1. Proszę przedstawić syntetycznie podstawowe ustalenia oraz słabości teorii wymiany. Przedstawiciele: Romans, Balu; nawiązuje do tradycji behawioryzmu tj. teorii zachowań ludzkich i wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie. Społeczeństwo nie jest pojmowane jako system ale sieć międzyludzkich oddziaływań. Zachowanie jednego człowieka jest wyuczoną reakcją na zachowania innych ludzi, tak by maksymalizować nagrody, a minimalizować kary. Całokształt życia społecznego to swoisty rynek ekonomiczny, na którym ludzie wymieniają między sobą wartości nagradzające i karzące np. głód, ból, pieniądze, prestiż, sława. Teorię te wyjaśniają zasady instrumentalnego uczenia się tzn. jeśli człowiek w przeszłości za pewne reakcje otrzymał nagrodę, będzie tak samo reagował w sytuacjach podobnych, jeśli natomiast otrzymał karę będzie unikał tego typu reakcji. Jeśli nagroda za określone reakcje będzie zbyt często otrzymywana jej wartość spada-prawo malejącej użyteczności końcowej. Społeczeństwo nie jest pojmowane jako całościowy system, lecz jako sieć międzyludzkich oddziaływań- interakcji. Każdy uczestnik tej akcji dokonuje ekonomicznej analizy kosztów i efektów. 2. Czym jest socjologia i co ją odróżnia od innych nauk społecznych? Socjologia to jedna z gałęzi nauk społecznych wśród: antropologii, ekonomii, nauk politycznych, psychologii. Jest to nauka o: życiu społ., rzeczywistości społ., badająca ludzkie zachowania społ., związki między ludźmi, a także rezultaty działalności społecznej, nauka o strukturach społ. oraz czynnikach zmian w ramach tych struktur. Przedmiotem badań socjologicznych są różnorodne zbiorowości społeczne, a zwłaszcza ich powstawanie, rozpad i struktura, a także zachodzące w nich zmiany i przekształcenia. Założenia socjologii: a)egzystencja ludzka jest egzystencją społeczna; oddziałujemy na innych i inni oddziałują na nas- od tego zależy nasze poczucie tożsamości b)socjologia nie zajmuje się tymi zachowaniami jednostkowymi, które nie odnoszą się do zachowań innych uczestników życia zbiorowego, bo socjologię interesuje tylko zachowanie o znaczeniu społecznym c)zachowania społeczne to te, które są wartościowane (uznanie zachowania za znaczące, zależy od szerszego kontekstu kulturowego) tzn. te, które spotykają się z aprobatą lub dezaprobatą ale z wyjątkiem tabu kazirodztwa, które obowiązuje powszechnie, we wszystkich społecznościach.
*3. Jaka jest różnica między dewiacją pierwotna i wtórną? Dewiacja pierwotna - czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy, uruchamiający sekwencję kontroli społecznej i wymierzania sankcji. Dewiacja wtórna - recydywa, czyli wejście na drogę "kariery dewiacyjnej" w wyniku odrzucenia przez społeczeństwo, "stygmatyzacji Robert Merton, dokonując próby analizy społecznych i kulturowych źródeł zachowań dewiacyjnych, starał się udzielić odpowiedzi na pytanie o to, w jaki sposób pewne struktury społeczne wywierają wyraźną presję na niektóre jednostki w społeczeństwie, skłaniając je do podjęcia zachowań raczej nonkonformistycznych niż zgodnych z przyjętymi wzorcami. Jego zdaniem spośród wielu elementów struktury społecznej czy kulturowej tylko dwa mają w owej analizie bezpośrednie znaczenie. Najważniejszym z nich są cele kulturowe, czyli kulturowo zdefiniowane zamierzenia i zainteresowania, wytyczone jako usankcjonowane cele dla wszystkich członków społeczeństwa, różnie umiejscowionych w strukturze społecznej. Są to nie tylko cele „warte zabiegów”, ale też składniki „wzorów życia grupowego”. Chociaż niektóre cele kulturowe wiążą się |
z biologicznymi popędami człowieka, nie są one jednak przez te popędy zdeterminowane. 4. Proszę omówić syntetycznie podstawowe ustalenia i słabości teorii funkcjonalnej. Przedstawiciele: Durkheim, Parsons, Merton; nawiązuje do tradycji organicyzmu i badań antropologów społecznych. Ujmowała społeczeństwo jako system, całość składającą się z powiązanych wzajemnie elementów podsystemów (kulturowych, ekonomicznych, politycznych). System i jego elementy pełnią w stosunku do siebie odpowiednie funkcje i przyczyniają się do utrzymania pewnych całości w stanie równowagi w danym systemie. Niektóre podsystemy utrudniają realizację potrzeb i są dysfunkcjonalne (np. alkoholizm, przestępczość). Niezbędnym więc wymogiem systemu jest istnienie instytucji socjalizujących , wychowujących i kontrolujących, które uwewnętrzniają wartości tak, aby utrzymać system w niezmienionym stanie. *5. Jaka jest różnica pomiędzy problemem badawczym w socjologii a problemem społecznym? Problem badawczy - wyraża się pytaniem co trzeba wiedzieć aby zrealizować dany cel i jak owa wiedzę uzyskać; jest więc wyrażeniem problemu decyzyjnego w kategoriach badawczych. Jego sformułowanie wymaga ścisłej współpracy decydentów i badaczy 6. Jakie wyróżniamy poziomy analizy socjologicznej i związane z nimi teorie socjologiczne? Podział teorii socjologicznych:
