Mikrostruktury

Jan Turowski - Socjologia-małe struktury społeczne

Skrypt

Rozdział 1: Człowiek istotą społeczną

Koncepcje dotyczące człowieka:

• Teologiczna - człowiek jako twór Boga rodzi się „ludzki”, owa „ludzkość” odróżnia człowieka od zwierzęcia i pochodzi od Stwórcy,

• Socjologiczna - twierdzi, że jednostka ludzka zyskuje człowieczeństwo dopiero dzięki życiu społecznemu.

Przypadki życia poza społeczeństwem:

1. Początek XIX stulecia, Kasper Hauser, urodzony w 1812r. na Węgrzech, był więziony przez 16 lat, nigdy nie widział ludzkiej twarzy, po tym okresie z trudem chodził, nie umiał mówić, nie był świadomy obyczajów społecznych,

2. „Chłopiec Heski”, w 1341r. myśliwi schwytali chłopca, który uciekał na czworakach razem z wilkami; chłopiec nie potrafił przyzwyczaić się do cywilizowanego życia i wkrótce po odnalezieniu umarł,

3. „Chłopiec Islandzki” (znaleziony wśród owiec), „Chłopcy Litewscy” (znalezieni wśród niedźwiedzi), Klemens Overdyke (chował się ze świniami), Jean de Liege (żył w lesie 16 lat) i inni,

4. W 1938r. w Stanach znaleziono dwie dziewczynki, trzymane od urodzenia w całkowitym odosobnieniu, które po długotrwałej nauce i wychowywaniu, osiągnęły poziom rozwoju umysłowego i psychicznego swoich rówieśników.

Człowiek rodzi się ludzki, ponieważ:

• Dzikie dzieci tylko naśladowały zachowania zwierząt,

• Dzikie dzieci posługiwały się narzędziami,

• Dzikie dzieci używały dźwięków w celu porozumiewania się,

• Dzikie dzieci mają w swej biopsychicznej naturze dane, aby przyjąć dziedzictwo kulturalne, aby je dalej tworzyć i przekazywać,

• Dziki dzieci były przywracane do życia w społeczeństwie,

• Negatywny dowód Kellogów (1933r.) - próba wychowania wspólnie małpy i dziecka; zwierzę naśladowało czynności wykonywane przez dziecko, ale nigdy nie nauczyło się mówić.

Trzy rodzaje potrzeb wskazane przez Świętego Tomasza:

• Potrzeby moralne - człowiek samotny i odosobniony nie może np. uprawiać miłości bliźniego, być sprawiedliwy czy prawdomówny, dopiero przez życie zbiorowe i rozwój moralny dochodzi do swego przeznaczenia,

• Potrzeby intelektualne - zdolność mowy i przekazywania myśli, a także praktykowanie posiadanej wiedzy może być realizowane tylko we współżyciu z innymi ludźmi,

• Potrzeby fizyczne - człowiek nie jest w stanie sam zaopatrzyć się we wszystkie niezbędne do życia rzeczy materialne (jedzenie, ubranie, mieszkanie itp.).

Trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej:

• Koncepcja abstrakcjonistyczna - szkoda formalna socjologii (Georg Simmel, Leopold von Wiese); przyjmuje się, że jednostka ludzka jest podmiotem działań i zachowań i analizuje się różne formy, w jakich życie społeczne tych jednostek występuje (stosunki społeczne, grupy społeczne, procesy społeczne), abstrahowanie od postaw ludzi, wartości i motywacji, uwarunkowań historycznych i przestrzenno-czasowych,

• Koncepcja naturalistyczna - jednostka ludzka jako przedstawiciel gatunku, indywiduum biologiczne, które reaguje na wszelkie bodźce poprzez odpowiednie zachowania (organicyzm, behawioryzm, teorie instynktu),

• Koncepcja realistyczna - jednostka ludzka jest istotą społeczną, ponieważ: jednostka ludzka nie mogłaby rozwinąć swych cech specyficznie ludzkich, gdyby znajdowała się poza ludzkim środowiskiem społecznym, jednostka pod wpływem społeczeństwa i kultury kształtuje swą osobowość (postawy, dążenia, systemy, wartości i wzory postępowania), jednostka tworzy różne rodzaje i formy życia zbiorowego.

Rozdział 2: Jednostka a społeczeństwo

Poglądy historiozoficzne:

1. teorie linearne - uznają jeden stały kierunek w rozwoju ludzkich dziejów, polegający na realizowaniu coraz większej wolności jednostki, lub przeciwnie, wykrywających pogłębianie się i rozszerzanie w toku historycznego rozwoju podporządkowywania jednostki społeczeństwu,

2. teorie cykliczne - głoszą, iż dzieje ludzkie polegają na zmiennym, powtarzającym się przechodzeniu społeczeństw ze stanów indywidualizmu do stanów kolektywizmu, wspólności czy też socjalizacji.

Kazimierz Kelles-Krauz: prawo retrospekcji społecznej:

„Rozwój społeczny toczy się według dwóch antagonistycznych zasad, które obracają koło dialektycznego następstwa: indywidualizmu i socjalizmu, czyli przewagi interesów jednostki nad interesami społeczeństwa w jednym okresie, a przewagi interesów społecznych nad jednostkowymi w następnym okresie dziejowym”.

Trzy teorie na temat stosunku jednostki do społeczeństwa:

• teoria organicystyczna - (w starożytności Platon, w czasach nowożytnych Herbert Spencer), społeczeństwo pierwsze, pierwotne i wyższe w stosunku do człowieka, społeczeństwo to organizm, a jednostka ludzka to cząstka całości,; społeczeństwo jako całość wcześniejsza decyduje o naturze człowieka. Osoba ludzka sama w sobie nie ma żadnych celów, spełnia jedynie funkcje względem organizmu. Społeczność jako całość ma swoje cele, istnieje sama przez się. Człowiek nie ma własnych osobowych praw, spełnia tylko określoną funkcję w obrębie społeczności (totalitaryzm, faszyzm, hitleryzm).

