BIOMEDYKA 1
(.1 BIOMEDYCZNE PODSTAWY WIEKU DORASTANIA I EDUKACJA ZDROWOTNA)
Charakterystyczne cechy okresu dorastania
Zaburzenia w okresie dorastania u dziewcząt i chłopców
Wybrane jednostki chorobowe; (AIDS, nowotwory, stres, uzależnienia)
Zdrowie, czynniki wpływające na zdrowie, edukacja zdrowotna
Żywienie (główne składniki pokarmowe, skutki nadmiaru niedoboru)
Jeden z zaproponowanych artykułów, wybrany i opracowany przez studenta
Ad 1)
Charakterystyka rozwoju fizycznego
Najbardziej widoczne przemiany zachodzące w okresie dorastania dotyczą rozwoju
fizycznego młodzieży. Charakterystyczny jest tu rozrost organizmu (zwiększanie się
wymiarów i ciężaru ciała), różnicowanie (zmiany jakościowe decydujące o odrębności
organizmu w poszczególnych okresach rozwojowych na przykład zmiany w proporcjach
ciała, kończyn, tułowia i głowy) i dojrzewanie (doskonalenie poszczególnych narządów i
ich współdziałanie z innymi układami). Czynniki takie jak: zmiana kształtów ciała,
dojrzewanie płciowe, działalność wydzielniczych gruczołów skóry, (co wyraża się
skłonnością do pocenia, przetłuszczania się włosów i łojotoków skórnych), przeobrażenia układu nerwowego (objawiające się głównie nadmierną wrażliwością i pobudliwością,
zachwianiem równowagi procesów pobudzenia i hamowania)
W przypadku zmian wewnętrznych organizmu, wywołane jest to tzw. grą hormonów, które uaktywniają przysadkę mózgową i układ rozrodczy człowieka. Pod wpływem hormonów płciowych gruczoły rozrodcze zaczynają produkować komórki rozrodcze (plemniki i komórki jajowe), człowiek staje się zdolny do podjęcia aktywności seksualnej (dojrzałość seksualna) oraz do rozmnażania (dojrzałość rozrodcza). Osiągniecie tej zdolności jest jednak wyznacznikiem tylko dojrzałości seksualnej i płciowej.
Nie można ustalić ścisłych ram czasowych, kiedy następują kolejne fazy dojrzewania. Nastąpi jednak moment, w którym to gruczoły zaczną uwalniać do krwioobiegu hormony. Szczególną rolę w tym procesie pełnią gonady - gruczoły płciowe, nadnercza i tarczyca. Wytwarzany przez przysadkę mózgową hormon wzrostu, aktywizuje produkcję hormonu wątroby, który stymuluje wzrost kości. Aktywność gruczołów dokrewnych pozostaje pod kontrolą części mózgu, którą nazywamy podwzgórzem.
Zewnętrznym objawem dojrzewania dziewczynki jest pojawienie pierwszej miesiączki (menarche). Jest to wielkie wydarzenie w życiu każdej młodej kobiety. Jednak nie oznacza jeszcze dojrzałości rozrodczej.
U chłopców objawem dojrzewania jest wytrysk nasienia - polucja (zmazy nocne
Okres dojrzewania trwa przeciętnie 5-7 lat
Dojrzewanie często przeciąga się na wiek młodzieńczy, jednakże za prawidłowe dojrzewanie przyjmiemy okres:
- dziewczynki między 9-16 rokiem życia
- chłopcy między 10-18 rokiem życia
Cechy charakterystyczne dla podokresu późnoszkolnego:
- obwód i proporcje głowy osiągają wartości bardzo zbliżone do wartości końcowych,
- zacierają się stopniowo różnice morfologiczne i funkcjonalne układów i narządów w stosunku dziecku a osoba dorosła,
- postępuje proces zrastania się nasad kości długich z trzonami — chrząstek nasadowych,
* u dziewcząt ok. 16 lat,
* u chłopców ok. 18 lat,
- u chłopców następuje rozrost pasa barkowego i muskulatury,
- u dziewcząt następuje rozrost obręczy biodrowej i tkanki tłuszczowej,
- wzrastanie nie przebiega harmonijnie,
- problemy wychowawcze,
- u chłopców występuje tendencja do chwilowych zasłabnięć i omdleń,
- występuje zmienność nastrojów, mogą wystąpić problemy w szkole,
- zwiększona wrażliwość organizmu na wpływy czynników zewnętrznych,
- często pogłębiają się lub powstają nowe wady postawy i zaburzenia posturalne.
