Edukacja na odległość
Nauczanie na odległość (ang. Distance Learning), to nowa forma nauki, która wprowadza nietradycyjny sposób kontaktu ucznia i nauczyciela. Mianowicie zamiast kontaktu bezpośredniego, komunikacja pomiędzy np. studentem i profesorem odbywa się w sposób pośredni, czyli w warunkach w których uczniowie oraz nauczyciele są oddaleni od siebie i nie znajdują się w tym samym czasie w tej samej sali wykładowej. Ten sposób początkowo polegał na przesyłaniu tradycyjną pocztą materiałów szkoleniowych i innych ćwiczeń pomiędzy osobami uczącymi się, a uczelnią prowadzącą zajęcia. Szybki rozwój technologiczny, a co za tym idzie rozwój telekomunikacji cyfrowej, technik telewizji satelitarnej oraz technik komputerowych z roku na rok wpływał na proces uczenia się i nauczania co powodowało, że forma tej edukacji zyskiwała na popularności. Wirtualna nauka coraz częściej została wzbogacana o kursy przygotowywane za pomocą radia, telewizji oraz na kasetach video oraz audio. Te nowoczesne środki w bardzo dużym stopniu przyczyniły się do wzrostu zainteresowania zagadnieniami związanymi z nauczaniem na odległość.
Niewątpliwą przyczyną tego, że ta forma nauki cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem jest relatywna łatwość dostępu, stosunkowa taniość sieci komputerowych, w tym szczególnie powszechność globalnej sieci Internet. Innym bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na ten system nauki jest wzrost znaczenia wykształcenia, przekładający się na wzrost płac, gdyż zarobki osób z wykształceniem wyższym rosną znacznie szybciej niż u osób nisko wykwalifikowanych. Ciągły wzrost liczby studentów sprawia, że uczelnie i instytucje różnych dyscyplin naukowych prześcigają się w coraz to nowych rozwiązaniach, by umożliwić uczącym się jak najdogodniejszy i związany z tym również bez stresowy sposób nauki. To nowe medium jest również bardzo często jedynym sposobem przeznaczonym dla osób będących w wieku produkcyjnym, które chciałyby w krótkim czasie uzupełnić i pogłębić swoje wiadomości z określonej dziedziny, nie angażując się przy tym w dojazdu do szkoły czy też uczelni. Wirtualna edukacja jest przyjazna dla osób niepełnosprawnych, dla których każde przemieszczenie jest bardzo uciążliwe. Wskazane cechy systemu nauczania na odległość pozwalają na stwierdzenie, że za kilka lat ten sposób zdobywania wiedzy może być równie popularny jak sposób klasyczny.
Nauczanie na odległość
Szybkie zmiany technologiczne w dziedzinie komputerów, oraz znaczna redukcja cen tego sprzętu w ostatnich latach spowodowały, że komputer stał się narzędziem wręcz niezbędnym do wykorzystywania w edukacji. Bardzo dynamicznie rozwijająca się Globalna Sieć Komputerowa Internet, w połączeniu z komputerem, oraz coraz łatwiejszy do niej dostęp stały się bardzo nowoczesnym środowiskiem służącym do przekazywania wiedzy. Właściwości cyberprzestrzeni są wręcz idealnym spełnieniem warunków wzorowego środowiska kształcenia, które zostały stworzone przez pierwszych metodyków kształcenia.
