Ministrowie Spraw Zagranicznych II RP
Gabriel Narutowicz (1865-1922)
Okres pełnienia funkcji: 28 VI 1922 - 14 XII 1922
inżynier, hydrotechnik
Pochodził z rodziny ziemiańskiej (okolice Żmudzi)
W latach 1884-1886 studiował w Petersburgu (przerwał studia w związku z zachorowaniem na gruźlicę), następnie studiował na politechnice w Zurychu (1886-1891). Budowniczy elektrowni wodnych w Szwajcarii, Hiszpanii i we Włoszech. Podczas pobytu w Galicji zainicjował wykorzystanie wód Dunajca do elektryfikacji regionu.
W czasie I wojny światowej utworzył Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny, był również prezesm Polskiego Komitetu Społecznego z Zurychu. Redagował m.in. polską encyklopedię, należał do stowarzyszenia „La Pologne at la Guerre”
W okresie II RP niezwiązany z żadnym ugrupowaniem politycznym. W 1919 ekspert w Ministerstwie Robót Publicznych. Po powrocie do kraju mister robót publicznych (VI 1920 - VI 1922) - doprowadził do uchwalenia pionierskich ustaw: wodnej i elektronicznej. Jako minister spraw zagranicznych był zwolennikiem m.in. zacieśniania stosunków w z Rumunią, Łotwą, Estonią i Finlandią, zbliżenia w dziedzinie gospodarki z sowiecką Rosją. W 1922 delegat rządu RP ds. przyłączenia Wileńszczyzny, w IV 1922 - delegat na konferencję międzynarodową w Genui a w X 1922 - na konferencję krajów bałtyckich w Tallinie. 9 XII 1922 wybrany na prezydenta głosami lewicy i mniejszości narodowych, przeciwko wyborowi Narutowicza wystąpiła prawica, z jej inicjatywy były organizowane w Warszawie demonstracje i manifestacje, zamierzano nie dopuścić do zaprzysiężenia nowego prezydenta blokując drogę, ktrą jechał do sejmu. W atmosferze nagonki prowadzonej przez endecję Narutowicz został zastał zastrzelony podczas otwarcia wystawy w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych przez skrajnego nacjonalistę Eligiusza Niewiadomskiego.
Aleksander Skrzyński (1882-1931)
Okres pełnienia funkcji: 16 XII 1922 - 26 V 1923
polityk, dyplomata, prawnik
w okresie rozbiorów w dyplomacji Austro-Węgier, m.in. pracownik poselstwa w Hadze, podczas I wojny światowej w wojsku austriackim do 1916, służył w sztabie generała Tadeusza Rozwadowskiego. Po wojnie w polskiej dyplomacji, od 1919 poseł w Bukareszcie. W latach 1925-1926 - premier. Po zamachu majowym wycofał się z życia politycznego. Zginął w wypadku samochodowym
Marian Seyda (1879-1967)
Okres pełnienia funkcji: 28 V 1923 - 27 X 1923
polityk , publicysta.
Od 1899 związany z Ligą Narodową.
W 1900 przeniósł się z Berlina do Wrocławia i podjął współpracę z W. Korfantym. W 1906 Seyda rozpoczął pracę w Kurierze Poznański - na jego łamach zwalczał polityków socjalistycznych oraz tych opowiadających się za lojalizmem wobec zaborcy. Podczas I wojny światowej pracował w Szwajcarii jako dyrektor Centralnej Agencji Prasowej w Lozannie. W 1917 wstąpił do Komitetu Narodowego Polskiego. W okresie II RP poseł na sejm i senator. Jako prezes Rady Naczelnej Związku Ludowo-Narodowego, a następnie przewodniczący Stronnictwa Narodowego, zdecydowania krytykował rządy sanacji.
Podczas II wojny światowej pełnił funkcję ministra w rządzie Sikorskiego, a późnij Mikołajczyka. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski ustąpił z rządu, do którego trzy miesiące później wrócił (za co został wyrzucony ze SN.)Kiedy premier Mikołajczyk nawiązał kontakty z ZSRR i został zmuszony przez Wielką Trójkę do rezygnacji z polskich ziem wschodnich Seyda bardzo go za to krytykował.
Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji.