Ad. 2)
Okres dojrzewania trwa przeciętnie 5-7 lat. Dzieci wcześniej dojrzewające przechodzą ten okres szybciej, u tych, u których rozwój jest spowolniony dojrzewają wolniej. U dzieci dojrzewających wolniej często występują problemy w sferze biologii, motoryczności i osobowości. Czasami dochodzi do depresji spowodowanych niemożnością nadążenia w zmianach biologicznych za rówieśnikami. Dzieci zaczynają przejmować się swoim wyglądem. Dziewczynki wstydzą się piersi a chłopcy np. trądziku oraz mutacji głosu. Jeżeli dojrzewanie przebiega zbyt szybko lub zbyt późno wymaga to specjalistycznego leczenia.
Za opóźnione dojrzewanie płciowe uważa się brak takich cech dojrzewania jak pojawienie się owłosienia łonowego i pachowego, rozwój gruczołów piersiowych do 14 roku życia jak również brak miesiączek do 16 roku życia. Za podstawę do rozpoznania tej patologii uznaje się także brak miesiączek do 18 roku życia z zachowanym prawidłowym rozwojem fizycznym i psychicznym. Przyczynami opóźnionego dojrzewania może być niedorozwój jajników, zaburzenia dotyczące podwzgórza i przysadki lub też zaburzenia wydzielania hormonalnego. Bardzo często zaburzenia dojrzewania mogą być dziedziczone i występują rodzinnie. Wyróżnia się dwa typy tego zaburzenia. W typie pierwszym obserwuje się występowanie wszystkich cech dojrzewania płciowego prócz miesiączek, natomiast w typie drugim pierwotny brak miesiączki wraz z równoczesnym opóźnionym rozwojem drugo i trzeciorzędowych cech płciowych. Typowi drugiemu najczęściej towarzyszy niedorozwój narządów płciowych, niedobór estrogenów czy też przerost błony śluzowej macicy. Opóźnione dojrzewanie płciowe może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami. Należą do nich między innymi różnego rodzaju choroby genetyczne jak np. celiakia, choroby ogólnoustrojowe, cukrzyca i inne. Często spotykane jest w zespole Downa. Patologii tej najczęściej towarzyszą zaburzenia wzrostu. Znaczący wpływ na opóźnienie dojrzewania płciowego może mieć niedobór w organizmie pewnych mikroelementów jak np. cynk.
Ad 3)
AIDS (ang. Acquired Immunodeficiency Syndrome lub Acquired Immune Deficiency Syndrome) - ciężka choroba zakaźna układu immunologicznego (odpornościowego) wywoływana przez ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV).
krew (najbardziej efektywna droga zakażenia) i produkty krwiopochodne
spermę, śluz szyjkowy (stosunkowo trudno się zarazić)
mleko matki (udowodniono możliwość przeniesienia zakażenia tą drogą)
przeniesienie z matki na dziecko (średnie ryzyko)
Do organizmu wirus może dostać się podczas stosunku płciowego, choć stosunkowo trudno zarazić się tą drogą.
Możliwe jest także zakażenia przez transfuzję krwi, podczas dializ, przeszczepów, zabiegów chirurgicznych i przyjmowanie preparatów krwiopochodnych (zdarza się to obecnie bardzo rzadko, ze względu na badania dawców).
Bardzo duże ryzyko stanowi używanie wspólnych żyletek, igieł i strzykawek (tatuaże, narkomania).
Potencjalne ryzyko zarażenia występuje w klubach sportowych np w sytuacji pobrudzonych krwią worków treningowych czy innych sprzętów do sportów walki oraz wstrzykiwanie środków dopingujących tą samą igłą i strzykawką przez wiele osób.
Matka seropozytywna (HIV+) może zakazić płód, jednak przy zachowaniu odpowiednich procedur podczas ciąży i porodu można znacząco obniżyć ryzyko.
Wirus przenosi się także z mlekiem w czasie karmienia.
Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji (stresorem) charakteryzująca sie brakiem równowagi.
