następny krok w umacnianiu i przyspieszaniu wzajemnych relacji.
Na początku lat 90. Wspólnota podpisała nowe układy z największymi krajami Ameryki Południowej oraz Paktem Andyjskim, zaś w 1994 r. KE przyjęła następną strategię o nazwie Stosunki gospodarcze i handlowe UE z Ameryką Łacińską. Jej najważniejsze ustalenia to:
zwrócenie uwagi przede wszystkim na relacje gospodarcze
podkreślenie znaczenia ochrony praw człowieka oraz walki z ubóstwem w Ameryce Łacińskiej
oparcie stosunków o układy zawierane w połowie lat 90., które dotyczyły prowadzenia dialogu politycznego, liberalizacji gospodarczej i handlowej (m.in. tworzenia strefy wolnego handlu) oraz dalszego umacniania wzajemnej współpracy
Wobec Ameryki Łacińskiej Unia nie wypracowała do tej pory wspólnej strategii, rzadko też stosuje pozostałe instrumenty WPZiB, zazwyczaj opierając się na oświadczeniach i deklaracjach.
2 razy sformułowała wspólne stanowisko: w maju 1994 r. w stosunku do Haiti oraz w październiku 1996 r. w odniesieniu do Kuby. W obu przypadkach próbowała w ten sposób wywrzeć na tych państwach presję wprowadzenia demokracji.
W dniach 28-29 czerwca 1999 r. w Rio de Janeiro odbył się pierwszy w historii szczyt UE i krajów Ameryki Łacińskiej, który poprzedziło spotkanie msz dzień wcześniej. Na szczycie przyjęto 2 dokumenty:
Deklarację z Rio de Janeiro, w której ustalono zawarcie strategicznego partnerstwa. Ma być ono budowane na trzech płaszczyznach: politycznej, ekonomicznej i społeczno-humanitarnej (kultura, oświata, nauka, technologie, sprawy społeczne i humanitarne).
priorytety działania, określające sposoby postępowania w ww. płaszczyznach
Następne szczyty odbyły się w Madrycie (2002), Guadalajarze (2004) oraz Wiedniu (2006). Potwierdziły one dotychczasowe kierunki rozwoju stosunków obu regionów, pozytywnie oceniając dotychczasowe osiągnięcia oraz zaproponowały nowe działania. Potępiły one natomiast jednostronne działania niektórych państw, podkreślając znaczenie multilateralnych działań na rzecz światowego bezpieczeństwa.
Dla WE w pierwszym etapie ich rozwoju, Ameryka Łacińska nie stanowiła początkowo priorytetowego regionu zainteresowania. Wynikało to z braku szerszych kolonialnych więzów między tym regionem a krajami tworzącymi WE. Ożywienie zainteresowania integrującej się Europy Ameryką Łacińską nastąpiło w połowie lat 80. w związku z wejściem Hiszpanii i Portugalii do WE. Oba te państwa mocno naciskały na swoich partnerów, aby WE rozszerzyła kontakty i współpracę z Ameryką Łacińską.
Pierwsze spotkanie na szczycie UE - Am. Łacińska i Karaiby - czerwiec 1999, Rio de Janerio.
Relacje UE ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki
Stany Zjednoczone i UE są obecnie największymi światowymi potęgami ekonomicznymi i najważniejszymi dla siebie partnerami a sytuacja gospodarcza każdo z nich ma zasadnicze dla światowej koniunktury gospodarczej. Ponadto USA i UE posiadają duży wpływ na decyzje międzynarodowych instytucji gospodarczych i finansowych oraz tworzenie regulacji w gospodarce światowej.
