przedmiot i problemy historii myśli socjologicznej.
Historia myśli socjologicznej dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli (gdyż w ich czasach takim pojęciem nie posługiwano się). Filozofowie podejmują w swoich rozważaniach problemy dotyczące kształtowania się, powstawania społeczeństwa / państwa, a także problem wolności, ustrojów i władzy.
Przydatność studiowania historii myśli socjologicznej.
to było na ściągach, które dostaliśmy przed kolokwium:
Jak mówią filozofowie, przeszłość determinuje przyszłość, a odcinając się od korzeni możemy nie zauważyć podobieństw i przegapić ważne zmiany, albo nie zapobiec zmianom na gorsze.
z moich notatek:
- uznajemy, że myśli są częścią procesu społecznego
- myśli nie uległy dezaktualizacji
- ćwiczymy umiejętności rozumowania cudzych ptk. widzenia
(chyba dwie odpowiedzi są dobre i uzupełniają się)
Status heurystyczny historii myśli społecznej.
Heurystyka w logice jest to umiejętność wykrywania nowych faktów oraz znajdywania związków między faktami, zwłaszcza z wykorzystaniem hipotez. Na podstawie istniejącej wiedzy stawia się hipotezy, których nie trzeba udowadniać.
Jeśli użyjemy heurystyczny jako przymiotnik, oznaczać będzie on proces jako postępowanie badawcze, odkrywcze, wspomagające, uzupełniające, doskonalące czy rozwijające wiedzę zdobytą w określonym zakresie. Odnosząc się do statusu heurystycznego historii myśli społecznej, możemy powiedzieć, iż historia myśli pełni funkcje bazy faktów, na podstawie, których badacz samodzielnie, poprzez: odkrywanie i tworzenie nowych rzeczy i zjawisk, wykrywanie powiązań między faktami, w sposób twórczy i samodzielny dochodzi do prawdy, tworząc hipotezy. Należy jednak pamiętać, iż wystawione hipotezy nie muszą dawać gwarancji najlepszego rozwiązania.
(nie wiem czy odp. Jest poprawna, pisałam na czuja)
Etapy rozwoju myśli społecznej. Elementy myśli socjologicznej w innych naukach społecznych.
Etapy:
VI-IV wiek p.n.e sofiści - różnice między prawami przyrody a prawami społecznymi
XVII w. - rozdział państwa i społeczeństwa
XIX w. A. Comte - socjologia jako nauka
X w. - powstanie metod ilościowych, a później jakościowych
Elementy myśli społecznej można odnaleźć np. w filozofii, historii, filozofii społecznej, ekonomi, psychologii, pedagogice, antropologii itp.
Ogólna charakterystyka myśli społecznej starożytnej Grecji.
W historii myśli starożytnej Grecji chodziło głównie o dwie rzeczy:
- w starożytnej myśli greckiej dokonuje się przejście z naiwnego monizmu (wiara) do krytycznego dualizmu, czyli uświadomienia sobie potrzeby wyróżnienia dwóch czynników: naturalnego i społecznego. Polegało to na dostrzeżeniu różnicy miedzy prawami ustanawianych przez ludzi i prawidłowościami przyrody, na które człowiek nie ma wpływu.
-odkrycie autonomii jednostki ludzkiej i uczynienie problemem jej przynależności do społeczeństwa oraz jej pozycji w społeczeństwie. Owo przejście miało fundamentalne znaczenie, było znakiem rozkładu społeczeństwa, w którym każdy członek miał miejsce z góry mu wyznaczone i nieuchronnie wchodził w gotową już rolę.
6. Arystotelesowska koncepcja podziału nauk. Nauki praktyczne według Arystotelesa:
Arystoteles dzielił nauki na:
praktyczne (dotyczące sfer moralnosci i polityki: etyka - moralnosć w wymiarze jednostkowym, polityka - moralność w wymiarze społecznym; + filozofia spraw ludzki);
teoretyczne (nauki uprawiające wiedzę dla wiedzy. Należą do nich metafizyka, fizyka, matematyka.
pożyteczne (wytwórcze - nauki dzięki którym coś jest wykonywane np. sztuka).
7. Arystotelesowska teoria powstania państwa/społeczeństwa:
Według koncepcji Arystotelesa państwo powstało zgodnie z teorią formy i materii; forma jest wieczna i powoduje wszystko, a materia nie może kształtować się sama. Państwo chronologicznie powstało pierwsze, zanim jednostki je stworzyły; istniała forma państwa w kontekście metafizycznym; istniała nieświadomie, istniała w jednostkach i powodowała w nich pęd do powstania państwa.
a8. Arystoteles o „strukturze społecznej”
W państwie istnieją bardzo wyraźnie zaznaczone podziały struktury społecznej, ze względu na pełnione funkcje. Jest w nim więc grupa wytwarzajaca żywnośc czyli rolnicy, są rzemieślnicy, kupcy, wyrobnicy, żołnierze, kapłani, urzędnicy państwowi, członkowie rady, sędziowie. Arystoteles uważa, że jest lud pracujący i niepracujący. Poza tym wymienia on grupę bogatych i biednych, między którymi znajduję się klasa średnia. Układ sił pomiedzy bogatymi i biednymi ma największy wpływ na stabilność państwa i jego ustrój polityczny.
a9. Właściwe i niewłaściwe ustroje społeczne wg. Arystotelesa i kryteria ich wyróżnienia:
Właściwe:
Monarchia- 1 osoba rządzi dla interesu ogółu
Arystokracja - najlepsi dla ogółu
Politea - lud rządzi dla siebie
Niewłaściwe:
Tyrania - jednostka rządzi dla siebie
Oligarchia - najbogatsi rządzą dla siebie
Demokracja - najubożsi rządzą dla siebie
Kryterium wyboru - cel rządzących w danym ustroju. Dla interesu ogółu czy rządzących.
