LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE

Zasady chemioterapii nowotworów

1. Leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej; im mniejsza ilość k. nowotworowych tym większa wrażliwość na chemioterapię

2. Dążenie do max zniszczenia populacji k. nowotworowych (teoria „total cell kill” Skippera)

3. Należy stosować największe tolerowane dawki chemioterapeutyków, z pewnymi przerwami lecz długotrwale; takie postępowanie jest skuteczniejsze (logarytm liczby zniszczonych k. nowotworowych „log kill” jest ∼ do dawki)

4. Leczenie powinno zmierzać do wybiórczego niszczenia tk nowotworowej, przy min i odwracalnym uszkodzeniu tk prawidłowych

5. Chemioterapia wymaga uwzględnienia wpływu leków cytostatycznych na cykl komórkowy

Cykl komórkowy

Faza	Zachodzące procesy
G1 (faza wzrostu 1)	wzrost k. i różnicowanie określonych struktur cytoplazmatycznych synteza RNA, ilość DNA jest stała synteza białek swoistych dla k. osiągnięcie charakterystycznego kształtu i wielkości
S (synteza)	podwojenie garnituru chromosomowego
G2 (faza wzrostu 2)	przygotowanie do mitozy
M (mitoza)	podział k. na 2 potomne

G₁ - G₂ ⇒ interfaza

Po przejściu przez mitozę k. tworzą 3 populacje:

• k. nieklonogeniczne, nieproliferujące → opuszczają cykl komórkowy, dojrzewają, różnicują się i giną (np. granulocyty)

• k. klonogeniczne, proliferujące → regularnie przechodzą przez cykl komórkowy

• k. klonogeniczne, nieproliferujące → przechodzą do fazy przedłużonego spoczynku - fazy G₀; mogą pod wpływem pewnych cz. wejść do cyklu komórkowego

Apropos ingerencji w cykl komórkowy leki p/nowotworowe dzielimy na:

• nieswoiste

• swoiste dla cyklu - niszczą k. znajdujące się w cyklu komórkowym, słabo dz. na fazę G₀; należą tu leki alkilujące oraz antybiotyki cytostatyczne z wyj: bleomycyny

• swoiste dla fazy, niszczace k. znajdujące się w określonej fazie cyklu:

• G₁ ⇒ asparaginaza

• S ⇒ antymetabolity, hydroksykarbamid, prokarbazyna

• G₂ ⇒ bleomycyna, amsakryna, razoksan

• M ⇒ alkaloidy, lignany

Zwiększenie liczby niszczonych k. i uniknięcie interakcji leków osiąga się przez dobór preparatów, z których każdy działałby na inną fazę proliferacji k. Zasadą jest skojarzone i etapowe n iszczenie masy nowotworowej. W tym celu stosuje się metodę „mobilizacji” i „synchronizacji”.

Mobilizacja → przyspieszenie przejścia k. z fazy spoczynku do cyklu komórkowego

Synchronizacja → zahamowanie jak największej liczby k. w jednej fazie cyklu, przez podanie leku działającego krótko, w niewielkiej dawce, nie niszczącej, lecz tylko hamującej procesy życiowe k. a następnie podanie dużej dawki leku dz. na następną fazę (zniszczenie zwiększonej przez synchronizację liczby k.)

6. Przy doborze leków nowotworowych należy brać pod uwagę nie tylko rodzaj nowotworu, ale także charakterystykę jego wzrostu. Rozrost nowotworu (wg Gampertza) ulega zwolnieniu w miarę zwiększania się masy guza (↓ odsetka k. znajdujących się w cyklu, ↓ czasu replikacji, większość k. w fazie G₀). Na tym etapie należy włączyć leki nieswoiste dla fazy a następnie dopiero swoiste dla fazy.