- teoria strukturalna-traktowała społeczeństwo jako: osobowość, system społ., system strukturalny; zarzuty: ogólnikowość, abstrakcyjność, pokazywanie rzeczywistości w sposób statyczny i bezkonfliktowy - teoria konfliktu- uznaje zmianę społeczną za normalny stan każdego społeczeństwa, konflikt społ., pełni pozytywna funkcję gdyż: prowadzi do postępowych zmian społeczeństwa; konflikt jest nieunikniony bo: jest zróżnicowanie dostępu do władzy, występowanie w każdym społeczeństwie dóbr rzadkich, różne grupy interesu dążą do różnych celów więc rywalizują 2) Mikropoziomowe: - interakcjonizm symboliczny - etnometodologia - teoria wymiany Większość z nas postrzega świat, społ., jako składający się z szeregu elementów ułożonych w kolejności od najmniejszych do największych. Tworzą swoiste kontinuum mikro i makro. Konstrukcja zakłada, że zjawiska społeczne różnią się rozmiarami. Na początku skali znajdują się zjawiska mikro o najmniejszych rozmiarach. Po przeciwnym krańcu znajdują się największe zjawiska społ., np. społ. kapitalistyczne. Pomiędzy dwoma krańcami skali występują zjawiska pośrednie np. grupy społ., zbiorowości, społeczności, klasy społ., warstwy społ., organizacje, społeczeństwo, systemy oświaty. Pomiędzy zjawiskami mikro i makro nie ma wyraźnych linii granicznych. *7. Proszę przedstawić synt. podstawowe założenia socjologii fenomenologicznej. Teoria fenomenologiczna (Schultz, Berger, Luckmann) - najbardziej skrajne |
stanowisko subiektywistyczne. Świat społeczny składa się jedynie z sumy stanów świadomości członków społeczeństwa. Nie ma pozaświadomościowej rzeczywistości. Stany świadomości jednostkowych upodobniają się do siebie, stają się intersubiektywne. Uchwycenie procesu tworzenia się wspólnego obrazu świata - jest wg głosicieli tej teorii głównym zadaniem socjologii.
8. Proszę omówić pojęcia: liberalizm, etatyzm, społeczeństwo obywatelskie. Społeczeństwo- wydzielona zbiorowość ludzka. Kompleks grup współistniejących i krzyżujących się, podporządkowanej jednej grupie dominującej (narodowi, państwu, organizacji religijnej). Wielka zbiorowość terytorialna, stanowiąca układ zamknięty, posiadająca własne odrębne cechy dostępne badaniom empirycznym i historycznym. (Znaniecki) Liberalizm-oznacza kilka stanowisk politycznych, które choć mają wspólne korzenie w XVIII- Liberalizm ekonomiczny postuluje wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę. Postuluje prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych. a)ekonomiczny liberalizm jest przeciwny socjaldemokratycznemu modelowi państwa opiekuńczego. Europejscy liberałowie nie są generalnie przeciwni umiarkowanej ingerencji państwa w służbę zdrowia, edukację, emerytury, walkę z biedą i bezrobociem.i XIX-wiecznym klasycznym liberalizmie, są obecnie dość odmienne. b) Liberalizm społeczny jest za zachowaniem i rozszerzeniem praw i wolności obywatelskich, takich jak wolność słowa, wolność prasy, wolność religii itd. c) Klasyczne poglądy liberalne cechuje nastawienie, że ani rząd, ani żadna grupa czy jednostka społeczna, nie powinny w żaden sposób zakłócać wolności jednostki, a jedynym dopuszczalnym zniewoleniem jest sytuacja, gdy jednostka stanowi rzeczywiste zagrożenie dla czyjejś wolności lub mienia. Państwo liberalne nie powinno "wtrącać się" w sprawy swoich obywateli, a podstawą budowania praw powinny być prawa naturalne. Etatyzm- (fr. l'état - państwo) - rodzaj polityki gospodarczej państwa kapitalistycznego oznaczający przejmowanie przez państwo administracji nad prywatnymi przedsiębiorstwami lub tworzenie nowych przedsiębiorstw państwowych za pomocą kapitału państwowego a także tworzenie przedsiębiorstw o kapitale mieszanym (państwowo-prywatnym). Ten pogląd na kierunek polityki gospodarczej państwa uzyskał duże poparcie w oczach rzeszy ekonomistów w czasach wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1935). 9. Jakie relacje zachodzą miedzy teorią a badaniem empirycznym w socjologii? Pojęcia i twierdzenia socjologiczne nie tworzą wyraźnej struktury, nie są powiązane. Badania empiryczne natomiast są powiązane z teorią socjologiczną. Teorie socjologiczne powstają w oderwaniu, dlatego mówi się o I kryzysie socjologii i II kryzysie socjologii dotyczące teorii socjologicznych. Metody wyboru:
- dogmatyzm- własne preferencje światopoglądowe - eklektyzm- dobór elementów z istniejących teorii w zależności od problemu badawczego
|
10. Proszę omówić podstawowe ustalenia oraz słabości teorii konfliktu. Przedstawiciele: Marks, Simmel, Weber; dowodzi, że zmiana społeczna nie jest czymś wyjątkowym i patologicznym, a normalnym stanem każdego społ. Konflikt społeczny tj. brak zgody co do podstawowych wartości i interesów grupowych, pełni pozytywne funkcje bo powadzi do zmian społeczeństwa. Wynika on z organizacji społeczeństw, ich gospodarki, polityki, kultury. Zbiorowości ludzkie dzielą się na grupy, gdzie jedne są podporządkowane drugim. Interesy grup panujących i podporządkowanych w sferze gospodarczej, politycznej lub innej są zawsze sprzeczne. Pierwsze dążą do zmian. Połączenie się grup podporządkowanych i wyłonienie przywódcy wywołuje konflikt, który może doprowadzić do zmiany całego systemu społecznego. Konflikty nie tylko prowadzą do naruszenia równowagi społeczeństwa, do zmiany społ. Między danymi grupami konflikty pełnia funkcje równoważące i stabilizujące. Zwiększają ich wewnętrzną spójność. Konflikt zewnętrzny prowadzi do integracji wewnątrzgrupowej *11. Czym jest rola społeczna? Role społeczne- są stosunkowo niezmiennymi w danym społ., elementami kultury. Są gotowymi przepisami jak się zachować. Jednostki odgrywają role ale nie tworzą ról. Na role społeczne składają się określone zespoły oczekiwań, które stawia się przed jednostką zajmującą określoną pozycję społeczną (np. rola lekarza, nauczyciela). Proces tworzenia i modyfikacji roli przebiega w czasie, a w związku z tym kształt roli zmienia się. Im więcej p Pojęcie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej. Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. Każdy człowiek zajmuje w życiu wiele pozycji w zależności do ilu zbiorowości należy.(np. można być ojcem, lekarzem, członkiem związku zawodowego, a następnie posłem na Sejmie). Są dwa rodzaje pozycji: przypisane i osiągane. Pozycje przypisane- człowieka nie mają wpływu na zajmowane pozycje, są mu wyznaczone bez udziału jego woli wraz z urodzeniem i od których nie ma ucieczki. Pozycje osiągane- to takie które człowiek sam zdobywa. Rolę społeczną określa się w odniesieniu do pozycji w dwojaki sposób. Po pierwsze rola społeczna to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją. Po drugie jest to schemat zachowania związanego z pozycją. W konstrukcji roli można wyróżnić trzy elementy: zachowanie nakazane, zachowanie zakazane, margines swobody ( np. w przypadku roli matki zachowania nakazane to zapewnienie dziecku opieki i warunków rozwoju, zachowania zakazane to katowanie i głodzenie dziecka, margines swobody to zakres i stopień okazywania uczuć).Poszczególne role różnią się szerokością marginesu swobody. Istnieją dwa podejścia do problematyki roli społecznej: funkcjonalno-strukturalne i interakcyjne. Podejście funkcjonalno-strukturalne - zainteresowanie rolami to zainteresowanie nimi jako czynnikami porządkującymi rzeczywistość społeczną i składnikami struktury społecznej. Rolę klasyfikują i porządkują rzeczywistość społeczna. Role społeczne, porządkując rzeczywistość społeczna, są czynnikami stabilizującymi społeczeństwo. Przeciwdziałają zmianie, chociaż jej nie wykluczają.. Przy podejściu funkcjonalno-strukturalnym role to coś zewnętrznego w stosunku do człowieka. Podejście interakcyjne-role społeczne są pojmowane jako wciąż powstające w procesach międzyosobniczych interakcje. Przy podejściu interakcyjnym głównym obiektem zainteresowania jest margines swobody odgrywanej roli, a przy podejściu funkcjonalno-strukturalnym są nim nakazane i zakazanej jej elementy.