Arystoteles odrzucił teorię „państwa idealnego” Platona tworząc własną, zupełnie odmienną teorię „państwa najlepszego” - politeję. filozof trzymając się drogi „złotego środka” starał się przystosować swój projekt do rzeczywistości. Stąd główną cechą jego koncepcji jest kompromisowość. Politeja była rezultatem poszukiwań zmierzających do znalezienia ustroju w miarę doskonałego . Arystoteles pisał, że najlepszą formą ustrojową byłaby monarchia, a drugą w kolejności arystokracja, jednak w starożytnej Grecji nie pojawiła się ani tak doskonała jednostka, ani grupa ludzi doskonałych, stąd Arystoteles w zgodzie ze swoim poczuciem realizmu wskazywał na politeję jako najbardziej odpowiednią formę ustroju dla współczesnych mu państw greckich. W przeciwieństwie do Platona Arystoteles nie chciał nadać swojemu projektowi charakteru wieczności i niezmienności, zalecał zmianę dawnych zwyczajów i praw, wychodząc z założenia, że niemożliwe jest uregulować wszystko w sposób doskonały na zawsze.
a10. Arystotelesowska krytyka idealnego państwa Platona:
Arystoteles krytykuje w swoim dziele „Polityka” państwo Platona, które miało być idealne. Ukazuje absurd wspólnoty kobiet i własności, którą widział Platon jako idealne zastosowanie. Własnosc wspólna prowadzi do zaniedbań gdyż odpowiedzialnośc staje się rozproszona. Zanik więzi rodzinnych prowadzi do destrukcji stosunków miedzy ludzkich, a nie jak to widział Platon do wzmocnienia ich. Poza tym Arystoteles uważał, że cnoty moralne lepiej można praktykować, gdy są oparte na uczuciach. Oprócz tego twierdzi, iż aby Państwo mogło istnieć potrzebna jest róznorodnosc, gdyż centralizacja i ujednolicenie prowadzi do zaprzeczenia idei państwa, które ma być wspólnotą, a nie jednolitym organizmem.
a11. Założenie socjologicznej platońskiej utopii w Państwie
utopia- utwór przedst. Idealny ustrój polit., funkcjonujący na zasadzie ducha sprawiedliwości, solidarności i równości obywateli
państwo najlepsze winno dążyć do zalet najwyższych, ma kierować się nie indywidualnymi pomysłami, lecz ogólnymi zasadami
państwo ma być zbudowane jako organizm, a w nim każdy ma „robić swoje” tzn. to czego wymaga wspólny cel wszystkich
państwo musi być oparte na wiedzy, bo aby dobro czynić, trzeba dobro znać
do państwa mogą należeć tylko ci, którzy są jemu potrzebni: władcy-filozofowie, strażnicy państwa-wojsko i rzemieślnicy(żywiciele)
idealne państwo jest ascetyczne, wymaga wyrzeczenia się dóbr doczesnych
a12. Holizm i prefunkcjonalizm u Platona
holizm- całość ma inne cechy niż jej części składowe, nie można ich wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami
prefunkcjonalizm- ludzie przez swą naturę przeznaczeni są do różnych miejsc w państwie i tych miejsc nie mogą zmieniać
a13. Struktura społeczna idealnego państwa Platona
Państwo Platona było dosyć niewielkie, liczbę mieszkańców szacował na 5040. Mieli się oni dzielić na trzy grupy, właściwie kasty: władcy, strażnicy oraz robotnicy. Rządzący rekrutować się powinni z najwybitniejszych jednostek, w których duszach przeważa część rozumna, jak ich Platon nazywa - "miłośników mądrości". Za tym ostatnim dosyć enigmatycznym określeniem kryją się po prostu filozofowie. Nie tacy jednak, jakich znano wówczas, "wielkie dziwaki, żeby nie powiedzieć: typy w ogóle do niczego". Powinni oni przez całe swoje życie pracować dla państwa, a dopiero na starość zajmować się filozofią. Umiłowanie mądrości nie pozwoli im na prywatę w rządzeniu. U strażników z kolei w duszy ma przeważać część popędliwa. Pilnują oni porządku i bronią państwo od zewnątrz. Natomiast ci w których duszach górę bierze cześć pożądliwa, mają być rzemieślnikami lub rolnikami - kastą najniższą. Każdy ma dla siebie wyznaczone zajęcie, panuje powszechna specjalizacja. Panuje system powszechnej własności, coś w rodzaju komunizmu. Jako jeden z pierwszych Platon zaproponował równouprawnienie mężczyzn i kobiet, przynajmniej w służbie państwowej. W jaki jednak sposób można stwierdzić, co w czyjejś duszy przeważa i do jakiej kasty należy go skierować? Tutaj Platon miał dosyć rewolucyjny projekt nowego systemu wychowania. Można to właściwie nazwać "hodowaniem obywateli", zresztą sam filozof wspominał o "trzodzie" albo "stadzie", pilnowanym przez "pasterzy" - filozofów i "psy" - strażników. Państwo miało ingerować nawet w proces poczęcia - zezwalać na zbliżenie tylko zdrowym obywatelom, w określonym wieku. Zlikwidowano w ten sposób instytucję rodziny - partnerzy mieli być losowani i nie znali później swojego potomstwa. Urodzone dziecko mogło przeżyć tylko, gdy było zdrowe - chore lub kalekie na wzór spartański zabijano.
