Finanse publiczne - procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, a w szczególności:
-pobieranie i gromadzenie dochodów,
-wydatkowanie środków publicznych
-finansowanie deficytu
-zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne
-zarządzanie środkami publicznymi
-zarządzanie długiem publicznym
Funkcje finansów publicznych:
fiskalna
stymulacyjna (bodźcowa)
redydystrybucyjna -kontrolna
Budżet państwa- plan finansowy, dochody i wydatki na określony czas 1 roku,
niekoniecznie kalendarzowy
dochody wydatki na
cele publiczne
Cechy budżetu
-uchwalany na ściśle określony okres - okres budżetowy
-dochody gromadzi się dokonuje wydatków na zasadzie bezzwrotności
-uchwalany jest przez Sejm w formie Ustawy, budżety jednostek samorządu terytorialnego uchwalane są w postaci uchwał budżetowych
W budżecie określone są dochody i wydatki, przychody i rozchody:
-organów władzy państwowej
-organów kontroli i ochrony prawa
-sądów i trybunałów
-administracji rządowej
Ustawa zawiera także:
-zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, środków specjalnych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych,
-plany przychodów i wydatków funduszy celowych,
-zestawienie dotacji dla poszczególnych ape@.., fundacji z udziałem Skarbu Państwa.
Budżet możemy podzielić na:
-daniny publiczne -podatki, cła i opłaty
-dochody z praw majątkowych (zyski z przedsiębiorstw państwowych, z zysku NBP, dywidendy)
-dochody z operacji finansowych (opłaty od poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa),
-przymusowe dochody uboczne (grzywny, mandaty, kary pieniężne),
-inne dochody (spadki, darowizny, zapisy).
Wydatki z budżetu można podzielić na:
-wydatki bieżące - związane z funkcjonowaniem instytucji państwowych
-wydatki na obsługę Skarbu Państwa
-subwencje dla partii politycznych
-wydatki majątkowe
Dotacja - finansowanie z kasy państwa wydatków podmiotów innych niż państwowe jednostki budżetowe oraz ich zadań.
Rezerwa ogólna- środki przewidziane w budżecie, które mogą zostać wykorzystane na pokrycie nieprzewidzianych wydatków.
Subwencja - środki przekazane z budżetu na finansowanie jednostek samorządu terytorialnego bez wskazania celu na jaki mają zostać przeznaczone.
Wydatki elastyczne - wydatki, których wysokość może być regulowana przez rząd.
Wydatki zdeterminowane - wydatki, które budżet państwa musi ponieść ze względu na obowiązujące prawo, rząd natomiast nie może dowolnie…..
Dług publiczny - zobowiązania sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy.
Deficyt budżetu państwa - nadwyżka wydatków nad dochodami („nad kreską”), utrzymywanie się powoduje narastanie długu publicznego.
Deficyt obrotów bieżących - zasadniczą częścią deficytu obrotów bieżących jest nadwyżka importu nad eksportem. Powstają one gdy więcej sprowadzamy dóbr (import).
Deficyt ekonomiczny sektora finansów publicznych składa się:
-suma deficytów budżetu państwa, samorządów jednostek ochrony zdrowia
-funduszy celowych i innych jednostek,
powiększone o wypłaty rekompensat dla emerytów i pracowników sfery budżetowej, a następnie powiększona o transfery do drugiego filaru ubezpieczeń społecznych.
Większy deficyt - powoduje zmniejszenie krajowych oszczędności, powiększenie deficytu obrotów bieżących, a także zwiększają presję inflacyjną.
Prowizorium budżetowe - doraźny, awaryjny akt prawny regulujący prowadzenie gospodarki finansowej po zakończeniu roku budżetowego.
Prowizorium budżetowe jest uchwalane:
-w formie ustawy w specjalnym trybie (gdy do 30 września) nie przedłożą projektu ustawy budżetowej
-jest uchwalane na określony, okres do momentu wejścia w życie uchwalonej ustawy budżetowej.
Zasady budżetowe:
-zupełności
-jedności
-szczególności
-równowagi
-jawności
Nadwyżka budżetowa - wpływy większe niż wydatki.
Deficyt budżetowy - wydatki większe niż wpływy.
Deficyt można pokrywać z:
-sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
-kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych
-pożyczki
-prywatyzacja majątku Skarbu Państwa
-nadwyżka budżetu Państwa z lat ubiegłych
Procedura budżetowa - całokształt zasad i czynności związanych z przygotowaniem projektu budżetu, uchwalaniem ustawy budżetowej, jej wykonywaniem oraz kontrolą realizacji budżetu.