\ |
Przyjmujące nowe role człowiek dopasowuje je nie tylko do swoich wcześniejszych ról ale także do siebie samego: do swoich zamiłowań i zdolności, a więc do swojej osobowości. Osobowość człowieka ma wpływ na sposób odgrywania roli. ełnimy ról społecznych, tym bogatszą mamy osobowość.
12. Proszę omówić elementy(etapy) projektu badań empirycznych w socjologii. 1) problem badawczy- to co poddajemy badaniu czyli przedmiot badania 2) sformułowanie hipotez- hipotezy, to przypuszczenia lub domysły naukowe wysunięte prowizorycznie do wyjaśnienia jakiegoś faktu, wymagające sprawdzenia, które może hipotezę potwierdzić lub obalić. 3) określenie danych potrzebnych do weryfikacji hipotez- wszelkie wiadomości dotyczące badanych zjawisk, zdarzeń i procesów, a wiec faktów. 4) określenie populacji- można badać wszystkich osobników danej zbiorowości i wówczas mówimy o badaniach całościowych. Różnią się one od badań reprezentacyjnych obejmujących część osób należących do danego zbioru tj. próbka reprezentacyjna. 5) określenie metod, technik i narzędzi badawczych- są to sposoby zbierania danych w badaniach społecznych: eksperyment, obserwacja, wywiad, ankieta. 6) ustalenie czasu, etapu i kosztorysu badań. 13. Proszę przedstawić synt. interakcjonizm symboliczny. Twórcą teorii był George Herbert Mead. Punktem wyjścia było pytanie „Jak w toku ewolucji dochodzi do powstania cech swoiście ludzkich, takich jak: myślenie abstrakcyjne, samowiedza, moralność”. Mead zadał 3 pytania i starał się na nie odpowiedzieć. 1)Czym jest umysł ludzki?- proces myślenia wytwarza się w toku życia społecznego, w procesie interakcji między poszczególnymi osobnikami. 2)W jaki sposób funkcjonuje ludzka świadomość?- proces myślenia może być obserwowany i badany przez zewnętrznego obserwatora, stanowi on część całości, którą tworzy obserwowane bezpośrednio działanie społ. Teoria jaźni- jaźń opiera się na procesie komunikowania się za pomocą języka. Jaźń to struktura poznawcza wytworzona w procesie socjalizacji jednostki. Gest to każdy ruch organizmu wywołujący reakcje przystosowawczą ze strony innego organizmu, który ma charakter instynktowny. Znaczącym symbolem jest język, którego pojawienie się świadczy o powstaniu stosunków społecznych. 1)W jaki sposób umysł i świadomość kształtują się w toku procesu ewolucji natury?- ludzkie właściwości mogą być badane naukowo tylko wtedy, gdy uwzględni się wszystkie aspekty składające się na ludzki byt. Mead odrzucał możliwość przypisania izolowanym jednostkom ludzkim jakichkolwiek cech psychicznych. Psychika nie istnieje poza procesem komunikowania się. Aby istniało świadome Ja, musi istnieć inne Ja. Meada fascynowała teoria ewolucji Darwina, którą przetworzył w kategorię filozoficzna, zachowując to co w niej najważniejsze tzn. gatunkowy charakter przekształceń ewolucyjnych.