Objawy ostrego stresu:
wzrost ciśnienia krwi,
przyspieszenie akcji serca,
przyspieszenie oddechu,
suchość w ustach,
"gęsia skórka",
wzrost stężenia cukru we krwi;
Nowotwór (łac. neoplasma) - grupa chorób w których komórki organizmu dzielą się w sposób niekontrolowany przez organizm, a nowo powstałe komórki nie różnicują się w typowe komórki tkanki. Utrata kontroli nad podziałami jest związana z mutacjami genów kodujących białka uczestniczące w cyklu komórkowym: protoonkogenami i antyonkogenami. Mutacje te powodują, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z organizmu. Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku mutacji, stąd długi, ale najczęściej bezobjawowy okres rozwoju choroby. U osób z rodzinną skłonnością do nowotworów część tych mutacji jest dziedziczona.
Rodzaje nowotworów
Leczenie
W leczeniu stosuje się:
leczenie chirurgiczne
hipertermię miejscową
Uzależnienie to nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji.
Uzależnienie fizjologiczne (ang. physiological dependence), zwane też czasem fizycznym, to nabyta silna potrzeba stałego zażywania jakiejś substancji odczuwana jako szereg dolegliwości fizycznych (np. bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenia mięśni, bezsenność). Zaprzestanie jej zażywania (odstawienie) prowadzi do wystąpienia zespołu objawów, które określa się jako zespół abstynencyjny (zespół z odstawienia). W leczeniu uzależnienia fizjologicznego stosowana jest detoksykacja, czyli odtrucie.
Grupa substancji, których nadużywanie prowadzi do uzależnienia fizjologicznego jest niewielka. Najważniejsze z nich to (w nawiasie nazwa choroby polegającej na uzależnieniu od danej substancji):
niektóre steroidy (zwane niesłusznie sterydami)
Uzależnienie psychiczne (ang. psychological dependence), znane też jako psychologiczne, to nabyta silna potrzeba stałego wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji, której niespełnienie jednak nie prowadzi do poważnych fizjologicznych następstw.
Uzależnienie psychiczne cechuje:
wzrost napędu związanego z poszukiwaniem środka uzależniającego
wzrost tolerancji na działanie środka (obniżenie efektu przyjemnosci który on dostarcza)
kompulsywna konsumpcja środka kosztem swojego zdrowia oraz otoczenia
osłabienie woli
obsesja brania i natręctwa myślowe utrzymujące się i nawracające nawet po wieloletniej abstynencji
samooszukiwanie się usprawiedliwiające wykonywanie danej czynności (związane z psychologicznymi mechanizmami obronnymi)
fizyczne wyniszczenie, brak zainteresowania otoczeniem niezwiązanym ze środkiem i jego zdobywaniem
wypalenie emocjonalne prowadzące do samobójstwa
Uzależnienie społeczne (socjologiczne), wiąże się z zażywaniem środków toksycznych pod wpływem panującej mody lub w grupie ludzi podobnych do siebie (np. hippisów), w kręgach młodzieży z tzw. subkultur. Istotą zjawiska jest bardzo silne uzależnienie od grupy, co pociąga za sobą bezwzględne respektowanie panujących w niej zasad i obyczajów. Ponadto osoba uzależniona, w miarę pogłębiania się choroby rezygnuje z ważnych dla siebie wcześniej aktywności, wypada z ról społecznych (utrata pracy, usunięcie ze szkoły, konflikty w rodzinie, zanik zainteresowań, zawężenie kontaktów do grupy narkomańskiej). Następuje coraz większa marginalizacja i najczęściej również kryminalizacja środowiska, w którym obraca się uzależniony.