a14. Czynniki destabilizujące i stabilizujące państwo wg. Platona
zróżnicowanie majątkowe
niewłaściwy podział pracy - prefunkcjonalizm
wielkość państwa - nie może być ani za małe, ani za duże
położenie państwa - nie może być nad morzem bo zawody żeglarza i kupca psują charakter
a15. Podobieństwa i różnice między społ. Platona i Arystotelesa
Platon opisuje swoją utopijną wizję idealnego państwa oraz wymienia następujące ustroje: monarchia, arystokracja (u steru najlepsi), timokracja, oligarchia (cenzus majątkowy), demokracja (rządzi lud), tyrania. Według niego ustroje zdegenerowane tworzą pewien ciąg, każdy następny wywodzi się z poprzedniego.
Arystoteles jest autorem definicji „ustroju” używanej do dziś - porządek władz w państwie i sposób ich podziału. W zależności od tego, kto rządzi wyodrębnił on 3 dobre ustroje - monarchię, arystokrację i politeję oraz ich przeciwieństwa - 3 ustroje zdegenerowane (rządy dla własnej korzyści) - tyranię, oligarchię i demokrację. Oligarchia to rządy bogatych, nawet gdyby byli w większości, a demokracja to rządy ubogich, nawet w sytuacji gdy stanowią oni mniejszość.
Pojęcie obywatela:
Arysoteles: obywatelem jest ten, który w przestrzeni jawności spotyka się jak równy z równym z drugim człowiekiem; celem obywatela jest samodoskonalenie; filia politica polega na rozmowie przyjaciół o tym, co dla nich najlepsze
W państwie Platona nie ma miejsca na obywateli. Wszystko jest tak dokładnie zaprogramowane, że w ogóle nie potrzebna jest jakakolwiek dyskusja na temat państwa między jego członkami. O wszystkim decydują uzbrojeni w wiedzę filozofowie, a cała reszta przyjmuje to za oczywiste. Każdy ma swoje miejsce w hierarchii i wykonuje ściśle przydzielone mu zadnie.
a16. Arystotelesowska koncepcja człowieka.
Zdaniem Arystotelesa człowiek jest zwierzęciem politycznym - jest stworzony do życia w państwie. Życie społeczne opiera się na najbardziej trwałej strukturze, jaką jest małżeństwo (więź pomiędzy kobietą a mężczyzną). Małżeństwo tworzy rodzinę, która nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb, a zatem łączy się w kolonie rodzin (gminę wiejską), a następnie w polis (państwo), które jest wspólnotą pełną, samowystarczalną. W ten sposób Arystoteles tworzy schemat genezy państwa:
małżeństwo > rodzina > gmina wiejska > polis
Państwo powstaje w sposób naturalny. Rodziena składa się z niewolników i wolnych.Relacja pan- niewolnik należy do sfery prywatnej. Samoistnie mogąistniec tylko ciała. Istnieje materia i forma. Materia- substancje cielesne, komórk. Forma- człowiek jest istsota polityczna, organizm musi realizowac formę czli człowiek jest obywatelem państwa, niewolnik nie jest człowiekiem nie jest formą.
a17. Holizm i organicyzm Arystotelesa.
Holizm-to pogląd według którego wszelkie zjawiska tworzą układy całościowe, podlegające swoistym prawidłowościom, których nie można wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami.
Organicyzm-pogląd filozoficzny zakładający, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa). Jednego z pierwszych zastosowań metafory społeczeństwa jako organizmu dokonał Platon, a także Arystoteles.
8. Pesymizm antropologiczny Św. Augustyna
Absotulyzacja dobroci człowieka prowadzi do przesadnego optymizmu w patrzeniu na człowieka, do ubustwiania go w pewnych sytuacjach czynienia zła lub zrzucania winy na warunki zewnetrznne. Natomiast absotulyzacja drugiej strony natury ludziekij prowadzi do skrajnego pesymizmu , który zakłada że człowiek jest z natury zły i w życiu kieruje się tylko egoizmem i własnym interesem. Człowiek sam w sobie nie jest zdolny do czynienie dobra. Świat i ludzie są źli więc trzeba ich pouczyć gdzie jest prawdziwe dobro i prawdziwe zło. Pesymizm antropologiczny prowadzi do religijności przesadnego zwątpienia i lęku przed złym światem i złym ludźmi.
9. Przeciwstawienie „państwa ziemskiego” i „państwa bożego” u Św. Augustyna. Geneza państwa ziemskiego.
Państwo ziemskie- niewidziany Kościół z głową jako Jesusem Chrystusem, w którym egzystują obywatele państwa bożego i państwa szatana,tworzą je ludzie którzy kieruja się ptzyjemnosciami cielesnymi, oddawanie czci dobrom doczesnym jest ostatecznym przedmiotem ich miłosci.