|
14. Proszę omówić historię i rozwój socjologii jako nauki. Wyraz „socjologia” pochodzi z łacińskiego societas- społeczeństwo oaz greckiego logos- nauka. Przedmiotem badań socjologicznych są różnorodne zbiorowości społ., a zwłaszcza ich powstawanie, rozpad i struktura, a także zachodzące w nich zmiany i przekształcenia. Przedstawiciele socjologii: 1)August Comte (1798-1857)- Francuz, twórca socjologii. Wymyślił termin socjologia w 1838 r. w celu określenia metody badania społeczeństwa , by móc naprawić społecz. Koncentrował się na: - porządku i stabilizacji czyli statyce społecznej - zmianach społ. czyli dynamice społ., uważał, że zespalają one społ. i są motorem zmian; Chciał, by socjologia była nauka empiryczną, która badałaby zjawiska społeczne jak to robią inne nauki- fizyka czy biologia w przyrodzie. 2) Herbert Spenser (1821-1903)- Anglik, twórca darwinizmu społecznego. Interesował się teorią ewolucji- przetrwanie najlepiej przystosowanych. W społeczeństwie uwolnionym od interwencji rządu nieprzystosowani musieliby zniknąć, tylko najlepsi mieliby prawo do przetrwania. 3) Emil Durkheim (1858-1917)- Niemiec. W sposób systematyczny podjął szereg problemów socjologicznych. Dzięki niemu socjologia stała się nauką uniwersytecką. 4) Max Weber (1864- 1920)- Niemiec. Interesował się wartościami, przekonaniami, zamiarami, postawami. Uważał, że warunki ekonomiczne są tylko jednym z istotnych czynników mających wpływ na życie społeczne. Zasadniczy wpływ mają: status społ., na który składają się cechy indywidualne i odbiór społ. oraz władza polityczna 5) George Simmel (1858-1918)- Niemiec. Odrzucił koncepcje Spencera. Stworzył socjologię formalną, zajmującą się formą interakcji między jednostkami. Twórca pojęcia „obcy”- w badaniach nad biedotą. „Obcy” to ten, kto tylko nieznacznie angażuje się w życie grupy społ., której formalnie jest członkiem, ale nie jest w niej akceptowany i nie potrafi zintegrować się z grupą. Socjolodzy polscy: Ludwik Krzywicki, Florian Znaniecki. 15. Jak można scharakteryzować podstawowe przyczyny powstawania dysfunkcji w rodzinie? B. Wallac- zajęła się badaniem przyczyn powstawania dysfunkcji w relacjach między członkami rodziny. Wyodrębniła 7 przyczyn powstawania dysfunkcji rodziny: 1) Brak dalszej rodziny- gdy rodzina składa się tylko z rodziców i dzieci i gdy oboje rodzice pracują, wówczas dzieci pozostawione są same sobie -często dzieci zostają bez opieki - są izolowane od wszelkich międzyludzkich kontaktów - będą ulegać silnym wpływom grup rówieśniczych - wpływy dzieci podobnie niewystarczająco socjalizowane - opieka niani 2) Poczucie osamotnienia- rodzina osamotniona wytwarza własną obyczajowość, trzyma ją w ukryciu- rodzice stają się przesadnie autorytetami i mogą w konsekwencji oddalać się od swoich rówieśników. Dziecko nie może czuć się jednocześnie członkiem własnej rodziny. W pewnym wieku dziecko albo wypiera się rodziców i ucieka z domu albo odrzuca zewnętrzne społeczeństwo. Dziecko zamyka się w marginalnej kulturze swojej izolowanej rodziny i aby czuć się w tej rodzinie kimś silniej akceptowanym, demonstruje pełną akceptację tej marginalnej podkultury. 3) Frustracja spowodowana trudnymi warunkami materialnymi- normalna rodzina potrafi dostosować się do sytuacji spadku dochodów. Rodzina dysfunkcjonalna nie potrafi tego i ulega frustracji spowodowanej ograniczeniem dochodów. Zmusza to młode pokolenie do szukania pracy. W skrajnych sytuacjach |
kradzieże, prostytucje. Dodatkowej presji podlega ojciec- głowa rodziny, ponieważ to jego obwinia się o pogorszenie sytuacji. Jeśli ojciec nie zaradzi tej sytuacji w miarę szybko, to wówczas najczęściej reaguje agresją, ponieważ czuje się zmuszony do walki o uznanie swojej pozycji w rodzinie. 4) Sztywne role rodziny- gdy zabraknie jednego z rodziców, część jego funkcji spada na dzieci i wówczas wzmacniany jest przez poczucie wstydu, że nie spełnia swojej funkcji należycie. Bezrobotny ojciec woli chodzić bez celu po ulicach niż zając się czymś w domu. Nie przejmuje na siebie roli przynależnej żonie, ale sztywno trzyma się roli ojca. 5) brak wiary religijnej oraz siły duchowej- izolowana rodzina nuklearna jeśli jest zagrożona materialnie i jeśli jest przywiązana do tradycyjnych ról w rodzinie, czuje się rozczarowana. Taka rodzina szuka najczęściej pocieszenia w religii. Taką rekcję nazywa się ofensywną wersją duchowości, która wprowadza do życia rodzinnego ceremoniał, rutynowość zachowań, a także czasem fanatyzm. Jest to ucieczka w fasadowość. 6) Izolacja informacyjna- rodzina dysfunkcyjna odcina się od źródeł informacji, od kontaktów towarzyskich, od udziału w lokalnych wydarzeniach. W takiej sytuacji już nie tylko rodzina jako całość staje się izolowana od społ. ale także każdy z jej członków staje się głównym powodem wszelkich uzależnień. Jednostki anonimowe czują się wykorzenione, które przestają się kontrolować. Pojawiają się objawy dezorganizacji osobowości. 7) brak innych konkurencyjnych wzorów zachowania- rodzina dysfunkcjonalna nie potrafi odczytać motywów postępowania poszczególnych członków rodziny. Nie zna innych wzorów postępowania. Każda jednostka dąży do zdobycia dominacji. Ucieczka przed przywódcą stada. Nie potrafi rozwiązać swoich własnych konfliktów, traci zdolność utrzymania, ale także działania jako całość, ulega rozproszeniu.