• Teoria mechanicystyczna (atomistyczna, nominalistyczna, teoria umowy społecznej), - (najpierw Anaksagoras i Demokryt, potem Hobbes, Locke, Rousseau); istnieją jedynie rzeczy jednostkowe, zaś całości, systemy są jedynie tworami umysłu ludzkiego. Społeczeństwo jest sumą jednostek, które łączyć może jedynie umowa odnośnie do zaniechania lub podejmowania jakichś czynności. Społeczność jest tworem myśli ludzkiej, jest to tylko nazwa. Dobro powszechne jest sumą dóbr największej liczby jednostek, nie ma natomiast dobra wspólnego, odrębnego od dóbr poszczególnych jednostek. Społeczność jest całkowicie podporządkowana jednostce. Celem podejmowanych przez jednostki zadań zbiorowych jest usuwanie tych trudności i przeszkód, które uniemożliwiają osiągnięcie dóbr prywatnych największej liczbie jednostek.

• Teoria funkcjonalna (realistyczna) - (najpierw św. Augustyn i św. Tomasz), społeczeństwo nie jest bytem substancjalnym, ale są nim jedynie osoby ludzkie, które to społeczeństwo tworzą. Społeczność istnieje realnie, jest bytem przypadłościowym, gdzie jednostki łączą się w celu osiągnięcia określonego dobra (więź duchowa). Czynnikiem jednoczącym osoby ludzkie w społeczność jest zawsze jakieś dobro.. Społeczeństwo ma pomagać i służyć celom osoby ludzkiej. Ludzie muszą żyć społecznie i rozwijać się za pośrednictwem społeczności. W pewnym zakresie jednostka ludzka jest autonomiczna i wyrasta ponad zbiorowość, z drugiej zaś strony jest w pewnym zakresie podporządkowana społeczności.

Prawa osoby ludzkiej:

• J. Bocheński: prawo do bytu i prawo do osiągnięcia celu człowieka,

• Maritain: prawa osoby ludzkiej w ogóle, prawa człowieka jako obywatela państwa, prawa człowieka jako jednostki pracującej,

• E. Chinon: prawa osoby w stosunku do siebie, do rzeczy, do innych ludzi i do państwa,

• Papież Jan XXIII: prawa wolnościowe, prawa społeczne i prawa solidarnościowe.

Rodzaje praw:

• Prawo do bytu - społeczeństwo zawdzięcza swe istnienie osobie ludzkiej, prawo do bytu gwałcą: odbieranie życia, stosowanie kary śmierci (z wyjątkiem kary za dokonanie zabójstwa), nakazy zabijania dzieci o pewnych cechach, nakazy lub presja w kierunku ograniczania potomstwa, pogarda dla człowieka, fizyczne znęcanie się, dokonywanie eksperymentów na jego ciele lub umyśle. Prawo do życia przysługuje od chwili poczęcia, zawiera w sobie również prawo do nietykalności osobistej i zachowania swego istnienia,

• Prawo do rozwoju - prawo do respektowania godności ludzkiej i do wolności (słowa, pracy, zrzeszania się, zakładania rodziny zawierania małżeństwa poszukiwania prawdy), a więc i autonomicznego postępowania według swej woli, prawo do równości ((narodowość, płeć, wiara; równość wobec prawa i władzy, równość społeczno-gospodarcza).

Dokumenty regulujące prawa człowieka:

• Anglia: Wielka Karta Swobód z 1215r., Petition of Rights z 1628r., Bill of Rights z 1689r.,

• Niektóre postanowienia Konstytucji 3 Maja z 1791r.,

• Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789r. we Francji,

• Deklaracja Niepodległości, Deklaracja Praw z 1787r.,

• Międzynarodowa Deklaracja Praw Człowieka, ONZ, 10 grudnia 1948r.,

• Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950r.,

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r.,

• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Dobro powszechne - oznacza zespół środków, wartości i rzeczy, którymi społeczność zaspokoić może określone potrzeby swoich członków; Ce poszczególnych społeczności. Dobro wspólne danej społeczności jest wyższe od dobra poszczególnej jednostki ludzkiej tą społecznością objętej, w wypadku zagrożenia dobra powszechnego, dobro jednostki podporządkowuje się i poświęca na rzecz dobra powszechnego.

Granice ingerencji społeczności w zakres praw naturalnych osoby ludzkiej: dobro jednostkowe może zostać poświęcone dobru wspólnemu w wypadku kolizji i zagrożenia dobra powszechnego, drugą granicą jest prawo naturalne osoby ludzkiej.

Humanizm - w życiu społeczeństw polega na takim urządzeniu życia społecznego, kultury i cywilizacji, w którym potrzeby człowieka, jak ich najpełniejsze i najdoskonalsze zaspokojenie, wartość i godność ludzka są celami wszelkiej działalności i jej podstawą.

Rozdział 3: Osobowość, socjalizacja, postawy

Osobowość jednostki to struktura czynników biogennych, psychogennych i socjogennych, wpływających na zachowanie jednostki.

Czynniki

Biogenne

• Wywodzą się z właściwości bioanatomicznych organizmu,

• Popędy, odruchy, właściwości fizyczne budowy ciała, potrzeby biologiczne,

Psychogenne

• Uczucia, afekty, wzruszenia, nienawiść, zazdrość,

Socjogenne

• A Elementy inwentaryzowane przez jednostkę: wartości, normy, wzory zachowań, wzory ról społecznych,

• Kształtują się one pod wpływem życia w różnych grupach

Każde ludzkie działanie czy zachowanie bazuje na tych trojakiego rodzaju uwarunkowaniach.

Stanisław Ossowski - poliformiczna koncepcja osobowości - osobowość jednostki składa się z wielości dyspozycji, które nazywał „dyspozycjami psychicznymi”, choć uznawał ich biogenne, a przede wszystkim społeczne pochodzenie. Osobowość działa jako jedna funkcjonalna całość i przedstawia się jako struktura dyspozycji psychicznych, wyrażających się w postawach jednostki (struktura czynników-elementów wpływających na zachowania jednostki).

Wartości - Jan Szczepański, wartość to dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot wyimaginowany lub rzeczywisty, w stosunku do którego jednostki przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus. Wartości dzielimy na:

• Odczuwane - atrakcyjne dla jednostki w znaczeniu emocjonalnym,

• Uznawane - przedmioty, w stosunku do których żywimy przekonanie, że posiadają jakąś wartość obiektywną,

• Uroczyste,

• Codzienne,

• Autoteliczne - wartości podstawowe, wiodące (dobro, piękno, sprawiedliwość), wartości same w sobie,

• Instrumentalne - czyli środki prowadzące do osiągnięcia wartości podstawowych.

