OSTRE ZATRUCIA

1. Trucizna to każda substancja stała, płynna lub gazowa, która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe.

2. Według Światowej Organizacji Zdrowia zatrucia są czwartą co do częstości - po chorobach układu krążenia, nowotworach i urazach - przyczyną zgonów.

3. W krajach wysoko rozwiniętych 75% zarejestrowanych zatruć dotyczy małych dzieci i jest spowodowanych nieodpowiednio zabezpieczonymi środkami chemicznymi i lekami.

4. Zatrucia dorosłych to najczęściej ekspozycja na szkodliwe substancje chemiczne w trakcie pracy lub próby samobójcze.

5. Śmiertelność w ostrych zatruciach wynosi ok. 1%.

6. Działania ratunkowe w ostrych zatruciach mają na celu zabezpieczenie :

1. funkcji życiowych

2. ograniczenie skutków ekspozycji

3. eliminację trucizny

DROGI SKAŻENIA

1. Spożycie :

1. próby samobójcze - leki

2. alkoholicy - metanol, alkohole przemysłowe

3. małe dzieci - chemia gospodarcza

2. Wstrzyknięcie :

1. narkotyki - głównie opioidy

2. cukrzycy - złe dawkowanie insuliny

3. użądlenia - owady, węże jadowite

3. Inhalacja :

1. gazy, pary lub aerozole

2. najczęściej CO ( czad )

3. wypadki przemysłowe i rolnicze, pożary ( tlenek azotu, fosgen, cyjanki )

4. wąchanie kleju w celu wywołania odurzenia

4. Absorpcja :

1. absorbowanie przez skórę

2. np. insektycydy - grupa związków fosforoorganicznych

Toksydromy - zespoły objawów różnicujących, które są obserwowane

po ekspozycji na różne substancje toksyczne

Odstępstwa od stanu fizjologicznego w zakresie skóry, oczu, błon śluzowych, układu oddechowego, krążenia, przewodu pokarmowego i stanu neurologicznego

Można powiedzieć, że toksydrom to „odcisk palca” trucizny.

