1. ORTOPEDIA

• dział medycyny zajmujący się profilaktyka i leczeniem wrodzonych i nabytych zaburzeń narządu ruchu

1.1. LECZENIE W ORTOPEDII

• leczenie nieoperacyjne

• unieruchomienie zewnętrzne

• polega na wyłączeniu ruchu w jednym lub kilku odcinkach narządu ruchu, co umożliwia wygojenie uszkodzeń tkanek miękkich lub kości

• rodzaje opatrunków:

• gipsowe (podłużniki, opatrunki okrężne)

• druciane lub metalowe szyny (szyna Kramera)

• opatrunki plastikowe i ortezy (kołnierz Schanza, Campa, Florida, sznurówki, gorsety itp.)

• uwagi:

• opatrunki gipsowe zawsze powinny być założone na podściółce z waty i bandaża

• zawsze należy odciążyć wypukłe elementy kostne (krętarz, rzepka, pięta, łokieć itp. oraz nerwy i naczynia)

• opatrunek gipsowy nie może być zbyt luźny bądź obcisły

• po jego założeniu konieczna jest ocena stanu ukrwienia i unerwienia kończyny oraz ocena nasilenia dolegliwości bólowych

• wyciągi

• bezpośrednie

• klamra wyciągowa mocowana jest do pręta metalowego przeprowadzonego przez kość (piętową, guzowatość piszczeli, okolicę nadkłykciową uda, wyrostek łokciowy, kości goleni, śródstopia i palców)

• pośrednie

• wyciąg mocowany jest klejem, przylepcem do skóry lub za pomocą kamaszka na stopie oraz pętli Glissona za głowę

• działanie wyciągów:

• nastawienie złamania i utrzymanie odłamów do uzyskania zrostu kostnego

• leczenie złamań w przypadku przeciwwskazań do leczenia operacyjnego

• powolne nastawienie zwichnięć lub podwichnięć

• zniesienie przykurczów mięśniowych i torebkowo-wiezadłowych

• redresje

• zabiegi ortopedyczne polegające na ręcznej korekcji ustawienia stawu

• pozwalają na rozciągnięcie przykurczonych mięśni, torebek stawowych lub rozerwanie zrostów

• następnie stosuje się zewnętrzne unieruchomienie utrzymujące uzyskaną korekcję oraz intensywne usprawnianie

• nieumiejętnie wykonywane redresje mogą być przyczyną: złamań kości i powierzchni stawowych, uszkodzeń ścięgien, krwiaków, skostnień okołostawowych oraz wtórnych przykurczów stawowych

• podział redresji :

• jednoczasowe - wykonywane w znieczuleniu lub bez w przypadku przykurczów około- i śródstawowych

• stopniowe - polegające na stosowaniu wyciągów, które powoli zmniejszają wielkość przykurczu lub ortez korygujących zniekształcenie

• ćwiczenia redresyjne

• blokady i nakłucia

• blokady:

• polegają na wprowadzeniu środków leczniczych (np.: znieczulających, steroidów, antybiotyków) do zmienionej chorobowo okolicy (staw, kanał kręgowy, przyczepy ścięgien, okolice pni i splotów nerwowych)

• nakłucia:

• diagnostyczne (uzyskanie materiału do badań histopatologicznych, bakteriologicznych, podanie środków cieniujących)

• lecznicze (opróżnienie krwiaka lub ropnia)

• leczenie operacyjne

• polega na wykonywaniu zabiegów operacyjnych w zależności od stwierdzonej patologii

• rehabilitacja

• kinezyterapia

• fizykoterapia

• zaopatrzenie ortopedyczne

• stosuje się w profilaktyce i leczeniu chorób narządu ruchu

• nie powinno upośledzać czynności zdrowych mięśni i stawów

• w czasie stosowania aparatów ortopedycznych wymagana jest stała kontrola prawidłowego ich funkcjonowania oraz stanu skóry pacjenta

2. CHIRURGIA URAZOWA NARZĄDU RUCHU - WIADOMOŚCI OGOLNE

URAZ

• działanie czynnika zewnętrznego wywołującego w organizmie zmiany anatomiczne i czynnościowe

• może być on spowodowany czynnikami: fizycznymi, chemicznymi, mieszanymi

• może działać przez długi (sumowanie się mikrourazów) lub krótki okres czasu

• uraz bezpośredni - zadziałanie siły w miejscu powstania uszkodzenia

• uraz pośredni -zadziałanie siły w pewnej odległości od miejsca uszkodzenia (jego siła przenoszona jest przez kości, stawy, ścięgna, mięsnie)

USZKODZENIE

• wynik działania urazu na organizm

• jego wielkość i charakter zależy od rodzaju i siły urazu oraz odporności tkanek

2.1. STŁUCZENIE

• uszkodzenie powstałe zazwyczaj a wyniku upadku na twarde podłoże lub na skutek urazu zadanego tępym przedmiotem

• dotyczy skory, tkanki podskórnej, mięśni, kości, stawów, nerwów i naczyń

• objawy

• obrzęk

• bolesność uciskowa oraz podczas wykonywania ruchów

• krwawe wylewy (uszkodzenie naczyń)

• wzmożone ucieplenie skóry

• rtg - brak zmian

• usg - krwiak

• leczenie

• zimne okłady, krioterapia miejscowa

• unieruchomienie miejsca stłuczenia

• niekiedy konieczne usuniecie krwiaka z tkanek miękkich

• rokowanie

• goja się bez powikłań

• w okolicy stłuczenia w mięśniu powstają zwłóknienia i zwapnienia

• możliwe pogrubienie sąsiednich kości (skostniały podokostnowy wylew krwawy)

• stłuczenie chrząstki - zmiany awyrodnieniowo-zniekształcajace

2.2. ZŁAMANIE (fractura)

złamanie - przerwanie ciągłości tkanki kostnej obejmujące cały jej przekrój

nadłamanie - przerwanie ciągłości tkanki kostnej obejmujące część jej przekroju

złamanie wielomiejscowe - dotyczy jednej lub kilku kości nawet w odległych miejscach

złamanie wielofragmentowe - u osób starszych, obraz podobny do stłuczonego szkła

złamanie kości gąbczastej - w obrębie nasady i przynasad, często ulega zaklinowaniu poprzez wbicie jednego odłamu w drugi, może nie występować ruchomość między odłamami

• mechanizm powstawania

• uraz bezpośredni:

• siła urazu działa bezpośrednio na kość

• złamanie poprzeczne, skośne lub z pośrednim odłamem w kształcie klina

• bardzo silne urazy powodują rozkawałkowanie kości (złamanie wieloodłamowe)

• uraz pośredni:

• złamania z pociągania

• najczęściej na skutek gwałtownego napięcia mięśnia lub więzadła oraz oderwania jego przyczepu kostnego

• złamania z wygięcia

• złamania z e skręcenia

• złamania ze zgniecenia

• podział

• przebieg szczeliny:

• podłużne

• poprzeczne

• skośne

• spiralne

• wielofragmantowe

• przemieszczenie odłamów kostnych:

• kierunek przemieszczenia

• do boku

• na długość (z wydłużeniem, ze skróceniem)

