SOCJOLOGIA WIEDZY- DR KORCZYŃSKI, 2012/2013
9.10.2012
Nauka - uporządkowany, usystematyzowany, ustrukturyzowany zbiór wiedzy
- sprawdzalna i weryfikowalna za pomocą narzędzi
Teoria - prawo naukowe regulujące wiedzę, uogólnienie uniwersalne, nie podstaw normatywnych
Metodologia- posługuje się metodami, z których wynikają techniki i działania, ma podstawy normatywne dlatego można ją interpretować, a prawa ( teorii) nie można
Typy wiedzy:
Wiedza potoczna |
Wiedza naukowa |
- nie troszczy się o uzasadnienie, na zasadzie oczywistości - wiedza zindywidualizowana, subiektywna, zależna od naszych doświadczeń życiowych -charakter konkretny i praktyczny - sądy jednostkowe - operuje językiem potocznym ( mało precyzyjny, posiada komponenty emocjonalne, nie odbiega od ocen) - oparta na autorytecie i wierze - racjonalność - nie jest systematyczna, ale pełna wewnętrznych sprzeczności, mało spójna - wykorzystywana w życiu codziennym/ zdroworozsądkowym |
- szuka uogólnień, weryfikowalna - ma charakter abstrakcyjny - odnosi się do sporów ogólnych, prowadzi do generalizacji - język wolny od ocen - jednolita i systematyczna, uporządkowana - empirycznie uzasadnienie, musi mieć uzasadnienie intersubiektywne ! - systematyczność, przemyślenie - „język treści pojęciowych” ( Ossowski) - w świadomy sposób dąży do eliminacji sprzeczności |
Czemu służy nauka ? Poznaniu, wyjaśnieniu i zrozumieniu. W ramach socjologii- zrozumieć działania i zachowania społeczne
Typy definicji : nominalna ( abstrakcyjne, umowne), realne
Byt : realny, abstrakcyjny ( społeczeństwo- ono nie istnieje)
Merton =.> słowo jako bodziec
Ryszard Kapuściński zaproponował analizę:
- za słowem zawsze coś się kryje ( rodzina, socjalizacja, pochodzenie)
- język jest pewnym piętnem
16.10.2012
„Bogactwo i nędza narodów” David Landers
Sami tworzymy stereotypy
Merton - wiedza zbudowana z całej gamy tworów kulturowych tj. idee, ideologie, poglądy prawne, etyczne, filozofia, nauka, technologia
-Wszystkie koncepcje wiedzy koncentrują się na relacji między wiedzą a innymi czynnikami społecznymi i kulturowymi
Wilhelm Dithley - w eseju „ Typy światopoglądów i ich rozwinięcie w systemach metafizycznych” twierdzi, że światopoglądy rozwijają się w różnych warunkach. Klimat, rasy, uwarunkowanie narodów przez historię, kształtowanie się polskości, określone czasem podziały na epoki i okres, w którym współdziałają narody składają się na specyficzne warunki wpływające na powstanie światopoglądów.
-Żaden światopogląd.... nie rozwiąże zagadki tego świata
-Antyobiektywizm nauki jako takiej
- istnieją światopoglądy, które można analizować, które istnieją jako autonomiczny byt
- struktura światopoglądów
Karol Marks
- zaszczepił pojęcie: ideologii, utopii, relatywizmu
- proces dialektyki materialistycznej, uwaga na historię
- prowadzi do koncepcji wartościowania
- światopogląd d grup społ., a więc także wiedza potoczna jest zespołem przekonań funkcjonujących w grupie i składnikiem więzi grupowej. Elementy poznawcze i waloryzujące wchodząc w skład systemu światopoglądowego grup zmieniają się w zależności od epoki, społeczeństwa, warstw i klas
- układ składników światopoglądowych wyznaczony jest przez rozwój cywilizacji
30.10.2012
Durkheim
jego koncepcja dowodzi, że człowiek i jego niematerialne dobro kultury, jego działalność materialna. Nie da się tego wyjaśnić bez zjawiska społeczeństwa. Wszystkie idee, zjawiska są podmiotem i wytworem społeczeństwa, a nie aktywności indywidualnej.
Cechy faktów społecznych ( do nich należą m.in. normy, obyczaje):
- zewnętrzne - obiektywne wobec jednostki
- autonomiczne- niezależne wobec jedn. I jest wobec nich podporządkowana
- są opresyjne wobec jedn.