Ad 4)
DEFINICJA ZDROWIA
Zdrowie - sytuacja dobrego stanu organizmu i niewystępowania w nim poważniejszych chorób. Wpływ na zdrowie mają choroby różnego pochodzenia (infekcje, wypadki, nowotwory itd.), dieta, warunki środowiskowe. Zdrowie zwykle pogarsza się po osiągnięciu przez organizm pewnego wieku, co w końcu prowadzi do śmierci. Moment ten można częściowo odwlec dbając o zdrowie.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZDROWIE
Czynniki wpływające na stan zdrowia:
Na stan zdrowia ma wpływ wiele niezależnych czynników, które oddziałują również na siebie nawzajem. Do podstawowych należą:
- uwarunkowania genetyczne (związane zarówno z rozwojem osobniczym w trakcie życia płodowego, jak i z dziedziczeniem cech czy skłonności z pokolenia na pokolenie; w tym drugim przypadku stanowią najczęściej określoną predyspozycję, która ujawnia się dopiero wówczas, gdy zaistnieją dogodne okoliczności)
- środowisko życia i pracy (jest to szeroka kategorią, w skład której wchodzą takie aspekty, jak m.in.: ekologia, gospodarka, polityka, finanse, klimat psychologiczny; ogólnie mówiąc, jest to otoczenie, w którym człowiek żyje; największe znaczenie ma otoczenie najbliższe, czyli obok warunków mieszkaniowych i warunków pracy, przede wszystkim ludzie - rodzina, znajomi i współpracownicy; relacje z nimi w znaczący sposób wpływają na zdrowie i samopoczucie)
- zachowanie (jest to kategoria, która w największy stopniu zależy od decyzji człowieka; dotyczy zachowań wyznaczających tzw. styl życia, czyli m.in.: odżywiania się, aktywności fizycznej, dbania o zdrowie, spędzania czasu wolnego, radzenia sobie ze stresem)
Co pomaga zachować zdrowie i uniknąć chorób?
- organizowanie korzystnych warunków fizycznych życia i pracy (m.in. odpowiednia przestrzeń, temperatura, nasłonecznienie, minimalizacja hałasu i zanieczyszczeń, przyjemna kolorystyka, wygodne i estetyczne urządzenie wnętrz)
- zdrowy styl życia (m.in.: regularne i odżywcze posiłki, ograniczenie używek, aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, higiena osobista, brak nałogów)
- zachowania prozdrowotne (mające na celu ochronę lub poprawę własnego stanu zdrowia, np. szczepienia ochronne, badania kontrolne, korzystanie z porad lekarskich i wypełnianie zaleceń)
- higiena psychiczna (m.in.: efektywne radzenie sobie ze stresem, sprawianie sobie przyjemności, pozytywne relacje z innymi ludźmi, stabilna sieć wsparcia społecznego).
EDUKACJA ZDROWOTNA
Po pierwsze konieczne jest, aby nauczyciel był wyposażony w wiedzę merytoryczną z zakresu ochrony zdrowia, sposobów jego doskonalenia oraz ratowania. Aby być animatorem zdrowia ucznia, powinien dysponować przynajmniej podstawowym zasobem wiadomości na temat higieny osobistej, racjonalnego odżywiania, sposobów walki ze stresem, uzależnień, zdrowotnych aspektów aktywności ruchowej, zapobiegania chorobom cywilizacyjnym i udzielania pierwszej pomocy lekarskiej.
Po drugie nauczyciel musi mieć wiedzę metodyczną, która umożliwi mu prawidłową organizację i poprowadzenie edukacji zdrowotnej w szkole, a co za tym idzie - umiejętność postawienia prawidłowej diagnozy i dokonania analizy, wykorzystywania aktywnych narzędzi badawczych, które pozwolą mu dostosować treści programowe do potrzeb poszczególnych uczniów z danego środowiska, z uwzględnieniem ich wieku, specyfiki rozwoju i zainteresowań.
Uformowanie się określonych zachowań u człowieka jest przede wszystkim rezultatem procesu wartościowania. Dlatego kolejnym warunkiem, jaki winien spełniać nauczyciel, by edukacja zdrowotna stanowiła ważną pozycję w szkole, jest wysokie usytuowanie zdrowia w jego systemie wartości. System aksjologiczny pedagoga, będący składnikiem jego osobowości, powinien stanowić wzór do naśladowania przez ucznia. System ten powinien się opierać na wartościach uniwersalnych, takich jak prawo do życia i wolności, podmiotowość i tożsamość człowieka, tolerancja, godziwy poziom bytu materialnego i duchowego.
Sam styl życia nauczyciela stanowi kolejny warunek, który określa jego aktywny udział w edukacji zdrowotnej. Mówimy tu o zgodności postawy z głoszonymi treściami, co pozwoli uczniowi na powielanie zachowań pozdrowotnych nauczyciela. Jeśli nauczyciel będzie osobą preferującą zdrowy styl życia, będzie radosny, ładnie wyglądający, umiejący organizować swój wolny czas, uprawiający sporty, mający zainteresowania - może mieć ogromny wpływ na zachowania zdrowotne swoich podopiecznych.