• kątowo

• obrotowo

• rodzaj przemieszczenia

• pierwotne - powstające w chwili urazu

• wtórne - wynikające z działania mięśni, ścięgien, więzadeł

• czynniki powodujące przemieszczenie

• siła i kierunek działania urazu

• ciężar ciała lub części kończyny położonej obwodowo w stosunku do szczeliny złamania

• siła i kierunek działania mięśni (trakcja mięśniowa samoistna

• siła i kierunek ruchów wykonywanych przez chorego i osoby udzielające mu pomocy (trakcja wymuszona)

• nieprawidłowe unieruchomienie transportowe

• umiejscowienie:

• trzonu

• przynasady

• nasady

• wystepów kostnych

• powierzchni stawowych

• obecność kontaktu złamanej kości z otoczeniem:

• zamknięte - bez kontaktu i z zachowaniem ciągłości skóry

• otwarte - z kontaktem i przerwaniem ciągłości skóry

• obecność powikłań:

• nie powikłane

• powikłane

• pierwotne - powstają w momencie urazu

⇒ uszkodzenia naczyń

⇒ uszkodzenia nerwów

⇒ uszkodzenia mózgu

⇒ uszkodzenia rdzenia kręgowego

⇒ uszkodzenia narządów wewnętrznych

• wtórne - powstają w czasie leczenia

⇒ zrost opóźniony

⇒ staw rzekomy

⇒ jałowa martwica

⇒ zrost w wadliwym stawieniu

⇒ przykurcze

⇒ zapalenia kości

⇒ zespoły ciasnoty przedziałów powięziowych

⇒ przykurcz Volkmana

⇒ zespół Sudecka

⇒ porażenia nerwów obwodowych

⇒ uszkodzenia rdzenia

⇒ odleżyny

• objawy

• ogólne:

• przyspieszenie tętna

• przyspieszenie oddechu

• spadek ciśnienia

• utrata świadomości

• wstrząs urazowy

• zator

• niedowład

• odcinkowe:

• zblednięcie lub zaczerwienienie skóry

• miejscowe bezpośrednie:

• zniekształcenie

• tarcie odłamów

• ruchomość patologiczna

• miejscowe pośrednie:

• ból samoistny

• ból uciskowy

• ból przy ruchach

• utrata funkcji

• patologiczne ułożenie

• obrzęk

• krwiak

• badania pomocnicze stosowane w rozpoznawaniu złamań

• rtg

• usg

• tomografia komputerowa (TK, CT)

• rezonans magnetyczny (MRI, NMR)

• badanie artroskopowe

• arteriografia

• badanie radioizotopowe

• zasady Potta

1. w przypadku podejrzenia złamania kości długiej unieruchamiamy stawy w skład których wchodziła kość długa

2. w przypadku obrażenia stawu unieruchamiamy kości tworzące ten staw

• czynniki sprzyjające złamaniu

1. osteoporoza

2. wady postawy

3. zaburzenia metaboliczne

4. RZS

5. zapalenia szpiku

6. martwica niedokrwienna

7. nowotwory

8. miopatie

9. uszkodzenia rdzenia

• etapy gojenia złamania

1. krwiak

2. ziarnina

3. włóknienie, kostnienie

4. zrost

• ocena gojenia się złamania

• w ciągu 6-8 godzin dochodzi do krzepnięcia i organizacji krwiaka w okolicy złamania i w szparze złamania

• skrzep jest podłożem na którym rozrasta się tkanka łączna i tworzą się naczynia krwionośne

• w ciągu 2-3 tygodni pojawia się tkanka ziarninująca dająca początek młodej kostninie

• radiologicznie odczyny naprawcze widoczne są po 4 tygodniach

• ZROST KLINICZNY po 3-4 miesiącach

• PROCES OSTEOMALACJI następuje już po 3 tygodniach

• ruch w miejscu złamania MOZE OPOZNIAC wytwarzanie kostniny

• czynniki wpływające na gojenie się złamania

1. wiek pacjenta

2. stopień przemieszczenia - rozerwanie okostnej - upośledzenie odżywienia

3. typ złamania

4. umiejscowienie złamania - kości długie goją się szybciej niż gąbczaste

5. ukrwienie okolicy złamania

6. współistniejące schorzenia

• wiek

• gruźlica

• zaburzenia hormonalne

• osteoporoza

• hipokinezja

• akinezja

• choroby krwi

• postępowanie nieoperacyjne

• metoda klasyczna

• anatomiczne (lub zbliżone do anatomicznego) nastawienie

• unieruchomienie odłamów kostnych, aż do uzyskania pełnego ich zrostu

• możliwie szybkie rozpoczęcie usprawniania celem uzyskania pełnej funkcji uszkodzonej kończyny

• NASTAWIENIE

• rodzaj znieczulenia:

⇒ ogólne

⇒ zewnątrzoponowe

⇒ przewodowe

⇒ miejscowe

• odtworzenie w odwrotnej kolejności mechanizmu złamania:

⇒ zastosowanie wyciągu osiowego w celu przezwyciężenia napięcia mięśni i innych tkanek miękkich oraz zniesienia skrócenia kończyny

⇒ ustawienie odłamu obwodowego w przedłużeniu osi odłamu dogłowowego (zasada Kulenkampfa)

⇒ zniesienie przemieszczeń odłamów na długość, do boku, kątowych i obrotowych

• podział nastawień:

⇒ jednoczasowe

⇒ w dłuższym czasie

→ wyciągi pośrednie

→ wyciągi bezpośrednie

• WYCIĄGI

• wyciąg pośredni - ciężarek łączony jest linką do skóry kończyny za pomocą przylepca lub przyklejonego opatrunku

• wyciąg bezpośredni - szkieletowy, mocowany bezpośrednio do kości (nadkłykcie kości udowej, guzowatość kości piszczelowej, obie kości goleni, kość piętowa, okolica krętarza większego kości udowej, paliczki obwodowe palców, wyrostek łokciowy, kości śródręcza) przy pomocy:

⇒ klamry Crutchfielda

⇒ szpilki Kirschnera

⇒ grotu Steinmana

• wyciągi zakłada się zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym

• po znieczuleniu skory i okostnej wprowadza się prostopadle do kości szpilkę, grot lub klamrę

• ciężarek równy 1/10-1/7 masy ciała pacjenta

• nastawienie złamania na wyciągu powinno nastąpić w ciągu od kilku dni do tygodnia od urazu

• dalsze leczenie uzależnione od wyników rtg (kontynuacja wyciągu lub gips)

• gips często łączy się z wprowadzonymi do kości metalowymi prętami - ułatwia utrzymanie nastawienia

• postępowanie operacyjne

• bezwzględne wskazania do leczenia operacyjnego:

• złamania otwarte niemożliwe do nastawienia zachowawczego lub utrzymania po nastawieniu

• powikłane uszkodzenia naczyń, nerwów i narządów wewnętrznych

• względne wskazania do leczenia operacyjnego:

• złamania przezstawowe z przemieszczeniem odłamów i odkształceniem powierzchni nośnych stawów

• złamań dających się nastawić zachowawczo, lecz grożących przemieszczeniem odłamów