Teoria - etnometodologia- Hoffman, H. Garfinkel. Czerpie inspiracje z fenomenologii i interakcjonizmu symbolicznego. Entometodolog uważa, że jednostki podejmują próby tworzenia obrazu tego co istnieje na zewnątrz (wizja społeczeństwa- wizja wzorów organizacji społecznej) w trakcie interakcji. Twórców tej teorii interesują owe próby i metody, jakie ludzie stosują w trakcie interakcji po to aby budować, utrzymać i zmieniać wizje społecz. Badają sposób w jaki ludzie widzą porządek w świecie i jak przekazują te poglądy innym, jak rozumieją i wyjaśniają sobie poszczególne elementy życia społecznego. Podstawą badań etnomet. są tzw. analizy rozmów. Znaczna część analizy dotyczy rutynowych, codziennych aspektów życia społecznego. Hoffman- wszyscy ludzie praktykują na co dzień socjologię, wszyscy starają się zrozumieć świat społeczny za pomocą różnych etnomet. ETNO- potoczny charakter poznawczy procedur aby zrozumieć świat społeczny. Od tego słowa powstała etnometodologia. Człowiek aby zrozumieć daną sytuację ujmuje ją w słowa i wypowiada je. Działanie jest równe słownej wypowiedzi gdyż zawsze oznacza opisanie, zinterpretowanie, wytłumaczenie. Garfinkel- nie zawsze jest tak, że coś jest zrozumiałe, sensowne, to można to opisać słowami. Jest na odwrót. Staje się takie - sensowne, zrozumiałe, dopiero po opisaniu. Dlatego tez cecha ładu i racjonalności przysługuje światu ludzkiemu dlatego, że jest on ujmowany w słowa. Garfinkel widzi podstawową rolę języka w tworzeniu porządku społecznego. 17. Proszę przedstawić podstawowe metody, techniki i narzędzia badawcze w socjologii. a) eksperyment- ustalane są 2 grupy: eksperymentalna i kontrolna. Badamy je przed przystąpieniem do działania i po jego zakończeniu. b) obserwacja- celowa, ukierunkowana i zamierzona oraz systematyczne |
postrzeganie badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska. Obserwacje dzielimy na: bezpośrednia(-(uczestnicząca), pośrednia lub kontrolowana(kwestionariusz) i niekontrolowana lub jawna( badani wiedzą, że są obserwowani) i ukryta. c) wywiad- nie wszystkie fakty, które interesują badacza można zaobserwować. Wywiad bada motywy zachowań, jest to rozmowa kierowana, w toku który uzyskujemy od badanego określone dane(informacje) wyznaczone przez cel badania. Mamy 5 typów wywiadów: ustne i pisemne, skategoryzowane i nieskategoryzowane (3 odmiany: I- kwestionariusz (dane są w pełni porównywalne) II- częściowo skategoryzowane (ogólna lista pytań lub problemów) III- nieskategoryzowane (swobodny cel wywiadu, który nie daje danych porównywalnych ale daje warunki i okoliczności, pokazuje motywy); - jawne i ukryte, indywidualne i zbiorowe, panelowe (polega na tym, że zadaje się pytanie tej samej grupie ludzi w pewnym odstępie czasu) d) ankieta- wywiad pisemny, wypełniany jest przez samego respondenta (nie przeprowadza go badacz). Cechy ujemne ankiety: pytania mogą być różnie rozumiane, dane ilościowe tak lub nie nic nie mówią o motywach zachowania werbalnego, przepadanie części ankiet (ankiety pocztowe). Typy ankiet: środowiskowa, prasowa, pocztowa. e) badania oparte na dokumentach- pisemne źródła danych o zjawiskach społecznych np. rękopisy, archiwalia, druki, sprawozdania, dane statystyczne. f) socjometria- bada procesy kształtowania się wzajemnych stosunków między ludźmi oficjalnych i spontanicznych oraz mierzy je za pomocą testów socjometrycznych. Bada małe grupy społeczne, a jej celem jest np. ustalenie, kto jest liderem w danej grupie, a kto jest izolowany.