Etapy procedury budżetowej:
-przygotowanie projektu
-uchwalanie budżetu
-wykonanie budżetu
-kontrola wykonania budżetu
Sektor publiczny i źródła finansowania tego sektora:
Do sektora finansów publicznych zalicza się:
-organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, jednostki samorządu terytorialnego,
-jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarcza pomocnicze jednostek budżetowych,
-fundusze celowe
-państwowe szkoły wyższe
-jednostki badawczo - rozwojowe
-samodzielne publiczne jednostki opieki zdrowotnej
-państwowe lub samorządowe instytucje kultury,
-ZUS, KRUS
-NFZ
-PAN
-państwowe i samorządowe osoby prawne wykonujące zadania publiczne.
Jednostki budżetowe - pokrywają wydatki bezpośrednio z budżetu państwa a dochody odprowadzają do budżetu, mają limit wydatków (sądy, prokuratury ZK, szkoły podstawowe, średnie, domy pomocy społecznej).
Zakłady budżetowe - państwowe lub gminne jednostki, które prowadzą działalność na zasadzie samorządności i pokrywające swoje wydatki z dochodów np. ośrodki szkolenia i doskonalenia kadr, PAP, ośrodki sportu i rekreacji na szczeblu gminy, przedszkola, zakłady komunikacji miejskiej, zakłady oczyszczania itp.)
Gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych - prowadzą działalność uboczną lub część podstawowej działalności jednostki budżetowej - wyodrębnioną organizacyjnie z jednostki budżetowej i finansowej z dochodów własnych (dotacje z budżetu występują bardzo rzadko) np. ZK, JW., warsztaty należące do szkół.
Źródła finansowania zadań publicznych (dochody publiczne):
1)podatki - publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy wynikające z ustawy podatkowej (ordynacja podatkowa)
-dochody od osób fizycznych
-dochody od osób prawnych
-podatek od towarów i usług
-akcyzowy
-od gier
-od nieruchomości
-od środków transportowych
-rolny
-leśny
-od spadków i darowizn
-od posiadania psów
-od czynności cywilno-prawnych
2)opłaty -posiadają cechy podatków:
-Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
-Fundusz Pracy
_Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
3) cła
4) kary i grzywny
5) opłaty za czynności organów administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości
6) opłaty lokalne pobierane przez gminy
7) dochody z majątku publicznego (czynsz, dzierżaw, odsetek od środków publicznych i udzielonych pożyczek, dywidend)
8) wpływy z działalności gospodarczej jednostek sektora publicznego,
9) zapisów, spadków i darowizn
Źródłami finansowania zadań publicznych są także przychody pieniężne nie będące dochodami:
-środki uzyskane ze: sprzedaży majątku publicznego,
- przez zaciągnięcie kredytów (z banku centralnego, b. komercyjnych)
- z pożyczek (od rządów zagranicznych, od banków zagranicznych)
- ze sprzedaży papierów wartościowych (weksli, bonów skarbowych, obligacji municypalnych, itp.) oraz wpłaty banku centralnego
- ze zwrotu pożyczek udzielonych przez podmioty sektora publicznego.
Realizacja funkcji, zadań i celów sektora publicznego - wydatkowaniem zgromadzonych środków pieniężnych.
Wydatki można podzielić na:
wydatki autonomiczne:
-wydatki własne sektora publicznego - wydatki związane bezpośrednio z funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych sektora publicznego (organy i służby państwa), wielkość tych wydatków zależy od zakresu zadań państwa oraz efektywności funkcjonowania sektora publicznego,
-wydatki redystrybucyjne - wydatki zasilające środkami publicznymi podmioty spoza sektora publicznego (osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i inne instytucje) np. środki pieniężne z ubezpieczenia społecznego i pomocy społecznej, dotacje dla przedsiębiorstw, za pomocą wydatków redystrybucyjnych państwo może wpływać na rozchód dochodów w gospodarce.
2) koszty obsługi długu publicznego - odsetki od zaciągniętych pożyczek i kredytów oraz wyemitowanych papierów wartościowych.