Socjalizacja - wpływ życia społecznego i kultury na osobowość jednostki. Socjalizacja obejmuje procesy internalizacji, czyli nabywania czy przyjmowania przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających oraz procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów ról społecznych.

Procesy socjalizacji zachodzą w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowywania czy też świadomych osobistych decyzji samowychowawczych, dokonują się dzięki interakcjom (wzajemna komunikacja za pomocą języka i znaków) z innymi ludźmi.

Socjalizacja pierwotna - okres dzieciństwa, dziecko w drodze naśladownictwa, identyfikacji, później w drodze przyjmowania ról innych ludzi ze swego otoczenia, przede wszystkim tzw. znaczących innych (rodzice, rodzeństwo, nauczyciele) uczy się wzorów zachowań oraz wartościowania i oceniania. Osobowość kształtowana jest w grupach pierwotnych, opartych na stosunkach „twarzą w twarz”.

Socjalizacja wtórna - dokonuje się w wieku dorosłym, przez samą jednostkę i jej własne akty, pod wpływem tzw. uogólnionego innego (w drodze interakcji z innymi podmiotami).

Jaźń - (self), Mead określał ją jako samoświadomość siebie:

• Jaźń subiektywna - polega na tym że jednostka może być sama dla siebie obiektem, jest to subiektywne odczucie,

• Jaźń obiektywna - taka jaźń, jak ona przedstawia się innym,

• Jaźń odzwierciedlona - jest obrazem siebie, jakim jednostka się posługuje, a który uzyskuje w drodze własnej interpretacji percepcji siebie przez innych:

• Wyobrażanie sobie przez jednostkę, jak ją widzą inni,

• Wyobrażanie sobie, jak ją oceniają inni,

• Rodzaj samopoczucia, jakie w świadomości jednostki powstaje: od dumy do upokorzenia, jeśli te wyobrażenia siebie przez jednostkę odebrane są jako negatywne.

Adam Podgórski, 4 rodzaje jaźni:

• Jaźń pierwiastkowa - to inaczej jaźń subiektywna,

• Jaźń odzwierciedlona - jak u Coole'ya,

• Jaźń zobiektywizowana - jest samowiedzą jednostki o sobie, opartą na długotrwałym procesie socjalizacji i wielu aktach samokontroli,

• Jaźń fasadowa - zjawisko prezentowania przez jednostkę różnych swych właściwości czy cech, często nie posiadanych, ae które mogłyby być pozytywnie odbierane przez innych,

Tożsamość - Zbigniew Bokszański, układ autodefinicji jednostki jako aktora społecznego, koncepcja siebie, jaką jednostka ma o sobie:

• Tożsamość osobowa - poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia, mimo upływu czasu,

• Tożsamość społeczna - poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienie określonych ról społecznych, ulega zmianom i transformacji:

• Transformacja najgłębsza, totalna - zachodzi przy zmianie przez jednostkę swego światopoglądu, religii, całego systemu wartości.

Kryzys tożsamości - jest spowodowany ogromną złożonością niespójnych struktur społecznych, fragmentaryczną przynależnością jednostki do najrozmaitszych grup społecznych, często ścierających się ze sobą.

Postawa - definicja sytuacji, jakiej dokonuje jednostka podejmując interakcję skierowaną do określonej osoby jako partnera interakcji, albo jako element osobowości, rozumiany jako gotowość jednostki do określonego zachowania się względem danego przedmiotu postawy.

Definicja sytuacji - polega nie tylko na ustaleniu znaczenia sytuacji, odtworzenia roli drugiej osoby, ale również na aktywnym operowaniu tymi znaczeniami w doborze odpowiedniego toku własnego działania. Dwustopniowa interpretacja:

• Strukturalizacja - wyróżnianie w danej sytuacji obiektów, które mają znaczenie,

• Wewnętrzna konwersacja - selekcja, sprawdzanie, grupowanie i przetwarzanie znaczenia dostosowanie do potrzeb wynikających z konkretnych sytuacji, w której się znajduje.

Rodzaje postaw:

• Realne - tworzone przez same jednostki w toku swych czynności,

• Ideacyjne - Konstruowane przez jednostki mówiące lub piszące,

3 komponenty postaw:

• Poznawczy - prezentuje wiedzę jednostki o różnym stopniu pewności, co jest prawdziwe, dobre, pożądane lub co jest fałszywe, złe lub niepożądane w przedmiocie postawy, sądy, oceny,

• Emocjonalny - zawiera uczucia pozytywne lub negatywne względem przedmiotu postawy, nie zawiera ocen, musi mieć tzw. Walencję - uczucie o określonym zabarwieniu,

• Behawioralny - działania i zachowania względem przedmiotu postawy,

Postawy mogą być:

• Spójne lub niespójne - w zależności od kierunków walencji poszczególnych komponentów,

• Pełne i niepełne - w zależności od występowania poszczególnych komponentów,

• Trwałe i zmienne,

• Postawy należące do podstawowej struktury osobowości (obejmują postawy uwarunkowane silnie przez biogenne czynniki osobowości i ukształtowane w okresie dzieciństwa) oraz postawy drugorzędne (wtórne, ukształtowane głównie pod wpływem czynników psycho- i socjogennych, które mają charakter plastyczny, dynamiczny, zmienny),

• Postawy centralne w strukturze osobowości (nadrzędne, związane z systemem wartości podstawowych, autotelicznych, trudniej zmienialne) oraz postawy spoza centralnego trzonu postaw (łatwiej zmienialne, dotyczą wartości instrumentalnych,

• Całe systemy postaw i postawy pojedyncze, nie związane z innymi,

Rodzaje działań, mające na celu zmianę postawy: informacja, dialog, dyskusja, przekonywanie, perswazja, propaganda, angażowanie jednostki w określone działania.