7. Istotnym elementem leczenia nowotworów jest leczenie wspomagające i ochronne, które należy prowadzić od początku do końca choroby - leczenie objawowe (przeszczep szpiku, podawanie PMN, masy erytrocytarnej, hemostatyków i antybiotyków → ochrona przed niedotlenieniem, skazą krwotoczną i zakażeniami.

8. Polichemioterapia - równoczesne podawanie kilku chemioterapeutyków lub podawanie ich w w odpowiedniej sekwencji, daje lepsze wyniki niż stosowanie poj leków (poszerzenie wskaźnika terapeutycznego, opóźnienie oporności)

9. Chronoterapia - należy brać pod uwagę zmiany kinetyki i działania leków zależne od pory doby, np. cisplatyna podana o 18.00 dz. mniej mielo -, nefrotoksycznie, rzadziej występują wymioty i jest b. skuteczna niż podana o 6.00

LEKI ALKILUJĄCE

Mech działania:

przyłączanie bardzo reaktywnych rodników alkilowych leków do licznych grup funkcyjnych o ujemnym ładunku (grup nukleofilowych) cząsteczek biologicznie czynnych (DNA, RNA, enzymy, hormony białkowe, GAG) ⇒ wielostronne zakłócenie podstawowych procesów życiowych k.

Najczęściej alkilacji ulega atom N guaniny w łańcuchu DNA (⇒ niemożnośc utworzenia wiązania z resztą cukrową ⇒ rozpad łańcucha)

Charakterystyka:

• leki swoiste dla cyklu komórkowego, dz. na wszystkie fazy cyklu, jednak najsilniej, prowadząc do śmierci k. na fazę S (k. ogromne z nadmierną ilością RNA, DNA i białek i niemożliwy podział poprzez zahamowanie G₂)

• leki mono- i wielofunkcyjne; wielofunkcyjne dz. silniej

• leki o szerokim spektrum

• brak wybiórczości - wpływ także na k. prawidłowe (k. szpiku, ukł chłonnego, k. nabłonkowe, k. rozrodcze)

• oporność krzyżowa

Wskazania:

• rozrosty ukł chłonnego

• białaczki przewlekłe

• nowotwory narządowe

Dz. niepożądane:

• pancytopenia, skazy krwotoczne - wyj: cyklofosfamid - nie wpływa na płytki (uszkodzenie układu krwiotwórczego)

• ↓ odporności (uszkodzenie ukł chłonnego)

• nadżerki, owrzodzenia przewodu pokarmowego, wypadanie włosów (uszkodzenie tk nabłonkowych)

• zaburzenia spermatogenezy/ miesiączkowania (uszkodzenie k. rozrodczych)

• nudności, wymioty (wyj: chlorambucil, busulfan)

• krwotoczne zapalenie pęcherza (metabolity cyklofosfamidu) - zmniejsza mesna ((Uromitexan) → zawiera grupy sulfhydrylowe wiążące metabolity cyklofosfamidu

Chlormetyna

• silne dz. miejscowo drażniące → podawana i.v.

• wskazania: chłoniaki, ziarnica złośliwa, rak płuc

Cyklofosfamid

• najczęściej stosowany cytostatyk

• podawany p.o., i.m., i.v., dotętniczo i do jamy otrzewnej

• prolek - uczynniany w wątrobie (cyt P - 450)

• wskazania:

• chłoniaki

• ziarnica złośliwa

• przewlekła białaczka limfatyczna

• rak sutka, oskrzeli, jajnika, prostaty, ukł moczowego

• mięsaki tk miękkich

• lek immunosupresyjny

• dz. niepożądane:

• wypadanie włosów - najczęstszy

• biegunki

• krwotoczne zapalenie pęcherza (metabolity cyklofosfamidu) - zmniejsza mesna (Uromitexan) → zawiera grupy sulfhydrylowe wiążące metabolity cyklofosfamidu

Ifosfamid, trofosfamid

• pochodne cyklofosfamidu

• skuteczne w niektórych nowotworach u chorych uprzednio leczonych bez powodzenia cyklofosfamidem → brak pełnej oporności krzyżowej między cyklofosfamidem a ifosfamidem