Równanie równowagi sektora publicznego.
dochody publiczne+ deficyt sektora publicznego= wydatki własne sektora publicznego + wydatki redystrybucyjne + koszt obsługi długu publicznego
Bilans sektora publicznego:
AKTYWA:
-rzeczowe składniki majątku Skarbu Państwa jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów sektora publicznego,
-zasoby pieniężne podmiotów sektora publicznego
-należności z tytułu dochodów publicznych.
PASYWA:
-fundusz sektora publicznego,
-zobowiązania sektora publicznego (pochodzą z długów zaciągniętych na pokrycie wydatków publicznych z niezrealizowanych płatności z tytułu dostaw wyrobów i usług dla jednostek organizacyjnych oraz z udzielonych poręczeń i gwarancji,
-saldo bieżących dochodów i wydatków publicznych przenoszonych po zakończeniu roku na fundusz sektora publicznego.
Fundusze celowe:
Fundusz celowy - utworzona na mocy aktu prawnego (najczęściej ustawy) forma organizacyjna służąca organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł (Owsiak,2004?)
Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na precyzyjnie określone cele. Fundusze nie mają określonego czasu funkcjonowania. Gospodarka środkami finansowymi odbywa się na podstawie planu.
Powstanie funduszu celowego oznacza:
-wyodrębnienie części pieniężnych środków publicznych z ogółu środków publicznych,
-powiązanie części środków publicznych z wyznaczonymi zadaniami, co ogranicza swobodę alokacji środków publicznych dostępnych dla władz w określonym czasie,
-podniesienie rangi zadań finansowych funduszami celowymi wśród wszystkich obowiązków władz publicznych,
-ciągłość finansowania nie ograniczoną procedurą planowania budżetowego, co ma duże znaczenie w przypadku zadań inwestycyjnych,
-większą swobodę w dysponowaniu środkami w porównaniu z budżetowaniem.
Fundusze celowe - funkcje:
-alokacji środków publicznych
-redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie…..
-mobilizacji środków publicznych (fundusze mogą sprzyjać powiększaniu środków publicznych)
-realizacji środków publicznych
F.C można podzielić na:
a) państwowe fundusze celowe - parlament pośrednio wpływa na gospodarkę tymi funduszami)
b) samorządowe f.c. - tworzone w celu uelastycznienia gospodarki środkami pieniężnymi na szczeblu gminy,
c) f.ponadnarodowe - ze składek różnych krajów (np. ONZ, UE, PHARE, utworzone w celu finansowania restrukturyzacji rolnictwa, systemu finansowego itp.)
Ze względu na źródła finansowania:
-oparte na podatkach, opłatach, składkach,
-zasilane dotacjami budżetowymi
-bazujące na dobrowolnych wpłatach różnych podmiotów.
Ze względu na podmiot finansowania:
-pieniężne świadczenia społeczne
-dziedziny o ograniczonej możliwości finansowania np. sport, kultura
-infrastrukturę społeczna
-ochronę środowiska
-dziedziny typowo gospodarcze np. rolnictwo
Organizacja administracji skarbowej
Ministerstwo Finansów Minister Finansów Urzędy kontroli skarbowej
Generalny Inspektor Urzędy skarbowe
Kontroli Skarbowej ADMINISTRACJA Izby skarbowe
SKARBOWA
Inspektorzy
kontroli skarbowej samorządowe kolegia
odwoławcze
pracownicy zarządów jednostek
samorządu terytorialnego
GMINA POWIAT WOJEWÓDZTWO
-wójt -starosta -marszałek województwa
-burmistrz
-prezydent
miasta
Rządowa administracja skarbowa:
Pion podatkowy:
Funkcja: ustalanie (określanie) i pobór podatków
Uprawnienia: prowadzenie kontroli podatkowej, egzekucja zobowiązań podatkowych, orzecznictwo w sprawach podatkowych
Pion kontrolny:
Funkcja: prowadzenie kontroli skarbowej
Uprawnienia: ustalanie podatków, prowadzenie dochodzeń karnych skarbowych.
Samorządowa administracja skarbowa.
Przewodniczący zarządu jednostek samorządu terytorialnego są organami I instancji.
Organami podatkowymi II instancji są Samorządowe Kolegia Odwoławcze.
Samorządowe organy podatkowe ustalają i pobierają:
-podatek rolny
-leśny
-od nieruchomości
-od środków transportu
-od posiadania psów
-opłaty miejscowe
-opłaty targowe
-opłaty administracyjne
Istota i cele kontroli skarbowej.