Rozdział 4: Teorie grupy społecznej

Teoria funkcjonalno-strukturalna:

• August Comte, Herbert Spencer, Emil Durkheim, Vilfredo Pareto, obecnie: Claude Levi-Strauss oraz Alfred Radcliffe-Brown (odłam strukturalny), Bronisław Malinowski oraz Talcott Parsons w zakresie odłamu funkcjonalnego,

• „życie społeczne jest ustrukturalizowane w postaci systemów społecznych, tj. całości spełniających określone funkcje względem większych całości, które również same złożone są z określonych elementów, wzajemnie od siebie funkcjonalnie zależnych”,

• System społeczny - obejmuje wszelkie rodzaje tworów społecznych, niezależnie od ich wielkości,

• Funkcja - rodzaj aktywności spełnianej przez dany element na rzecz określonego systemu społecznego, właściwa dla danego systemu aktywność czy działalność konieczna, utrzymująca w istnieniu dany system, ma charakter zdeterminowany,

• Grupę społeczną można określić jako system społeczny,

• Funkcjonaliści koncentrują się na problematyce funkcji (zajmowali się głównie systemami kulturowymi i wzorów zachowań), a strukturaliści na analizie budowy (badanie procesów społecznych, zależności).

• Radcliff-Brown analizuje strukturę społeczną systemu,

• Malinowski odwołuje się do wielości grup społecznych, wg niego u podstaw funkcjonowania tkwią potrzeby:

• Potrzeby biologiczne, tj. potrzeby zaspokojenia głodu, bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, reprodukcji,

• Potrzeby psychiczne, stosunki społeczne,

• Potrzeby społeczno-kulturalne, wartości, wierzenia,

• Parsons, szczególną uwagę zwraca na utrwalenie się wzorów działań, schematów interakcji, służą temu dwa mechanizmy:

• Mechanizm socjalizacji - jednostka zinternalizuje wzory działań, norm i wartości, symboli,

• Mechanizm kontroli społecznej - zapewnia trwanie i funkcjonowanie każdego systemu społecznego, kontrola społeczna, która przez system nakazów, norm i uregulowań połączonych ze stosowaniem kar i nagród wpływa na działania osobowości,

• Robert Merton, teorie średniego zasięgu - to np. teorie zachowań dewiacyjnych, nieprzewidzianych skutków celowego działania, percepcji społecznej, grup odniesienia, kontroli społecznej, wzajemnej zależności instytucji społecznych. Grupa społeczna to pewna liczba ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcję wedle ustalonych wzorów. Trzy kryteria istnienia grupy:

• Trwałe, normatywie ustalone formy społecznej interakcji,

• Samookreślanie się jednostki jako uczestnika grupy,

• Takie samo jej określanie przez innych ludzi,

Teoria interakcjonizmu symbolicznego:

• Wiliam James, John Dewey, George Mead, szkoła chicagowska Huberta Blumera, szkoła Iowa Manfreda Kuhna, teoria roli Roberta Parka i Ernesta W. Burgessa,

• Interakcja to takie społeczne działanie, gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie, ludzie nie reagują, ale interpretują, definiują nawzajem swoje działania, ma charakter symboliczny; jednostka nie odtwarza zachowań, ale konstruuje działanie, jest twórcą, interpretuje zachowanie partnera, wchodzi w jego rolę i podejmuje odpowiednie działania, dokonując ciągle tzw. definicji sytuacji, w jakiej działa, ponieważ jednostka jest świadoma siebie, posiada jaźń,

• Wg Blumera, jednostka przystosowuje swoje działanie dwukrotnie: raz w stosunku do drugiego partnera, a następnie do innych, do tzw. uogólnionego innego, postrzega, interpretuje działania innych i przystosowuje swoje działanie; wszelka organizacja stanowi ramę, w której jednostki działają w która kształtuje sytuacje, w jakich jednostki działają,

• Raph Turner, teoria roli - życie społeczne jest ustrukturalizowane w postaci pozycji społecznych, jakie jednostki zajmują, i wypływających z nich normatywnie określonych ról, jakie mają wykonać, a organizacja społeczna sprowadza się do siatek odpowiednio sobie przyporządkowanych pozycji społecznych; przyjmowanie roli oznacza organizowanie zachowań partnera w spójną całość.

Teoria grupy społecznej Floriana Znanieckiego:

• Teoria działania społecznego - Max Weber, Thorstein B. Veblen, Robert M. McIvera, następnie Karl Mannheim, Florian Znaniecki, Talcott Parsons, Robert Merton, a także Wiliam H. Whyte, David Riesman, Charles Wright Mills,

• Osoba społeczna jako świadomy podmiot i twórca życia społeczneg oraz koncepcja działania społecznego jako podstawowej treści życia społecznego,

• Znanieckiego teoria grupy społecznej:

• Współczynnik humanistyczny - rzeczywistość społeczna jako część rzeczywistości kultury jest tworzona przez ludzi, istoty świadome i aktywne, i każde zjawisko kultury, a w tym zjawisko społeczne, musi być ujmowane w znaczeniach, jakie nadają im ludzie i jak ich doświadczają w swych działaniach.

• Dynamiczne układy społeczne, czyli kategorie zjawisk społecznych: działania społeczne (świadome czynności ludzkie, mające znaczenie i skierowane do wartości społecznych, którymi są inni ludzie), stosunki społeczne, indywiduum społeczne (określane jako osoba społeczna) raz grupy społeczne,

• Grupa społeczna - osoby powiązane stosunkami społecznymi wokół wspólnych wartości, do których te osoby jako całość dążą, biorąc pod uwagę współczynnik humanistyczny grupa jest tym, czym jest w świadomości społecznej jednostek i zbiorowości, musi istnieć świadomość grupowa, czyli poczucie przynależności, uczestnictwa, odrębności danej grupy w stosunku do innych grup. Grupa społeczna jest systemem ról społecznych, spełnianych przez różne kategorie ich członków,

• Jerzy Szacki, wytworzenie się organizacji grupy: 1) zjednoczenie jednostek w grupę jest względnie trwałe, a ich czynności jako członków grupy są wykonywane regularnie, 2) funkcje są podzielone i pod adresem każdego członka grupy kieruje się określone oczekiwania, 3) czynności członków grupy są funkcjonalnie zintegrowane ze względu na wspólny cel, 4) stanowiska w grupie są oddzielone od konkretnych osób, 5) czynności wykonywane przez jednostki jako członków grupy są przez nią usankcjonowane.

Rozdział 5: Struktura grupy społecznej

Zbiór, zbiorowość - Paweł Rybicki, pewna statystycznie wyodrębniona liczba ludzi, mogą być wyróżnione ze względu na ważną społecznie cechę, jak np. płeć, wiek.