Roman Dmowski (1864-1939)
Okres pełnienia funkcji : 27 X 1923 - 14 XII 1923
Jako student wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, w którym bardzo szybko przejął przewodnictwo. W 1891 został członkiem Ligii Polskiej, a dwa lata później przyczynił się do powołania na jej miejsce Ligii Narodowej. Za zorganizowanie demonstracji w setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja został zesłany na przymusowe osiedlenie w Mitawie. Po jej nielegalnym opuszczeniu w 1985 udał się do Lwowa, gdzie redagował „Przegląd Wszechpolski”. W 1902 opublikował „Myśli nowoczesnego Polaka”. Dmowski był przeciwny rewolucji 1905-1907, opowiadał się za lojalną wspołpracą z Rosją. W 1907 został posłem do Dumy, w której utworzył Koło Polskie (pełnił funkcję jego prezesa). Z jego inicjatywy po wybuchu I wojny zawiązano Komitet Narodowy Polski współpracujący z caratem. W 1917 został przewodniczącym KNP w Paryżu. Wraz z Paderewskim w 1918 uczestniczył w rozmowach z prezydentem USA - Wilsonem. W tym samym roku Dmowski objął też zwierzchnictwo nad tworzoną we Francji Armii Hallera. W 1919 objął funkcję delegata na konferencję pokojową w Paryżu. Jako jeden z dwóch sygnatariuszy Dmowski podpisał traktat wersalski. W 1920 Dmowski powrócił do Polski. W 1926 powołał Obóz Wielkiej Poslki - organizację skupiającą różne siły narodowe i zmierzającą do obalenia rządów sanacji. W roku 1928 przekształcił Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe w Stronnictwo Narodowe. Głosił potrzebę walki z nadmiernym wpływem Żydów w polskiej gospodarce. Działania żydowskie uważał za źródło wszystkich niepowodzeń polskich. W faszyzmie upatrywał przejawu nadchodzącej ery „rewolucji narodowych”
Karol Bertoni (1876-1967)
Okres pełnienia funkcji(Kierownik Min. Spraw Zagranicznych) : 19 XII 1923 - 19 I 1924
Przed I wojną światową konsul generalny Austro-Węgier w Mediolanie. Po odzyskaniu niepodległości od 1919 r. dyrektor departamentu w polskim MSZ. (wikipedia)
Maurycy Zamoyski (1871-1939)
Okres pełnienia funkcji: 19 I 1924 - 27 VII1924
hrabia, ziemianin, polityk, działacz społeczny, ordynat zamoyski.
Od 1904 w Lidze Narodowej, członek władz naczelnych Stronnictwa Demokratycznego w zaborze rosyjskim, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, w 1906 poseł do rosyjskiej I Dumy Państwowej, podczas I wojny światowej wiceprezes Komitetu Narodowego Polski w Warszawie, a następnie wiceprezes KMP w Paryżu (finansował jego działalność).
1919-1924 - poseł RP we Francji, 1922 - kandydat Związku Ludowo-Narodowego na prezydenta RP. W latach 1925-1927 prezes Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich. W latach 30. wycofał się z życia politycznego. Działacz wielu organizacji kulturowych i oświatowych.
Aleksander Skrzyński (1882-1931)
27 VII 1924 - 5 V 1926
patrz wyżej
Kajetan Dzierżykraj-Morawski (1892-1973)
Okres pełnienia funkcji: 10 V 1926 - 15 V1926
Po ukończeniu ekonomii na Uniwersytecie Monachijskim, pracował od 1918 r. w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W latach 1923-1924 był Komisarzem Generalnym RP w Wolnym Mieście Gdańsk, następnie stałym delegatem Polski przy Lidze Narodów w Genewie. Po przewrocie majowym mianowany członkiem Polsko-Niemieckiej Komisji ds. Górnego Śląska, a w 1933 r. przeniesiony w stan spoczynku został wybrany prezesem Wielkopolskiej Izby Rolniczej. W 1936 r. został wiceministrem Skarbu. Po wybuchu II wojny światowej był posłem RP przy Rządzie Czechosłowacji na wygnaniu, później sekretarzem generalnym MSZ. Od 1 października 1943 r. został pierwszym zagranicznym ambasadorem przy Komitecie Wolnej Francji w Algierze. Następnie ambasador rządu RP w Paryżu, oficjalnie uznawany przez Francję do początku lipca 1945 r. Po cofnięciu uznania Rządowi RP na Wychodźstwie pozostał we Francji jako (nienazwany tak zresztą oficjalnie) "Ambasador Wolnych Polaków" - przedstawiciel polskiego ośrodka politycznego emigracji w Londynie. Funkcję tę pełnił do swojej choroby (1969 r.).
Istnienie w Paryżu kierowanej przez Morawskiego "polskiej ambasady bis" drażniło władze PRL. Stąd brały się komunistyczne ataki na Morawskiego, przedstawianie go jako "człowieka przeszłości", "zdegenerowanego eks-obszarnika", czy "reakcjonistę" oraz kalumnie rzucane na jego rodzinę. Francuska prasa komunistyczna określała w latach 50. XX w. Morawskiego i jego zespół "Polscy zdrajcy i bandyci spod znaku Andersa".