Fakty społeczne to świat nam dany. Idee to produkt społeczny w zasadach metod socjologicznych. Durkheim stwierdza, że wiedza potoczna- fałszywe…….
Myślenie kolektywne wyprzedza jednostkowe. Podczas socjalizacji pierwotnej jednostka ma poczucie, że społeczeństwo jest jej wytworem. Natomiast jest odwrotnie: człowiek wytworem społeczeństwa.
Durkheim - socjologizm ( jednostka podporządkowana systemowi)
Marks - przekonanie, że byt kształtuje świadomość ( podstawa socjologii wiedzy) !!
Mannheim i ……… - istnieją też formy, które nie są społeczne
Zależną struktur społecznych jest myślenie polit., społeczne, potoczne
W nauce relatywizmu: epistemologiczna anarchia, nihilizm nie widziany dobrze
Koncepcja relatywizmu- metodologia, zabieg np. odniesienie wypowiedzi do struktur społecznych
W poszukiwaniu zawiązku z jakąś grupą społeczną . Badacze nie poszukują fałszu wiedzy, ale sposobu kształtowania się form wiedzy jako procesu społecznego, a nie filozofii, psychologii.
Machnikowski => ……….. Mannheim
Następstwa zabezpieczają przed relatywizmem- ograniczenie tezy o społecznym uwarunkowaniu wiedzy do ideologii. Wyłączając z zakresu wiedzę przyrodniczą, a włączając ekonomiczną
Byt- człowiek + warunki, w których żyjemy: klasa, system społeczno- polityczno- ekonomiczny, rodzina, krąg społeczny. Byt określa naszą świadomość.
Zarzuty wobec Mannheima:
- niekonsekwencja naukowa
Ludzka wiedza zanurzona w konkretnym świecie
Max Scheller- filozof, przedstawiciel fenomenologii
Przeciwko relatywizmowi, za Husserem - esencjonalizm fenomenologiczny. Poszukiwał w świecie bytów idealnych prawd absolutnych
Używał wglądu w istotę- narzędzie. Wg niego narzędzie to nie wymaga gromadzenia realnych, empirycznych przedmiotów, eksperymentów, doświadczeń => przeczy się to z socjologią jako nauką indukcyjną i empiryczną
Nauki empiryczne tj socjologia, biologia, psychologia, chemia, fizyka. Aby twierdzenia w nich przedstawione były udowodnione za pomocą obserwacji i interpretacji ich wyników.
Fenomenologia idealistyczna u Hussera
Różne postawy były nie tylko materialne. Można mówić o różnych postawach bytu, nie tylko o tych materialnych!!!!!!
6.11.2012
Moris- postrzeganie świata z pkt widzenia „ja”: byt w sobie, byt dla siebie
Klasyczna socjologia wiedzy
Scheller
Dla niego nie istnieje żadna jedna forma uprzywilejowanego świat. Każda forma pełni inną funkcję w kulturze !!!!
Wiedza potoczna ( przez język narodowy). Światopogląd ma ładunek relatywny (zależy od czasu, przestrzeni, historii narodu)
Istnieje ponadczasowość esencjonalizmu epistemologicznego
Programowo odrzuca relatywizm(jak Husserl)
Rozwojowe podłoże dla różnych form wiedzy- charakter. Czynniki ekonomiczno- polityczne: 1.) kryzys światowy, 2.) I WŚ (jako cenzura, bodziec- w danej formie wiedzy może nastąpić regres/ przyśpieszenie)
Dla niego wojna to absurd
1914-1928- okres twórczości Schellera
Analiza czynników społecznych w postaci mitów (stereotypów)- nie uwzględnia pewnych kategorii- ideologii, propagandy, nastrojów społecznych, powszechnych nadziei, poczucia klęski, wpływu jednostki na masę. Teza Schellera jest falsyfikowana.
„ Forma wiedzy, a społeczeństwo” . Mniejsze narody są mniej podatne na manipulację światopoglądową niż wielkie. Tam muszą nastąpić pewne warunki: zamożne społeczeństwo, zróżnicowanie pod względem warstw i klas, informacje czerpane z różnych źródeł
Socjologia wiedzy interesuje się też przesądami społecznymi, oczekiwaniami, stereotypami. Ale Scheller się tym nie zajmował.
