wyk. Agnieszka Kwiatkowska gr.01

„Który z wymienionych krajów rozwijał się najszybciej pod względem liczby ludności i społeczno-gospodarczym w latach 1975 - 2007”.

Świat jest niezwykle zróżnicowany nie tylko pod względem liczby ludności, ale także społeczno-gospodarczym. Ze względu na to zróżnicowanie dzieli się państwa świata na trzy grupy: kraje wysoko, średnio i nisko rozwinięte. Ale jak te różnice wyglądały i kształtowały się na przestrzeni lat 1975 - 2007? Spójrzmy na ten problem biorąc pod uwagę trzy państwa świata: Stany Zjednoczone, Rumunię i Zambię.

USA to kraj wysoko rozwinięty, który jest głównym producentem komputerów i urządzeń telekomunikacyjnych na świecie (49% światowej produkcji), produktów rolnych takich jak soja, owoce, kukurydza (9, 2% światowej produkcji), chemii organicznej dla przemysłu (26, 8%), dóbr konsumpcyjnych takich jak np. samochody, leki (15% światowej produkcji). Posiada też bogate złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, węgla kamiennego, rud miedzi, uranu, molibdenu, wanadu, wolframu, siarki, fosforytów, soli potasowych i soli kamiennej.

Rumunia jest krajem średnio rozwiniętym, który eksportuje głównie maszyny i urządzenia, tekstylia, obuwie, metale i wyroby metalowe, chemikalia oraz produkty rolne.

Zambia jest krajem nisko rozwiniętym. Posiada bogate złoża miedzi i kobaltu, które są wydobywane i eksportowane, uprawia się tutaj tytoń, kukurydzę, cukier, bawełnę, co jest podstawą eksportu i dochodu narodowego tego państwa.

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
HDI	867	944	770	792	468	453

Stany Zjednoczone są krajem bardzo wysoko rozwiniętym, które rozwijało się bardzo szybko na przestrzeni ostatnich 30 lat o czym świadczy jego współczynnik HDI, którego wzrost na przestrzeni lat wyniósł 77 punkty i obecnie kształtuje się na poziomie 944. Znacznie słabiej postęp ten zauważamy w Rumunii kraju średnio rozwiniętym w którym HDI w tych latach wzrosło o zaledwie 22 punkty i wynosi obecnie 792. Wyraźnie obrazuje to, że kraj ten rozwija się znacznie wolniej w porównaniu z USA. Najgorzej sytuacja przedstawia się w słabo rozwiniętej Zambii w której zamiast minimalnego chociaż wzrostu zauważamy spadek HDI o 15 punktów. Pokazuje to, że kraj ten zamiast rozwijać się cofa w rozwoju.

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
Ludność w tys.	213,540	303,824	21,247	22,246	5,200	11,669

Z pośród tych trzech państw największą liczbę ludności 303,824 tys. posiadają Stany Zjednoczone najmniejszą Zambia 11,669 tys. Ludność Zambii w przeciągu lat 1975-2007 uległa podwojeniu w USA wzrosła o prawie połowę - 90 tys., podczas gdy w Rumunii wzrosła tylko nie znacznie o zaledwie 1 tys.

		Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
				1975	2007	1975	2007	1975	2007
Ludność według płci	% kobiet	51,3	50,8	50,8	51,3	50,3	50,1
		% mężczyzn	48,7	49,2	49,2	48,7	49,7	49,9

We wszystkich z tych państw zauważamy nieznaczną przewagę kobiet nad mężczyznami w ogólnej liczbie ludności. Stosunek ten w ciągu lat 1975-2007 zmienił się w niewielkim stopniu. W USA i Zambii liczba kobiet na przestrzeni tych lat nieznacznie się zmniejszyła. Natomiast w Rumunii zauważamy niewielki wzrost.

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
Urodzenia żywe na 1000 ludności	14,8	14.18	19,7	10.61	45,5	40.52
Zgony na 1000 ludności	8,9	8.27	10,6	11.84	17,9	21.35
Przyrost naturalny ‰	5,9	5,91	9,1	-1,23	21	19,17

Najwyższy wskaźnik urodzeń żywych utrzymuje się w Zambii, które obecnie wynosi 40,52 i zmienił się w przeciągu lat o zaledwie 5 punktów, najniższy utrzymuje się obecnie w Rumunii 10,61 gdzie zauważamy jego spadek o 9 punktów na przestrzeni lat. Natomiast w Stanach Zjednoczonych nastąpiły nieznaczne tylko zmiany tego wskaźnika o 0,62 i utrzymuje się on na poziomie średnim w porównaniu z pozostałymi dwoma krajami. Najwyższy wskaźnik zgonów zauważamy w Zambii gdzie wynosi 21,35 i który uległ najwyższemu spadkowi w przeciągu lat 1975-2007 - o około 3,5, podczas gdy w Rumunii spadł o 1,24 a USA o zaledwie 0,63