• wskazania: jak cyklofosfamid z wyj: chłoniaków

Chlorambucil

• dz. bardziej wybiórczo, mniejsza toksyczność, wolniejsze działanie

• wskazania:

• lek z wyboru w przewlekłej białaczce limfatycznej

• makroglobulinemia

• ziarnica złośliwa

• chłoniaki

• nasieniak

• rak jajnika, sutka

• dz. niepożądane: odwracalna supresja szpiku

Melfalan

• wskazania:

• lek z wyboru w szpiczaku plazmocytowym

• nasieniak

• rak jajnika, sutka

• dz. niepożądane: odwracalna supresja szpiku

Busulfan

• wybiórcze dz. hamujące rozplem granulocytów

• wskazania: lek z wyboru w przewlekłej białaczce szpikowej

• niewielka toksyczność, w dużych dawkach: niedokrwistość, małopłytkowość, przy długotrwałym stosowaniu: bezpłodność, zwłóknienie płuc

Karmustyna, (lo-, se-, fote)

• pochodne nitrozomocznika

• oprócz dz. alkilującego hamują enzymy uczestniczące w syntezie kwasów nukleinowych

• brak oporności krzyżowej

• rozpuszczalne w tłuszczach - przenikają przez barierę krew - mózg

• wskazania:

• pierwotne i przerzutowe nowotwory mózgu

• nacieki białaczkowe w OUN

• ziarnica złośliwa

• chłoniaki

• czerniak (fotemustyna)

• rak płuc

• nowotwory przewodu pokarmowego

• dz. niepożądane: opóźniona supresja szpiku (po 4- 6 tyg), uszkodzenie wątroby, nerek

Streptozocyna

• naturalny nitrozomocznik

• zawiera cz. glukozaminy, dlatego łatwo przenika do k. wysp trzustkowych, wskazana w nowotworach trzustki

• dz. niepożądane: odwracalna hepato- i nefrotoksyczność, po podaniu może nastąpić hipokglikemia (należy mieć przygotowany roztwór glukozy)

Dakarbazyna

• prolek, aktywowany w wątrobie (enzymy mikrosomalne)

• wskazania: czerniaki, mięsaki, ziarnica złośliwa

• dz. niepożądane: hepatotoksyczność, objawy grypopodobne

Pochodne cukrowe (mannomustyna, mitobronitol, mannosulfan)

Rzadko stosowane

Cisplatyna

• nieorganiczny kompleks zawierający platynę

• wskazania: nowotwory jądra, jajnika, guz Wilmsa, nowotowory głowy, szyi

• dz. niepożądane inne niż pozostałych alkilujących: nefro- i ototoksyczność; dz. na nerki zapobiegamy przez nawadnianie chorego i wymuszoną diurezę (mannitol, furosemid); poza tym kontrola cz. nerek, audiogram, jonogram

Karboplatyna

• pochodna cisplatyny, lepiej tolerowana i o większym wykłądniku leczniczym

Pipobroman

• wybiórcze dz. niszczące ukł czerwonokrwinkowy → zastosowanie w czerwienicy prawdziwej

ANTYMETABOLITY

Mech działania: hamują konkurencyjnie reakcje enzymatyczne lub wbudowywane zamiast metabolitu w miejsce jednostki budulcowej, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania k.