• złamania wielomiejscowe lub wielonarządowe

• osteosynteza stabilna wewnętrzna:

• obecnie najczęściej stosowane są zespolenia typu „Zespol” oraz „Profix”

• ich zaletą jest nie występowanie bezpośredniego nacisku na kość a przez to zapobieganie powikłaniom z tego wynikającym (martwaki kostne)

• wykorzystywane zespolenia:

• zespolenia dociskowe

⇒ docisk między odłamami uzyskuje się za pomocą wkrętów

⇒ stosowane w złamaniach spiralnych i skośnych o długiej szparze przełomu

• zespolenia osiowe

⇒ docisk między odłamami uzyskuje się za pomocą płytek samodociskowych lub specjalnych aparatów

⇒ w złamaniach poprzecznych

• zespolenia mieszane

⇒ docisk między odłamami uzyskuje się za pomocą płytek i wkrętów

• zespolenia śródszpikowe

⇒ po rozwierceniu do jamy szpikowej wprowadza się gwoździe o odpowiedniej średnicy (np. Kuntchera)

⇒ można również wprowadzić pręty nie wymagające jej rozwiercania (pręty Endera, niektóre typy gwoździ śródszpikowych)

• zabieg operacyjny:

• najlepiej wykonywać w ciągu pierwszych ośmiu godzin od złamania (zwłaszcza złamania wielomiejscowe, powikłane oraz otwarte)

• złamania które nie mogły być operowane w ciągu pierwszych 12 godzin operuje się po 1-3 tygodniach (ustąpienie biernego przekrwienia ogniska złamania, uniknięcie operowania w fazie katabolicznej po uszkodzeniu, poprawa ogólnego stanu pacjenta

• stan braku świadomości po urazach czaszkowo-mózgowych nie stanowi bezwzględnego przeciwwskazaninia do operacji

• osteosynteza zewnętrzna:

• metoda stosowana już za czasów Hipokratesa

• umożliwia stabilizację oraz korekcję ustawienia fragmentów kostnych

• aparat unieruchamiający miejsce złamania zakłada się ponad skórą

• zespolenie można wykonywać bez wprowadzenia metalu w ognisko złamania (unika się wtórnego urazu w miejscu złamania na skutek działalności chirurgicznej)

• ten typ zespolenia pozwala na bardzo wczesna rehabilitacje uszkodzonej kończyny oraz jednoczesne leczenie złamania i obrażeń tkanek miękkich

• aparaty mocuje się do lub przez kość za pomocą szpilek Kirschnera, grotów Steinmana lub innych wkrętów

• aparaty do osteosyntezy zewnętrznej

• jednopłaszczyznowe - unieruchamiające w jednej płaszczyźnie

⇒ klamrowe

⇒ ramowe

• dwupłaszczyznowe - unieruchamiające na zasadzie trójkąta w dwóch płaszczyznach

• wskazania do założenia aparatu

• wskazania urazowe

⇒ złamania wieloodłamowe kości długich

⇒ złamania otwarte z rozległym uszkodzeniem tkanek pokrywających kości

⇒ złamania powikłane procesami zapalnymi lub oparzeniami

⇒ zrost opóźniony i stawy rzekome

⇒ złamania wielomiejscowe i uszkodzenia wielonarządowe wymagające szybkiego, stabilnego zespolenia (np. jednoczasowe złamania goleni i uda)

• wskazania ortopedyczne

⇒ usztywnienia stawów

⇒ wydłużenia kończyn

⇒ stabilizacja kości po osteotomiach

• przeciwwskazania do założenia aparatu

• brak współpracy chorego

• okres pobudzenia psychoruchowego po urazach

• znaczny zanik tkanki kostnej

• leczenie czynnościowe

• umożliwia wczesną rehabilitacje uszkodzonego stawu

• podczas leczenia czynnościowego stosunkowo szybko dochodzi do powstania zrostu w miejscu złamania (spowodowane jest to bardzo dobrym unaczynieniem istoty gąbczastej w obrębie nasady kości)

• stosowane jest w leczeniu złamań przez i śródstawowych oraz wieloodłamowych złamań kości długich

• metodyka:

• założenie wyciągu szkieletowego, który odciąża chrząstkę stawową i ustawia osiowo odłamy kostne

• rozpoczęcie wczesnych ruchów biernych w uszkodzonym stawie oraz ćwiczeń izometrycznych okolicznych mięśni

• rozpoczęcie ruchów czynnych w stawie po wzmocnieniu mięśni

• schemat leczenia czynnościowego:

• założenie wyciągu szkieletowego (kd - kość piętowa, okolica nadkostkowa, kg - wyrostek łokciowy)

• siła wyciągu zależy od:

⇒ wieku

⇒ masy ciała

⇒ stanu mięśni chorego

⇒ typu złamania

• przez pierwsze 2-3 dni - ze względu na dolegliwości bólowe - ćwiczenia ogólnokondycyjne i izometryczne

• ćwiczenia zmniejszają obrzęk oraz poprawiają ukrwienie w okolicy złamania

• w 3-5 dobie rozpoczynamy ruchy bierne uszkodzonego stawu oraz ćwiczenia w odciążeniu

• kontrolne rtg

• po 7-10 dniach - ruchy czynne w uszkodzonym stawie

• po 6-8 tygodniach - kontrolne rtg

• usunięcie wyciagu szkieletowego

• dalsze usprawnianie kończyny

2.4. ZŁAMANIA OTWARTE

• uszkodzenia w których istnieje kontakt miejsca przełomu ze środowiskiem zewnętrznym

• mechanizm powstawania:

• uraz bezpośredni - znaczne uszkodzenia skóry i tkanek miękkich +zakażenie

• mechanizm pośredni - znacznie mniejsze uszkodzenia skóry, potencjalnie zakażone

• podziała:

I - złamanie otwarte ze skórą uszkodzona od wewnątrz

II - złamanie otwarte z uszkodzeniem tkanek miękkich od zewnątrz

III - złamanie otwarte ze znacznym uszkodzeniem tkanek miękkich (skóry, mięśni, naczyń i nerwów)

• postepowanie:

• unieruchomienie złamania bez prób korekcji ustawienia

• profilaktyka przeciwtężcowa

• rtg

• leczenie operacyjne:

⇒ usunięcie martwych tkanek

⇒ rekonstrukcja pni naczyniowych, nerwowych

⇒ zespolenie kości

⇒ zeszycie rany + drenaż

• farmakoterapia

• plastyka skóry

2.5. ZŁAMANIA Z PRZECIĄŻENIA

• powstają w wyniku sumowania się mikrourazów w tkance kostnej oraz jej stopniowego zmęczenia - tzw. złamania powolne

• głównie dotyczą:

• 1/3 górna kości piszczelowej

• 1/2 kości strzałkowej

• kość ramienna

• kośći śródstopia (zwłaszcza II i III)

• szyjka kości udowej

• objawy:

• ból narastający w czasie ćwiczeń i ustępujący po wysiłku

• utykanie

• oszczędzanie kończyny

• leczenie:

• odciążenie miejsca złamania

• unieruchomienie miejsca złamania

• operacyjne zespolenie złamania

• endoprotezoplastyka

2.6. ZŁAMANIA PATOLOGICZNE

• gdy do przerwania ciągłości tkanki kostnej dochodzi na podłożu toczącego się w niej procesu chorobowego

• może je wywołać nawet błahy uraz, który w warunkach fizjologii nie spowodował by uszkodzenia

• przyczyny złamań patologicznych:

• choroba nowotworowa

• odwapnienie - w następstwie stanów zapalnych

• miejscowe zmiany zwyrodnieniowe

• wtórne odwapnienie lub zanik kostny (następstwo zaburzeń hormonalnych, naczynioruchowych, unerwienia, awitaminozy, unieruchomienia itp.)