Wysoko ceniony przez gen. Charles'a de Gaulle'a. Walczył w interesie Polski na forum organizacji europejskich o Europę opartą "na najpiękniejszych wartościach francuskiej kultury politycznej". Jerzy Stempowski (Paweł Hostowiec) nazwał Morawskiego "Ambasadorem Atlantydy". Kazimierz Wierzyński pisał o Morawskim: "Ambasador, który jest instytucją", publicystka Teresa Błażejewska - o "legendarnym ambasadorze".
W 1996 r. odznaczony pośmiertnie Orderem Orła Białego.
Autor: „Tamten brzeg. Wspomnienia i szkice”, „Wspólna droga”, „Wczoraj. Pogadanki o niepodległym dwudziestoleciu”, „Na przełaj”, „O niepodległym dwudziestoleciu” (wikipedia)
August Zaleski (1883-1972)
Okres pełnienia funkcji(Kierownik Min. Spraw Zagranicznych): 15 V 1926 - 25 VI 1926
dyplomata, historyk.
1917-1918 - nieoficjalny przedstawiciel Tymczasowej Rady Stanu i Rady Regencyjnej w Londynie. Od 1918 w dyplomacji, kierownik polskiego przedstawicielstwa w Bernie. 1919-1921 - poseł w Grecji, 1922-1926 - w Rzymie przy Kwirynale. Zabiegał o przyznanie stałego miejsca Polsce w Radzie Ligii Narodów (IX 1926 Polska została półstałym członkiem Rady). W imieniu Polski podpisał w 1928 pakt Brianda-Kelloga i 1932 pakt o nieagresji z ZSRR. 1935-1939 - prezes Rady Nadzorczej Banku Handlowego w Warszawie, 1935-1938 senator. Jako minister spraw zagranicznych w rządzie RP na uchodźstwie podał się do dymisji na znak protestu przeciw polityce wschodniej gen. Sikorskiego. 1943-1945 - szef kancelarii prezydenta. 1947-1972 - prezydent RP na uchodźstwie.
August Zaleski (1883-1972)
Okres pełnienia funkcji: 25 VI 1926 - 2 XI 1932
patrz wyżej
Józef Beck (1894-1944)
Okres pełnienia funkcji: 2 XI 1932- 30 IX 1939
polityk, pułkownik.
Podczas I wojny światowej w Legionach Polskich, od 1917 w Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie i w Rosji, od XI 1918 w WP, w latach 1920-1921 szef Oddziału II Informacyjnego Dowództwa Głównego, 1922-1923 attaché wojskowy w Paryżu i Brukseli.
Współorganizator przewrotu majowego. Podczas walk w Warszawie szef sztabu Grupy Operacyjnej gen. Gustawa Orlicza-Dreszera.
Jeden z najbardziej zaufanych współpracowników Piłsudskiego. 1926-1930 szef jego kancelarii jako min. spraw wojskowych. VIII-XII 1930 wicepremier, XII 1930 - XI 1932 wiceminister spraw zagranicznych (następnie minister). Realizator koncepcji polityki zagranicznej Piłsudskiego - zakładał jej oparcie na równowadze między Niemcami a ZSRR, 1932 podpisał polsko-sowiecki pakt o nieagresję, a 1934 polsko-niemiecką deklarację o niestosowanie przemocy. Przeciwny uczestnictwu Polski w układach zbiorowych z udziałem wielkich mocarstw (pakt czterech i pakt wschodni) jako krępują swobodę jego polityki. Dążył do uzyskania niezależności politycznej od sojuszniczej Francji. W 1934 doprowadził do wypowiedzenia przez Polskę tzw. traktatu mniejszościowego w. Planował utworzenie pod przewodnictwem Polski związku średnich i małych państw tworzących od M. Bałtyckiego po M. Czarne barierę rozdzielającą Niemcy i ZSRR. Po 1934 podkreślał konieczność ograniczenie zbliżenia z Niemcami natomiast znacznie ochłodził stosunki polsko-sowieckie. Odrzucił propozycję Niemiec przystąpienia do paktu antykominternowskiego. W 1938 prowadził politykę, której skutkiem było przyłączeniem Zaolzia do Polski. Na forum Ligii Narodów bronił praw polskich w Wolnym Mieście Gdańsku oraz odrzucał żądania Niemiec (jesień 1938) włączenia do Rzeszy Gdańska i wyznaczenia eksterytorialnych linii komunikacyjnych przez Pomorze do Prus Wschodnich (ważne przemówienie sejmowe z 5 V 1939). 25 VIII 1939 podpisał polsko-brytyjski układ o wzajemnej pomocy.