Kontrola skarbowa - rodzaj kontroli państwowej wykonywanej przez organy kontroli skarbowej w celu ochrony praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienia skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych zobowiązań stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych.
Cele kontroli skarbowej:
-ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa
-zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatników i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych,
-badanie zgodności z prawem gospodarowania mieniem państwowym osób prawnych.
Formy kontroli skarbowej
postępowanie wywiad szczególny
kontrolne skarbowy nadzór podatkowy
NBP i system bankowy
NBP - jest bankiem centralnym RP. Jego zadania są określone w konstytucji RP i ustawie o NBP, ustawie Prawo Bankowe.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.
Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Strategią Polityki Państwowej po 2003 r., celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 % z dopuszczalnym wahaniem 1 pkt. procentowego.
Rola i zadania NBP.
Emisja znaków pieniężnych Nadzór bankowy Działania na rzecz systemu
płatniczego
Zarządzanie rezerwami N B P Edukacja ekonomiczna
dewizowymi
Polityka pieniężna 1 Euro (będzie stał na straży spełnienia
warunków)
Jak wstąpimy do strefy Euro to NBP będzie mógł emitować tylko monety.
Organy NBP.
Prezes NBP -powołuje Sejm na wniosek Prezydenta
-kadencja 6 lat
Rada Polityki Pieniężnej Zarząd NBP
Prezes NBP - jest przewodniczącym RPP, Zarządu NBP i Komisji Nadzoru Bankowego.
-KNB
Prezes NBP
RPP -Zarząd NBP
RPP- przewodniczący Prezes NBP
-składa się z 9 członków (powołuje 3 prezydent, 3 sejm, 3 senat)
Zadania NBP:
-coroczne ustalanie założeń i zasad realizacji polityki pieniężnej,
-określa wysokości stóp procentowych
-określanie zasad operacji otwartego rynku
-ustalanie zasad i trybu naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej
-zatwierdzanie planu finansowego oraz sprawozdania z działalności NBP
Zarząd NBP - przewodniczącym jest Prezes NBP
Zadania:
-realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej
-uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP
-wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego
-realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego
Funkcje NBP
Bank emisyjny Bank banków Centralny Bank Państwa
-emitowanie znaków pieniężnych -funkcja regulacyjna -obsługa bankowa budżetu państwa
-określanie wielkości emisji -organizacja systemu rozliczeń -prowadzenie rachunku:
-określanie momentu wprowadza- pieniężnych *rządu
nia do obiegu -prowadzenie rozrachunków *centralnych instytucji państwowych
-organizacja obiegu pieniężnego -odpowiedzialność za stabilność *państwowych funduszy
-regulacja ilości pieniądza i bezpieczeństwo systemu *państwowych jednostek budżetowych obiegu bankowego
-kontrola działalności banków
Funkcja regulacyjna - polega na zapewnieniu bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach i stabilności sektora bankowego.
Cel inflacyjny:
Głównym celem polityki pieniężnej jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen. Stabilność cen jest niezbędna do długofalowego wzrostu gospodarczego. Od 1999 r. realizowana jest strategia bezpośredniego celu inflacyjnego.
RPP określa cel inflacyjny i dostosowuje poziom stóp procentowych NBP tak aby go osiągnąć. Od 2004 r. cel inflacyjny wynosi 2,5 %.
Stopy rynku pieniężnego wpływają na rozmiary kredytu, popyt w gospodarce, stopę inflacji.
Instrumenty polityki pieniężnej:
Operacje otwartego rynku - warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych albo dewiz, emisja własnych papierów dłużnych banku centralnego.
Operacje otwartego runku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym.
rys.
Obecnie operacje otwartego rynku NBP polegają na emisji własnych papierów dłużnych (14 dniowych bonów pieniężnych).
Rezerwa obowiązkowa- Bank Centralny nakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym.
Rezerwa obowiązkowa - wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych.
Rezerwa obowiązkowa - utrzymywana jest na rachunkach w NBP. Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala RPP. Od 30.09.2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tyś Euro. Środki rezerw obowiązkowych od 1.05.2004 r. są oprocentowane.
Operacje depozytowo - kredytowe.
Wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym. Ich górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną oprocentowanie depozytu NBP.
NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Kredyt ten umożliwia bankom pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności.
NBP oferuje bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty są przyjmowane do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty są oprocentowane wg stopy zmiennej (stopy depozytowej) ustalonej przez RPP. Lokaty terminowe NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków.
rys.