Internet można wykorzystywać w różnoraki sposób. Umożliwia on przekazywanie informacji i wszelkiego rodzaju dane z jednego miejsca w drugie lub wiele miejsc jednocześnie, co powoduje, że jest to dużo łatwiejsze, a także tańsze w porównaniu z tradycyjnymi mediami. W obecnych czasach komputery zaczęły pracować grupowo, czyli są połączone ze sobą w sieć co umożliwia korzystanie ze wspólnych zasobów, oraz Internetu. Sieci komputerowe swym zasięgiem obejmują lokale, miasta, kraje oraz kontynenty co stwarza wręcz idealny sposób komunikowania się. W procesie nauczania i uczenia się środkiem dydaktycznym stała się więc sieć komputerowa, za pomocą której przekazywane są nauczycielom, a także uczniom komunikaty, obrazy i inne informacje. Niestety dosyć silnym ograniczeniem dla pełnych możliwości Internetu i bardzo utrudniającym właściwą transmisję danych w postaci multimedialnej są bariery wynikające z przepustowości współczesnych sieci i prędkość przesyłania. Częściowym rozwiązaniem tego problemu jest systematyczna zmiana linii transmisyjnych, stosowanie nowych urządzeń oraz zwiększanie szybkości przesyłu danych przez telekomunikację. Powstała technologia ISDN czyli sieć cyfrowa z integracja usług, DSL, oraz Neostrada, która jest następca popularnego SDI określanego mianem Szybkiego dostępu do Internetu. ISDN umożliwia integracje wielu rozmaitych usług telekomunikacyjnych, zapewniając przesyłanie nie tylko dźwięku wysokiej jakości, lecz także obrazu oraz różnorodnych danych. Ostatnio bardzo popularnym sposobem umożliwiającym dostęp do WWW jest wspomniana wcześniej Neostrada, której prędkość transmisji wynosi od 128 kb/s do 2 Mb/s. Coraz łatwiejszy dostęp do przedstawionych wcześniej usług transmisyjnych powoduje, że zastosowanie komputerów, w połączeniu z siecią WWW daje ogromne możliwości w zakresie gromadzenia, przetwarzania i prezentacji wiedzy oraz symulacji wielu zjawisk z wykorzystaniem interakcji, grafiki i animacji komputerowej , a także dźwięku. Za pośrednictwem Internetu nauczyciel i uczeń maja dostęp do dowolnych zasobów informacyjnych praktycznie znajdujących się w dowolnym zakątku naszej planety.
Pełne wykorzystanie możliwości komputerów podłączonych do sieci wiąże się jednak ze zmianą modelu edukacji. Tradycyjny sposób nauczania, do którego jesteśmy przyzwyczajeni jest mało mobilizujący, polega przeważnie na biernym odsłuchiwaniu i selektywnym zapisywaniu informacji przekazywanych przez nauczyciela, brak mu indywidualnego podejścia i wykorzystania najnowszych możliwości komunikacyjno informacyjnych, które znacznie ułatwiają przyswajanie wiedzy. Oprócz tego klasyczny model nie daje możliwości samokontroli postępów w przyswajaniu wiedzy.
Edukacja wirtualna, czy edukacja na odległość, z wykorzystaniem sieci i komputera idealnie wpasowuje się i wypełnia tę lukę. Nowy sposób nauczania jest dynamiczny, dostępny w dowolnym miejscu i o dowolnej porze. System ten w związku ze swą innowacyjnością stawia nowe wymagania zarówno uczniom, jak i osobom przygotowującym materiały oraz kontrolującym proces kształcenia.
Jeśli chodzi o osobę poddającą się nowemu procesowi kształcenia, to musi ona posiadać wiedzę i umiejętności związane z obsługa komputera oraz egzystencją w cyberprzestrzeni. Niemożliwym jest korzystanie z zasobów wirtualnej edukacji bez umiejętności posługiwania się przeglądarką internetową, posiadania konta e-mail, oraz znajomości przyjętych standardów. Wymagania co do instytucji kształcących są znacznie wyższe, musza one zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt i oprogramowanie, następnie stworzyć odpowiednią platformę, przeszkolić kadrę mającą przygotowywać kursy online, po czym zająć się wypracowaniem standardów kształcenia dopasowanych do specyfiki, uczelni, kierunku i przedmiotu, a finalnie testować produkt w celu dostosowania do potrzeb osób edukowanych.