Ścisła współpraca pomiędzy nimi zaczęła się jeszcze przed powstaniem Wspólnot Europejskich, co było wynikiem dużego zaangażowania Stanów Zjednoczonych w odbudowę powojennej Europy. Oficjalne stosunki zostały nawiązane w latach 50 XX w., kiedy to USA mianowały swojego przedstawiciela przy EWWiS. Od lat 70 odbywały się regularne spotkania przedstawicieli Parlamentu Europejskiego oraz Kongresu USA, w celu omawiania wzajemnej współpracy. Jednakże ten początkowy okres współpracy charakteryzował się dość częstymi konfliktami w relacjach handlowych, które przejawiały się przede wszystkim stosowaniem różnorakich barier celnych, Punktami spornymi były wówczas przede wszystkim wzajemny protekcjonizm w rolnictwie oraz preferencje celne WE wobec byłych kolonii, co zdaniem USA naruszało zasadę najwyższego uprzywilejowania. Zatem relacje pomiędzy WE a USA w tamtym czasie opierały się przede wszystkim na kontaktach handlowych.
Od początku lat 90 rozpoczęto organizować spotkania na szczycie pomiędzy kierownictwem WE a potem UE a Stanami Zjednoczonymi. Przemiany jakie miały miejsce w owym czasie w Europie Środkowej, doprowadziły do konieczności określenia nowych ram współpracy.
W 1990 roku, zawarta została Deklaracja Transatlantycka, która stanowiła program współpracy w sprawach polityczno - wojskowych i polityczno - gospodarczych. Podkreślano również, że dążenie obu stron do promowania pokoju i stabilności międzynarodowej oraz zwalczania wyzwań i zagrożeń mogą okazać się bardziej skuteczne dzięki wzajemnej współpracy.
3 grudnia 1995 r. w Madrycie miał miejsce następny szczyt, na którym przyjęto dokument o nazwie Nowa Agenda Transatlantycka. Jego zasadniczym osiągnięciem było rozpoczęcie wspólnych działań, zamiast, jak do tej pory, ograniczać się do konsultacji. Dokument ten ustanowił cztery płaszczyzny współpracy:
wsparcie dla pokoju, demokracji i rozwoju na świecie
wspólne reagowanie na międzynarodowe wyzwania
rozwój handlu międzynarodowego i powiązań gospodarczych
budowanie mostów przez Atlantyk
By realizować ten program, UE i USA uzgodniły ideę Transatlantyckiego Partnerstwa Gospodarczego, którą przyjęto na szczycie w Londynie 18 maja 1998 r.. Wówczas podpisano również dokument o nazwie Partnerstwo Transatlantyckie we współpracy politycznej, który określił działania, na których UE i USA powinny się skupić, by realizować ustalone cele.
Lata 90 upłynęły zatem pod znakiem współpracy na rzecz rozwiązywania problemów z zakresu bezpieczeństwa międzynarodowego między innymi poruszano konieczność stabilizacji sytuacji w Europie Południowo - Wschodniej, zwalczania międzynarodowej przestępczości w tym terroryzmu.
Po powstaniu europejskiej polityki obronnej EPBiO, zaistniała także konieczność uspokojenia USA, że jej działania nie będą się dublowały z działaniami prowadzonymi przez NATO i że nie będzie osłabiała jej znaczenia.
Z kolei od 2001 r., co zbiegło się z objęciem rządów przez nowego prezydenta USA, Georga W. Busha, ujawniła się znacząca różnica zdań, głównie w kwestii planowanej przez USA systemu obrony antyrakietowej, stosunku do liberalizacji handlu w ramach WTO oraz stosunku wobec ratyfikacji blokowanego przez USA, Protokołu z Kioto dot. redukcji emisji gazów przemysłowych. Wydarzeniem chwilowo solidaryzującym obu partnerów był atak na WTC w Nowym Jorku z 11 IX 2001 r. Spowodowało to podjęcie wspólnej walki z terroryzmem i współpracy w dalszym polepszaniu bezpieczeństwa świata. Nie szły jednak za tym żadne konkretne umowy dwustronnych.
Początek XXI wieku to skupienie się głównie na kwestiach bezpieczeństwa, walce terroryzmem, próbie rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie oraz na współpracy z Rosją. Sprawy ekonomiczne odeszły an dalszy plan.