Zbiorowości społeczne - zbiorowości, w których członkowie pozostają w stosunkach społecznych.

Grupy społeczne - zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację.

Społeczności - communities, mogą być lokalne, regionalne, związane z określonym terytorium, jakim jest wieś, miasto, region.

Zbiorowości społeczne wielkie - jak np. społeczność narodowa, państwowa, zwane często społecznościami ustrojowymi.

Społeczeństwo - pewne kompleksy grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej, np. społeczeństwo katolickie, sportowe.

Społeczeństwo globalne - ogólne, kompleksowe, historyczne, dla określenia wielości grup społecznych zintegrowanych współcześnie przez państwo, a złączonych wspólnymi obiektywnymi warunkami bytu i pewnymi kompleksami kultury.

Elementy grupy społecznej: zbiór osób, wartości wspólnogrupowe, więź społeczna, wewnętrzna organizacja grupy.

Zbiór osób jako element konstytutywny grupy społecznej:

• Niektórzy socjologowie utrzymują, że dopiero zbiór trzech osób kreuję grupę społeczną,

• Grupy dwuosobowe, proste, to np. małżeństwo, przyjaciele,

• Wzrost liczby członków:

• Zwiększa możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych, ale jeśli zadania są podzielne (np. grupa pracy),

• Zmniejsza jednolitość grupy, powoduje różnice w poglądach, zmniejsza zgodność w ujmowaniu celów grupy i zgodność działań,

• Mniejsza tendencja do aktywnego uczestnictwa członków grupy w jej działaniu, pasywność większości członków (prawo Olsona),

• Zmniejszenie częstotliwości i poziomu komunikacji, czyli zmniejszenie lojalności i zaangażowania się w działalność danej grupy,

• Liczebność grupy:

• W grupach małych występuje bezpośrednie porozumiewanie się członków, a w grupach wielkich zachodzi konieczność tworzenia instytucji grupowych, Simmel (radykalizm grup),

• Każdy wzrost wielkości jakiejkolwiek części jakiejś organizacji (grupy) powoduje inne wzrosty w strukturze organizacyjnej grupy - prawo Parkinsona, im bardziej liczebna grupa, tym większa konieczność tworzenia podgrup czy instytucji grupowych,

• Określa niezbędne warunki niezbędne dla istnienia grupy (np. wielkość rodziny warunkuje wielkość i strukturę mieszkania),

• Niektóre grupy ograniczają swoją liczebność, np. arystokracja,

• Grupy nieformalne, około 5-6 osób, do 12 stosunków interpersonalnych,

• Wzór fizyczny członka grupy: pewne cechy organizmu (wiek, wzrost, płeć, wygląd zewnętrzny itd.), jakie powinien mieć kandydat na członka danej grupy. Wg Znanieckiego: wzór fizyczny zespołu nie jest przeciętną wyglądu zewnętrznego jego członków ani też sumą cech wspólnych wszystkich jego członków, lecz kompleksem cech, który w oczach otoczenia i samejże grupy najbardziej odróżnia członków tej grupy od członków innych grup i do którego członkowie tej grupy w cudzym lub własnym przekonaniu się stosują. Grupa dąży do jego realizacji bądź go odrzuca,

• Wzór osobowościowy członka grupy: moralny, a więc zespół cech, jakie człowiek powinien przejawiać w swym postępowaniu.

Wartości wspólnogrupowe - funkcje grupy (ośrodek grupowy):

• Orientacja interpretatywna: grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości, jest skupieniem jednostek wokół zadań, jakie członkowie stawiają przed sobą.

• Druga orientacja, zwracająca uwagę na pojęcie funkcji, ukazuje co dana grupa wnosi, jaki jest jej wkład i znaczenie dla innych systemów społecznych, jakie są rezultaty, skutki jej działania, funkcje mogą być: jawne i ukryte, niedostrzegalne, świadome i niezamierzone, uboczne, przypisane i rzeczywiste.

Więź społeczna w grupie:

• To fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych,

• Więź społeczna jest traktowana jako:

• organizacja grupy, Jan Szczepański: więź społeczna jako zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju,

• ujęcie psychospołeczne: świadomość grupowa.

Identyfikacja - utożsamianie się jednostki z daną grupą.

Durkheim: solidarność mechaniczna (wynika ze wspólnoty ideowo-moralnej i światopoglądowo-religijnej), solidarność organiczna (wynika ze społecznego podziału pracy).

Ossowski: dystrybutywna - jeśli łączność czy solidarność jest następstwem łączności jednostki z członkami grupy, kolektywna - gdy jednostka identyfikuje się z celami i postawami postulowanymi da członka grupy.

• Ujęcie strukturalne: stosunki społeczne wiążące członków grupy, stosunek społeczny to system unormowanych czynności czy też świadczeń, wykonywanych przez partnerów stosunku, na podstawie wzajemnych uprawnień i obowiązków, wynikających z określonej podstawy zależności. Dwa rodzaje zależności: obiektywne, instytucjonalne, sformalizowane, przedmiotowe oraz osobowościowe, nieformalne, podmiotowe, subiektywne.

• Ujęcie dwuaspektowe, poglądy uznające dwuaspektowy charakter (strukturalno-świadomościowy) więzi społecznej,

Paweł Rybicki: więź społeczna objawia się w dwu płaszczyznach: jedna to dające się rzeczowo określić wspólności i związki między ludźmi, takie jak krwi, pochodzenia, terytorium, języka, kultury, organizacji życia zbiorowego. Druga przedstawia swoiste stany i akty świadomości, poczucie szczególnej łączności z drugimi ludźmi, zależności, manifestacje tego poczucia w postawach, zachowaniach, działaniach.

• Rodzaje więzi wg Pawła Rybickiego:

• Naturalna - występuje w grupach społecznych, w których pochodzenie i pokrewieństwo tworzą podstawy społecznego powiązania ludzi i ich wzajemnej przynależności, odgrywają one również rolę w kształtowaniu więzi grupowej w społeczeństwach plemiennych i w grupach etnicznych,

• Zrzeszeniowa - powstaje za sadzie dobrowolnych związków kreowanych przez ludzi, którzy przystępując do danego zrzeszenia uzależniają się wzajemnie od siebie i zobowiązują do odpowiednich działań, czyli wszelkiego rodzaju związki i organizacje,

• Stanowiona - występuje w zbiorowościach, w których podziały członków i systemy styczności i stosunków zostają narzucone z zewnątrz lub ustalone siłą czy też prawem stanowionym przez szersze grupy społeczne, np. państwo.