Toksydromy - zespoły toksykologiczne

TOKSYDROM OPIOIDOWY

1. Czynniki wywołujące :

1. heroina

2. morfina

2. Objawy podstawowe :

1. szpilkowate źrenice

2. depresja oddechowa

3. spadek wrażliwości na bodźce

3. Objawy dodatkowe :

1. hipotermia

2. bradykardia

3. obrzęk płuc

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. niewydolność oddechowa

2. obrzęk płuc

5. Potencjalna terapia :

1. nalokson

2. sztuczna wentylacja

TOKSYDROM SYMPATOMIMETYCZNY

1. Czynniki wywołujące :

1. kokaina

2. amfetamina

2. Objawy podstawowe :

1. szerokie źrenice

2. tachykardia

3. potliwość

4. hipertermia

5. nadciśnienie tętnicze

3. Objawy dodatkowe :

1. halucynacje

2. pobudzenie

3. psychoruchowe

4. agresja

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. zawał serca

2. drgawki

3. hipertermia

5. Potencjalna terapia :

1. sedacja

2. benzodiazepinami

3. nawodnienie

4. chłodzenie

TOKSYDROM CHOLINERGICZNY

1. Czynniki wywołujące :

a) związki fosforoorganiczne

2. Objawy podstawowe :

1. ślinotok

2. potliwość, łzawienie

3. wzmożona sekrecja oskrzelowa

4. skurcz oskrzeli

5. biegunka, nietrzymanie moczu

6. szpilkowate źrenice

7. osłabienie

3. Objawy dodatkowe :

1. osłabienie siły i drżenia pęczkowe mięśni

2. bradykardia

3. tachykardia

4. drgawki

5. zaburzenia rytmu serca

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. niewydolność oddechowa

2. zamknięcie światła oskrzeli

3. drgawki

5. Potencjalna terapia :

1. zabezpieczenie drożności dróg oddechowych i wentylacja

2. atropina

3. pralidoksym

TOKSYDROM ANTYCHOLINERGICZNY

1. Czynniki wywołujące :

1. atropina

2. skopolamina

3. wilcze jagody

2. Objawy podstawowe :

1. zaburzenia świadomości

2. hipertermia

3. tachykardia

4. sucha skóra i śluzówki

5. zatrzymanie moczu

6. nadciśnienie tętnicze

7. rozszerzone źrenice

3. Objawy dodatkowe :

1. arytmia serca

2. osłabienie perystaltyki

3. drgawki

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. hipertermia

2. zaburzenia pracy serca

5. Potencjalna terapia :

1. sedacja

2. benzodiazepinami

3. leczenie objawowe

4. chłodzenie

5. fizostygmina

TOKSYDROM SALICYLANOWY

1. Czynniki wywołujące :

a) kwas acetylosalicylowy

2. Objawy podstawowe :

1. zaburzenia świadomości

2. zasadowica oddechowa

3. kwasica metaboliczna

4. tachykardia

5. wzmożona potliwość

6. nudności, wymioty

7. szum w uszach

3. Objawy dodatkowe :

1. nieznaczny wzrost temperatury ciała

b) ketonuria

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. obrzęk płuc

2. niewydolność krążeniowo - oddechowa

5. Potencjalna terapia :

1. węgiel aktywowany w dawkach wielokrotnych

2. alkalizacja moczu

3. hemodializa

4. nawodnienie

TOKSYDROM HIPOGLIKEMICZNY

1. Czynniki wywołujące :

1. insulina

2. pochodne sulfonylomocznika

2. Objawy podstawowe :

1. zaburzenia świadomości

2. potliwość

3. tachykardia

4. nadciśnienie tętnicze

3. Objawy dodatkowe :

1. osłabienie

2. bełkotliwa mowa

3. splątanie

4. drgawki

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. drgawki

5. Potencjalna terapia :

1. dożylny wlew roztworów glukozy

2. częsta kontrola stężenia glukozy we krwi

TOKSYDROM SEROTONINOWY

1. Czynniki wywołujące :

1. mepedryna

2. dekstrometorfan

3. inhibitory MAO, SSRI, TCA

4. amfetamina

2. Objawy podstawowe :

1. zaburzenia świadomości

2. zwiększone napięcie mięśni

3. hiperrefleksja

4. hipertermia

3. Objawy dodatkowe :

1. okresowe drżenie całego ciała

4. Potencjalna przyczyna śmierci :

1. hipertermia

5. Potencjalna terapia :

1. sedacja

2. benzodiazepinami

3. podtrzymujące leczenie objawowe

ZASADY POSTĘPOWANIA RATUNKOWEGO

1. Rozpoznanie - toksydromy

2. Utrzymanie podstawowych funkcji życiowych

3. Identyfikacja trucizny

4. Leczenie przyczynowe :

• dekontaminacja

• eliminacja trucizny

• odtrutki

5. Leczenie objawowe

Zaburzenia podstawowych funkcji życiowych

w ostrych zatruciach

1. Niedrożność dróg oddechowych :

1. wpadnięcie nasady języka

2. oparzenie śluzówki jamy ustnej i gardła

3. obrzęk naczynioruchowy - zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych

2. Zaburzenia oddychania :

1. depresja ośrodka oddechowego

2. porażenie mięśni oddechowych

3. zachłyśnięcie

4. toksyczny obrzęk płuc

3. Zaburzenia krążenia :

1. depresja ośrodka krążenia

2. niedotlenienie mięśnia sercowego

3. kardiotoksyczne działanie leków

Mieszanki „coma coctail” - są to substancje, których zastosowanie

może mieć wartość zarówno diagnostyczną i leczniczą w trakcie

wstępnej oceny o leczenia pacjentów z zaburzeniami świadomości

1. TIAMINA ( Witamina B₆ )

1. niedobór Vit.B₆ - alkoholizm, niedożywienie

2. zespół Wernickiego - Korsakowa :

• śmiertelność 15 - 20%

• potencjalnie śmiertelne schorzenie

• zaburzenia stanu świadomości

• porażenie mięśni powiek

• chód ataktyczny

• może być również hipotermia, niedociśnienie, śpiączka, zapaść krążenia

Podajemy 100 mg tiaminy dożylnie zapobiegawczo ( przed podaniem glukozy ).

JEŻELI PODEJRZEWAMY ZESPÓŁ WERNICKIEGO - KORSAKOWA podajemy 1 g tiaminy dożylnie

2. GLUKOZA - u wszystkich pacjentów z zaburzeniami świadomości sprawdzamy poziom glukozy

3. NALOKSON - toksydrom narkotyczny :

• początkowo 0.01 mg/kg i.v.