Państwo boże- ludzie, którzy oglądają już Boga w niebie i pielgrzymi na ziemi, którzy noszą w sobie szczególne łaski boże. Wg. Augustyna państwo to życiowa konieczność, oparta na popędach ludzkiej psychiki, siłę napędową w tworzeniu państwa stanowi siła ludzkiego rozumu, człowiek musi żyć w społeczeństwie, gdyż to zapewnia mu pracę i rozwój, jest do tego stworzony, podstawą społeczeństwa jest rodzina.Miłosc do boga to miłósc posunieta do pogardy dla samego siebie
10.Człowiek a społeczeństwo wg. Św. Augustyna
Nikt nie może być niczyim niewolnikiem
Podzieł na ludzi którzy wioda zycie ziemskie od stworzenia do końca czasów, i naród ludzie duchownych którzy narodzieli się z łaski i zyją z Bogiem cała wiecznośc
Człowieka charakteryzuje miłosc dwojaka(państwo boże i ziemskie)
Obywatele panstwa ziemskiego połaczeni sa miłoscią do swiata i rzeczy doczesnych
Obywatele państwa bożego połączeni sa miłością do boga i pragnieniem zycia wiecznego
Obywatel państwa bożego jest chrześcijaninem, żyje w państwie ziemskim używa jego dóbr, jako środków do osiągnięcia najwyższego celu- Boga
Dobra zewnętrzne-jedzienie, ubranie,
Dobry chrześcijanin jest skromny, uprzejmy, sprawiedliwy
Obywatele państwa bozego u czestnicza w życiu państwa ziemskiego, utrzymany jest porządek feudalny
21. Wątki socjologiczne w koncepcji Machiavellego .
!! Jak by ktoś znał odpowiedz niech napisze na Emila grupowego !!
22. Czy według Machiavellego cel uświęca środki?
Nie Machiavelli ,
podjął analizę mechanizmu władzy. Udzielał szeregu praktycznych rad i wniosków. Do najbardziej znanych należą: - władca czasami musi postępować niemoralnie, by nie narazić na szkody całego społeczeństwa, -Okoliczności zawsze się zmieniają ;władca powinien być elastyczny , a sposób rządzenia powinien być reformowany. Machiavelli zajął się problemem jak należy postępować w określonych sytuacjach społecznych.
23. Pojęcie utopii społecznej . Klasyfikacja utopi społecznej . Cliches utopi.
UTOPIA SPOŁECZNA-nie mająca szans realizacji i nie licząca się z rzeczywistością wizja idealnego, egalitarnego społeczeństwa.
Z biegiem czasu pojęcie utopia zaczęło oznaczać:
-wszelkie przeobrażenia idealnych struktur społecznych stanowiące przeciwstawienie sytuacji, w której powstawały.
-koncepcje przebudowy społeczeństw nie uwzględniające realiów i nie wskazujące środków i sposobów ich urzeczywistniania.
-wszystkie całościowe obrazy przedstawiające pożądany stan rzeczy
-gatunek literatury obejmujący utwory, których tematem było życie idealnej społeczności, np. na nie odkrytych jeszcze lądach lub w odległej przyszłości.
24. Problem pracy fizycznej i umysłowej w renesansowych utopiach.
Państwo, w którym nie istnieje własność prywatna. Społeczeństwo nie jest tam podzielone na klasy. Wszyscy uczestniczą w produkcji. Nie ma w państwie elementów nie produkcyjnych. Do takich elementów Morus zalicza żołnierzy, bankierów, służbę, ludzi żyjących z renty i bandytów. Wyprodukowane dobra ulegają podziałowi według zasady: każdemu według potrzeb. Dzień pracy trwa tylko 6 godzin. Władza ma charakter demokratyczny. Podstawą społeczeństwa jest rodzina. Społeczeństwo cieszy się także szeroką tolerancją religijną, wojny zdarzają się rzadko. W ten sposób Tomasz Morus stworzył podstawy socjalizmu utopijnego.
25. Wątki krytyczne wobec społeczeństwa renesansowego w „Utopii” Morusa.
Krytyka stosunków społecznych, które panowały w Anglii. Problemy socjalne wsi angielskiej; kosztowność wojen; równomierny podział dóbr.
Lęki ,obawy epoki kształtujące kapitalizm; zły system prawa karnego.
40. Sensualizm i indywidualizm antropologii oświeceniowej.
Sensualizm (łac. sensus zmysł)
źródło wiedzy to wrażenia odbierane przez zmysły, które odbijają rzeczywistość. Dlatego człowiek może poznać sens istnienia; wszystko można określić słowami.
powstał na gruncie poglądów Locke'a (jest to część empiryzmu). Sensualiści sądzili, że cała wiedza pochodzi z doznań zmysłowych, zaś w procesie poznania biorą udział tylko zmysły, a umysł jest całkowicie bierny; twierdził, iż ludzie rodzą się z nieskalanym niczym umysłem, jak "czystą kartą" (tabula rasa), nie ma żadnych doświadczeń, idei czy zasad wróconych, tylko one i kształtują się dopiero w trakcie życia.
świat poznajemy tylko na drodze doświadczeń zmysłowych.
źródłem wiedzy są organy zmysłowe
smak
dotyk
wzrok
węch
Indywidualizm - pojęcie, za pomocą którego oznaczamy światopogląd ludzi sądzących, że jedynym dobrem, wartością jest jednostka; indywidualiści uważają, że innymi ludźmi można interesować się o tyle, o ile stanowią środek do osiągania przez nich szczęścia.