18 ix 1939 wraz z rządem przekroczył granicę z Rumunią i został internowany.
Autor „Przemówienia, delegacje, wywiady 1931-1939” (1939), „Ostatni raport” (1987)
Ministrowie Spraw Zagranicznych na uchodźctwie
August Zaleski (1883-1972)
Okres pełnienia funkcji: 30 IX 1939-25 VII 1941
patrz wyżej
Edward Bernard Raczyński (1891-1993)
Okres pełnienia funkcji: 22 VII 1941 - 14 VII 1943( do VI jako kierownik)
polityk, dyplomata.
Od 1919 w dyplomacji (Kopenhaga 1919-1922, Londyn 1922-1926) oraz w Warszawskiej centrali jako zastępca naczelnika Wydziału Wschodniego, od 1931 naczelnik Wydziału Organizacji Międzynarodowych. W latach 1932 - 1934 delegat Polski przy Lidze Narodów i na konferencję rozbrojeniową w Genewie, 1934-1945 ambasador RP w Wielkiej Brytanii. Po wojnie pozostał na emigracji.
W latach 1976 przewodniczący Komisji Pomocy Ofiarom Wypadków Czerwcowych, potem Funduszu Wolnego Słowa. Od 1978 do 1986 prezydent RP na uchodźstwie.
Autor „W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora Edwarda Raczyńskiego 1939-1945” (1960)
Tadeusz Romer (1894- 1978)
Okres pełnienia funkcji: 14 VII 1943-24 XI 1944
W Szwajcarii był sekretarzem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce z siedzibą w Vevey. W tym dziele był bliskim współpracownikiem jego prezesa Henryka Sienkiewicza.
Jesienią 1919 został osobistym sekretarzem Romana Dmowskiego, wziął udział w konferencji wersalskiej, następnie został sekretarzem polskiego poselstwa w Paryżu. Od roku 1921 radca MSZ w Warszawie, później awansowany na kierownika i naczelnika Wydziału Zachodniego w departamencie polityczno-ekonomicznym. W 1928 wysłany na placówkę do Rzymu jako radca poselstwa (później ambasady) we Włoszech.
Od 1935 poseł w Portugalii, w latach 1937-1941 ambasador rządu II Rzeczypospolitej (od 1939 rządu RP na uchodźstwie) w Japonii, potem ( po dymisji Stanisława Kota w ZSRR (jesień 1942 - wiosna 1943). W Japonii pomagał polskim uciekinierom docierającym tam przez Władywostok, głównie Żydom, którzy przyjechali z Litwy na podstawie wiz wystawionych przez Chiune Sugiharę i polski wywiad. W Kujbyszewie (gdzie znajdowała się siedziba władz ZSRR w czasie wojny) był rzecznikiem praw deportowanych przez NKWD na Syberię , do Arktyki i Azji Środkowej obywateli polskich, sprzeciwiając się decyzji sowieckiej o pozbawieniu ich polskiego obywatelstwa. W Kujbyszewie odpowiedział w imieniu Rządu Rzeczypospolitej na notę Mołotowa zrywającą jednostronnie stosunki dyplomatyczne pomiędzy ZSRR a Polską w związku z wykryciem grobów katyńskich.
Po zakończeniu misji w ZSRR (kwiecień 1943) był pełnomocnikiem rządu RP na Bliskim Wschodzie. Od 14 lipca 1943 do 24 listopada 1944 był ministrem spraw zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka.
Od 1945 na emigracji, najpierw w Londynie, później w Kanadzie, gdzie pracował na McGill University. Prezes Polskiego Instytutu Naukowego w latach 1963-1978. (wikipedia)
Ministrowie Spraw Wojskowych II RP
Kazimierz Sosnkowski (1885-1969)
Okres pełnienia funkcji: 9 VIII 1920-26 V 1923
polityk, działacz niepodległościowy.
pseudonim Godziemba.
Od 1905 w PPS, jeden z przywódców organizacji Bojowej PPS, założyciel Związku Walki Czynnej. W czasie I wojny światowej szef sztabu I Brugady (1914-1916). Internowany przez Niemców i więziony w twierdzy Magdeburskiej za odmówienie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec (kryzys przysięgowy), wraz z Piłsudskim wrócił do Polski w roku 1918. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca tzw. Armii Rezerwowej. W VIII 1920 faktyczny dca obrony Warszawy.