Organizacja wewnętrzna grupy:

• Obejmuje ona ustalenie i wyznaczenie pozycji społecznych i podział ról społecznych między członków grupy,:

• Pozycja społeczna, prestiżowe rozumienie: pozycja społeczna jako określone miejsce w strukturze rangowej, w strukturze prestiżu; albo pozycja społeczna to splot uprawnień i obowiązków społecznie przez otoczenie uznawanych za przysługujące danej jednostce lub kategorii jednostek czy też jako obowiązki oczekiwane, żądane lub kierowane przez otoczenie w stosunku do danej osoby czy danych osób.

Linton: jednostka zajmuje tyle pozycji, ile pełni ról, więc jest to miejsce, jakie jednostka zajmuje w określonym czasie i w określonym systemie społecznym,.

• Rola społeczna - oznacza rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej,

• Instytucja - pewny trwały sposób postępowania lub instytucja grupowa: są to zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń i odpowiednich środków rzeczowych,:

• Umożliwiają realizowanie funkcji danej grupy,

• Skłaniają do wykonywania ról,

• Zapewniają wewnętrzną spójność,

• Zapewniają ciągłość,

• Władza - jest to możność podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowania względem nich systemu nagród i kar: przywództwo, kierowanie, rządzenie.

• Max Weber: władza legalna (oparta na ustanowieniach prawnych), panowanie tradycjonalistyczne (tradycja uznająca daną warstwę społeczną, dany ród jako uprawniony do sprawowania władzy), panowanie charyzmatyczne (przyznawane jednostce ze względu na jej szczególne przymioty i wrodzone talenty przywódcze).

• Kurt Lewin: model autokratyczny, model demokratyczny i model laissez faire (określają one stosunki między podwładnymi a przełożonymi).

Komunikacja i łączność w grupie:

• Komunikacja polega na przekazywaniu informacji pomiędzy uczestnikami życia społecznego, a dokonuje się za pomocą języka i różnych znaków oraz symboli.

• Funkcje komunikacji to: przekazywanie wiadomości, zapewnienie łączności,

• Łączność - oznacz i obejmuje określone drogi, czyli tzw. kanały, którymi wiadomości są przekazywane, wyróżnia się formalny system łączności i nieformalny,

• Funkcje komunikacji i łączności: informacyjno-organizatorska (przekazywanie wiadomości z góry na dół i z dołu do góry (nakazy, polecenia, raporty, sprawozdania), motywacyjno-inspirująca (wytworzenie poczucia zaangażowania, wspólnoty),

• W systemie łączności w grupie występują: nadawca (najlepiej ciekawe i nowe informacje), media-kanały informacji oraz odbiorcy (najlepiej aktywny-zapytania, wyjaśnienia).

• Modele łączności:

• Okrąg, koło: każde stanowisko ma jednakowe położenie w porównaniu z pozostałymi, każde stanowisko ma bezpośrednie połączenie z dwoma stanowiskami sąsiadującymi, a pośrednie z dwoma pozostałymi,

• Łańcuch, 3 stanowiska mają po dwa bezpośrednie połączenia, dwa krańcowe stanowiska mają tylko jedno połączenie,

• Koncentryczny model, oś, gwiazda, centralne położenie jednego stanowiska, to jedno stanowisko jest uprzywilejowane,

• Hierarchiczny model, występują tu szczeble pośrednie, jedno ze stanowisk ma 3 połączenia i jedno pośrednie, kolejne stanowisko ma 2 połączenia bezpośrednie i 3 pozostałe stanowiska mają po jednym połączeniu bezpośrednim.

• Im bardziej peryferyjna jest pozycja jednostki w systemie łączności, tym niższe jest morale (zadowolenie z pracy).

Rozdział 6: Typologia grup społecznych

Próby systematyzacji grup:

• Znaniecki wyróżniał siedem rodzajów grup społecznych: stycznościowe, genetyczne, terytorialne, klasowe, kulturalne, kościelne i celowe,

• Klasyfikacja MacIvera: grupy pierwotne, społeczności lokalne, zrzeszenia i stowarzyszenia, społeczeństwa oraz grupy efemeryczne (krótkotrwałe, przelotne, tłumy, zbiegowiska).

Typologia F. Tonniesa:

• Typologia grup: wspólnoty (Gemeinschaft) i społeczeństwa (Gesellschaft), czyli grupy wspólnotowe i grupy umowne,

• U źródeł powstawania grup społecznych tkwi wola jednostek:

• Wola organiczna - spontaniczna, irracjonalna, kierująca się motywami emocjonalnymi,

• Wola racjonalna - refleksyjna, która charakteryzuje się tym, że jest w pełni świadoma, tzn. obejmuje rozważanie i myślowe sformułowanie środków i celu, do którego działanie jednostki jest skierowane

• Wola organiczna sprawia że tworzą się wspólnoty, występują tu stosunki naturalne, są to grupy społeczne oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaźni, oraz grupy sąsiedzkie, w których ziemia i wspólne zamieszkiwanie rodziły wspólnotę gospodarowania i codziennego obcowania,

• Wola racjonalna kształtuje społeczeństwa, w których panują stosunki umowne, kontraktowe, są to grupy społeczne, które opierają się na odpowiednich porozumieniach między jednostkami dla osiągania czy realizacji określonych celów, np. spółki, zrzeszenia, związki,

Typologia Ch. H. Cooley'a:

• Podział na grupy pierwotne (pierwsze) i wtórne (pochodne, umowne),

• Grupy pierwotne - oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaźni, na stosunkach sąsiedzkich; styczności bezpośrednie, z reguły są to grupy małe, więź społeczna oparta jest na stosunkach społecznych osobowych, jednostki występują w całej swej osobowości, wysoki poziom identyfikacji członków z grupą, homogeniczność członków, grupy pierwotne kształtują osobowość członków,

• Grupy wtórne - pochodne, zwane też celowymi, powstałe na podstawie umownych porozumień między ludźmi; styczności pośrednie, więź społeczna oparta jest na stosunkach społecznych instytucjonalnych, jednostki występują w charakterze i rolach funkcjonariuszy, pełnią funkcję, są to stosunki między cząstkowymi osobowościami, heterogeniczność członków.