Są swoiste fazowo, dz. na fazę S

Dz. niepożądane:

• uszkodzenie szpiku

• uszkodzenie bł śluzowej przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunki, nadżerki)

1. Antagoniści kwasu foliowego

kwas foliowy → dehydrogenaza tetrahydrofolianowa → kwas tetrahydrofoliowy → przenoszenie C w syntezie puryn, pirymidyn

Metotreksat

• mech działania: inhibitor dehydrogenazy tetrahydrofolianowej → zakłocenie biosyntezy DNA, RNA

• przenika do PMR, otrzewnej, opłucnej

• wskazania:

• ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa

• nabłoniak kosmówkowy

• nasieniak

• rak sutka, jajnika

• rak płuca

• nowotwory szyi, głowy

• nowotwory OUN, nacieki białaczkowe OUN

• ciężkie postacie łuszczycy

• lek immunosupresyjny

• duża toksyczność, dz. niepożądane:

• duże dawki ⇒ niewydolność nerek, wątroby, zapalenie naczyń, skóry, bł śluzowych; niewydolność nerek powstaje na skutek wytrącania się leku w kanalikach nerkowych - zmniejszenie przez nawodnienie chorego - 3000ml i alkalizację moczu (lepsza rozpuszczalność MTX - NaHCO₃)

• neurotoksyczność przy podaniu dokanałowym

• ochronnie stosuje się folinian wapnia - omija blok enzymatyczny wywołany przez MTX i chroni przed zatruciem oraz hipoksantynę, tymidynę, deoksycytydynę i cysteinę

2. Antagoniści pirymidyn

Fluorouracyl

• prolek, ulega przekształceniu do 5 - fluorouracylu i trifosforanu fluorydyny (FUTP)

• 5 fluorouracyl - inhibitor syntetazy tymidylanowej (kwas deoksyurydylowy nie jest przekształcany do tymidylowego ⇒ zaburzenie syntezy DNA), FUTP - inhibitor fosfatazy uracylowej (zaburzone przekształcanie uracylu ⇒ RNA o nieprawidłowej budowie)

• wskazania:

• raki przewodu pokarmowego, trzustki, wątroby

• rak sutka, jajnika, macicy, prostaty, pęcherza moczowego

• nowotwory jamy nosowo - gardłowej, zatok

• ochronnie stosuje się tymidynę

Floksurydyna, tegafur

• pochodne fluorouracylu

• stosowane w nieoperacyjnych nowotworach narządowych z przerzutami

Cytarabina

• inhibitor polimerazy DNA i reduktazy cytydyny (cytydyna nie może być przekształcona w deoksycytydnę ⇒ zaburzenie syntezy DNA)

• możliwość podawania s.c. (chory może pozostać dłużej w domu - pompa infuzyjna, wlew podskórny)

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna, szpikowa (duże dawki u chorych opornych na klasyczną chemioterapię), lek immunosupresyjny

• przy dużych dawkach: zapalenie spojówek i zaburzenia cz. móżdżku

• ochronnie stosuje się deoksycytydynę - zmniejsza mielotoksyczność

Gemcytabina

• analog deoksycytydyny

• wskazana w nowotworach narządowych

3. Antagoniści puryn

Wbudowywane do kwasów nukleinowych zamiast tych zasad ⇒ zaburzona czynność kwasów nukleinowych

Merkaptopuryna

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna, szpikowa, nabłoniak kosmówkowy

• spotęgowanie i przedłużenie dz. powoduje allopurinol - inhibitor oksydazy ksantynowej, która przekształca merkaptopurynę do nieczynnego metabolitu → redukujemy dawkę merkaptopuryny o 1/4

• ochronnie stosuje się cysteinę

Tioguanina

• pochodna merkaptopuryny

• nie wymaga zmniejszenia dawki przy jednoczesnym stosowaniu allopurinolu

Azatiopryna

• pochodna merkaptopuryny, stosowana wyłącznie jak lek immunosupresyjny

4. Inne

Fludarabina

• analog nukleozydu adeniny oporny na dz. deaminazy adeninowej, inhibitor polimerazy DNA i reduktazy rybonukleotydowej ⇒ hamowanie syntezy DNA< RNA, białek

• wskazania: przewlekła białaczka limfatyczna, chłoniaki nieziarnicze o małym stopniu złośliwości