41. Główne wątki myśli socjologicznej Condorceta.
tekst jest pisany z punktu widzenia dużych procesów, Condorcet nie ukazuje złych, negatywnych, czy tez ubocznych skutków tych procesów;
krytykuje nauki polityczne (są wg niego nie zrozumiałe dla ogółu);
krytykuje zróżnicowanie między ludźmi np. mówi, iż wolność jest atrybutem jedynie wykształconych; dlatego istnieje niewolnictwo, gdyż jedynie bogatych stać na oświatę;
42.Przyczyny różnic między ludźmi i sposoby ich przezwyciężenia wg Condorceta.
wynikają z przesądu dzieciństwa; ludzie podlegają określonej socjalizacji, gdy ją przejdą są konserwatywni, gdyby nie socjalizacja pierwotna byliby otwarci, różnicuje ich więc stopień socjalizacji- przyzwyczajenie się do pewnego obrazu rzeczywistości wykreowanego w procesie;
przynależność do stanu i klasy, nierówności społeczne tkwią w różnych społecznościach
Przynależność do stanu
Nierówny dostęp do bogactw
Różnice w wykształceniu
nasze myślenie i zachowanie zależne jest od elity intelektualnej, nie należy traktować filozofii jako wiary;
Ogólny postęp ludzkości jest niczym innym jak wynikiem rozwoju indywidualnego, więc rozwój gatunku polegał przede wszystkim na rozwoju wiedzy i oświaty;
Przemiana społeczeństwa:
zbieractwo
rolnictwo
pasterstwo
polowanie
W celu zniesienia nierówności społecznych trzeba rozwinąć oświatę, znieść różnice majątkowe oraz wprowadzić jeden język, dzięki któremu możliwe będzie iż nauką i postępem zajmie się więcej osób.
Przedstawił plan szkolnictwa pt. „Projekt organizacji wychowania publicznego” , w którym postulował bezpłatne kształcenie na wszystkich szczeblach i zrównanie edukacji dziewcząt i chłopców . Program oparł na przedmiotach ścisłych . Obok średnich i wyższych zakładów naukowych projektował dwa stopnie szkół dla mas :
szkołę początkową zwykłą ;
szkołę początkową wyższą .
Uczyć w nich należało wszystkiego , co potrzebne jednostce do życia i korzystania z pełni praw . Chciał wykluczyć religię ze szkół publicznych . Po ukończeniu szkoły młodzież wiejska i robotnicza winna chodzić na kursy uzupełniające , a państwo powinno tworzyć szkoły zawodowe .
W szkołach średnich planował program nauczania z przewagą kierunku matematycznego i nauk ścisłych z wielkim pokrzywdzeniem nauk humanistycznych .
Przewidywał też upowszechnienie nauki pozaszkolnej wśród dorosłych - muzea , odczyty publiczne , biblioteki , praca samo szkoleniowa .
I tym razem rozejście się Zgromadzenia Prawodawczego nie dopuściło do uchwalenia projektu , ale jego idee rozpowszechniły się w narodzie i natchnąć miały późniejsze ustawodawstwo edukacyjne .
43. Pojęcie postępu wg Condorceta. Condorcet o postępie nauki.
Teorie postępu stanowiły najlepszą manifestację oświeceniowego optymizmu , niezachwianej wiary w przyszłość wiedzy oraz jej dobroczynne skutki , przekonania , ze rodzaj ludzki może odnaleźć niezadługo sposób życia zgodny ze swoją naturą. Teoria zawiera również szereg elementów, które nie weszły jeszcze do powszechnej świadomości np przekonanie o prawidłowym charakterze rozwoju społecznego , o regularnym postępowaniu po sobie jego określonych faz , o kumulatywnym rozwoju wszystkich dziedzin , o możliwości programowania dalszego rozwoju . W teoriach postępu znalazły wyraz nowe postawy wobec faktu zmienności świata społecznego , która długo uchodziła za niepożądaną lub pożądaną jedynie o tyle, o ile prowadziła do stanu doskonałego będącego stanem stabilnym . Idea postępu była w XVIII wieku stosunkowo nowoczesną ideą i przyjmowała się bez oporów, których źródła można szukać w pozostałościach myślenia religijnego ( chrześcijański mit upadku i raju utraconego ) a także w niektórych cechach nowego światopoglądu świeckiego ( idealizacja stanu naturalnego , fascynacja wzorami antycznymi ). Idea postępu była swego rodzaju podsumowaniem całego szeregu artykułów wiary myśli nowożytnej , które bynajmniej nie zawsze były łącznie akceptowane . Miała swój udział w życiu : rozwój moralności , życia społecznego i polityki . . Condorcet uważał , że powtarzalne procesy przyrody odznaczają się takim samym stopniem regularności i konieczności co procesy historyczne . Rozwinął on myśl o możliwości stworzenia matematyki społecznej polegającej na stosowaniu rachunku prawdopodobieństwa do analizy procesów społecznych i umożliwiającej ich precyzyjną predykcję ( ogólny postęp ludzkości jest wynikiem rozwoju indywidualnego).
Postęp przyspieszył życie ludzi, czas między wynalazkiem pierwszym a drugim był czasem wolnym, społeczeństwa były zamknięte- brak komunikacji itd.; wynalezienie pisma spowodowało zmniejszenia ilości wynalazków, a przyspieszenie postępu!!!
44. Stosunek Condorceta do rewolucji francuskiej.
Główną ideą Wielkiej Rewolucji Francuskiej było hasło : „Każdy ma prawo do wykształcenia” .
49. Monteskiusza koncepcja podziału władzy
Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia- Monteskiusza ( 1689- 1755).