• leczenie:

• leczenie choroby podstawowej

• w niektórych przypadkach przeszczep autogenny lub materiał alloplastyczny

• w przypadku choroby nowotworowej - amputacja lub wyłuszczenie

2.7. ZŁAMANIA STAWOWE

• powstają z mechanizmów pośrednich zgniatania i pociągania

• mogą prowadzić do przemieszczeń i niezborności stawowych oraz do szybkiego rozwoju zmian zwyrodnieniowo-zniekształacających

• podział

• przezstawowe - szpara złamania przebiega przez nasadę i kończy się w jamie stawowej

• śródstawowe - szpara złamania zaczyna się i kończy w obrębie nasady objętej torebką stawową

2.8. POWIKŁANIA ZŁAMAŃ

• pierwotne

• powstają w momencie urazu wraz z uszkodzeniem kości

• są to uszkodzenia: naczyń, nerwów obwodowych, rdzenia kręgowego, narządów wewnętrznych, czaszki, miednicy

• wtórne

• wczesne:

• są wynikiem błędów podczas udzielania pierwszej pomocy, transportu oraz pierwotnego postępowania chirurgicznego

• należą do nich:

⇒ wtórne przemieszczenia odłamów

⇒ uszkodzenia naczyń

⇒ porażenia nerwów obwodowych

⇒ porażenie rdzenia kręgowego

⇒ zakażenia ran

• późne:

• powstają w wyniku powikłań wczesnych lub w czasie dalszego leczenia

• należą do nich:

⇒ zrost w wadliwym ustawieniu

⇒ opóźniony zrost

⇒ staw rzekomy lub ubytek kości

⇒ martwicę kości spowodowaną niedokrwieniem

⇒ zespoły ciasnoty przedziałów powięziowych

⇒ przykurcz Volkmana

⇒ odleżyny

⇒ zaniki mięśni

⇒ zespół Sudecka

⇒ tężec

⇒ zgorzel gazowa

⇒ przykurcze oraz zesztywnienia

• zrost opóźniony

• definicja:

• znaczna przekroczenie przeciętnego czasu gojenia się złamania kości

• etiologia:

• stan ten może wynikać z przyczyn miejscowych lub ogólnych

• PRZYCZYNY MIEJSCOWE:

• zaburzenia krążenia krwi w miejscu złamania

• nieprawidłowe nastawienie odłamów kostnych

• nadmierne rozciągnięcie odłamów kostnych

• niewłaściwe unieruchomienie

• zbyt krótkie unieruchomienie

• przedwczesne uruchomienie uszkodzonej kończyny

• nieprawidłowo prowadzona rehabilitacja

• zakażenie złamania

• uszkodzenie okostnej i szpiku kostnego

• PRZYCZYNY OGÓLNE:

• wyniszczenie

• niedobory diety

• miażdżyca

• pourazowe niedokrwienie tkanek miękkich i kości

• choroby hormonalne i metaboliczne

• objawy:

• ból w miejscu złamania

• wyginanie się osi kończyny w miejscu złamania

• uczucie niepewności i osłabienia kończyny

• w rtg - poszerzona szpara przełomu, niekiedy z odwapnieniem końców kostnych

• leczenie:

• wykluczenie jego przyczyn

• leczenie operacyjne

• CELE LECZENIA OPERACYJNEGO:

• uzyskanie styku odłamów po uprzednim usunięciu tkanek interponujących oraz udrożnieniu jam szpikowych

• unieruchomienie odłamów

• pobudzenie osteogenezy (przeszczepy kości gąbczastej, wykonanie płatów okostnowo-kostnych)

• rokowania:

• często na skutek zaniedbań przechodzi w staw rzekomy

• staw rzekomy

• definicja:

• utrwalony brak zrostu pomiędzy końcami kostnymi

• wyróżniamy stawy rzekome biologicznie reaktywne i niereaktywne

• podział:

STAWY RZEKOME REAKTYWNE BILOGICZNIE (witalne)

• charakterystyka:

• płytka panewka w odłamie bliższym

• zaokrąglony koniec odłamu dalszego

• w złamaniach wielomiejscowych jednej kości staw rzekomy witalny powstaje zazwyczaj w złamaniu położonym bliżej

• przestrzeń pomiędzy końcami kostnymi wypełnia tkanka włóknista lub włóknisto-chrzęstna z ogniskami martwicy i wapnienia

• podział morfologiczny:

STAW RZEKOMY HIPERTROFICZNY

• znaczny przerost bardzo dobrze ukrwionych końców kostnych

• często powstaje w kościach kończyn dolnych

STAW RZEKOMY OLIGOTROFICZNY

• brak przerostu końców kostnych i zarośnięcie jamy szpikowej

• ukrwienie odłamów jest prawidłowe

• często powstaje w kościach kończyn górnych

STAWY RZEKOME NIEREAKTYWNE BIOLOGICZNIE (awitalne)

• charakterystyka:

• występują w kościach o słabym unaczynieniu (trzon kości łokciowej, 1/3 dalsza trzonu kości piszczelowej, szyjka kości udowej, kość łódeczkowata)

• wyróżnia się dwie postacie - dysplastyczna i aplastyczna

• podział:

POSTAĆ DYSPLASTYCZNA

• staw rzekomy z zanikiem odłamów kostnych

• etiologia:

• zaburzenia ukrwienia ziarniny

• charakterystyka:

• ścieńczenie warstwy korowej kości,

• osteoporozą końców odłamów

• zamknięcie jamy szpikowej

• końce odłamów mogą być nieregularne z wysepkami soli wapnia

• ukrwienie odłamów kostnych zadowalające

• odłamy nie stykają się ze sobą

POSTAĆ APLASTYCZNA

• staw rzekomy ze sklerotyzacją końców odłamów kostnych

• etiologia:

• martwica jednego lub obu końców kostnych

• charakterystyka:

• otwarta jama szpikowa na końcach odłamów

• w badaniu rtg przypomina świeże złamanie

• względne zagęszczenie struktury kostnej w sąsiedztwie szczeliny stawu rzekomego

• martwica może dotyczyć jednego lub obu odłamów kostnych

• oba odłamy łączy tkanka włóknista, w obrębie stawu rzekomego nie dochodzi do tworzenia tkanki kostnej

• odbudowa następuje od kości zdrowej , od której do sfery martwicy wnikają naczynia krwionośne

• objaw:

• patologiczna ruchomość odłamów

• wzmożone ucieplenie skóry

• niebolesne ruchy

• obraz w rtg zależy od postaci stawu rzekomego

• niekiedy w rozpoznaniu pomocna jest scyntygrafia kości (wzmożony wychwyt izotopu w stawach reaktywnych, obniżony w niereaktywnych)

• leczenie:

• CEL:

• uzyskanie zrostu

• poprawa czynności kończyny

• OKRESY:

1. przygotowawczy

• o charakterze ogólnym, odcinkowym, miejscowym i psychologicznym

• chory zniechęcony przebiegiem dotychczasowego leczenia

2. właściwego leczenia - leczenie operacyjne

3. usprawniania

• zapalenie tkanki kostnej

• jedno z najcięższych schorzeń ogólnoustrojowych

• podział:

• PIERWOTNE

• WTORNE

• w 70% spowodowane urazami

• przyczyny pourazowego zapalenia tkanki kostnej:

• znaczne uszkodzenie tkanek po urazie

• niewłaściwe udzielenie pierwszej pomocy

• błędy w zaopatrzeniu pierwotnym lub ostatecznym

• rokowania:

• leczenie nie zawsze kończy się pomyślnie

• PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ

• późne rozpoznanie choroby

• mało radykalne metody leczenia

• rozległe uszkodzenie lub zniszczenie tkanek miękkich i kości

• postępujące wyniszczenie chorego

• przykurcze stawowe

• definicja:

• ograniczenie ruchu stawu w określonej płaszczyźnie (zgięciowy, wyprostny, odwiedzeniowy, przywoiedzeniowy, mieszany)

• powstawanie przykurczu:

• bodźce bólowe zmuszają chorego do przyjmowania takich pozycji stawu, aby zmniejszać w nim ciśnienie

• prowadzi to do ograniczenia jego funkcji i stopniowego zaniku mięśni - co utrwala przykurcz

• z czasem dochodzi do zaburzeń odżywiania chrząstki stawowej, zmian w torebce stawowej, zrostów wewnątrz i zewnątrzstawowych oraz zesztywnienia stawu

• rozwój przykurczu zależy od:

• przyczyny pierwotnej

• zdolności regeneracyjnych zajętych tkanek

• możliwości adaptacyjnych stawu

• zmian troficznych otaczających tkanek

• podział pod względem :

• PATOGENEZY

• Dynamiczne - powstają w następstwie chorób ośrodkowego układu nerwowego

• Mechaniczne - pourazowe

• Zapalne - zapalenia swoiste i nieswoiste

• LOKALIZACJI

• Skórne - po oparzeniach

• Powięziowe - po urazach mechanicznych, zapaleniach

• Mięśniowe - po urazach, zapaleniach, unieruchomieniu

• Neurogenne - po uszkodzeniach nerwów

• Stawowe - po uszkodzeniu i zrostach błony maziowej, więzadeł, torebek i chrząstki

• leczenie:

• usuwanie przyczyn powodujących przykurcz stawu

• podjecie wczesnej rehabilitacji

• UTRWALONY PRZYKURCZ WYMAGA:

• redresji

• zabiegu operacyjnego

• zesztywnienia stawowe

• definicja:

• stany, w których dochodzi do całkowitej utraty ruchomości stawu na skutek procesów chorobowych

• podział:

• wrodzone - nabyte

• kostne - włókniste

• wewnątrzstawowe - zewnątrzstawowe

• leczenie:

• zapobieganie powstawaniu zesztywnień poprzez leczenie jednostki chorobowej powodującej zmiany w stawie lub jego okolicy

• prowadzenie odpowiedniej rehabilitacji

• w przypadku zesztywnienia stawu - chirurgiczna mobilizacja, usztywnienie lub endoprotezoplastyka

• zespół Volkmana

• etiologia:

• na skutek postępującego zwyrodnienia mięsni i nerwów spowodowanego niedokrwieniem kończyny

• występowanie:

• dzieci pomiędzy 4 a 8 rokiem życia

• po złamaniach nadkłykciowych kości ramiennej

• po złamaniach kości przedramienia oraz zwichnięciach stawu łokciowego (ucisk tętnicy łokciowej pomiędzy fałdem rozcięgna mięśnia dwugłowego ramienia a bliższym odłamem kości ramiennej)

• stłuczenia okolicy stawu łokciowego

• ucisk opatrunku gipsowego

• wielokrotne nastawianie złamań

• obraz kliniczny:

• w kończynie dochodzi do zaburzeń krążenia (w następstwie skurczu lub przerwania tętnicy i niewystarczającego krążenia obocznego)

• niedokrwienie prowadzi do wzrostu przepuszczalności naczyń, a powstający obrzęk nasila niedokrwienie

• zmiany niedokrwienne pojawiają się w przedziale powięziowym zginaczy przedramienia (zginacz głęboki palców, zginacz długi kciuka) i dotyczą zwłaszcza środkowej części przedramienia

• nieodwracalne zmiany w mięśniach pojawiają się po 4-12, a w nerwach pośrodkowym i łokciowym po 2-6 godzinach

• okresy choroby:

• wczesny - objawy:

• ból nasilający się podczas prostowania palców

⇒ pojawia się po 4-8, a nawet 48 godzinach

⇒ nie ustępuje po podaniu środków przeciwbólowych

• zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego

• brak tętna na tętnicy promieniowej

• ograniczenie lub zniesienie czynnej ruchomości palców

• obrzęk, zasinienie palców

• ustawienie palców w zgięciu w stawach międzypaliczkowych i wyproście w stawach środręczno-paliczkowych

• późny - objawy:

• j.w. które ulegają utrwaleniu

• zmiany troficzne ręki

• zwłóknienia mięśni

• ręka szponowata

⇒ palce zgięte j.w.

⇒ nadgarstek w zgięciu dłoniowym

⇒ przedramię nawrócone

⇒ kciuk przywiedziony

⇒ reka przemieszczona w stronę łokciową

• leczenie:

• profilaktyka - wczesne nastawienie złamania lub zwichnięcia oraz prawidłowe unieruchomienie

• z chwilą wystąpienia niedokrwienia należy usunąć wszelkie przeszkody w krążeniu krwi

• w późnych okresach choroby - aparatowanie i operacje rekonstrukcyjne

• różnicowanie:

• wymaga różnicowania z:

⇒ przykurczami palców w następstwie urazu mięśni

⇒ porażeniem nerwu łokciowego i promieniowego

⇒ przykurczem pourazowym ścięgien

⇒ przyrosnięcie ścięgien zginaczy do kości przedramienia

⇒ przykurcz rozcięgna dłoniowego

⇒ przykurcz w porażeniach połowiczych

• zespół Sudecka

• etiologia:

• naczynioruchowa, hormonalna, mechaniczna itp.