Od I 1925 stały delegat Polski w Lidze Narodów ds. rozbrojenia oraz od 1925 dca Okręgu Korpusu Poznań. W czasie zamachu majowego postawiony przed dylematem wierności Piłsudskiemu i wierności legalnym władzom próbował popełnić samobójstwo.
W wojnie obronnej dca Frontu Południe; następnie na emigracji. XI 1939 - VIII 1944 następca prezydenta RP, XI 1939- VII 1941 - wicepremier i minister stanu, przewodniczący Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju. XI 1939- VI 1940 - komendant Główny ZWZ. Przeciwnik treści układu Sikorski-Majski, na znka protestu ustąpił z rządu. Po śmierci Sikorskiego Naczelny Wódz. Przeciwnik wybuchu Powstania Warszawskiego, po jego rozpoczęciu zabiegał o zwiększenie pomocy dla powstańców. Pod naciskiem Brytyjczyków i S. Mikołajczyka zdymisjonowany w IX 1944 (w jednej z encyklopedii znalazłam jednak informację jakoby zrezygnował ze stanowiska Wodza Naczelnego za nieudzielenie pomocy powstaniu; a także o warunku Stalina, który miał rozmawiać z rządem brytyjskim dopiero po odejściu Sosnkowskiego). W X 1944 wyjechał do Kanady, gdzie pozostał aż do śmierci. Od 1949 jeden z przywódców politycznej emigracji polskiej. podejmował próby jej zjednoczenia. Kandydat do urzędu premiera RP na uchodźctwie.
Autor: „Z Legionów do Magdeburga” (1929), „Nakazy chwili, przemówienia generała” (1951, Londyn), „Cieniom Września” (1988)
Aleksander Osiński(1870- 1956)
Okres pełnienia funkcji: (Kierownik Min. Spraw Wojskowych)28 V - 13 VI 1923
Jako dowódca kompanii i batalionu uczestniczył w interwencji Rosji w Chinach w l. 1900 - 1901. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej 1904 - 1905 walczył na froncie mandżurskim. Podczas I wojny światowej na froncie austriackim. W 1917 dowódca dywizji piechoty. Ranny na froncie i kilkakrotnie kontuzjowany. Po rewolucji włączył się aktywnie w formowanie Wojska Polskiego z rozpadającej się armii carskiej i czasowo przewodniczył Komisji Organizacyjnej przy rosyjskim Sztabie Generalnym. Organizator oddziałów polskich w Rosji, następnie na Ukrainie, od kwietnia 1918 naczelny dowódca Wojska Polskiego na Ukrainie z nominacji Rady Regencyjnej w Warszawie, znalazł się w konflikcie z gen. Eugeniuszem de Henning-Michaelisem.
W listopadzie 1918 przyjęty do WP w stopniu generała podporucznika i mianowany dowódcą Okręgu Generalnego "Łódź". VIII 1919 - VII 1920 Generalny Inspektor Piechoty, VII 1920 - I 1921 dowódca 17 Dywizji Piechoty, później Grupy Operacyjnej, a następnie 1 Armii i przejściowo 3 Armii; I 1921 - VII 1922 dowódca Okręgu Generalnego "Kraków", a po przeformowaniu - Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie.
VII 1922 - II 1924 szef Administracji Armii , 1924 - VI 1926 Inspektor Szkół Wojskowych, VII 1926 - X 1935 Inspektor Armii, od 4 X 1935 przechodzi w stan spoczynku. Po przejściu w stan spoczynku stał się działaczem politycznym. W 1937 szef okręgu Obozu Zjednoczenia Narodowego, w 1938 senator z nominacji Prezydenta Rzeczypospolitej (w wyborach nie przeszedł). Od sierpnia 1939 przebywał w USA, skąd po kampanii wrześniowej przybył do Wielkiej Brytanii, gdzie kierował PCK. W lipcu 1947 wrócił do Polski. Osiadł w Warszawie, gdzie zmarł. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Odznaczenia : Virtuti Militari, Polonia Restituta 2 kl., Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych czterokrotnie, Krzyż Zasługi złoty dwukrotnie, Order Leopolda (Belgia).(wikipedia)
Stanisław Szeptycki (1867-1950)
Okres pełnienia funkcji: 13 VI-19 XII 1923
1885-1916 - oficer armii austriackiej, VII-X 1916 dca III Brygady Legionów Polskich, następnie do IV 1917 komendant Legionów. IV 1917-II 1918 generał-gubernator okupacji austriackiej w Lublinie. PO brzeskim traktacie pokojowym podał się do dymisji na znak protestu przeciwko oddaniu Chełmszczyzny Ukrainie, następnie dowódca brygady i dywizji w armii austriackiej. Od XI 1918 w WP. Od 1921 generał broni, III 1921- VI 1923 i XII 1923 - VI 1926 inspektor armii w Krakowie, Podczas przewrotu majowego opowiedział się po stronie wojsk rządowych. VI 1926 podał się do dymisji. 1945-1950 prezes PCK.