Edukacja zdrowotna w szkole stanowi część obowiązującego programu, który powinien być wspierany nie tylko przez nauczycieli, ale także przez stworzenie odpowiednich warunków środowiska fizycznego i społecznego szkoły. Są nimi: lokalizacja, otoczenie, stan boisk i placów rekreacyjnych, wyposażenie pracowni i klas, oświetlenie, ogrzewanie, czystość pomieszczeń, organizacja dożywiania, przestrzeganie zasad właściwej organizacji zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych, organizacja czasu wolnego ucznia, przestrzeganie zasad prawidłowego rozłożenia w tygodniu prac kontrolnych, częstość ćwiczeń rekreacyjnych i przerw śródlekcyjnych, odpowiednie obciążanie uczniów pracą domową.
CZYNNIKI STWARZAJĄCE ZAGROŻENIE DLA ZDROWIA
Choroba - zakłócenie normy- jej fizyczne i funkcjonalne przejawy stanowią naturalną reakcje organizmu na warunki środowiska, w którym żyje. Zdaniem Aleksandrowicza [1972] choroba jest kategorią obiektywną, zdrowie zaś subiektywną.
Uporządkowaną i uogólnioną listą zagrożeń dla zdrowia jest dalekowschodnia mandcla , figura na planie koia wyrażającego Wszechświat . Przeniesiono ją w Kanadzie jako pole zdrowia głównie za sprawą Lalonda [1973].Pola te obejmują:
1.czynniki biologiczne- determinatory genetyczne i paragenetyczne decydujące o właściwościach biologicznych biotypu - cechy anatomiczne, fizjologiczne, biochemiczne, immunologiczne ;
2.środowiskofizyczne- charakterystyka środowiska biogeograficznego , siedliska, środowiska pracy, miejsca zamieszkania ;
3.środowisko psychospołeczne- status społeczny, ekonomiczny, polityczny, środowisko rodzinne, szkolne, zawodowe, społeczne zaangażowanie ;
4.zachowania jednostkowe- tryb życia, aktywność fizyczna, dieta, sposób spędzania czasu wolnego, stosowanie używek itp.
Ad 5)
WITAMINY
Są to złożone związki chemiczne, bardzo potrzebne ludzkiemu organizmowi, który jednak nie jest w stanie ich sam wyprodukować. Mikroelementy, albo pierwiastki śladowe, są to pierwiastki chemiczne, bez których życie byłoby nie możliwe. Trzeba, zatem stale uzupełniać ich nie dobór spowodowany poceniem się, wydalaniem moczu czy krwawieniem.
Żywieniowcy klasyfikują witaminy na substancje rozpuszczalne w tłuszczach lub w wodzie. Do substancji rozpuszczalnych w tłuszczach należą witaminy A, D, E i K. Witaminy te nie są wydalane z organizmu z moczem, co sprawia, że ich nadmierne spożycie może być groźne dlazdrowia.
WITAMINA A pełni w organizmie wiele ważnych funkcji: jest niezbędna do normalnego podziału i rozwoju komórek, uczestniczy w utrzymywaniu prawidłowego stanu błon śluzowych dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i przewodów moczowych, w procesie widzenia jest substancją najwyższej wagi, gdyż odgrywa istotną rolę w konwersji światła na sygnały elektryczne, jest ważna dla prawidłowego rozwoju płodu.
NIEDOBÓR witaminy A powoduje ogólne wysuszenie błon śluzowych, wzrost zagrożenia infekcjami oraz chorobę znaną jako ślepota zmierzchowa (niezdolność widzenia przy słabym oświetleniu). Utrzymujący się przez dłuższy czas niedostatek witaminy A w pożywieniu prowadzi - przy stopniowym pogarszaniu się wzroku - do ślepoty. mniejsze.
Ponieważ witamina A jest szczególnie ważna dla siatkówki oka (retina), nazywana jest retinolem. Znajduje się ona w żywności pochodzenia zwierzęcego, na przykład pełnotłustych produktach mlecznych, jajach i wątrobie. Witamina A pośrednio osiągalna jest również z żywności pochodzenia roślinnego, gdzie występuje jako karotenoid zwany beta - karotenem.