• duże dawki → neurotoksyczność, śródmiąższowe zapalenie płuc

Chlorodeoksyadenozyna

• analog puryn oporny na dz. deaminazy adeninowej

• wskazania: przewlekła białaczka limfatyczna, białaczka włochatokomórkowa, chłoniaki nieziarnicze

Azacytydyna

• pochodna cytydyny

• wskazania: ostra białaczka szpikowa

INHIBITORY DEAMINAZY ADENINOWEJ

Pentostatyna

• hamuje nieodwracalnie deaminazę adeninową

• dz. na k. w fazie G₁, S, ale także G₀

• wskazania: przewlekła białaczka limfatyczna, białaczka włochatokomórkowa (przy nieskuteczności INF_α), chłoniaki nieziarnicze, lek immunosupresyjny

• dz. niepożądane: uszkodzenie szpiku, wątroby, nerek, OUN

ANTYBIOTYKI CYTOSTATYCZNE

Mech działania:

• wiązanie się z DNA

• tworzenie wolnych rodników

• fragmentacja DNA → niemożliwa transkrypcja → hamowanie syntezy RNA

Swoiste dla cyklu, z wyj: bleomycyny - swoista dla fazy G₂

1. Antracykliny

Dz. niepożądane:

• supresja szpiku

• nudności, wymioty

• uszkodzenie wątroby

• kardiotoksyczność (tachykardia, niemiarowość, niewydolność krążenia) - zapobiegamy poprzez podawanie kardioksanu → powoduje chelatowanie wewnątrzkomórkowego Fe, co zapobiega tworzeniu się kompleksów antracyklin z Fe i hamuje tworzenie wolnych rodników ⇒ ochrona m. sercowego

1. I generacji

Daunorubicyna

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa

• inne objawy niepożądane: wypadanie włosów, zapalenie żył, gorączka

Doksorubicyna

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa, nowotwory narządowe

• mniej kardiotoksyczna

1. II generacja

• mniej kardiotoksyczne

Aklarubicyna, Idarubicyna

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa

Epirubicyna

• wskazania: nowotwory ukł chłonnego, rak sutka, jajnika, pęcherza, przełyku, żołądka, wątroby, trzustki, płuca, oskrzela

Mitoksantron

• nie zawiera grupy cukrowej przy C₉ ⇒ brak kardiotoksyczności

• wskazania: rak sutka, ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa

• skuteczny w przypadku w oporności na doksorubicynę

1. Inne antybiotyki

Daktinomycyna

• wskazania: nabłoniak kosmówkowy, guz Wilmsa, rak jądra, mięsaki, przerzuty nowotworów do różnych narządów

• dz. niepożądane: supresja szpiku, nudności, wymioty, biegunka, łysienie, zapalenie skóry, żył

Mitramycyna

• wskazania: nowotwory jądra wywodzące się z tk płodowej, hiperkalcemia towarzysząca niektórym nowotworom

• dz. niepożądane: j/w + uszkodzenie wątroby (objawy skazy krwotocznej) i nerek

Bleomycyna

• wskazania: chłoniaki, ziarnica złośliwa, rak płaskonabłonkowy skóry, nowotwory jądra, jajnika, gruczołu sutkowego, płuc, czerniak złośliwy

• dz. niepożądane: nie uszkadza szpiku, powoduje gorączkę, przebarwienie i stwardnienie skóry, zapalenie jamy ustnej, wymioty, wypadanie włosów, zwłóknienie płuc (żeby temu zapobiec stosuje się glikokortykosterydy)

Peplomycyna

• analog bleomycyny

• dz. silniej i jest mniej pulmonotoksyczna

Mitomycyna

• należy do antybiotyków, ale dz. jak dwufunkcyjne leki alkilujące

• wskazania: nowotwory narządowe

• dz. niepożądane jak leki alkilujące

ALKALOIDY

Leki swoiste dla fazy cyklu, hamują fazę M

Mech działania:

dz. antymitotyczne, hamują podział k. w stadium metafazy (powodują zniekształcenie wrzeciona podziałowego ⇒ zakłócenie rozmieszczenia chromosomów)