Wyraźne pogorszenie stosunków nastąpiło w związku z polityką USA wobec Iraku. W 2003 r, prezydent Bush zadecydował o ataku na to państwo. Kraje europejskie takie jak Francja, Niemcy czy Belgia wyraźnie opowiedziały się przeciwko interwencji, jednak z drugiej strony powstała inicjatywa, tzw. Deklaracja ośmiu, w której to przywódcy Hiszpanii, Portugalii, Włoch, Wielkiej Brytanii, Węgier, Polski, Danii i Czech poparli politykę Stanów Zjednoczonych. W efekcie doprowadziło to do pogłębieni podziałów między sojusznikami. Główny problem w stosunkach polega na zupełnie odmiennym stosunku stron porozwiązywania problemów międzynarodowego bezpieczeństwa. UE opowiada się za rozwiązaniami pokojowymi, zgodnymi z prawem międzynarodowym, natomiast USA preferują działania jednostronne , bez liczenia się z prawem międzynarodowym i opinią sojuszników.
USA w prowadzeniu swojej polityki często wykorzystywały fakt braku podmiotowości prawnej UE, przez co dostrzegalny był nierówny status partnerów. Dla realizacji swoich celów nierzadko posługiwały się także podziałami wewnętrznymi Unii.
Mimo tych wyraźnych różnic kontakty nie uległy całkowitemu zamrożeniu. Przywódcy USA oraz UE nadal spotykali się na szczytach, próbując doprowadzić do normalizacji stosunków. Głównymi kwestami, którymi się zajmowali podaczas kolejnych spotkań były miedzy innymi: walka z ubóstwem, z chorobami, walka ze zmianami klimatycznymi, współpraca na rzecz światowego pokoju i dobrobytu, współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego i trwałego rozwoju a w 2007 r. przyjęto ramy zacieśnienia integracji ekonomicznej między UE a USA, deklarację zapowiadającą współdziałanie w sprawach politycznych i bezpieczeństwa. Także w 2007 r. wynikiem ogólnej współpracy było utworzeniem Transatlantyckiej Rady Gospodarczej - organu politycznego czuwającego nad zacieśnianiem więzi gospodarczych.
W 2008 r. nastąpiło tzw. Nowe Otwarcie, którego symbolem jest rozpoczęcie prezydentury przez Baracka Obamę. Jego wybór był bardzo pozytywnie przyjęty na starym kontynencie a to za sprawą przede wszystkim podobnego spojrzenia na rozwiązywania problemów globalnych. W przeciwieństwie do swojego poprzednika Obama jest zwolennikiem działań dyplomatycznych a nie siłowych. Wspólne okazało się stanowisko wobec Iraku, w którym zrezygnowano z budowy demokracji. Jednakże pojawiają się oczywiście pewne rozbieżności. Ta prawdopodobnie najważniejsza dotyczy stosunku wobec Rosji. W odróżnieniu od Europy, Stany nie chcę dopuścić do jej osłabienia, ponieważ tylko silna Rosja może im pomóc w prowadzeniu polityki na Bliskim Wschodzie ( dzięki współpracy Rosja zgodziła się na możliwość przesyłania przez jej terytorium broni i wojsk amerykańskich do Afganistanu, uzgodniono nowy układ o redukcji strategicznej broni jądrowej, podpisany 8 kwietnia 2010 r. w Pradze. Według informacji opublikowanej 26 marca przez Biały Dom nowy układ wprowadza limity 1550 głowic jądrowych po każdej stronie, 800 rozmieszczonych i nierozmieszczonych środków przenoszenia (wyrzutni międzykontynentalnych rakiet balistycznych, okrętów wojennych mogących wystrzeliwać rakiety balistyczne i ciężkich samolotów bombowych przystosowanych do przenoszenia broni jądrowej) oraz 700 rozmieszczonych środków przenoszenia. Nowy układ posiada reżim weryfikacyjny, który obejmuje inspekcje na miejscu, demonstracje broni, wymianę danych i