WITAMINA D. Nazwana witaminą słońca - ponieważ może powstawać w skórze pod wpływem naświetlenia promieniami słonecznymi lub promieniami ultrafioletowymi - witamina D jest niezbędna przy wchłanianiu wapnia i fosforu, co czyni ją substancją o podstawowym znaczeniu dla utrzymania zdrowej struktury kośćca i zębów.
W krajach zachodnich, większość witaminy D pochodzi z produktów specjalnie w nią wzbogaconych, takich jak margaryna oraz zbożowe płatki śniadaniowe. Innym źródłem witaminy są jaja i tłuste ryby.
NIEDOBÓR witaminy D powoduje krzywice u dzieci oraz demineralizację kości u osób dorosłych.
WITAMINA E. Zapobiega ona zmianom wywoływanym utlenianiem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w błonach komórkowych.
Dobrym źródłem witaminy E są oleje roślinne i niektóre margaryny, orzechy, nasiona dyni, słonecznika, ziarno sezamowe i zarodki pszenne.
NIEDOBÓR jest przyczyną niedokrwistości hemolitycznej oraz zaburzeń neurologicznych.
WYSOKIE DAWKI witaminy E nie są toksyczne, lecz mogą prowadzić do niedoboru witaminy, K.
WITAMINA K uczestniczy przy wytwarzaniu białek potrzebnym zdrowym kościom i tkankom.
NIEDOBÓR. W wypadku krańcowych niedoborów następuje spadek krzepliwości krwi. Głównym źródłem tej witaminy są zielone warzywa, między innymi szpinak, brokuły i kapusta.
WITAMINA C. Najbardziej znana jako popularne lekarstwo na przeziębienie, witamina C ma podstawowe znaczenie w produkcji kolagenu w organizmie. Kolagen jest białkiem niezbędnym do utrzymania prawidłowego stanu skóry, kości, chrząstek, zębów i dziąseł oraz odgrywa ważną rolę w procesie gojenia ran i oparzeń. zasypianiu.
NIEDOBÓR witaminy C może być przyczyną zmęczenia, utraty apetytu i zwiększonej podatności na infekcje. Poważne niedobory witaminy prowadzą do szkorbutu - plagi nękającej przez stulecia marynarzy. Szkorbut powoduje utratę zębów na skutek choroby dziąseł, trudne gojenie się ran, osłabienie kości i stany splątania.
Najlepszym jej źródłem są świeże surowe owoce i warzywa. Dużo witaminy C mają owoce cytrusowe, truskawki, czarne porzeczki, owoce gwajawy i kiwi oraz różne gatunki papryki.
NADMIAR. Przyjmowanie przez dłuższy czas dużych dawek witaminy C może prowadzić do tworzenia się kamieni nerkowych u osób z takimi skłonnościami, wywoływać bóle głowy, powodować rozstroje żołądka, utrudniać zasypianie.
WITAMINAB1; WITAMINA B2;WITAMINA PP (niacyna);KWAS PANTOTENOWY; WITAMINA B6 (PIRODYKSYNA)
Każdy organizm powinien spożywać w odpowiednich proporcjach witaminy inaczej może cierpieć na:
• AWITAMINOZĘ - jest to brak witamin w organizmie nie występujących w normalnych warunkach.
• HIPOWITAMINOZĘ - jest to brak witamin w organizmie nie występujących częściej wiosną i zimą, kiedy spożywa się mniej owoców i warzyw.
• HIPERWITAMINOZĘ - jest to nadmiar witamin w organizmie powodujący zaburzenia i spowodowane stosowaniem zbyt dużych dawek witamin w tabletkach.
To były witaminy, ale jak wiemy nie są one jedynym składnikiem naszego pożywienia.
Należą do niego BIAŁKA, TŁUSZCZE, WĘGLOWODANY, opisane wcześniej WITAMINY, SKŁADNIKI MINERALNE i WODA. Przy ich spożywaniu istotna jest nie tylko ilość (patrz tabela), ale także jakość i wzajemne proporcje.