Odznaczony Orderem Virtuti Militari
Kazimierz Sosnkowski (1885-1969)
Okres pełnienia funkcji: 19 XII 1923 - 17 II 1924
Władysław Sikorski (1881-1943)
Okres pełnienia funkcji: 17 II 1924 - 20 XI 1925
Generał, polityk
Współtworzył organizacje niepodległościowe formowana przed I wojną światową. W latach 1914-1917 kierował Departamentem Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego któremu podlegały Legiony Polskie. W 1920 dowodził m.in. 5. Armią - jedną z kluczowych w bitwie warszawskiej. W latach 1921-1925 pełnił m.in. funkcję szefa Sztabu Generalnego, zaś od XII 1922 do V 1923 pełnił funkcję premiera. Nie poparł Piłsudskiego po przewrocie majowym za co 2 lata później został zwolniony ze służby czynnej. Zaangażował się w działania opozycji politycznej (inicjator „Frontu Morges”. We wrześniu 1939 pozostał bez przydziału. Wyjechał do Francji, gdzie 30 września stanął na czele rządu RP na wychodźstwie jako premier i minister spraw wojskowych, a od 7 XI także jako Naczelny Wódz. Zwolniony został z funkcji premiera przez prezydenta (VII 1940) za złożenie memoriału Brytyjczykom ( bez konsultacji z prezydentem), dotyczącego możliwości utworzenia w ZSRR 300-tysięcznej polskiej armii. Dymisja została cofnięta w wyniku interwencji oficerów, przychylnego stanowiska Kazimierza Sosnkowskiego o Rady Naczelnej RP. Organizował Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, a także konspiracyjne Siły Zbrojne w Kraju. Zabiegał o poparcie polityczne i finansowe dla sprawy polskiej u mocarstw anglosaskich w kontaktach z premierem W. Churchillem, a także w trakcie 3 wizyt w Waszyngtonie w rozmowach z prezydentem F.D. Rooseveltem. Wysuwał koncepcję federacyjnej organizacji państw Europy Środkowowschodniej z Polską na czele, jako sposobu odzyskania równowagi politycznej w tym rejonie kontynentu. Dla tej idei próbował także pozyskać (bez większych rezultatów) premiera czechosłowackiego rządu na emigracji E. Benesza. Po wejściu ZSRR do koalicji, 30 VII 1941, podpisał z sowieckim ambasadorem w Londynie I. Majskim układ o wzajemnej pomocy i współpracy. Układ Sikorski-Majski przywracał stosunki dyplomatyczne zerwane 17 IX 1939. Mimo stanowczego sprzeciwu prezydenta Raczkiewicza, ministra spraw zagranicznych A. Zaleskiego i gen. K. Sosnkowskiego, Sikorski zadowolił się jedynie unieważnieniem traktatów rozbiorowych Polski z 1939 (i tak przekreślonych przez agresję Niemiec na ZSRR) bez wyraźnego uznania przez stronę sowiecką granicy sprzed września 39. S
Sikorski zginął w katastrofie lotniczej na Gibraltarze w czerwcu 1943.
Autor: „O polską politykę państwową” (1923), „Nad Wisłą i Wkrą…” (1928)- książka uznana za polemikę z pracą Piłsudskiego „Rok 1920” (1924), „Polska i Francja w przeszłości i dobie współczesnej” (1931), „Przyszła wojna, jej możliwości i charakter oraz związane z nimi zagadnienia obrony kraju” (1934)
Stefan Majewski (1867-1944)
Okres pełnienia funkcji: (Kierownik Min. Spraw Wojskowych) 20 XI-27 XI 1925
W czasie I wojny światowej dowodził 12 Pułkiem Strzelców, XLIV Brygadą Górską i LVII Brygadą Piechoty. 1 sierpnia 1917 awansował na generała majora ze starszeństwem z 30 sierpnia 1917. W wojsku polskim początkowo dowódca Grupy Operacyjnej "Chełm", następnie od lutego 1919 do lutego 1920 I wiceminister Spraw Wojskowych (generał dywizji z 1 czerwca 1919). Od marca do maja 1920 dowódca 1 Armii, maj - lipiec 1920 dowódca 7 Armii, potem w dyspozycji Naczelnego Dowództwa. Od IX 1920 do VII 1921 komendant Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie, VIII - XII 1921 szef Misji Wojskowej we Francji. Od XII 1921 do IV 1924 dowódca Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi, później do XI 1925 szef Administracji Armii, w XI 1925 kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od grudnia 1925 do sierpnia 1926 pełnił obowiązki Generalnego Inspektora Kawalerii, po czym przechodzi w stan spoczynku. (wikipedia)
Lucjan Żeligowski (1865-1947)
Okres pełnienia funkcji: 27 XI 1925 - 5 V 1926
Od 1885 oficer w armii rosyjskiej, podczas I wojny światowej m.in. w I Korpusie Polskim - dowódca pułku i dywizji. 1918-1919 dowódca sformowanej na Kubaniu Dywizji Żeligowskiego. X - IX 1918 Naczelny Dowódca Oddziałów Polskich na Wschodzie. Na rozkaz Piłsudskiego 10 X 1920 zajął Wilno i Wileńszczyznę proklamując utworzenie Litwy Środkowej. 1921-1925 i 1926-1927 inspektor armii, od 1923 generał broni, w 1927 przeszedł w stan spoczynku. W latach 1935-1939 poseł na sejm RP. W czasie II wojny światowej m.in. członek Rady Narodowej RP w Londynie, po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii, czynił starania o powrót żołnierzy do Polski. Działacz tzw. słowianofilów. Odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari.