18. Jak można scharakteryzować role społeczną nauczyciela?
Rola nauczyciela jest ściśle powiązana z przemianami w życiu społecznym, do którego przygotowuje on swoich wychowanków. Z jednej strony rola ta jest wynikiem procesów dokonujących się w społeczeństwie, z drugiej zaś ich czynnikiem sprawczym . Od nauczyciela wymaga się prezentowania zachowań patriotycznych, opartych na znajomości ojczystego kraju jako części Wspólnoty Europejskiej, państwa niepodległego i suwerennego, rozwijającego przyjazne stosunki z sąsiadami i pozostałymi krajami świata a także głoszenia i przestrzegania zasady tolerancji wobec różnych postaw ideowych, światopoglądowych, narodowych, religijnych i społecznych Zawód nauczyciela stawia wysokie wymagania - nauczyciel znajduje się pod ustawiczną kontrolą, każde jego potknięcie jest natychmiast dostrzegane i komentowane. Rola społeczna nauczyciela jak każda pozycja społeczna pozostaje w relacji innych ról a także pozycji społecznych (do roli społecznej ucznia, dyrekcji szkoły, innych nauczycieli, do rodziców uczniów). Te wszystkie role społeczne które pozostają w dyspozycji nauczyciela tworzą pole ról, można je zwizualizować.
|
Nauczyciel- Dyrekcja- Uczeń- Inny nauczyciel-Rodzic. Centralną rolą jest rola nauczyciela określona przez różnorodne oczekiwanie jakie wobec niej mają inne role. Cały ten realizm można odwrócić - z perspektywy ucznia, kiedy nauczyciel i uczeń jest w centrum. Społeczeństwo przedkłada jednostkom mającym spełniać określone role- przedkłada określone konkretne normy zachowań, które ustala społeczeństwo. Nauczyciel zgodził się na określone normy lub może zachować się inaczej, ale zachowując się tak jak chce naraża się na poważne nieprzyjemności, ponosząc odpowiednie konsekwencje. Sytuacje: -konflikt roli społecznej -konflikt ról społecznych Konflikt roli społecznej występuje wtedy, gdy do danej jednostki ludzkiej kierowane są sprzeczne oczekiwania dotyczące odgrywanej przez nią roli dzieje się wówczas gdy spełnienie jednych oczekiwań utrudnia lub uniemożliwia spełnienie innych oczekiwań np. nauczyciel-inne oczekiwania mają uczniowie, inne rodzice, inne szkoła. Konflikt pojawia się wówczas gdy oczekiwanie kierowane do danej jednostki są niezgodne z własnymi potrzebami lub wartościami które wyznają. Konflikt ról społecznych powstaje gdy jednostka należy do wielu grup społecznych i odgrywa różne role społeczne. Konflikt powstaje wówczas gdy ujawniają się sprzeczności między oczekiwaniami związanymi z różnymi rolami, które jednostka odgrywa w różnych grupach społecznych.
19. Proszę przedstawić własną polemikę z dowolnie wybraną tzw. „wielką” teorią socjologiczną. 20. Proszę omówić pojęcia: władza i autorytet. Władza Maks Weber według niego władza oznacza możliwość narzucania swojej woli nawet w sytuacji kiedy istnieje sprzeciw. Definicja socjologii; z perspektywy socjologicznej władza jest to możliwość podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowania wobec ich systemu nagród i kar. Władza manipulacyjna jest to wywieranie wpływu na kogoś i celowe wprowadzenie go w błąd. Władza manipulacyjna oznacza zaaranżowanie sytuacji prowadzących do podjęcia przez jednostkę z góry przewidzianych działań wyłącznie przez osobę manipulującą. Osoba manipulowana nie zdaje sobie z tego że ulega mnanipulacji, nie jest tego świadoma. Osoba manipulująca ma włądzę. Autorytet Maks Weber władza może opierać się na trzech typach autorytetu: autorytet haryzmatyczny, legalny, tradycyjny. Autorytet haryzmatyczny popiera się na haryzmie czyli na przekonaniu że rządzący wyróżnia się jakimiś wyjątkowymi cechami np. niezwykłą osobowością, bohaterstwem albo świętością np. Papież Autorytet legalny opiera się na przekonaniu że rządzący sprawują swoją władzę na mocy formalnych spisanych i obowiązujących wszystkich obywateli praw, wzorów, reguł, procedur np. prezydent. Autorytet tradycyjny opiera się na przekonaniu że osoba sprawująca władzę ma naturalne wynikające z tradycji prawo do panowania( prawo dziedziczone po przodkach- dawniej mówiono dane od Boga- Król). Te trzy rodzaje autorytetów odnoszą się do jednego ze znaczeń pojęcia autorytetu do autorytetu rozumianego jako rodzaj władzy którym poleceniom rządzeni podporządkują się nie pod przymusem ale z racji przekonania, że ta władza jest usankcjonowania nie odnosi się do władzy totalitarnej Autorytet jest to osoba ciesząca się szacunkiem. Może to być cech która określa uznanie i powszechny szacunek