Wedle założeń Monteskiusza władza dzieliła się na:
władzę ustawodawczą stanowioną przez parlament za pomocą uchwał, które tworzą prawo,
władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy/prezydenta lub rządu, który wprowadza prawo w życie,
władzę sądowniczą sprawowana przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiązującego prawa.
Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć.
56. Definicja pozytywizmu
Pozytywizm to jeden z głównych nurtów i kierunków filozoficznych XIX i XX w. Wywodzi się z refleksji filozoficznej nad poznaniem naukowym i osiągnięciom nauk szczegółowych( zwłaszcza ścisłych). Główne założenia pozytywizmu objęły:
Oczyszczenie wiedzy z wszelkiej metafizyki
Negacji wartości poznawczej twierdzeń normatywno- oceniających
Wartościowanie wiedzy według empiryzmu, fenomenalizmu i nominalizmu
Uznanie osiągnięcia poznania naukowego wyłącznie za pomocą metod nowożytnego przyrodoznawstwa
Program jedności metodologicznej nauki
Ograniczenie zainteresowania nauki do faktów empirycznych
Pozytywizm wywarł wielki wpływ na kształtowanie się nowożytnej myśli naukowej, m.in. w socjologii( A. Comte, H. Spencer).
57. Klasyfikacja nauk według Comte'a. Czy Comte był redukcjonistą?
Comte sklasyfikował nauki według malejącej ogólności. Każda nauka opiera się na wynikach nauk poprzednich. Klasyfikacja: astronomia( najmniejszy stopień ogólności) fizyka biologia chemia socjologia( największy stopień ogólności). Każda nauka powinna posiadać właściwy dla siebie sposób poznania:
astronomia- obserwacja
fizyka- eksperyment
biologia- porównanie
socjologia- metoda historyczna( osadzenie zjawisk na osi czasu)
Redukcjonizm to pogląd w filozofii nauki, stanowisko metodologiczne przyjmujące, że możliwe i właściwe jest wyjaśnienie i opis własności złożonego układu poprzez opis i wyjaśnienie zachowania jego części. Zgodnie z redukcjonizmem badanie złożonego układu powinno zostać rozpoczęte poprzez wyróżnienie jego fragmentów, określenie mechanizmów i sposobu w jaki owe fragmenty się zachowują i następnie opisanie zachowania złożonego z nich układu jako konsekwencji własności wcześniej wydzielonych fragmentów oraz sposobu ich złożenia - struktury tak utworzonego systemu. Taki system - złożenie zbioru elementów (wraz z ich atrybutami) z nałożoną na nie strukturą - posiada nowe atrybuty (własności), nie będące atrybutami żadnego ze składowych elementów, ale odnoszące się do systemu jako całości (np. wartość logiczna zdania twierdzącego: prawda/fałsz jest atrybutem całego poprawnego strukturalnie zdania, ale nie słów - jego elementów). August Comte nie był redukcjonistą.
58. Krytyka ekonomii jako nauki w świetle wyobrażeń Comte'a o przedmiocie nauk społecznych.
Comte odrzuca ekonomię jako oddzielną dziedzinę nauki. Uważa, że ekonomia należy do socjologii, jest to bowiem nauka dotycząca zachowań ludzi, ich działań w sferze ,, prowadzenia domu'', dotyczy zarządzania majątkami i dobrami posiadanymi przez jednostki. ( ,, ekonomia to nauka o prowadzeniu domu- tak uważali filozofowie). Ekonomia jako nauka społeczna uczy dokonywania wyborów.
63. Stadia rozwoju społecznego wg Comte'a. Ich charakterystyka.
Prawo 3 stadiów- Podstawą jego teorii był ewolucjonizm. Według tej teorii świat przechodzi w swoich dziejach przez trzy stadia rozwoju intelektualnego: 1.teologiczne, 2.metafizyczne i 3. pozytywne, czyli naukowe. W stadium teologicznym wierzono, że podstawą wszystkiego są moce nadprzyrodzone. Świat społeczny i materialny uważano za wytwór Boga, stadium metafizyczne charakteryzowała wiara we wszechmoc sił abstrakcyjnych, takich jak przyroda. Stadium pozytywne cechuje wiara w naukę. W swojej teorii rozwoju świata Comte skupił się na czynnikach intelektualnych. Przyczyną nieładu społecznego jest nieporządek w sferze myśli, który ma swoje źródła we wcześniejszych systemach filozoficznych.
Upatrując w socjologii nadzieje na pomoc w rozwiązywaniu kwestii praktycznych i stworzenie „właściwego” ładu społecznego. Uważał, że cel ten da się osiągnąć dzięki nauce. Wg. Comte'a socjologia może uporządkować świat społeczny. Niewątpliwą zasługą Comte'a jest stwierdzenie, że możliwa jest nauka o społeczeństwie, kierująca się takimi samymi regułami, jak wszystkie nauki.
1.Punktem, który wszystko tłumaczy jest Bóg. Całkowite odniesienie się do Boga. (Augustyn i Tomasz z Akwinu!!) Średniowiecze
2. Dokonuje się, wymyśla się pewne zjawiska, byty, aby wytłumaczyć różne rzeczy. Starano się zamiast Boga wstawiać różne rzeczy, inne słowa. ( Arystoteles)
3. Oświecenie- rozkwit metafizyki i naukowości.
64. Czy teoria stadiów rozwoju jest opisem, czy też modelem rozwoju społecznego?
65. Rola jednostki w historii wg Comte'a. Determinizm Comte'a.
Jednostka jest wytworem społecznym. Przedmiotem jego badań NIE SĄ pojedyncze jednostki lecz ludzkość. Jednostka wszystko zawdzięcza społeczeństwu. Celem wychowania powinno być zjednoczenie jednostki ze społeczeństwem. Musimy u człowieka pobudzać funkcje, których jest mniej. Powinniśmy żyć dla innych.