Dz. niepożądane:

• uszkodzenie szpiku

• uszkodzenie bł śluzowej przewodu pokarmowego

• dz. neurotoksyczne (parastezje, arefleksje, miastenia, mialgia, drgawki)

Winblastyna

• wskazania: ziarnica złośliwa, chłoniaki, przerzuty nowotworów jądra, rak sutka, nabłoniak kosmówkowy, ziarniniak grzybiasty

• dominują objawy niepożądane ze strony szpiku

Winkrystyna

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa, ziarnica złośliwa, chłoniaki, rak sutka, pęcherza, nowotwory narządów rodnych

• nie dz. toksycznie na szpik, dominują objawy neurotoksyczne

Windezyna, winorelbina

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa, ziarnica złośliwa, chłoniaki, rak sutka, płuca, okrężnicy, czerniak

TAKSOIDY (paklitaksel, docetaksel)

Mech działania:

Dz. antymitotyczne, hamują depolimeryzację mikrotubuli, powodują ich stabilizację ⇒ nieprawidłowa cz. k. podczas mitozy i w interfazie

Wskazania: rak sutka, gruczołu krokowego

Dz. niepożądane:

• uszkodzenie szpiku

• odczyny uczuleniowe

• neurotoksyczność zależna od dawki

• zaburzenia cz. ukł krążenia

• zaburzenia cz. przewodu pokarmowego

LIGNANY

Mech działania:

• dz. na fazę G₂, hamują przejście k. z fazy G₂ do M

• obniżają wskaźnik mitotyczny, co związane jest z niedwracalnym zahamowaniem wejścia k. w profazę

Dz. niepożądane:

• supresja szpiku

• nudności, wymioty, biegunki

• wyłysienie

Etopozyd

• wskazania: ostra białaczka monocytowa, mielomonocytowa, rak drobnokomórkowy płuc, chłoniaki

• inne objawy niepożądane: odczyny alergiczne, zaburzenia sercowo - naczyniowe, obwodowa neuropatia

Tenipozyd

• wskazania: ziarnica złośliwa, chłoniaki, rak płuc, pęcherza moczowego, nowotwory mózgu

• podczas szybkiego wlewu może nastąpić ↓ RR

ENZYMY

Asparaginaza

Swoista dla fazy G₁

Mech działania

Rozkład asparaginy, niezbędnej do syntezy białek i rozrostu k. nowotworowych (nie posiadających syntetazy Asp)

Wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna (wzbudzenie remisji)

Dz. niepożądane: dz. krótkotrwałe, odczyny uczuleniowe, oporność, uszkodzenie wątroby, nerek, objawy OZT, zaburzenia cz. OUN

HORMONY

Glikokortykosteroidy

• dz. limfocytolityczne ⇒ stosowane w ostrej białaczce limfoblastycznej, przewlekłej limfatycznej, chłoniakach, ziarnicy złośliwej

• ↑ wytwarzania erytrocytów, płytek, PMN ⇒ leczenie powikłań ch. nowotworowej (niedokrwistość, skaza krwotoczna)

• stosuje się prednizon, prednizolon, deksametazon, hydrokortyzon

Hormony płciowe

Stosowane w leczeniu nowotworów pochodzących z narządów płciowcyh

Estrogeny (dietylstilbestrol, etynyloestradiol, fosfestrol)

• zmniejszają wytwarzanie androgenów przez hamowanie uwalniania gonadotropin z przysadki

• wskazania: rak gruczołu krokowego, rak sutka po okresie przekwitania

• dz. niepożądane: zaburzenia układu krążenia, krawienia miesięczne u K, feminizacja u M

Androgeny (propionian testosteronu, metylotestosteron, drostalonon)

• zmniejszają wytwarzanie estrogenów przez hamowanie uwalniania gonadotropin z przysadki