• czasami konieczne podanie 10 mg lub więcej w celu odwrócenia depresji oddychania

4. FLUMAZENIL ( Anexate ) - antagonista

benzodiazepin - odwraca działanie depresyjne tych leków na OUN

dawka 0.5 mg i.v. ( max. 5.0 mg )

DEKONTAMINACJA PRZEWODU POKARMOWEGO

1. Węgiel aktywowany ( Carbo medicinalis ) :

• zmniejsza wchłanianie wielu substancji chemicznych przez absorpcję

• lek z wyboru przy zatruciach drogą doustną

• połączenie trucizny z węglem aktywowanym hamuje wchłanianie z przewodu pokarmowego

• nie podawać w razie zatrucia substancjami żrącymi

• u pacjentów nieprzytomnych podajemy przez sondę żołądkową po wcześniejszej intubacji

• nieskuteczny przy zatruciu alkoholem, naftą, benzyną, metalami ciężkimi

• dawkowanie 1 g/kg m.c.

2. Płukanie żołądka :

• warunkiem skuteczności jest krótki czas od spożycia leków

6. Płukanie jelit :

• glikol polietylenowy - przyspiesza pasaż substancji przez przewód pokarmowy

BADANIA LABORATORYJNE

1. Test z chlorkiem żelazowym :

• obecność salicylanów

• 1 ml moczu + kilka kropel 10% roztworu chlorku żelazowego

• zmiana zabarwienia moczu na kolor purpurowy - wynik dodatni

2. Fluoresencja moczu - glikol etylenowy

3. Badanie moczu - kryształy szczawianów wapnia mogą świadczyć o zatruciu glikolem etylenowym

4. Kolor krwi - stężenie methemoglobiny powyżej 15% - krew czekoladowo - brązowa

5. Badania podstawowe - morfologia, MKE, glukoza

Testy przesiewowe w moczu - zależy od laboratorium :

• bezdwuazepiny

• opioty

Badanie ilościowe stężenia leku - rzadko stosowane z wyjątkiem :

• zatrucia salicylanami

• zatrucia teofiliną

• zatrucia ołowiem

• zatrucia tlenkiem węgla

• methemoglobinemia

• zatrucie alkoholem

• zatrucie digoksyną

TLENEK WĘGLA ( CZAD )

• najczęstsza przyczyna śmierci zatruć wziewnych

• powstaje w wyniku niecałkowitego spalania paliw organicznych w silnikach spalinowych i domowych urządzeniach grzewczych

• podczas pożaru główny czynnik śmierci

• bezbarwny, bezwonny, niedrażniący

• 200 razy większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen

• tworzy karboksyhemoglobinę, która nie może transportować tlenu

• uszkadza przede wszystkim serce i mózg

Objawy :

• ból głowy, nudności, niepokój

• ból w klatce piersiowej

• utrata przytomności

• śpiączka

• spadek ciśnienia tętniczego

• zaburzenia rytmu serca

• wiśniowo - czerwona skóra i jasno - czerwona krew żylna zwykle stwierdzana pośmiertnie

Leczenie :

1. tlenoterapia 100% tlenem

2. komora hiperbaryczna

3. tlenoterapia do spadku stężenia karboksyhemoglobiny poniżej 5%

WSTĘPNE DZIAŁANIA RATUNKOWE

1. Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych :

• usunięcie ciał obcych z jamy ustnej ( tabletki, wymioty )

• jeżeli nieprzytomny - rurka ustno - gardłowa

• odessanie wydzieliny

• pozycja boczna ustalona

• tlenoterapia bierna lub wspomaganie oddechu - 15 l/min.

2. Zapobieganie dalszym i wtórnym obrażeniom :

• bezpieczeństwo poszkodowanego i ratownika, szczególnie przy narażeniu na substancje żrące ( wstępna dekontaminacja na miejscu zdarzenia )

• w przypadku użądleń i ukąszeń ochrona przed wtórną ekspozycją

• ewakuacja z miejsca narażenia

3. Zabezpieczenie pozostałych resztek substancji toksycznych oraz opakowań po nich :

• strzykawki, butelki, opakowania, liście

4. Monitorowanie funkcji życiowych :

• RR, tętno, pulsoksymetria

5. Zapewnienie dostępu do żyły :

• infuzja płynów dożylnych, profilaktyka wstrząsu

6. Gotowość działania w razie wystąpienia objawów wtórnych :

• drgawki

• reakcje alergiczne

• pobudzenie

• niewydolność krążenia

• niewydolność oddychania

7. Transport na SOR

3

---