BIAŁKA
Każda komórka w organizmie potrzebuje białka. Jest ono niezbędne do wzrostu i odbudowy komórek, począwszy od tkanki mięśniowej i tkanki kostnej, a skończywszy na włosach i paznokciach. Białko umożliwia produkcję enzymów, które pozwalają na trawienie pokarmów, wytwarzanie przeciw ciał zwalczających infekcje oraz hormonów kontrolujących prawidłową pracę organizmu.
NADMIAR. Dostarczanie zbyt dużej ilości białka w jedzeniu jest niewskazane, gdyż nie może być ono odłożone na później. Nadmiar białka prowadzi do zakwaszenia organizmu, co powoduje zwiększoną utratę wapnia z tkanki kostnej i może zwiększyć zagrożenie osteoporozą.
Produkty dostarczające białka, to przetwory zbożowe (pszenica, owies, ryż i pieczywo), mięso, drób, ryby, jaja, ser, nasiona roślin strączkowych (fasola, groszek i soczewica), orzechy i ziemniaki.
WĘGLOWODANY
Produkty zawierające skrobię (na przykład pieczywo, makaron, ziemniaki i kasze) Jeżeli w diecie jest więcej węglowodanów, to zjada się mniej tłuszczu, a to pomaga obniżyć ryzyko zachorowań na chorobę wieńcową serca.
Istnieją trzy główne postaci węglowodanów: cukry, skrobia, jak i błonnik.
Węglowodany złożone, takie jak skrobia występująca w ziemniakach i pieczywie, są rozkładane znacznie wolniej niż węglowodany proste, czyli cukry
Do węglowodanów należy również błonnik. Cała żywność pochodzenia roślinnego zawiera błonnik, czyli włókno zbudowane między innymi z takich substancji, jak celuloza, pektyny i gumy. Włókno to wchodzi w skład ścian komórkowych roślin nie jest trawione w przewodzie pokarmowym człowieka, a mimo to pełni wiele ważnych funkcji, zarówno w układzie pokarmowym, jak i w całym organizmie.
NIEDOBÓR błonnika w dietach cywilizacji zachodnich może wywoływać zaburzenia w procesie trawienia i być jedną z przyczyn szerzenia się takich chorób, jak cukrzyca i choroba wieńcowa serca.
Podstawowym źródłem błonnika są produkty zbożowe, warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych i orzechy.
NADMIAR spożycie błonnika może doprowadzić do spadku poziomu wchłaniania składników mineralnych, takich jak wapń i żelazo, jeśli ulegną one zespoleniu z niektórymi rodzajami nierozpuszczalnego, nie poddawanego obróbce technologicznej błonnika - szczególnie otrąb pszennych i brunatnego ryżu, zawierających kwas fitynowy.
O wiele częstszym i bardziej niebezpiecznym skutkiem nadmiernego spożycia błonnika pochodzącego wyłącznie z jednego źródła - na przykład otrąb - jest zaburzenie procesu trawienia. Jedzenie różnorodnych produktów zawierających błonnik pomaga zapobiegać jego potencjalnie szkodliwym skutkom.
Do cukrów powszechnie występujących w żywności oraz ich najlepszym źródłem należą:
• Glukoza - występuje w miodzie, owocach, warzywach i niektórych napojach bezalkoholowych;
• Fruktoza - występuje w owocach i miodzie;
• Laktoza - znajduje się w mleku i produktach mlecznych;
• Maltoza - obecna w kiełkujących ziarnach, słodzie (pszenicznym i jęczmiennym) oraz w ekstrakcie za słodu;
• Sacharoza - znajduje się w cukrze, owocach, warzywach oraz wielu innych produktach i napojach, które zawierają dodatek cukru.
TŁUSZCZE
Obecne w pożywieniu są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii (900kcal/100 g). Porcja tłuszczów zapewnia ponad 2 razy więcej kalorii niż taka sama wagowa porcja węglowodanów lub białek.
WODA, SKŁADNIKI MINERALNE (MAGNEZ, JOD, POTAS- Prawidłowe funkcje komórek, nerwów i mięsni zależą od obecności w organizmie potasu. objawami nadmiaru potasu w organizmie są: letarg, paraliż oraz zwolnienie czynności serca. Wczesnymi symptomami jego niedoboru jest apatia, słabość, stany splątania oraz nadmierne pragnienie. Deficyt pierwiastka może również powodować zaburzenia rytmu serca i czynności mięśnia sercowego, a także trudności w oddychaniu.)