System bankowy
NBP
Komisja Nadzoru Bankowego
Banki komercyjne Banki komercyjne Banki komercyjne Banki komercyjne
Funkcje systemu bankowego to:
-kreowanie przez bank centralny pieniądza jako ostatecznego środka zapłaty,
-kreowanie przez banki komercyjne pieniądza jako środka płatniczego,
-zaspokajanie zapotrzebowania na pieniądz za pomocą kredytu,
-pośredniczenie między posiadaczami środków pieniężnych a ich użytkownikami.
Banki komercyjne
Kredyty, depozyty i rozliczenia to trzy najważniejsze źródła zysków banków.
Banki zarabiają także na wymianie walut dokonywanej na przykład przez ekspertów, którzy otrzymują płatności za granicą.
Innym źródłem zysków banków są dochody z operacji na rynku bezpośrednim - z kupowania i sprzedaży obligacji albo akcji.
Wreszcie - banki to instytucje dysponujące dużym kapitałem - mogą same zakładać nowe przedsiębiorstwa - mówimy wówczas o grupach bankowych.
Bank
Inwestycje
Rozliczenia
Depozyty
Kredyty
Komisja Nadzoru Bankowego.
KNB - nadzoruje działalność wszystkich banków w Polsce, czuwa nad organizacją całego systemu bankowego.
Określa reguły działania banków, a wraz z nimi zasady i sposoby bezpieczeństwa gromadzenia środków pieniężnych. Udziela także zezwoleń na uruchomienie instytucji bankowych.
Zadaniem nadzoru bankowego jest niedopuszczenie do:
-naruszenia prawa bankowego, statutów i innych przepisów obowiązujących banki,
-utraty płynności przez bank,
-takiego pogorszenia się rentowności banku, które groziłyby jego likwidacją.
Nadzór bankowy ma prawo:
-kontrolować działalność banków, a w przypadku gdy uzna, że postępowanie danego banku zagraża wypełnieniu przezeń zobowiązań wobec klientów lub bank narusza w ten sposób rażący przepisy prawa, może zastosować:
-karę administracyjną
-zawiesić lub odwołać kierownictwo banku
-postawić bank w stan likwidacji.
Komisja Nadzoru Bankowego:
Organem wykonawczym KNB jest Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego - obecnie Wojciech Kwaśniak.
Nadzór bankowy prowadzi politykę nadzorczą (w tym także licencyjną) oraz sprawuje nadzór analityczny i inspekcyjny nad sektorem bankowym.
Od momentu przystąpienia Polski do UE bank mający licencję wydaną w jednym z krajów UE, może prowadzić działalność na terenie wszystkich państw UE, po zawiadomieniu kraju, na którego terenie będzie placówka.
System płatniczy:
Umożliwia przepływy środków finansowych w kraju. Działania NBP w tym zakresie polegają na organizowaniu rozliczeń pieniężnych w gospodarce zarówno między osobami fizycznymi jak i podmiotami gospodarczymi.
Do najważniejszych działań należą:
-organizowanie rozliczeń pieniężnych
-działania regulacyjne
-nadzór nad systemem płatniczym oraz systemami rachunków papierów wartościowych.
Rezerwy walutowe:
-waluty obce
-zagraniczne papiery wartościowe zarządzane przez Bank Centralny
-złoto
Właścicielem rezerw jest państwo. Rezerwy walutowe posiadają wszystkie kraje, które mają walutę wymienialną.
Rezerwy walutowe stanowią odbicie znajdującego się w obiegu pieniądza krajowego.
Zagraniczni inwestorzy kupują akcje polskich spółek, udzielają im kredytów, nabywają obligacje skarbowe itp. płacąc w złotówkach. Waluty wymieniają w bankach.
W latach 90-tych banki miały obowiązek odsprzedaży nadwyżek walut obcych bankowi centralnemu. Obowiązek ten został zamieniony na możliwość….. Bank Centralny w ten sposób stopniowo gromadzi nadwyżki w postaci rezerw walutowych.
Ile wynoszą rezerwy walutowe Polski (dane za rok 2005)
1994 r- 5 miliardów dolarów
2004 - 36 miliardów dolarów
Zwiększenie się rezerw walutowych jest efektem sposobu inwestowania walut.