Autor „Wojna roku 1920. Wspomnienia i rozważania (1930)
Juliusz Tarnawa-Malczewski (1872-1940)
Okres pełnienia funkcji: 10 V - 15 V 1926
Walczył w I wojnie światowej, początkowo jako dowódca Twierdzy Kraków. Ciężko ranny w 1914 r. Pod koniec wojny w Sztabie Generalnym armii austriackiej. W grudniu 1918 wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. Od grudnia 1918 do marca 1921 roku II zastępca szefa Sztabu Generalnego i szef Oddziału IV Sztabu Generalnego. O d listopada 1922 do 12 marca 1924 dowódca Okręgu Korpusu nr III w Grodnie. Główny inicjator i sponsor budowy Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. W okresie od 12 marca 1924 do grudnia 1925 dowódca Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie. Do maja 1926 dowódca Okręgu Korpusu nr I w Warszawie oraz Inspektor Armii. W obawie przed przewrotem politycznym pod nieobecność Wojciechowskiego rozkazał jednostkom powrót z manewrów w Rembertowie. Rozkaz nie został wykonany zaś w kierunku Warszawy zaczęły się przemieszczać inne wojska. Generał nie mógł przeciwdziałać, ponieważ oddziały, którymi wcześniej dowodził, zostały wcześniej wycofane daleko poza miasto na wniosek, poprzedniego ministra spraw wojskowych - gen. Lucjana Żeligowskiego, który był zwolennikiem Piłsudskiego. W trakcie przewrotu majowego, w dniu 12 maja o godz. 14.45 spotkał się z gen. Tadeuszem Rozwadowskim, który po rozmowie zgodził się objąć stanowisko dowódcy obrony Warszawy. Następnie odbył naradę z płk. Władysławem Andersem, gen. Rozwadowskim oraz nowo powołanym szefem Sztabu Generalnego gen. Stanisławem Hallerem, podczas której podjęto decyzję o przeniesieniu dowództwa do Belwederu. Generał skapitulował na polecenie prezydenta Wojciechowskiego w celu przerwania rozlewu krwi. 14 maja 1926, wraz z resztą ministrów, złożył w pałacu w Wilanowie na ręce marszałka Sejmu Macieja Rataja prośbę o dymisję ze stanowiska. Dymisja ta została przyjęta. Malczewski został przez stronników Piłsudskiego aresztowany i uwięziony, początkowo w drewutni w Wilanowie, gdzie był głodzony i poniewierany. W dniu 26 maja 1926 r. został wywieziony i uwięziony w Wojskowym Więzieniu Śledczym nr III na Antokolu w Wilnie. Razem z nim więzieni tam byli generałowie: Tadeusz Rozwadowski, Włodzimierz Zagórski i Bolesław Jaźwiński. Oskarżono ich o przestępstwa kryminalne. Więzienne warunki były bardzo ciężkie, cele stanowiły ruinę, nie były ogrzewane, a ambulatorium zamknięte. Cele wyremontowano dopiero po interwencji dawnych podwładnych gen. Rozwadowskiego. W tym czasie, w prasie piłsudczycy rozpętali nagonkę przeciwko osadzonym. W społeczeństwie nasiliła się jednak akcja petycyjna w obronie uwięzionych wojskowych. W kwietniu 1927 roku sympatyk Piłsudskiego, rektor Uniwersytetu Wileńskiego prof. Marian Zdziechowski napisał w ich obronie broszurę "Sprawa sumienia polskiego". Przed sądem Juliusz Malczewski został uniewinniony. Załamany psychicznie i ze zrujnowanym zdrowiem, po uwolnieniu od 31 stycznia 1927 przeszedł w stan spoczynku i zamieszkał we Lwowie. Po zajęciu Lwowa przez Rosjan generał został aresztowany 27 IX 1939 r. przez NKWD, w grupie wówczas aresztowanych znaleźli się także prezydent Lwowa - Ostrowski i gen. Wojciech Rogalski. W okresie 1939-1940 więziony na ul. Łąckiego we Lwowie, a potem w wieku 68 lat zamordowany przez NKWD. (wikipedia)
Józef Piłsudski (1867-1935)
Okres pełnienia funkcji: 16 V 1926 - 12 V 1935
Piłsudski jest jedną z najważniejszych postaci ( o ile nie najważniejszą) sprzed okresu II wojny światowej. Wpisywanie całej biografii uznałam za bezcelowe. I tak każdy zapewne będzie szukał czegoś obszerniejszego, a nie skrótowca.