• nie do końca poznana

• występowanie:

• najczęściej po urazach tkanek miękkich i złamaniach

• szczególnie przy zbyt ściśle założonym opatrunku unieruchamiającym, w wymuszonej lub niewłaściwej pozycji

• po przewlekłych zapaleniach kości, uszkodzeniach nerwów, chorobach naczyń i skory

• obraz anatomopatologiczny:

• wzmożona przebudowa tkanki kostnej

• włóknienie szpiku, ścięgien i torebek stawowych

• na powierzchniach stawowych pojawia się błona łącznotkankowa

• w obrębie chrząstki zauważalne są zaburzenia odżywcze

• w mięśniach - ziarnina zapalna

• okresy choroby:

• okres ostry:

• objawy:

⇒ silnie piekący ból zazwyczaj ręki lub stopy

⇒ przekrwienie

⇒ obrzęk

⇒ wzmożone ucieplenie skóry

⇒ skora - błyszcząca, napięta, ciemnoczerwona lub fioletowa

⇒ zaniki mięśniowe

⇒ zbliznowacenie mięśni

⇒ ograniczenie ruchomości w stawach

⇒ drobne plamiste odwapnienie w kościach głownie w okolicy przynasad i nasad

⇒ zatarcie struktury beleczkowatej

• umiejscowienie - przeważnie odłam obwodowy

• czas trwania - od kilku tygodni do kilku miesięcy

• okres dystrofii:

• objawy:

⇒ przewlekły skurcz naczyń krwionośnych

⇒ skóra cienka, chłodna i wilgotna

⇒ porost włosów ulega zahamowaniu

⇒ paznokcie są kruche, łamliwe i nie rosną

⇒ zaniki męśniowe

⇒ ograniczenia ruchów czynnych i biernych

⇒ przykurcze i zesztywnienia stawowe

⇒ odwapnienie i zatarcie struktury kostnej w rtg

• czas trwania - od 6 tygodni do 4 miesięcy

• okres zaniku:

• objawy:

⇒ bóle przy ruchach i obciążaniu chorej kończyny

⇒ skóra cienka, dystroficzna, błyszcząca, chłodna

⇒ zaniki mięśniowe

⇒ zesztywnienia stawowe w wadliwym ustawieniu

⇒ zanik masy kostnej w rtg

• czas trwania od 6-12 miesięcy

• leczenie:

• zapobieganie wystąpieniu choroby

• wczesna czynna rehabilitacja i fizykoterapia

⇒ początkowo leczenie zimnem, później ciepłem

⇒ jonoforeza wapniowa, magnetoterapia

• leczenie farmakologiczne

⇒ przyjmowanie preparatów wapnia

• blokady nerwów i zwohjów nerwowych

• zmiany utrwalone - operacyjna korekcja zniekształceń, przykurczów, zesztywnień

• rokowania:

• choroba może się zatrzymać w okresie ostrym lub dystrofii, a niekiedy całkowicie ustąpić

• okras zaniku pozostawia trwałe upośledzenie czynności kończyny

2.9. SKRĘCENIE (distorsio)

• częste obrażenie stawu

• powstaje gdy ruch w nim przekracza zakres fizjologiczny

• uszkodzeniu ulega:

• torebka stawowa

• więzadła

• chrząstka

• naczynia krwionośne

• podział:

I° - naciągnięcie więzadeł i rozwłóknienie torebki

II° - rozdarcie torebki stawowej

III° - rozdarcie torebki i aparatu więzadłowego

IV° - oderwanie więzadła z fragmentem kostnym (skręceniu towarzyszy złamanie awulsyjne

• objawy:

• ból wokół szpary stawowej oraz w okolicy przyczepów torebki stawowej

• śród- i okołostawowy krwiak

• obrzęk

• zniekształcenie obrysów stawu

• wzmożone ucieplenie skóry nad stawem

• przymusowe ustawienie kończyny w stawie

• patologiczne zwiększenie zakresów ruchu w stawie

• leczenie:

• ocena rtg + badanie

• ewakuacja krwiaka

• unieruchomienie - gips lub opaska elastyczna

I° - 2 tyg.

II° - 3 tyg.

III° - 4 tyg.

IV° - 4-6 tyg.

• niektóre skręcenia III° i IV° wymagają leczenia operacyjnego

• powikłania:

• skręcenia nawracające

2.10. ZWICHNIĘCIE ( luxatio)

zwichnięcie - uszkodzenie stawu z całkowitą oraz trwałą lub chwilową utrata kontaktu przez jego powierzchnie

podwichnięcie, nadwichniecie (subluxatio) - uszkodzenie stawu z częściową oraz trwałą lub chwilową utrata kontaktu przez jego powierzchnie

• mechanizm powstawania urazu:

• bezpośredni

• pośredni

• uszkodzeniu ulega:

• torebka stawowa

• więzadła

• chrząstka

• podział:

• proste - powikłane

• wrodzone - urazowe - patologiczne

• zamknięte - otwarte

• objawy:

• ból

• obrzęk

• wzmożone ucieplenie skóry w okolicy stawu

• zniekształcenie obrysów stawu

• krwiak w stawie

• zniesienie ruchów czynnych i biernych w stawie

• przymusowe ustawienie kończyny

• sprężysty opór przy próbie pokonywania zwichnięcia

• leczenie:

• nastawienie - nieoperacyjne

• nastawienie - operacyjne (w przypadku zwichnięcia nieodprowadzalnego)

• nastawienie w znieczuleniu ogólnym a czasami w zwiotczeniu chorego (duże stawy)

• po nastawieniu i ewakuacji krwiaka kontrola rtg i unieruchomienie

• rokowanie:

• dobre

• powikłania:

• wczesne:

• uszkodzenia tkanek miękkich

• uszkodzenia powierzchni stawowych

• uszkodzenia naczyń, nerwów, rdzenia kręgowego

• złamania

• późne:

• zwichnięcia nawrotowe (co jakiś czas przy wykonywaniu obszernych ruchów w stawie)

• zwichnięcia nawykowe (występujące prawie przy każdym ruchu , również podczas snu)

• zespół Sudecka

• przykurcze lub zesztywnienia stawów

• zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające

ANATOMIA UKLAD KOSTNY

• Budowa kości

• warstwa korowa - powłoka zewnętrzna

- wytrzymała na sily statyczne i ściskanie

• warstwa gąbczasta - warstwa wewnętrzna

- odporna na siły rozprężające

• kość pokryta jest okostną - jej rozerwanie powoduje słabsze odżywienie kości

• wytrzymałość kości na obciążenie może 10-20 krotnie przekraczać masę ciała - możliwe jest to dzięki właściwością sprężystym

ORTOPEDIA

• nauka o schorzeniach i obrażeniach narządów ruchu

1. Obrażenia narządu ruchu

1. Stłuczenia

• zmiażdżenie tkanek miękkich

2. Skręcenia (distorsio)

• chwilowe, natychmiast odwracalne przesunicie powierzchni stawowej

3. Zwichnięcia (luxatio)

• przesunięcie powierzchni stawowych względem siebie bez możliwości samoodtworzenia

4. Złamania

• rozerwanie anatomicznej struktury kości, chrząstki nasadowej lub chrzęstnej powierzchni stawowej

• Rodzaje złamań

1. złamania poprzeczne

• spowodowane bezpośrednim przyłożeniem siły w miejscu złamania

• długa oś kończyny i płaszczyzna złamania są do siebie prostopadłe

• uraz o małej prędkości i działający zgięciowo

2. złamania skośno-spiralne

• spowodowane przyłożeniem siły rotacyjnej do części bliższej kończyny, w sytuacji gdy dalsza jej część jest ustabilizowana