Na rezerwy walutowe składają się głównie bezpieczne papiery skarbowe innych rządów, które przynoszą pewne dochody zwiększające wielkość rezerw.
Największe rezerwy mają kraje dalekowschodniej Azji sięgające w niektórych przypadkach setek miliardów dolarów.
(dane 2004 r.)
Polska USA Rosja Niemcy Eurosystem Japonia
36 mld.dol. 82,6 88,7 93,6 301,4 819
Rezerwy walutowe mają znaczenie dla stabilności systemu finansowego.
Spadek wartości złotego wobec innych walut - gdyby …….. wierzyciele polskich firm i rządu zażądali zwrotu pożyczek albo chcieli sprzedać akcje polskich firm. Sprzedając rezerwy bank centralny może ograniczyć spadek kursu złotego.
Kryzys walutowy - krajowa waluta gwałtownie traci na wartości.
Recesja - wzrost inflacji.
Najważniejsze kryzysy walutowe na świecie:
-Meksyk 1994 r. „tequila crissis”
-Czechy-1997 r.
-Azja dalekowschodnia -1997
-Rosja -1998 -spadek rubla
-Argentyna 2001 r.
Znaki pieniężne RP
NBP
- ma prawo emitowania znaków pieniężnych (banknoty i monety)
-wycofuje poszczególne znaki pieniężne
-ustala zasady wymiany zużytych i uszkodzonych
-prawo zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych
-zużyte lub uszkodzone tracą moc prawnego środka płatniczego i podlegają wymianie
-fałszywe - zatrzymane bez prawa zwrotu ich wartości
Po przyjęciu euro - reeminentem banknotów będzie Europejski Bank Centralny, a NBP zostanie reeminentem monet.
EURO jako wspólna waluta.
Do strefy euro należy 12 państw:
Austria, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Francja, Irlandia, Luksemburg, Belgia, Holandia, Niemcy, Finlandia, Grecja
tworzą strefę euro.
Poza strefą euro należą:
W.Brytania, Dania, Szwecja i nowo przyjęci: Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Cypr i Polska.
Norwegia i Szwajcaria - w referendum obywatele odrzucili wejście do Unii Europejskiej.
Europejski Bank Centralny
-emituje Euro
-zajmuje się:
*prowadzeniem polityki pieniężnej (dbając o wartość wspólnej waluty)
*emisja pieniądza
*kontrolą działania systemów płatności
Siedziba EBC - Frankfurt nad Menem (Niemcy)
Od 1 stycznia 1999 r. do końca 2001 r. - euro funkcjonowało w formie bezgotówkowej. Nie było jeszcze w obiegu monet i banknotów.
Gotówka była wypłacana w2 walucie narodowej po ustalonym sztywnym kursie tzw.”kursie wymiany”. Można było płacić kartą ale nie gotówką.
Banknoty i monety euro - zostały wprowadzone do obiegu 1 stycznia 2002 r.
Cel Unii Europejskiej;
-stworzenie jednolitego, sprawnie funkcjonującego obszaru gospodarczego
-
Przystąpienie Polski do strefy euro przyniesie:
-zapewni głębszą integrację gospodarczą i walutową
-większą stabilność gospodarczą
-zwiększy zaufanie do polskiego rynku finansowego
Kryteria zbieżności
Traktat z Mastrich podpisano w 1992 r., stanowi, że aby wejść do strefy euro trzeba spełnić 5 warunków tzw. „warunków zbieżności”.
Kryteria to:
-inflacja nie może być większa niż 1,5 pkt procentowego powyżej średniej inflacji (w trzech krajach UE z najniższą inflacją)
-długoterminowe stopy procentowe nie mogą być wyższe niż 0,2 punkta procentowego poniżej średniej ze stóp procentowych w 3 krajach UE z najniższą inflacją
-kurs walutowy musi być stabilny przez co najmniej 2 lata przed wprowadzeniem euro
-deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3 % PKB
-dług publiczny - nie może przekroczyć 60 % PKB
Zasady polityki kursowej
Od 12.04.2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega ograniczeniu. Bank Centralny zastrzega sobie prawo do interwencji o ile uzna za konieczne do realizacji celu inflacyjnego.
Polska przystępując do UE zobowiązała się do przystąpienia do strefy euro. Jak złoty zostanie zastąpiony przez euro to politykę pieniężną będzie kształtował EBC. Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. W okresie poprzedzającym pojęcie euro kurs złotego zostanie usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II i wahania kursu euro do złotego może być +/- 15%.