System dynamiki społecznej Comte'a ma charakter deterministyczny. Charakteryzuje się on tym, żer społeczeństwo wciąż się zmienia, jednak zmiana ta jest regulowana prze prawa, którym podlega-zwane ewolucyjnym procesem, w którym społeczeństwo zmierza konsekwentnie ku swemu przeznaczeniu ostatecznemu, kiedy osiągnie stan harmonii pod rządami praw pozytywnych.
Ludzkośc ewoluuje ku dominacji altruizmu nad egoizmem.. To prawo dotyczy wszystkich społeczeństw. Ewolucja rządzą niezmienne prawa i jednostki moga zrobic prawie nic by je zmienić.
Mogą jedynie zmodyfikować to, co pozostaje w zgodzie z działajacymi zmianami. Ta teoria opiera sie n a3 stadiach-teologicznym, metafizycznym i pozytywnym-najważniejszym.
Comte prezentuje dialektyczne ujęcie historii świata, oznacza to, że każda z kolejnych faz rozwoju jest zakorzeniona w poprzedniej i każda zarazem przygotowuje grunt pod nastepne.
Społeczeństwo ewoluuje od wojowniczego w stadium teologicznym do przemysłowego w stadium pozytywnym.
66. System polityki pozytywnej Comte'a.
Filozofia pozytywna ma sens praktyczny - ma służyć poprawie życia, badać przedmioty rzeczywiste i rzeczy dostępne rozumem. Celem tej filozofii jest uzyskanie wiedzy pewnej. zajmuje się ona wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi - bada rzeczy dostępne umysłowi;
rozważa tylko tematy pożyteczne - gdyż chce służyć polepszeniu życia;
ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną;
zajmuje się kwestiami ścisłymi;
pracuje pozytywnie, nie ogranicza się do krytyki.
W ujęciu Comte'a filozofem pozytywnym jest ten, kto zrozumiał, że nauki przyrodnicze stworzyły doskonały wzór dochodzenia naukowego, posługuje się tylko badaniami czysto faktycznymi. Filozof pozytywny unika tworów abstrakcyjnych i zastępuje je przez względne.
Myślenie pozytywne było w jego ujęciu ukoronowaniem ewolucji myśli ludzkiej przechodzącej trzy stadia: teologiczne, metafizyczne i wreszcie pozytywne. Inspiracje czerpał przede wszystkim od uczonych-przyrodników, którzy dokonywali refleksji metodologicznych oraz empiryzmu brytyjskiego, zwłaszcza Davida Hume'a.
Comte określił zakres filozofii pozytywnej, ograniczając ją do realnie istniejących przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną i ścisłą - czyli do faktów zewnętrznych dotyczących przedmiotów fizycznych. O faktach psychicznych, zdaniem Comte'a, takiej wiedzy nie można uzyskać, a więc psychologia nie jest przedmiotem rzetelnej wiedzy, podobnie jak metafizyka. Filozofia miała być podstawą teoretyczną tak pomyślanej nauki, zestawiając gromadzoną przez badaczy wiedzę. Pozytywizm odrzucał dociekania co do istnienia materii albo Boga jako niepewne, znajdujące się poza rzetelnym doświadczeniem.
67. Pojęcie praktyki u Marksa i w epokach wcześniejszych.
Wiedza ludzka oparta jest na doświadczeniu i sprawdzona przez PRAKTYKĘ ŻYCIOWĄ. Jest wiarygodna i obiektywna. Przemysł jest najlepszym dowodem realności rzeczy, gdyż sami potrafimy wytworzyć przedmiot i używać go do własnych celów.
W sporze o podstawę i sposób rozstrzygania kwestii dotyczącej prawdziwości sądu filozofia marksistowska za kryterium prawdy przyjmuje PRAKTYKĘ SPOŁECZNĄ. Zgodnie z tezą marksizmu prawda absolutna powstaje z sumy prawd względnych. Każdy szczebel w rozwoju nauki dodaje nowe ziarna do tej sumy prawdy absolutnej.
Mówiąc o PRAKTYCE jako kryterium prawdy należy rozumieć całą historyczno-społeczną działalność ludzi. PRAKTYKA określa cele poznawcze i stanowi podstawę oceny prawdziwości zdobywanej wiedzy. Wskazuje na jej względny charakter i skłania do dalszego pogłębiania. Kryterium to sprowadza się zatem do obiektywnego i społecznego skonfrontowania z rzeczywistością.
Z PRAKTYKI bierze się początek, i w oparciu o nią dokonuje się proces poznawczy. Na jej podstawie ocenia się prawdziwość poznawczych osiągnięć i w oparciu o nie stawia się nową problematykę oraz kontynuuje proces poznawczy.
Poglądy naukowe i filozoficzne zawsze łączą się z PRAKTYKĄ SPOŁECZNĄ, chociaż związek ten nie zawsze jest świadomy.