• długa oś kończyny i płaszczyzna złamania tworzą kąt

• przebiega wokół osi długiej kończyny

3. złamania wieloodłamowe

• spowodowane bezpośrednim przyłożeniem dużej siły o typie znikształcającym

• w miejscu złamania widoczne więcej niż dwa elementy kostne

4. złamania awulsyjne

• złamanie z pociąganiem, złamanie z oderwaniem przyczepu

• spowodowane przez nadmierne siły działające na ścięgno, dochodzi wówczas do złamania (odłamania)

5. złamania kompresyjne

• dotyczy kręgów

• spowodowane działaniem siły zgodnej z osią długą kręgosłupa

6. złamania typu zielonej gałązki

• u dzieci

• niepełne złamanie, spowodowane przez siły działające kątowo

• warstwa korowa kości po stronie przeciwległej zostaje nienaruszona

7. złamania z uwypukleniem

• u dzieci

• jedna warstwa korowa ulega wgnieceniu, natomiast przeciwległa pozostaje cała

• Podział złamań

• urazowe

• patologiczne - spowodowane mogę być np. poprzez - osteoporozę

- osteomalację

- zmiany nowotworowe

• z przemieszczeniem

• bez przemieszczenia

• zamknięte - powierzchnia złamania nie znajduje się w kontakcie ze skórąani błonami śluzowymi

• otwarte - powierzchnia złamania ma kontakt ze skórą lub błonami śluzowymi

• Zasady Potta

3. w przypadku podejrzenia złamania kości długiej unieruchamiamy stawy w skład których wchodzita kość długa

4. w przypadku obrażenia stawu unieruchamiamy kości tworzące ten staw

• Czynniki sprzyjające złamaniu

10. osteoporoza

11. wady postawy

12. zaburzenia metaboliczne

13. RZS

14. zapalenia szpiku

15. martwica niedokrwienna

16. nowotwory

17. miopatie

18. uszkodzenia rdzenia

• Etapy gojenia złamania

5. krwiak

6. ziarnina

7. włóknienie, kostnienie

8. zrost

• Ocena gojenia się złamania

• w ciągu 6-8 godzin dochodzi do krzepnięcia i organizacji krwiaka w okolicy złamania i w szparze złamania

• skrzep jest podłożem na którym rozrasta się tkanka łączna i tworzą się naczynia krwionośne

• w ciągu 2-3 tygodni pojawia się tkanka ziarninująca dająca początek młodej kostninie

• radiologicznie odczyny naprawcze widoczne są po 4 tygodniach

• ZROST KLINICZNY po 3-4 miesiącach

• PROCES OSTEOMALACJI następuje już po 3 tygodniach

• ruch w miejscu złamania MOZE OPOZNIAC wytwarzanie kostniny

• Czynniki wpływające na gojenie się złamania

7. wiek pacjenta

8. stopień przemieszczenia - rozerwanie okostnej - upośledzenie odżywienia

9. typ złamania

10. umiejscowienie złamania - kości długie goją się szybciej niż gąbczaste

11. ukrwienie okolicy złamania

12. współistniejące schorzenia

• wiek

• gruźlica

• zaburzenia hormonalne

• osteoporoza

• hipokinezja

• akinezja

• choroby krwi

• Powikłania wczesne

• uszkodzenia naczyń

• uszkodzenia nerwów

• Powikłania późne

1. zrost opóźniony

• przyczyny miejscowe : - zaburzenia krążenia w miejscu złamania

- nieprawidłowe nastawienie odłamów

- nadmierna rozciągnięcie odłamów (wyciąg)

- niewłaściwe unieruchomienie

- przedwczesne uruchomienie

- zakażenie złamania

- uszkodzenie okostnej i szpiku kostnego

- nieprawidłowo prowadzona rehabilitacja

• przyczyny ogólne: - wyniszczenie

- nieprawidłowa dieta

- miażdżyca

- pourazowe niedokrwienie

- choroby hormonalne i metaboliczne

2. zesztywnienie stawów

• na skutek długotrwałego unieruchomienia

3. staw rzekomy

• brak zrostu w miejscu złamania

• jeżeli w ciągu 5 miesięcy nie dojdzie do zrostu to powstaje staw rzekomy

• występuje patologiczna ruchomość

• stosowane są wtedy zespolenia: - płytka AO

- zespolenia zewnętrzne

- aparat Ilizarowa

- Dynastap

4. odwapnienia

• na skutek braku obciążania

5. zapalenie kości

6. paciorkowiec złocisty

7. martwiaki w kości

8. zespół Sudecka

• rozrzedzenie kości

• etiologia nieznana

• najczęściej dotyczy kości: - stopy

- kolana

- nadgarstka

- ręki

• pojawia się po: - złamaniach

- urazach stawów

- odmrożeniach

- oparzeniach

- uszkodzeniach nerwów

• pojawia się zwykle w 2-3 tygodniu od zadziałania czynnika uszkadzającego

OBJAWY: - obrzęk tkanek miąkkich

- niebiesko-różowe zabarwienie skóry

- podwyższona temperwtura miejscowa

- wzrost potliwości w tym miejscu

- silny ból o charakterze kauzalgii

- Rtg - plamisty, niregularny zanik kostny

OKRESY CHOROBY

1. okres ostry

• unieruchomienie części objątych złamaniem na około 10 dni

• przeciwdziałanie zastojowi żylnemu poprzez zmienne ułożenie kończyny - wysokie, poziome, niskie

• ćwiczenia czynne wolne

• ćwiczenia czynne z dawkowanym oporem części nie objętych unieruchomieniem

2. okres dystrofii

• dochodzi do: - zaników mięśniowych

- odwapnienia kości

- ograniczenia ruchów

- przykurczów

• skóra jest: - sina

- wilgotna

- chłodna

• bolesność stawów

• leczenie:- farmakologiczne

- jonoforezy

- ćwiczenia czynne w odciążeniu

- ćwiczenia czynno-bierne

- ćwiczenia czynne wolne

- ćwiczenia czynne z oporem

- ćwiczenia kontralateralne i ipsilateralne

- mobilizacja czynna stawów

• warunkiem rozpoczęcia leczenia jest dobre Rtg

3. okres zaniku

• dochodzi do: - utrwalonych przykurczów

- zaników mięśniowych

- odwapnienia

• leczenie: - zabiegi cieplne

- masaże wirowe

- ćwiczenia czynno-bierne

- ćwiczenia redresyjne

- terapia manualna

- operacje rekonstrukcyjne

9. przykurcz ischemiczny Volkmana

• występuje w złamaniach okołostawowych stawu łokciowego

• na skutek drażnienia (ucisku) tętnicy ramiennej dochodzi do jej skurczu i niedokrwienia w obrębie mięśni przedramienia (zginacz głęboki palców i kciuka)

• dochodzi do zwłóknienia tkanki mięśniowej wynaczynionych mięśni przedramienia i trwałego zniekształcenia ręki

• ustawienie ręki szponiaste (zgięcie dłoniowe, zgięcie palców)

• OBJAWY wczesne: - ból na przedramieniu przez pierwszych 12, 24, 48 godzin, potem zanika