Ze względu na najwyższe wskaźniki urodzeń żywych i zgonów Zambie charakteryzuje się najwyższym przyrostem naturalnym wynoszącym 19,17‰ i nieznacznym jego spadkiem na przestrzeni lat o 2 punkty. W porównaniu z Zambią najniższy przyrost naturalny ma Rumunia -1,23‰, u której ponadto zauważamy najwyższy spadek przyrostu w latach 1975-2007 o ponad 10 punktów. Odmienna sytuacja niż w tych krajach jest w USA, gdzie przyrost kształtuje się na dość znaczącym poziomie 5,91‰ przy czym jego przyrost od 1975 jest praktycznie zerowy. Należy jednak nadmienić, że Stany mimo stałego przyrostu zwiększyły liczbę ludności o połowę. Jest to spowodowane przyrostem rzeczywistym tego kraju, na który w dużej mierze wpływa duże saldo migracji.

		Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
				1975	2007	1975	2007	1975	2007
Struktura wieku %	0-14	35,6	20.5	33,6	15.9	47	46.5
		15-64	54,1	67	56,8	69.5	50,3	51.1
		65 i więcej	10,3	12,5	9,6	14.7	2,7	2.4

Największym odsetkiem dzieci w wieku 0-14 lat charakteryzuje się Zambia 46,5% podczas gdy USA - 20,5% (o ponad połowę mniej) i Rumunia 15,9%. Tak duża liczba osób w wieku przedprodukcyjnym jest ogromnym obciążeniem dla państwa i może prowadzić do licznych problemów dotyczących m.in. wyżywienia, edukacji opieki medycznej, ale jednocześnie daje ogromne możliwości rozwoju w przyszłości jako zasoby pracy. Ludność w wieku produkcyjnym w USA i Rumunii stanowi ponad połowa ludności i kształtuje się odpowiednio na poziomie 67% i 69, 5%, natomiast w Zambii nieco ponad połowa, bo 51,1%. Biorąc pod uwagę ostatnią grupę osoby w wieku po produkcyjnym zauważamy, że najwięcej, bo 14,7% jest ich w Rumunii. Nie wiele mniej 12,5% w USA, a najmniej, bo zaledwie 2,4% w Zambii. Na przestrzeni lat była to grupa w której nastąpiły najmniejsze zmiany, zauważamy natomiast spadek liczby dzieci we wszystkich krajach najmniejszy w Zambii 0,5% największy w Rumunii 17,7% i niewiele mniejszy w USA 15,1% oraz wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym i podobnie jak wcześniej najmniejszy w Zambii 0,8% i większy w USA 12,9% i Rumunii 12,7%. Na przestrzeni lat 1975-2007 najmniejsze zmiany w strukturze wieku nastąpiły w Zambii największe w USA i Rumunii, przy czym zauważamy podobieństwa struktur wieku tych dwóch państw

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
PKB na jedną osobę (USD)	16200	45 800	3 477	11 400	700	1 300

Stany Zjednoczone to kraj o niezwykłym potencjale gospodarczym charakteryzującym się najwyższym PKB przypadającym na 1 osobę. W 1975 PKB w USA wyniosło 16,2 tys. w Rumunii 3,477 tys. podczas, gdy w Zambii zaledwie 700. Następnie zauważamy poprawę sytuacji w 2007. Rumunia najbardziej zwiększyła swoje PKB przypadające na jedną osobę w stosunku do lat ubiegłych, bo prawie cztero krotnie USA praktycznie trzy krotnie natomiast Zambia prawie podwoiła. Z drugiej jednak strony wzrost PKB w USA wyniósł prawie 30 tys. podczas gdy w Rumunii 8 tys. a w Zambii zaledwie 600.

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
Bezrobocie %	7,7	4,8	3	4,1	60	50

Ważny jest także poziom bezrobocia. Najwyższy zauważamy w Zambii gdzie w 1975 wynosił 60% i zmniejszył się o 10% do 2007 jednak nadal jest katastrofalnie wysoki i nieporównywalny w stosunku do pozostałych dwóch krajów. Najniższe zauważamy w Rumunii gdzie obecnie wynosi 4,1% jednakże w tym kraju wskaźnik ten zamiast zmaleć zwiększył się o 1,1%. W porównaniu z Rumunią w USA 1975 bezrobocie kształtowało się na dwukrotnie wyższym poziomie, jednakże w przeciągu 30 lat zmniejszyło się 2,9% i teraz jest tylko o 0,7% wyższe.

		Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
				1975	2007	1975	2007	1975	2007
Struktura zatrudnienia %	Rolnictwo	3,8	0,7	38,1	7,9	35	22,1
		Przemysł	65	22,9	45,7	35,6	39	29
		Usługi	31,2	76,3	16,2	56,5	26	48,9

Struktura zatrudnienia jest niezwykle ważna w określenia czy dany kraj jest wysoko rozwinięty gospodarczo. W 1975 największy udział rolnictwa w tworzeniu PKB zauważamy w Rumunii - 38,1% w Zambii niewiele mniej 35% podczas gdy w USA tylko 3,8%. Natomiast współcześnie udział tego sektora we wszystkich krajach zmniejszył się odpowiednio w USA o 3,1% Rumunii 30,2% i Zambii 12,9%. Przemysł najlepiej w 1975 był rozwinięty w USA 65% najsłabiej w Zambii 39% w Rumunii 45,7%. Obecnie zauważamy zmniejszenie udziału tego sektora w tworzeniu PKB. Największy spadek jest widoczny w USA o 42,1% i zbliżony do siebie w Zambii i Rumunii o 10%. Największe zmiany nastąpiły w usługach. Już w 1975 USA miały najlepiej rozwinięty ten sektor w porównaniu z dwoma pozostałymi krajami 31,2% podczas gdy w Zambii 26% i Rumunii zaledwie 16,2%. Obecnie zauważamy znaczący wzrost znaczenia tego sektora. Największy w Stanach Zjednoczonych o 45,1% Rumunii nie wiele mniejszy 40,3% w Zambii 22,9%

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
% wydatków na ochronę zdrowia	13,5	15	8,6	5,1	3	5,8
Ilość ludzi na 1 lekarza	694	434	763	526	8954	8333

Biorąc pod uwagę poziom ochrony zdrowia jest on najwyższy w Stanach Zjednoczonych i dramatycznie niski w Zambii. USA przeznaczało w 1975 13,5% narodowych wydatków na ochronę zdrowia, podczas gdy Rumunia 8,6%, a Zambia zaledwie 3%. W 2007 wydatki te najwięcej wzrosły w Zambii o 2,8% w USA 1,5% zaś w Rumunii zmalały o 3,5%.

Poziom ochrony zdrowia przedstawia także liczba osób przypadająca na jednego lekarza. W USA kształtował się na poziomie 694 osób w Rumunii nieznacznie gorzej 763 osób dla porównania w Zambii 8954 osób. Obecnie sytuacja uległa poprawie we wszystkich krajach wzrosła liczba lekarzy. W USA na 1 lekarza przypada już tylko 434 osób, w Rumunii 526, zaś w Zambii 8333. Biorąc to wszystko pod uwagę poziom ochrony zdrowia jest dramatycznie niski w Zambii i wysoki w USA.

	Stany Zjednoczone		Rumunia		Zambia
		1975	2007	1975	2007	1975	2007
Analfabetyzm %	1,5	1	3,5	2,7	25	19,4
% narodowych wydatków na edukację	1,7	5.7	2,8	3.5	1	2

Ważny jest także poziom edukacji. Kształtuje się on najwyżej w USA 5,7% najniżej w Zambii 2% i w Rumunii 3,5%. W przeciągu 30lat najwyższy wzrost tego wskaźnika zauważamy w USA o 4% w Rumunii 0,7% i Zambii 1%. Poziom edukacji podkreśla analfabetyzm. Najwyższy zauważamy w Zambii 19,4% i który uległ niewielkiej tylko poprawie od 1975 o 5,6%. Nieporównywalnie niższy widzimy w USA i Rumunii gdzie wynosi obecnie odpowiednio 1% i 2,7%. Niewiele wyższy był w latach wcześniejszych i uległ poprawie w USA o 0,5% i w Rumunii o,8%

Reasumując największy rozwój demograficzny nastąpił w Zambii, a więc w kraju nisko rozwiniętym o wysokim przyroście naturalnym i w którym nastąpiło podwojenie liczby ludności. Najmniejszy w Rumunii w której obecnie zauważamy ubytek liczby ludności ze względu na ujemny przyrost naturalny i gdzie w przeciągu lat 1975-2007 liczba ludności zwiększyła się minimalnie. Największy zaś rozwój społeczno-gospodarczy jest widoczny w Stanach Zjednoczonych, który rozwijał się niezwykle dynamicznie na przestrzeni lat 1975-2007 na co wskazuje wysokie PKB na jednego mieszkańca, struktura zatrudnienia tego kraju, wysokie wydatni na ochronę zdrowia i edukację. Najniższy zaś w Zambii, na co wskazuje niskie PKB na jednego mieszkańca tego kraju, wysokie bezrobocie, bardzo małe wydatki na ochronę zdrowia i edukację, wysoki analfabetyzm i dramatycznie mała liczba lekarzy.

---