Mannheim
Następca Schellera
„ideologia i utopia” ( s.1 - def. Socjo wiedzy)
Myślenie jako część procesu społecznego
Stereotypy narodowe- wiedza zawarta w języku
Jednostka myśli w języku swojej grupy, co wywołuje pewne problemy
Pierwszy „socjolog młodzieży”
Jednostka znajduje się w odziedziczonej sytuacji (warunkach)- zawiera modele myślenia dostosowane do tej sytuacji. Może je zastosować, zmodyfikować. Jednostka jest zdeterminowana to, że wyrasta w jakimś społeczeństwie- w tej sytuacji z góry uformowane modele myślenia i działania
Wiedza to wypowiedzi ( nie tylko sądy o faktach), zaliczał do niej wiedzę potoczną, polityczną, historyczną, społ, filozoficzną, systemy myśli, ideologie, utopie. W skład jedn. Przekonania, przesądy, stereotypy, oceny moralne, estetyczne „ dowcipy”
13.11.2012
Nieklasyczna socjologia wiedzy
Socjologia wiedzy naukowej rozważa aspekty epistemologiczne wiedzy:
wiedza potoczna- stawiamy w polu obserwacyjnym socjologa, jest ona także wiedzą
wiedza zależna- każda wiedza zależna od hist, wydarzeń ekon, geopolitycznych
W ujęciu Barsa I Blura - konstruktywna teoria
Blur- za wiedzę można uznać wszystko, co ludzie uważają za wiedzę: światopoglądy, idee, wierzenia stereotypy
Bars i Blur - wiedza ta jest najsłabiej podatna na wpływ społeczny
4 założenia ich programu :
1.) socjologia wiedzy- brak praktycznych funkcji, bada racjonalne i irracjonalne źródła wiedzy
2.) musi być symetryczna, wyjaśnić że te same przyczyny mogą dotyczyć wiedzy prawdziwej i nieprawdziwej
3.) refleksyjność- musi pozostawać świadoma swej pozycji, musi wyjaśniać samą siebie, weryfikować siebie
4.) poszukuje wiedzy w czynnikach bytowych
Przedmiotem badań socjologii wiedzy: świat społeczny i naukowców- wnioskowanie o interesach grup społecznych, możemy orzekać o kształcie tych instytucji wiedzy
Fenomenologiczna socjologia wiedzy (jest klasyfikowana do nie-klasycznej socjo wiedzy)
- tym, co jest realne, a nie abstraktem ( strukturalizm, funkcjonalizm). Fenomeny składają się na nasze życie.
- Luckmann - Berger - Schulz
Schutz Alfred
- socjolog praktyczny
- „społeczne tworzenie rzeczywistości”
- idee i popędy składają się na wiedzę i socjo wiedzy ma się zająć tym, co jest wiedzą
- poznanie zdroworozsądkowej wiedzy
-„świat przeżywania”
-Pierwszy poruszycie socjo wiedzy
-intersubiektywność (rdzeń u Schulza). Świat społ, to również intersubiektywna przestrzeń
Husserl
-świat istnieje podzielony jako coś oczywistego, w wyniku wchodzących w interakcje jednostek
- zmiany i zwroty w potocznym przeświadczeniu są racjonalizmem
- Na późnym etapie racjonalizowania- bierzemy tylko te elementy, które pasują do naszego światopoglądu. Selekcja świata przeżywanego przez jednostki- wybieramy tylko to, co nas interesuje. Jednostkowa pojemność u mysłowa-ograniczona.!!!!
Do egz: różnica koncepcji Schulza i Husserla !!!!