• wskazania: rak sutka przed okresem przekwitania

• dz. niepożądane: obrzeki, nadciśnienie, wymioty, maskulinizacja, nadciśnienie, hiperkalcemia

Antyestrogeny (tamoksyfen, toremifen)

• blokują wiązanie estrogenów z receptorami na powierzchni k. nowotworowych

• wskazania: rak sutka

• dz. niepożądane - mała toksyczność: leukopenia, małopłytkowość, nudności, wymioty, zawroty i bóle głowy, zakrzepy żył głębokich; toremifen - pozbawiony toksyczności

Antyandrogeny (cyproteron, flutamid, anandron)

• hamują wydzielanie LH - RH i blokują receptory estrogenowe

• wskazania: rak gruczołu krokowego

• objawy niepożądane: patrz estrogeny

Progestageny (medroksyprogesteron)

• właściwości gestagenne, antyestrogenowe, antyandrogenowe, antygonadotropowe i antykortykotropowe

• wskazania: rak sutka, bł śluzowej trzonu macicy, gruczołu krokowego, nerki

• dz. niepożądane: skłonność do ropni w okolicy wkłucia i stanów zakrzepowych, hiperkalcemia

Analogi LH - RH (Buserelin, Zoladex)

• pobudzają przysadkę w sposób ciągły, powoduje to zablokowanie cz. przysadki i prowadzi do zmniejszenia wydzielania LH i FSH ( odwracalna „farmakologiczna kastracja”)

• zastępują usunięcie jąder i jajników w przypadku raka prostaty i sutka u młodych K

• dz. niepożądane: utrata libido, gorące poty

Aminoglutetimid

• pochodna leku p/drgawkowego - glutetimidu

• hamuje aromatazę - nie powstają estrogeny w tk obwodowych

• wskazania: zaawansowany rak sutka po okresie przekwitania

• dz. niepożądane: zmiany skórne, gorączka, senność, zawroty głowy, nudności, biegunka

Formestan

• kompetycyjny inhibitor aromatazy

• mniej toksyczny od aminoglutemidu

• wskazania: zaawansowany rak sutka po okresie przekwitania

INNE LEKI P/NOWOTWOROWE

Hydroksykarbamid

• hamuje syntezę DNA (blokuje reduktazę rybonukleotydową)

• dz. swoiście na fazę S

• wskazania: przewlekła białaczka szpikowa oporna na busulfan

• dz. niepożądane: supresja szpiku, nudności, wymioty

Prokarbazyna

• mech nieznany

• stosowana w ziarnicy złośliwej

• dz. niepożądane: uszkodzenie szpiku, zaburzenia psychiczne, neuropatia obwodowa, dz. onkogenne, mutagenne, teratogenne

Mitotan

• mech nieznany

• stosowany w nowotworach kory nadnerczy

• dz. niepożądane: zaburzenia cz. OUN, przewodu pokarmowego, ukł krążenia, ukł moczowego, narządu wzroku

Altretamina

• mech nieznany

• wskazania: rak jajnika, sutka, chłoniaków, drobnokomórkowy płuc

• dz. niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, supresja szpiku, neuropatia obwodowa, teratogenność, mutagenność

Amsakryna

• hamuje syntezę DNA

• wskazania: ostra białaczka limfoblastyczna i szpikowa

Razoksan

• hamuje przejście k. z fazy G₂ do S

• stosowany we wszystkich mięsakach i chłoniakach

• dz. niepożądane: supresja szpiku, nudności, wymioty, odczyny skórne, wyłysienie

Eliptynium

• gromadzi się wybiórczo w śliniankach → zastosowanie w raku ślinianek

• dz. niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, ↓ wydzielania śliny

Inhibitory topoizomerazy I (kamtotecyna, topotekan)

• hamują topoizomerazę ⇒ hamowanie syntezy i transkrypcji DNA

• wskazany w nowotworach opornych na inne cytostatyki

1

---