Tadeusz Kasprzycki (1891- 1978)
Okres pełnienia funkcji: 12 V 1935 - 30 IX 1939
W 1911 został członkiem Związku Walki Czynnej. Początkowo był komendantem oddziału na Paryż, a potem oddziałów obwodu Szwajcaria i południowa Francja. . 6 VIII 1914 wyruszył z Krakowa do Królestwa wraz z 1 Kompanią Kadrową, której był dowódcą. Później przez pełnił funkcje w sztabie I Brygady Legionów Polskich. 14 IX 1915 Józef Piłsudski wyznaczył go na stanowisko komendanta POW w Warszawie. W okresie I - VII 1917 był szefem sekcji ogólnej i organizacyjne w Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu. XI 1918 objął dział organizacyjny w Dowództwie Wojsk Polskich z siedzibą w Lublinie. Miesiąc później został szefem adiutantury generalnej Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza.
W VIII 1919 wraz z Leonem Wasilewskim prowadził rozmowy polityczne w Kownie z przedstawicielami Litwy. 19 VII 1927 został szefem Oddziału III Sztabu generalnego. Niedługo potem objął dowództwo 19 DP w Wilnie.
Podczas kampanii wrześniowej w 1939 wraz z rządem ewakuował się do Rumunii, gdzie został internowany. Z Rumunii w 1944 przez Turcję przybył do Wielkiej Brytanii. Od 1954 przebywał na emigracji w Kanadzie, gdzie zmarł.( wp39.pl, wikipedia)
Ministrowie Spraw Wojskowych na uchodźctwie
Władysław Sikorski (1881-1943)
1939-1942
patrz wyżej
Marian Kukiel (1885-1973)
Okres pełnienia funkcji: 1942-1949
historyk wojskowości.
W 1908 brał udział utworzeniu Związku Walki Czynnej, po wybuchu I wojny wstąpił do Legionów Polskich. 1917 - oficer I Brygady, zaś po odzyskaniu niepodległości - dowódca brygady piechoty i szef III Oddziału Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 1925-1926 - szef Wojskowego Biura Historycznego.
W czasie zamachu majowego poparł rząd, wskutek tego musiał ustąpić z pełnionych funkcji. W 1930 został dyrektorem Muzeum Czartoryskich (Kraków) i rozpoczął wykłady z historii wojskowości na UJ. Był również zaangażowany z tworzenie Stronnictwa Pracy.
W czasie kampanii wrześniowej walczył w obronie Lwowa, po kapitulacji przedostał się do Francji i następnie do Anglii. Po podpisaniu z Brytyjczykami umowy wojskowej został mianowany (1940) dowódcą I Korpusu polskich jednostek lądowych stacjonujących w Szkocji.
Jako minister obrony narodowej, po odkryciu grobów w Katyniu, wydał komunikat o zwrócenie się rządu polskiego do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w sprawie zbadania zbrodni katyńskiej.
Po zakończeniu wojny pozostał w Wielkiej Brytanii. Od 1952 wykładał historię współczesną na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. Od 1970 pełnił też funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego w Londynie.
Autor „Zarys historii wojskowości w Polsce”, „Dzieje Polski porozbiorowej”, „Generał Sikorski, polityk i mąż stanu Polski Walczącej”
Na podstawie (o ile nie zaznaczyłam inaczej):
„Historia Polski”, „Biblioteka <Gazety Wyborczej>”
„Słownik polskich postaci historycznych”, „Greg”, Kraków 2005
Panna Karolina