Małe grupy społeczne - mikrostruktury, to takie grupy, w których wszyscy członkowie mogą wchodzić w osobiste, bezpośrednie styczności i stosunki społeczne, mogą być pierwotne jak i umowne, formalne lub nieformalne, niesamoistność.

Duże grupy społeczne - makrostruktury, tak wielkie liczby członków, że nie pozwalają one na styczności i stosunki osobiste, ale jednostki utrzymują łączność, porozumiewają się za pomocą masowych środków przekazu, okólników, pism obiegowych, wytwarza się system stopni, gdyż przywódcy tych grup nie mają bezpośredniego kontaktu ze wszystkimi członkami, hierarchiczna struktura organizacyjna, samoistność.

Grupy formalne - są powoływane przez szersze grupy społeczne, działania są unormowane przepisami grupy zwierzchniej, przynależność ma charakter przymusowy.

Grupy nieformalne - powstają samorzutnie, przynależność jest sprawą dobrowolnych decyzji jednostek, opierają się na stosunkach przyjacielskich, towarzyskich, koleżeńskich, istnieją w obrębie grup formalnych, wynikają ze współżycia, współpracy i współdziałania jako osób, główne funkcje grup nieformalnych to: rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się członków, redukcja formalnych, biurokratycznych procedur, motywacja wewnętrzna do działania, sprawowanie społecznej kontroli, tworzenie kultury pracy zawodowej.

Rozdział 7: Teoria grup odniesienia

Tradycyjne koncepcje środowiska społecznego:

• Środowisko społeczne obejmuje kręgi osób i wytworów kulturowych znajdujących się trwale w przestrzennej „bliskości”, ale takiej, by owo otoczenie mogło oddziaływać na jednostkę,

• Względna tożsamość osób i innych obiektów znajdujących się w pobliżu i ich statyczny, niezmienny charakter,

• Jednostronny wpływ otoczenia na osobowość jednostki i jej dostosowywanie się do środowiska,

• Tadeusz Szczurkiewicz: ogól jednostek, zbiorów społecznych, zbiorowości o raz materialnych i niematerialnych wartości społecznych, z którymi dany osobnik wchodzi w ciągu swego życia w stosunki społeczne trwałe czy przelotne, uregulowane i wyznaczone grupowo czy nieregulowane, ale współwyznaczane grupowo, oparte na stycznościach bezpośrednich czy pośrednich,

• Pojmowanie środowiska społecznego zostało zakwestionowane przez teorię grup odniesienia,

Główni przedstawiciele teorii grup odniesienia:

• Herbert H. Hyman, grupy odniesienia porównawczego,

• Theodore M. Newcomb, badanie postaw studentów,

• Samuel A. Stouffer, badania wśród żołnierzy armii amerykańskiej, względne upośledzenie społeczne i względne uprzywilejowanie społeczne, dokonywanie wyboru grup odniesienia normatywnego,

• Harold K. Kelley, grupy odniesienia porównawczego, grupy odniesienia normatywnego,

• L. Festinger, Ralph Turner, G. Meed, Ch. H. Cooley,

Ludzie w swym życiu codziennym „porównują się”, odnoszą się do innych, aby móc się samookreślić czy też określić, zidentyfikować swe postępowanie. Dzieje się to zazwyczaj automatycznie, rzadziej refleksyjnie.

Grupy odniesienia porównawczego - to te grupy lub członkowie tych grup czy też nawet cechy ich charakteryzujące, które stanowią układ wielkości, w których dana jednostka postrzega siebie i innych i które pozwalają określić jej siebie, swoje cechy oraz ustalać rodzaj swego postępowania; grupy odniesienia dostarczają układu odniesienia do oceny samego siebie i kształtowania postaw.

Grupy odniesienia normatywnego - te grupy, z których dana jednostka czerpie dla siebie wartości, normy czy wzory zachowań.

Porównywanie się jednostki z różnymi grupami swego otoczenia prowadzi do:

• Poczucia upośledzenia społecznego (deprywacji), niskiej samooceny siebie, swego postępowania, świadomość zajmowania przez jednostkę niższej pozycji w porównaniu z innymi podobnymi do siebie osobami lub w porównaniu ze swą pozycją zajmowaną poprzednio.

• Poczucia uprzywilejowania społecznego, czyli wysokiej samooceny, świadomość zajmowania wyższej pozycji społecznej w stosunku do innych podobnych do siebie pod danym względem lub też w stosunku do swej pozycji zajmowanej poprzednio.

• Istnieje związek między stopniem poczucia deprywacji lub poczucia upośledzenia jednostki a wybieraną czy poszukiwaną przez daną jednostkę grupą odniesienia normatywnego, czyli grupą solidarności.

Uwarunkowania wyboru grup odniesienia normatywnego:

• Potrzeby odczuwane przez jednostkę oraz stopień ich nasilenia,

• Maslow stwierdza, że indywidualne potrzeby ludzkie stanowią pewną hierarchię od potrzeb niższego rzędu do potrzeb wyższego rzędu, a potrzeby hierarchiczne wyższe aktywizują się w taki stopniu, w jakim zostają zaspokojone potrzeby niższego rzędu. Potrzeby zaspokajane nie motywują działań,:

• Hierarchia potrzeb według Maslowa, od najniższego rzędu:

• Potrzeby fizjologiczne,

• Potrzeby bezpieczeństwa,

• Potrzeby afiliacji, społeczne, przynależenia do grup,

• Potrzeby szacunku i uznania społecznego,

• Potrzeby samorealizacji, rozwoju osobowości, realizacja zamiłowań twórczych,

• Rola zmiennych strukturalnych:

• Pozycje najwyższe (liderów),

• Przywódcy, (bezwzględnie o doktrynalnie wierni wartościom, normom i wzorom postępowania, brak cech twórczości i innowacyjności,

• Liderzy, czują obowiązek reformatorski, twórczy, również stosują się do wartości, norm i wzorów, ale dążą do reform, odchyleń,

• Pozycje średnie, konformizm wobec panujących wartości, norm i wzorów, lojalność ze względu na możliwość awansu,

• Pozycje najniższe, najmniej konformistyczne, w najmniejszym stopniu przyjmują wartości, normy i wzory:

• Jedni w pewnym stopniu przyjmują wartości, normy i wzory, aby utrzymać członkostwo, by nie zostać usuniętym,

• Drudzy, zajmujący pozycje najwyższe, odrzucają te normy, aspirują do innych grup odniesienia normatywnego.