powiadomienia dotyczące strategicznej broni ofensywnej i obiektów będących przedmiotem układu. Według doniesień mediów ze względu na naciski Rosjan reżim ten jest mniej rygorystyczny niż przewidywał to układ START I i m.in. pozwala na utrzymanie w tajemnicy części danych telemetrycznych z testów rakiet balistycznych. Nowy traktat zawierany jest na 10 lat i może zostać przedłużony za porozumieniem stron na okres nie więcej niż 5 lat. Zawiera standardową dla porozumień z dziedziny kontroli zbrojeń klauzulę wypowiedzenia. Do wejścia układu w życie potrzebna jest jego ratyfikacja przez parlamenty obu państw. Wówczas to przestanie obowiązywać układ SORT z 2002 roku, który zakładał redukcję arsenałów nuklearnych do 1700-2200 głowic do roku 2012, ale nie przewidywał reżimu weryfikacyjnego. Biały Dom podkreśla, że nowy układ nie zawiera żadnych ograniczeń co do testowania, rozwoju czy rozmieszczania obecnych lub planowanych amerykańskich programów obrony przeciwrakietowej, co w toku negocjacji było jednym z głównych celów rosyjskich negocjatorów).
Co ciekawe USA wydają się nie tyle zainteresowane współpraca z całą UE a raczej z jej poszczególnymi członkami, z takimi potęgami jak Wielka Brytania, Francja czy Niemcy, jednakże tu może okazać się, że nie będą one tak chętne w popieraniu amerykańskich inicjatyw jak odsunięte na dalszy plan państwa Europy Środkowe - Wschodniej. Przykładem jest niezbyt chętne wysyłanie dodatkowych wojska do Afganistanu.
Podczas szczytu w 2009 r. w Pradze przywódcy mieli jednak pewne wspólne stanowiska dotyczące walki z kryzysem finansowym, zmianami klimatycznymi. Wspólnie potępili działalność Korei Północnej a USA poparły pomysł Partnerstwa Wschodniego. Ponadto USA wspierają dążenia Turcji do stania się członkiem UE, co wpłynęłoby na bezpieczeństwo tego regionu i na czym skorzystałby także Stany. Obama podczas tego szczytu kilkakrotnie podkreślał, że relacje USA - UE są kluczowe dla całego świata. Z drugiej strony w grudniu tego samego roku, podczas konferencji klimatycznej w Kopenhadze Obama negocjował z Chinami i Indiami porozumienie za plecami Europy. USA wyraźnie wyrażały swoje oczekiwania głównie co do państw starej Europy, co do zwiększenia zaangażowania w Afganistanie.
W maju 2010 r. miał się odbyć kolejny szczyt UE - USA, jednakże uczestnictwo w nim nie znalazło się w planach amerykańskiego prezydenta, stąd też zapadła decyzja o przełożeniu go na inny termin. Pojawiają się opinie, że USA mają dość ciągłego braku jedności UE w zakresie polityki zagranicznej pomimo wprowadzenia postanowień TL w tej kwestii. Także powołanie mało znanych polityków na główne stanowiska unije nie polepsza sytuacji. Cała ta sytuacja została odebrana jako afront dla UE. W obecnej sytuacji nie wiadomo kiedy odbędzie się następny szczyt, choć w dotychczasowych stosunkach odbywały się one raz , dwa razy w roku.
I choć UE i USA są głównymi partnerami gospodarczymi i handlowymi oraz w dobie wielobiegunowego świata i coraz większych problemów bardzo ważna jest ich współpraca, to trudno przewidzieć jaki obierze kierunek w najbliższym czasie. Odwołanie ostatniego szczytu, brak wspólnych inicjatyw w ostatnim czasie oraz pojawiające się opinie, że to Chiny a nie Europa stają się priorytetem dla USA, stawiają tę współpracę na gorszej pozycji.
UE i USA - muszą być partnerami we wspólnej sprawie, a nie rywalami w walce o władzę.