Strefa euro
-najpierw będzie forma bezgotówkowa - będzie tzw. „okres przejściowy” który może trwać do 2 lat,
-złote będą wymieniane na euro w bankach komercyjnych i NBP po stałym sztywnym kursie.
-następnie będzie „okres podwójnego obiegu”, będzie się można posługiwać i euro i złotówkami przez 2 lata, potem już tylko euro ale złote będą jeszcze wymieniane przez kilka lat.
1Euro - to 100 eurocentów
banknoty euro to: 500, 200, 100, 50, 20, 10 i 5
monety: 2,1, 50 centów, 20 c, 10 c, 5 c, 2 i 1 c.
W dniu kiedy przystąpimy to banki przeliczą wszystkie środki na rachunkach bankowych w złotych na euro.
Korzyści z wprowadzenia euro dla przedsiębiorstw:
-większa możliwość rozwoju
-tańszy kredyt w banku
-większy wybór dostawców i odbiorców
-brak kosztów wymiany walut
-brak ryzyka nieoczekiwanej zmiany kursu złotego.
Samorząd województwa.
Podmioty władzy publicznej województwa
WOJEWODA SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA
(podlega pod PRM)
-reprezentuje rząd i interesy państwa -prowadzi politykę regionalną
-pilnuje porządku i bezpieczeństwa zbiorowego
-pilnuje przestrzegania prawa przez
samorząd terytorialny(gminny),
powiatowy i wojewódzki
Zadania samorządu województwa
*określanie strategii rozwoju województwa
*prowadzenie polityki wewnątrzregionalnej
-edukacja publiczna (szkoły policealne, wyższe zawodowe)
-promocja ochrony zdrowia
-kultura
-pomoc społeczna
-zagospodarowanie przestrzenne i modernizacja terenów wiejskich
-modernizacja, utrzymanie i ochrona dróg wojewódzkich
-transport
-bezpieczeństwo publiczne
-ochrona środowiska
-gospodarka wodna
-przeciwdziałaniu bezrobociu
-aktywizacja lokalnego rynku pracy
Cele samorządu województwa
-pobudzanie aktywności gospodarczej
-podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa
-zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego
-kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego
Funkcje samorządu województwa
*rządowa administracja celna
-oddziaływanie na rynki pracy
-wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw
-zapewnienie sprzyjających warunków rozwoju przedsiębiorstw
-inwestycje publiczne w sferze infrastruktury
*samorząd regionalny
Konwencja międzynarodowa
Europejska Karta Samorządu Regionalnego
-samodzielność finansowa
-różnorodność źródeł finansowania
(dochody własne, transfery z budżetu państwa, przychody)
Organy samorządu województwa
Organ stanowiący Organ wykonawczy
Sejmik Województwa Zarząd:
Województwa:
*uchwala strategię rozwoju województwa Marszałek województwa
*decyduje o celach i programach rozwoju Członkowie zarządu województwa
województwa
*decyduje o alokacji środków publicznych -przygotowuje projekt i wykonuje
-uchwala budżet województwa budżet województwa
-udziela absolutorium zarządowi województwa -dokonuje wydatków budżetowych
-określa zasady udzielania dotacji przedmiotowych -zaciąga zobowiązania na pokrycie
z budżetu samorządu województwa wydatków określonych ustawą
-podejmuje uchwały w sprawie emitowania zasad budżetową
zbywania, nabywania i wykupu obligacji -dysponuje rezerwami budżetu
-podejmowanie uchwały w sprawie zaciągania województwa
długoterminowych pożyczek i kredytów -zgłaszanie propozycji zmian w
budżecie województwa
-może lokować czasowo wolne środki budżetowe
Zasady finansowania samorządu województwa
-przewidywalność i stabilność źródeł dochodów budżetu
-adekwatność dochodów do zadań
-władztwo podatkowe samorządów regionalnych w zakresie ustawowo ustalonym
-różnorodność i elastyczność źródeł dochodów
-dostęp do rynków finansowych
-korygowanie skutków zróżnicowania zagospodarowania i poziomu rozwoju regionów
Dług samorządu województwa
Samodzielność finansowa samorządu województwa wyraża się możliwością:
-ustalania poziomu deficytu budżetowego
-wyboru instrumentów jego finansowania
-wyboru podmiotów użyczających kapitał
-ustalania poziomu i struktury zadłużenia
Dług samorządu województwa obejmuje zobowiązania z tytułu:
-wyemitowanych papierów wartościowych
-zaciągniętych kredytów i pożyczek
-przyjętych depozytów
-wymagalnych zobowiązań wynikających z ustaw, prawomocnych orzeczeń sądów, decyzji administracyjnych, udzielonych poręczeń i gwarancji.