- zaburzenia czucia powierzchownego i głębokiego

- brak tętna na tętnicy promieniowej

- ograniczenie lub zniesienie czynnej ruchomości palców

- obrzęk, zasinienie palców

- ustawienie ręki szponiaste

• OBJAWY późne: - zmiany troficzne ręki

- zwłóknienie mięśni

• Leczenie zachowawcze

• najczęściej opatrunek gipsowy

UNIERUCHOMIENIE I WYLACZENIE CZYNNOSCI KONCZYNY MOZE BYC PRZYCZYNA:

1. zastoju żylnego powodującego zaburzenia krążenia i obrzęki

2. zrostów: - torebek stawowych

- ścięgien

- rozcięgien

- mięśni

• powodując ograniczenia zakresów ruchu w stawach i ich zesztywnienie

3. odwapnień i zmian w strukturze kostnej

4. zmian ogólnoustrojowych - obniżenie wydolności ogólnej

ZADANIA FIZJOTERAPII W OKRESIE UNIERUCHOMIENIA

1. zapobieganie powstawaniu zakrzepów i powikłań ogólnoustrojowych

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia izometryczne mięśnia pod gipsem

• ćwiczenia ogólnousprawniające

• ćwiczenia czynne wolne stawów nie objętych unieruchomieniem

2. nauczenie chorego sposobów odciążania okolic ciała narażonych na ucisk i powstawanie odleżyn

3. zapobieganie zanikom mięśniowym

• ćwiczenia czynne z oporem nie objętych unieruchomieniem części kończyny złamanej

• ćwiczenia kontralateralne i ipsilateralne

4. zapobieganie zrostom tkanek miękkich i okołostawowych

• ćwiczenia czynne z oporem

• napięcia izometryczne

• ćwiczenia kontralateralne i ipsilateralne

5. kontrola: - ukrwienia

- czucia powierzchownego

- ruchów odsłoniętych części kończyny

- ucieplenia

- koloru

- występowania parestezji

6. przygotowanie chorego do chodzenia o kulach

• wzmocnienie mięśni tułowia

• wzmocnienie obręczy kkg

• wzmocnienie kkg

• stopniowa pionizacja - jak najwcześniej

7. wyposażenie łóżka chorego w uchwyty, drabinkę, szynę Bałkańską - sprzęt służący do samoobsługi

8. dokładne poinstruowanie pacjenta o celowości prowadzenia ćwiczeń w godzinach popołudniowych

ZADANIA FIZJOTERAPEUTY PO ZDJECIU UNIERUCHOMIENIA

a) cele

• usunięcie zaburzeń i powikłań powstałych w wyniku unieruchomienia

• powrót maksymalnych funkcji lub zmniejszenie nieodwracalnych skutków urazu

• kompensacja ubytków funkcji, w przypadkach zmian utrwalonych

• odzyskanie sprawności fizycznej i psychicznej

b) postępowanie

• ćwiczenia czynno-bierne

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• ćwiczenia redresyjne

• relaksacja poizometryczna

• jonoforeza

• prądy diadynamiczne

• masaż wirowy

• bandażowanie, odpowiednie układanie kończyny

• kkd - nauka chodu

• kkg - ćwiczenia manualne

• Leczenie operacyjne

• Ocena rehabilitacyjna

1. konsultacja z lekarzem prowadzącym

2. badanie podmiotowe i przedmiotowe

3. ocena zdjęcia Rtg

4. ocena stanu skóry i tkanek miękkich

5. ocena zmian troficznych, cech zapalenia żył głębokich

6. ocena tętna powyżej i poniżej złamania

7. ocena siły mięśniowej

8. ocena zakresu ruchów w stawach

9. ocena czucia powierzchownego

10. ocena bólu w miejscu złamania

2. Uszkodzenia kręgosłupa

3. Uszkodzenia kkg.

1. złamania obojczyka

2. zwichnięcie stawu barkowo-obojczykowego

3. zwichnięcie stawu mostkowo obojczykowego

4. złamania łopatki

5. skręcenie stawu raniennego

6. zwichnięcie stawu ramiennego

7. zwichnięcie nawykowe stawu ramiennego

8. uszkodzenie mm. dwugłowego ramienia

9. uszkodzenie pierścienia rotatorów

10. złamania bliższego końca kości ramiennej

1. złamanie guzka większego kości ramiennej

2. złamanie guzka mniejszego kości ramiennej

3. złamanie szyjki chirurgicznej kości ramiennej

11. złamania trzonu kości ramiennej

12. złamania części dalszej kości ramiennej

1. złamania nadkłykciowe kości ramiennej

2. złamania przez i międzykłykciowe k. r.

3. izolowane złamania kłykcia k. r.

4. złamania nadkłykcia k. r.

5. złamania nadkłykcia przyśrodkowego k. r.

13. zwichnięcia stawu łokciowego

14. zwichnięcie głowy kości promieniowej

1. podwichnięcie głowy kości promieniowej - u małych dzieci

15. złamania kości przedramienia

1. złamania wyrostka łokciowego

2. złamania głowy kości promieniowej

3. złamania trzonów kości przedramienia

4. specyficzne złamania kości przedramienia

• złamanie Monteggia

• złamanie kości łokciowej w 1/3 bliższej z jadnoczesnym zwichnięciem głowy kości promieniowej

• 3-7%złamań przedramienia

• może być powikłane uszkodzeniem gałązki głębokiej nerwu promieniowego przez głowę kości promieniowej

• podział: - wyprostne:

- 80%

- przednie zgięcie odłamów i przednie zwichnięcie głowy kości promieniowej

- z mechanizmu bezpośredniego

- zgięciowe:

- 10-15%

- odłamy kości łokciowej zgięte w stronę grzbietową, w tę samąstronę ulega przemieszczeniu głowa kości promieniowej

- z mechanizmu pośredniego

- przywiedzeni

- rzadkie

- odłamy kości łokciowej zgięte do boku, głowa kości promieniowej też przemieszcza się do boku

- mechanizm niewyjaśniony

• złamanie Galeazziego

• złamanie trzonu kości promieniowej w 1/3 dalszej oraz zwichnięcie stawu promieniowo-łokciowego

• 5-7% złamań przedramienia

• na skutek mechanizmu bezpośredniego

• złamanie Essexa-Loprestiego

• złamanie głowy kości promieniowej ze zwichnięciem głowy kości łokciowej

• z mechanizmu pośredniego

• Leczenie: - operacyjne

5. złamania dalszej nasady kości promieniowej w miejscach typowych

• złamanie Collesa

• wyprostne

• odłam dalszy przemieszcza się w stronę grzbietową, promieniową i ulega odwróceniu

• kończyny ma kształt bagnetowaty

• złamanie Smitha

• złamanie zgięciowe

• odłam dalszy przemieszcza się dłoniowo, łokciowo i ulega niewielkiemu nawróceniu

• pow. stawowa k. promieniowej nachylona jest w kierunku dłoniowym

16. uszkodzenia w obrębie nadgarstka

1. zwichnięcie kości księżycowatej oraz zwichnięcie i złamanie okołoksiężycowate

2. złamanie kości łódeczkowatej

4. Uszkodzenia kkd.

32

---