Życiowy/PRAKTYCZNY charakter filozofii. Większość filozofów chciała filozofii obiektywnej, bezstronnej. Marksizm filozofie taką miał za fikcje. Według tej filozofii myśl ludzka jest wyrazem klasy, do której należy. Taki stan rzeczy jest pożyteczny; bo świadomość przyczynia się do poznania prawdy: a nic jej tak nie ujawnia jak praktyka życiowa, a szczególniej polityczna. Ona najlepiej ukazuje prawdziwą rzeczywistość. Dlatego marksizm wiązał teorię z praktyką.
68. Marksa koncepcja świadomości społecznej i ideologii.
Koncepcja świadomości społecznej
Nie świadomość ludzi określa ich byt, lecz, przeciwnie, byt społeczny określa świadomość społeczną = TO JAK DZIAŁAMY OKREŚLA SPOSÓB MYŚLENIA.
Byt społeczny i świadomość społeczna są wzajemnie od siebie uzależnione, ale w ostateczności byt społeczny określa, determinuje świadomość społeczną.
Świadomość społeczna odzwierciedla świadomość klasy panującej. jest niereprezentatywna.
Świadomość całego społeczeństwa jest odbiciem stosunków klasowych w społeczeństwie. Każda klasa posiada swoją specyficzną świadomość. Szczególne miejsce zajmuje świadomość klasy panującej w społeczeństwie. Klasa panująca posiada stosunki produkcji i potrafi do pewnego stopnia panować nad świadomością innych klas, częściowo narzucając swoją.
zafałszowana/fałszywa świadomość społeczna = ideologia.
Świadomość fałszywa - taka, która niewłaściwie rozpoznaje miejsce określonej grupy w procesie historycznym. Najczęstszym jej przejawem są ideologie, czyli niewłaściwe przekonania na temat rzeczywistości, przy czym to przekłamanie nie jest przypadkowe, lecz służy interesom określonej grupy.
Pojęcie ideologii - w tym wypadku Marks wzorował się na pojęciu religii Fauerbacha. Twierdził on mianowicie, że w religii człowiek kompensuje sobie to, czego nie potrafi osiągnąć, religia to projekcja doskonałej wizji człowieka (Bóg to ideał człowieka).
Wg Marksa ideologia to wiedza tworzona po to, aby zaspokoić pewne potrzeby, interesy jakiejś grupy (najczęściej ekonomiczne). Wszelka ludzka wiedza jest ideologią, (czyli służy czyimś konkretnym interesom).
Marks zauważył ważną funkcję społeczną i polityczną, którą spełniają ideologie. Jego zdaniem klasa społeczna, która kontroluje społeczne środki produkcji, kontroluje również powstawanie ideologii, (co powoduje, że klasy podporządkowane wyznają idee sprzeczne z ich interesami).
Wg Marksa ideologia to zafałszowana świadomość społeczna.
69. Marksa koncepcja sposobu produkcji.
Marks stwierdził, że w danej społeczności sposoby produkcji zmieniają się z biegiem czasu.
Historia społeczeństwa jest wyrazem ciągłego rozwoju produkcji w zależności od zmian sposobów produkcji i sił wytwórczych.
``W historii rozwoju sił wytwórczych i stosunków produkcji ludzkość przechodziła cztery etapy formacji: wspólnota pierwotna, niewolnicza, feudalna i kapitalistyczna, wkraczając przez socjalizm do formacji piątej- komunistycznej.''
Sposoby produkcji dla poszczególnych formacji:
wspólnota pierwotna - przeważała prymitywność narzędzi, solidarność w pracy, wspólna własność produkcji.
formacja niewolnicza - udoskonalanie narzędzi, zapoczątkowanie podziału pracy, a także powstanie własności prywatnej (prywatna własność środków produkcji i pracowników w postaci niewolników)
formacja feudalna - miejsce niewolnika zajmuje poddany, a właściciela niewolników pan feudalny, ziemia staje się podstawą produkcji, wzrasta popyt na wynalazki.
formacja kapitalistyczna - panującym staje się kapitalista jako właściciel środków produkcji, korzystający z pracy robotników najemnych (proletariat); wprowadza się wyspecjalizowany podział pracy i powstaje światowy rynek zbytu, pojawia się problem nadprodukcji.
Kapitalistyczne sposoby produkcji umożliwiają duże tempo rozwoju, ponieważ kapitalista może i ma motywację do inwestowania zysków w nowe technologie.
formacja komunistyczna - u jej podstaw leży społeczna własność produkcji, dokonuje się nieograniczony rozwój i wzrost sił wytwórczych.
70. Pojęcie formacji społeczno -ekonomicznej.
Formacja społeczno-ekonomiczna - pojęcie określające społeczeństwo na określonym poziomie rozwoju używane w pismach Karola Marksa. W ujęciu Marksa pojęcie to zamiennie używane było jako typ społeczeństwa lub etap rozwoju społecznego.
Marks wydzielił kilka następujących po sobie w procesie historycznym formacji społeczno - ekonomicznych:
wspólnotę pierwotną
formacja niewolnicza
kapitalizm - formacja burżuazyjna
komunizm - była to postulowana przez niego formacja, jaka miała pojawić się po kapitalizmie.
Formacja społeczno ekonomiczna
Siły wytwórcze
człowiek z umiejętnościami (praktycznymi i teoretycznymi)
środki produkcji (narzędzia pracy + przedmiot pracy)
Stosunki produkcji
(stosunki, w które wchodzą ludzie w procesie produkcji, konsumpcji i dystrybucji)