Sympatycy - nie należą do danej grupy, lecz akceptują wartości, wzory zachowań i normy danej grupy, są emocjonalnie do nich przywiązani i chociaż nie należą od grupy, to w rzeczywistości Ideacyjne, intencjonalnie w niej uczestniczą.

Antycypacyjna socjalizacja jednostki - sympatyzowanie pewnej grupie, traktowanie jej jako grupy odniesienia normatywnego.

Kandydaci - są oni już wstępnie przyjęci do danej grupy, dana grupa jest dla nich grupą odniesienia normatywnego, ich uczestnictwo wstępne jest kontrolowane pod względem zgodności ich zachowań z wzorami i normami grupy.

Neofici - nowi członkowie grupy, najbardziej konformistyczni, porzucili grupę normatywną, albo zostali usunięci z grupy o przeciwstawnej ideologii, członkowie tych grup mają pozytywny stosunek do norm i wartości, co motywowane jest negatywnym odnoszeniem się do dawnej grupy przynależności.

Każda grupa społeczna, tj. jej członkowie, instytucje grupowe muszą dążyć do tego, aby każda jednostka w grupie była jak najbardziej zaangażowana w czynne uczestnictwo, członkowie grupy zaś powinni być związani między sobą względnie częstymi interakcjami.

Często jednostka znajduje się pod wpływem wielu grup odniesienia normatywnego, najczęściej konfliktowych, dlatego jednostka dąży do wyboru jednej z nich, która pozwala zachować jej swą tożsamość osobową i społeczną.

Rozdział 8: Teoria integracji i dezintegracji społecznej

Integracja - oznacza zjawisko zwartości, stan koordynacji, zgodności, zharmonizowania, oznacza te procesy, które obejmują zjawiska łączenia się części albo członków w jedną całość.

Integracja kulturalna - oznacza stan zgodności (lub jej brak) między standardami - wzorami kulturowymi, występującymi w danym społeczeństwie czy grupie społecznej, a wzorami kulturowymi alternatywnymi, uznawanymi przez pewne odłamy danego społeczeństwa lub członków danej grupy.

Integracja normatywna - oznacza stopień zgodności wartości i norm, którymi kierują się poszczególni członkowie grupy, z normami i wartościami akceptowanymi w danej grupie lub społeczeństwie.

Integracja komunikacyjna - oznacza rodzaje i stopień intensywności stosunków i kontaktów społecznych między członkami danej społeczności.

Integracja funkcjonalna - wyraża się w stopniu rozwiniętej zależności między jednostkami w zakresie wzajemnej wymiany świadczeń i usług, wynikającej z podziału pracy.

Czynniki dezintegracji normatywnej:

• Brak informacji i łączności,

• Duża ruchliwość społeczna,

• Heterogeniczność i złożoność grupy,

• Konflikt ról,

Dewiacja, odchylenie - zachowania członków grupy niezgodne z normami obowiązującymi w danej grupie czy społeczeństwie.

Hipoteza krzywej „i” - ustala prawidłowość dotyczącą związku zachodzącego między liczbą odchyleń różnego stopnia od danej normy a ogólną liczbą wszystkich odchyleń od danej normy.

Metody integracji normatywnej:

• Proces interioryzacji (indoktrynacji) - oddziaływanie na członków grupy, aby przyjęli oni wartości formułowane i uznawane przez grupę za swoje, aby włączyli je do swego systemu wartości, którym się kierują, a przez to przyjęli te normy i wzory zachowań z nich wynikające (informacja, nauczanie, wychowanie, propaganda),

• Symbolizacja wartości (pomniki, znaki, obrazy),

• Implementacja - wszelkie przedsięwzięcia, które umożliwiają członkom grupy praktykowanie wzorów zachowań i stosowanie się do norm uznawanych za obowiązujące,

• Kontrola społeczna - ustanowiony system norm i wzorów zachowań, sankcje pozytywne i sankcje negatywne, kontrola formalna lub nieformalna (opinia społeczna).

Opinia społeczna - to poglądy, nastawienia, oceny (sądy), dotyczące aktualnego, ale określonego przedmiotu (wartości) lub określonej osoby i jej sposobu zachowania się, formułowane i przekazywane sobie przez członków publiczności, skupionej wokół osądzanej wartości lub osoby.

Twórcy opinii:

• Osoby cechujące się szczególną znajomością i kompetencją w sferze, której opinia dotyczy,

• Osoby aktywne społecznie; instytucje zajmujące się profesjonalnie uprawianiem informacji,

• Spośród osób na tym samym szczeblu społeczno-ekonomicznym lub zawodowym rolę przywódców - twórców opinii odgrywają raczej osoby z wyższym wykształceniem niż niższym.

Stereotyp - ujawniona postawa lub poglądy w stosunku do określonych wartości czy osób, mające charakter uproszczony, utrwalony, oparty na nie skontrolowanych obserwacjach, i nie odpowiadające faktom.

Integracja funkcjonalna - stan i stopień, w jakim jednostki wykonują wyznaczone im czy przyjęte przez nie role społeczne, wynikające z zajmowanych pozycji społecznych, a instytucje grupowe przypisane im zadania, i czynią to w sposób zharmonizowany, prowadzący do realizacji celów grupy czy systemu.

Instytucja - oznacz określone osoby, przydzielone im środki i unormowane czynności, jakie mają wykonywać w imieniu i na rzecz grupy.

Metody integracji funkcjonalnej grupy:

1. metoda podziału kompetencji,

2. określenie uprawnień do podejmowania decyzji,

3. przeciwdziałanie autonomizacji instytucji,

4. metoda depersonalizacji i obiektywizacji.

Obydwie koncepcje: teologiczna i socjologiczna, są słuszne, ale patrzą z różnych stron na człowieka, ujmują go w innej płaszczyźnie: jedna mówi o jego pochodzeniu, druga o jego rozwoju. Tak więc: człowiek rodzi się „ludzki” (nie w pełni swej osobowości!), a pełnię swego rozwoju osiąga dopiero dzięki społeczeństwu.

---