27.11.2012
Fenomenologia
Schutz
Schutz chce wnikać w sensy działań ludzkich. Daje to możliwość widzenia społeczeństwa (za Weberem )
Weber i Schutz nie patrzą na zewnętrzne przejawy działania tylko ich sens ( bodziec działania, fundament wszelkich działań). Sfera intersubiektywna jest przydatna do tego, co w zainteresowaniu socjologii. Docieranie do subiektywnych sensów- cel badań socjologa
Społeczeństwo- struktura sensów działających aktorów, czyli jedynie realną, stałą i aprioryczną rzeczywistością
Działający aktor dokonuje typizacji funkcjonując w świecie schematów. Dzięki typizacją może odkryć działania innych
!!!! 4 typy idealne => źródła wiedzy, pkt odniesienia naszych obserwacji skupiając wszystko by scharakteryzować nasze zjawisko i porównanie go ze światem zewnętrznym
WIEDZA- przekazywana jednostce przez jednostkę, która brała bezpośredni udział w komunikowanych wydarzeniach. Teza przekładalności perspektyw dla wiedzy potocznej. Wiedza niezrozumiana przez odbiorcę, ponieważ istnieje wspól ny poziom odbioru informacji (zgodność systemu istotności)
Wiedza wynika za doświadczenia jednostki przekazującej treści, nie musiała być naocznym świadkiem zdarzeń, relacja nie musi być kierowana wprost na jednostkę
Wiedza przekazywana przez analityków, którzy zdobyli jej zasób w oparciu o różne źródła( zbierane doświadczenia własne+ info na ten temat od innych). Analitycy nie tylko zdają relację, ale także ją opracowują (!). Grupa analityków posiada większą wiedzę o faktach dlatego mogą więcej przekazać. Można ją zweryfikować, np. oceniając czy fakty są ze sobą powiązane? Wiedza ta ma być obiektywna. Dotyczy np. naukowców
Wiedza dostarczona przez komentatorów przekazujących ją po analizie. Komentuje zebrane dane opracowując zgodnie ze swoim systemem istotności, który jest odmienny od systemu odbiorców np. publicyści, felietoniści
Dla każdej jednostki wiedza subiektywna- mapa orientacyjna do poruszania się po intersubiektywnym świecie przeżywanym. Każda interakcja oparta jest na klasyfikacji
Codzienność wymusza konstruowanie nowych typizacji, które później przy konfrontacji np. jednostek są wykorzystywane, podczas interakcji
Wiedza naukowa - zawiera konstrukty i zbiory abstrakcyjnych typizacji, idealizacji dla poszczególnych poziomów organizacji myślenia
Wiedza potoczna- jednostki budują i pojmują otaczający ich świat za pomocą subiektywnych…….
WIEDZA PODRĘCZNA
Każdy z nas posiada narzędzie: wiedza podręczna ( ma charakter koherentny, koncentryczny) np. stereotypy narodowe, która pomaga w działaniu
Pojawiające się sfery rzeczy traktowane jako oczywiste. Dzięki wiedzy podręcznej dokonuje się stałych niezliczonych interpretacji zjawisk, co znaczy, że świat jednostki jest oczywisty. Zdobywa się ją w procesie uczenia (trwa całe życie), także modyfikowalna za sprawą przekładalności perspektyw
Istnieją liczne światy: świat społeczny, świat przyrodniczy, świat wewnętrzny
Turner- świat jest taki sam dla wszystkich. Świat typizacji, co ułatwia nam życie w nim poprzez automatyzmy. Ze względu na szybkie działanie funkcjonujemy na automatyzmach
Poddawanie świata zewnętrznego i jedn. Typizacji - pomaga nam to uporządkować życie.
Wiedza ma charakter społeczny, intersubiektywny, bo większość jej zasobów pochodzi nie tylko od indywidualnych przeżyć aktora społecznego, ale także z interakcji interpersonalnych z anonimowymi ludźmi ze świata (bezpośrednio) i w wyniku relacji z mediami (pośrednie), z tymi którzy byli i tymi, którzy będą
Skazuje na społeczne dystrybucje wiedzy. Wiedza posiadana przez ludzi różni się w zależności od ich miejsca w strukturze społecznej, w zdroworozsądkowym myśleniu- zasób wiedzy rozmaity u róznych jednostek w zależności od pozycji społecznej
Szacki => Socjologia fenomenologiczna dokonała mobilizacji w potocznej ….. (s.488)
4.12.2012
Wiedza społeczna nabywana w procesie socjalizacji
Sapir i Worth- język ma bezpośredni wpływ na nasze działanie
HUMBOLT
Myślimy jak mówimy, mówimy jak myślimy
Język będący wytworem człowiek a wpływa na niego tak, że dokonuje on pewnych …
Język wyznacza granice umysłowości tych, którzy m.in. mówią. Zbadanie wszystkich języków pozwala historycznie określić granicę ludzkiego umysłu ( każda kultura ma określone sfery o pewnych granicach, które są zależne od tej kultury
Wspólne narodowo stereotypy przekazywane za pomocą języka, to jego zadanie. Te stereotypowe wyobrażenia w legendach i mitach.
Słowo jako bodziec, który wywołuje treści
Wg fenomenologii język:
- obszar semantyczny typizacji świata przeżywanego. Organizuje, porządkuje świat rzeczywisty człowieka. Stanowi narzędzie.
- język dla jednostki- przewodnik rozumienia swiata, wyznacza granice
- dzięki niemu jednostka buduje więzi, uczy się ról, możliwość przechowywania w doświadczeniu
Durkheim
Język stworzony przez nas, jest depozytem wiedzy społecznej
FUNKCJE JĘZYKA ( Berger i Luckmann)
-identyfikacyjna ( na bieżąco ma nadawać znaczenie
- (wpływa na przebieg zdarzeń)
Berger
- podstawowy zasób narzędzi społecznego tworzenia rzeczywistości. Dzięki niemu jednostka obiektywizuje go.