Decyzja o zaciąganiu zobowiązań finansowych (kredyty, pożyczki, obligacje samorządowe) powinna uwzględniać:
-minimalizację kosztów pozyskiwania instrumentów finansowych,
-zachowanie bieżącej płynności finansowej samorządu województwa
-koordynację bieżących i przyszłych dochodów budżetu samorządu z przyszłymi zobowiązaniami
Respektowanie wymienionych kryteriów zapewnia ciągłość realizacji zadań publicznych oraz przyczynia się do racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi.
Celem zaciągania kredytów, pożyczek i emisji obligacji samorządowych jest:
-pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu województwa
-finansowanie planowanego w uchwale budżetowej deficytu budżetu,
-spłata wcześniej zaciągniętych zobowiązań finansowych
Kredyty i pożyczki krótkoterminowe samorząd zaciąga na nieprzewidziane okoliczności utrudniające wykonywanie zadań publicznych.
Kredyty i pożyczki długoterminowe samorząd powiatu zaciągać na pokrycie wydatków inwestycyjnych.
Klasyfikacja obligacji samorządowych
1.Sposób oznaczenia obligatariusza:
a)obligacje imienne - wystawiane imiennie na określonych nabywców
b)na okaziciela -nie określa się nabywcy, są przedmiotem swobodnego obiegu,
2.Sposób oprocentowania:
a)o stałym oprocentowaniu- określone odsetki są wypłacane w określonym terminie
b)ze zmiennym oprocentowaniem- wielkość odsetek jest różna w określonym czasie
c)indeksowane - stopa oprocentowania jest aktualizowana w stosunku do przyjętej bazy (np. stopy inflacyjnej)
d)o kuponie zerowym -nabywca płaci wartość nominalną pomniejszoną o odsetki, spłata jest jednorazowa
3.Termin wykupu:
a)krótkoterminowe - do 5 lat
b)średnioterminowe - od 5 do 10 lat
c)długoterminowe - powyżej 10 lat
(zadłużenie rządowe jest wyższe niż samorządów)!
Zadania Służby Celnej
Kontrola celna obrotu wymiar i pobór
towarowego z zagranicą należności celnych i podatkowych
SŁUŻBA CELNA
zwalczanie przemytu i przeciwdziałanie (akcyza i VAT od importu)
oszustwom celnym
Dodatkowe uprawnienia służby celnej:
-wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego w zakresie produkcji i obrotu …. akcyzowymi
-wykonywanie szczególnego nadzoru podatkowego w zakresie gier
-uprawnienia organu podatkowego w zakresie VAT i akcyzowego w imporcie
-uprawnienia organu podatkowego w zakresie akcyzy krajowej
-uprawnienie w zakresie kontroli legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców
Funkcje służby celnej:
F.finansowa |
F.ochronna |
F.kontrolna |
-wymiar i pobór należności celnych -wymiar i pobór podatku od towarów i usług z tytułu importu -wymiar i pobór podatku akcyzowego -pobór opłaty paliwowej |
-przemysł krajowy (przed napływem towarów stanowiących nieuczciwą konkurencję -damping -środowisko naturalne (przed wwozem substancji i mikroorganizmów szkodliwych) -światowa fauna i flora (przed rabunkowym obrotem gatunkami ginącymi) -konsumenci -towary nie spełniające polskie normy przeterminowane -społeczeństwo - towary zagrażające życiu i zdrowiu -państwo -utrata dziedzictwa kulturowego -twórcy, artyści, przemysłowcy, handlowcy |
-instrumenty polityki celnej -przestrzeganie przepisów -przestrzeganie właściwej eksploatacji dróg -przestrzeganie porozumień międzynarodowych -kontrola dewizowa -szczególny nadzór podatkowy (gier) -wykrywanie przestępstw skarbowych -przestrzeganie legalności pobytu i pracy przez cudzoziemców |
Organy celne:
-Naczelnik urzędu celnego - organ I instancji
-Dyrektor Izby Celnej - organ odwoławczy od decyzji
-Minister Finansów
1