|
21. Czym jest problem społeczny i co go odróżnia od kwestii społecznej? Aby zdefiniować problem społeczny należy zdefiniować pojęcie zjawiska społecznego. Zjawiska społeczne są to wszelkie wytwory zarówno materialne jak i nie materialne życia zbiorowego ludzi. Zjawiska społeczne są to wytwory współoddziaływania między ludźmi. Problem społeczny są to wszelkie uzewnętrznione i masowe wytwory współżycia oraz oddziaływania na siebie ludzi. Problem społeczny definiuje się w pojęciu szerokim i wąskim. W ujęciu szerokim odnosi się do różnych zjawisk społecznych, są zainteresowaniem socjologii. Problem społeczny odróżniany jest od innych problemów którymi zajmują się inne przedmioty. W ujęciu wąskim problem społeczny odnosi się do tych zjawisk społecznych, które wywołują rezonans w świadomości społecznej. Problemy społeczne towarzyszące takim zjawiskom, które stanowią nie tylko przedmiot badań naukowych ale także stanowią przedmiot zainteresowania ze strony danego społeczeństwa lub jakiejś społeczności. Każdy problem społeczny w szerokim rozumieniu tego terminu albo jest albo może się stać problemem badawczym socjologii. Nie każdy problem socjologiczny jest lub może się stać problemem społecznym w wąskim rozumieniu. Problem społeczny w wąskim rozumieniu może być rozwiązywany tylko poprzez działania zbiorowości. Działania zbiorowe które mają poparcie społeczeństwa( np. bezrobocie- ograniczyć bądź zlikwidować tylko poprzez społeczeństwo) . Kwestia społeczna - to podobnie jak problem społeczny używana jest w 2 znaczeniach; wąskim i szerokim. W znaczeniu wąskim-odnosi się do konkretnego problemu szczególnie niekorzystne życie i działanie członków społeczności. W znaczeniu szerokim kwestia społeczna oznacza główną przyczynę wszelkich kwestii szczegółowych. Kwestie społeczne szczegółowe- są to określone normy oraz reguły obowiązujące w danym społeczeństwie. Np.; głównym źródłem szczegółowych kwestii społecznych dla zwolenników indywidualnego indywidualizmu krępowanie wolności osobistej i swobodnej gry sił w życiu gospodarczym jak i politycznym. Proszę przedstawić własną polemikę z dowolnie wybraną tzw. ,, wielką „ teorią socjologiczną. Teoria wymiany społecznej- przedstawiciele: Homans, Blau. Teoria wymiany zastępuje wizję człowieka, jako członka społeczeństwa, wizję człowieka jako przedstawiciela gatunku biologicznego,. człowiek musi tworzyć społeczeństwo po to aby zaspokoić swoje potrzeby naturalne . Teoria wymiany przeciwstawia się teorii funkcjonalnej. Homans krytykował teorię funkcjonalną,zarzucał to że teoria funkcjonal. nie zajmują się rzeczywistym zachowaniem jednostek, a zajmują się tylko normami ludzkiego zachowania, a nie rzeczywistym zachowaniem. Stwierdził, że natura ludzka zostaje niezmieniona nie zależna od stopnia realizacji. Nauki społeczne socjologii powinny stworzyć fundament nauki zachowania się ludzi jako jednostek a nie tylko członków społeczeństwa. Podstawą myśli Homansa jest;- zachowanie społeczne jest wymianą dóbr materialnych i niematerialnych. Całe życie społeczne stanowi proces handlu i negocjacji, natomiast interakcje społeczne odbywają się na podstawie analizy kosztów i korzyści. Jeśli korzyści jakie jednostka czerpie z interakcji przewyższają wysiłek niezbędny do utrzymania tej interakcji ta wówczas interakcja nadal będzie trwałą. Każdy uczestnik tej akcji dokonuje ekonomicznej analizy kosztów i efektów. Jeśli korzyści z interakcji są mniejsze niż wysiłek jaki wkładamy wówczas interakcja zostanie zakończona. Im wyższa pozycja społeczna danej osoby tym większa liczba osób z którymi podejmuje interakcje.
|
|
|