- język jest bytem ……… , za jego pomocą zmieniamy rzeczywistość, która jest płyna
Bokszański - język standardowy bazuje na dialekcie miejskim i kształtuje się w większych warstwach pełni 4 funkcje :
jednocząca (łączy wiele dialektów)
separującą (język przeciwstawia się innym językom narodowym, tworząc więzi emocjonalne)
prestiżową (istnienie języka świadczy o wyższej organizacji społecznej)
ramy odniesienia (dostarcza kodyfikowanie norm, ich legitymizowanie i sankcjonowanie)
!!!! Kłoskowska - podstawową funkcją języka jest kształtowanie świata, w tym wyobrażeń na temat obcych ( z poza grupy do której jednostka przynależy). Funkcjonujące w intersubiektywnej przestrzeni. Wchodzą tym samym w skład kompetencji kulturowej.
Wiedza potoczna
Berger i Luckmann -
świadomość społeczna- aspekt centralny. Ważny wątek potoczności świadomości. Jej główny przejaw- wiedza codzienna ( przedteoretyczna). To, co dotyczy wiedzy społecznej i wiedzy intersubiektywnej charakteryzuje stereotyp jako wiedzę o innych.
!!! Światopogląd jednostki nabywany jest w sposób społeczny: postawa wobec świata, role, tożsamość jaka się kształtuje lub jaką my kształtujemy, nabywana wiedza, uczucia.
Wiedza potoczna (w znaczeniu fenomenologicznym)- zbiór przypadkowych i osobistych spostrzeżeń jednostek zależnych od środowiska.
Cechy :
fragmentaryczność
chaotyczność
brak mocnych uzasadnień
apodyktyczność
nacechowanie sądami wartościującymi
Stereotyp i uprzedzenie ( forma wiedzy potocznej)- mają te same cech y jak wiedza potoczna
Łączą 2 stanowiska teoretyczne- Webera interpretację świata społecznego w kategoriach sensownych działań, wskazuje że ich podstawą są subiektywne motywy
Przedmiotem socjologii- działanie u których podstaw leżą motywy
Schutz - wskazał, ze każda sytuacja społeczna w której jest jednostka definiowana nie tylko przez współczesnych, ale także przedefiniowana przez ich poprzedników
Durkheim
Fakty społeczne wobec jednostki, mających moc narzucania się jednostką
Obraz społeczeństwa ( Berger i Luckmann)-
1.) podwójny charakter:
Subiektywne znaczenie
Obiektywne fakty
Między płaszczyznami dochodzi do nieustannych zależności. W dialektycznym procesie indywidualnej manifestacji jednostki osiągają znamiona obiektywnych, konstruktywnych, ale uzyskują one subiektywne znaczenie
Triadalny schemat
- wiedza - wytwór społeczny, wprowadza stałe przekształcenia w świecie zewnętrznym i jednocześnie jak świat staje się podłożem kształtowania się określonych stanów świadomości, w tym form wiedzy
Podstawy:
EKSTERNALIZACJA -nieustanne wychodzenie ekspresji człowieka w świat zewnętrzny, proces wyobrażania natury człowieka w sposób fizyczny i umysłowy. Dzięki niemu jednostka - otwarta na nowe doświadczenia innych jednostek, które też podlegają temu procesowi. Społeczeństwo jako efekt ludzkich aktywności. Zanegowanie istniejącego stanu rzeczy
OBIEKTYWIZACJA- nasz zmiany się utrwalają i obiektywizują. Przez nasze ekspresje powstanie nowego statusu. Dzięki powtarzalności krystalizują się i tworzą samoistną rzeczywistość. Rzeczywistość staje się niezależna od działań jednostki. Fakty społeczne
INTERNALIZACJA- rzeczywistość będąca wytworem człowieka w procesie obiektywizacji, jest przyswajalna. Następnie przełożona i przyjęta przez jednostkową świadomość, która odbija charakterystyki należące do otoczenia jednostki
- tu człowiek jest wytworem społecznym, bo zewnątrz go kształtuje. Dlatego, że na jednostkę i społeczeństwo należy patrzeć w sposób całościowy !!!!
Nieskończony proces przechodzenia rzeczywistości od subiektywnej do obiektywnej