Odnosząc powyższe rozważania do celu niniejszej pracy zauważyć należy, ze bardzo ważnym aspektem jest właśnie przygotowanie testów sprawdzających i budowanych na nich wirtualnych egzaminów.
O nauczaniu przez Internet mówimy wówczas, gdy proces dydaktyki odbywa się w następujących warunkach:
? prowadzącego zajęcia i uczniów dzieli znaczna odległość,
? cały proces nauczania jest pilotowany przez szkołę, bądź uczelnię wyższą,
? do przekazywania informacji pomiędzy uczniem a nauczycielem służy sieć Internetowa,
? nie jest wymagana obecność w tym samym czasie oraz miejscu grup uczących się, chociaż pomiędzy prowadzącym zajęcia oraz uczniem istnieje dwustronna komunikacja,
Przyjmując jako główne medium nauczania sieć WWW, mamy do wyboru szereg narzędzi za pomocą których możemy w pełni przedstawić i zilustrować interesujące nas informacje. Decyzja o wyborze narzędzi ma wpływ na rozwój strategii kształcenia, która będzie procesem wspomagającym przekaz różnego rodzaju danych w oparciu o internetowe medium oraz o techniczne i organizacyjne ograniczenia, jakie mogą napotkać osoby tworzące kurs, czyli nauczyciele oraz studenci.
Można przyjąć, że aby uzyskać jak największą efektywności nauczania za pomocą sieci Internet, należy spełnić następujące warunki :
? prezentacja informacji najlepiej w sposób dynamiczny,
? należy umieścić wskazówki i informacje dla pobierającego naukę,
? różnego rodzaju testy,
? podsumowanie kursu oraz ocena umiejętności ucznia,
Wymienione wymagania umożliwiają stworzyć własne centrum informacji z określonej dziedziny, a nauka za jego pośrednictwem będzie w sposób zrozumiały i łatwy przyswajana przez uczniów czy też studentów.
4. E-learning
Określenie e-learning jest najnowszym określeniem dla tego co dotychczas określane było mianem nauczania na odległość. W obecnych czasach ten system edukacji ma trwałe miejsce na wszystkich etapach nauczania, począwszy od szkoły podstawowej, poprzez szkoły średnie, do wyższych uczelni, a także zakładów pracy i szkoleń pracowników rozproszonych korporacji. E-learning podlega stałej ewaluacji i udoskonaleniu, co stwarza możliwości nauczania za pośrednictwem plamtopów, plamofonów i innych podobnych kieszonkowych urządzeń. W krajach wysoko rozwiniętych ta forma edukacji przewyższa obecnie tempo rozwoju nauczania tradycyjnego. Temu szybkiemu wzrostowi zainteresowania systemem e-learning sprzyja upowszechnianie się Internetu jako światowej sieci komputerowej oraz unowocześnianie środków telekomunikacji. Nie bez znaczenia jest także powstanie ogólno dostępnych elektronicznych bibliotek, które cieszą się coraz większą popularnością.
Studenci mogą się uczyć czego chcą nieważne gdzie się znajdują. Ważnym elementem tego trybu nauki jest możliwość wyboru formy edukacji. Główne korzyści dla uczącego się są następujące :
? dynamiczna prezentacja materiałów,
? dowolność sprzętu oraz dowolność aplikacji,
? elastyczny proces dystrybucji materiałów,
? zindywidualizowany styl nauczania,
? elastyczne ścieżki studiów,
? dowolność czasu i miejsca,
Natomiast korzyści wynikające dla osób prowadzących zajęcia to:
? Bardzo duża swoboda w wyborze miejsca i czasu przeznaczonego na nauczanie,
? Łatwiejsze śledzenie i zapisywanie indywidualnych postępów w nauce,
? Brak ograniczeń sprzętowych i wykorzystywanych aplikacji,
Ta forma edukacji prowadzona za pomocą technik informatyczno - telekomunikacyjnych, może odbywać się w trzech trybach: synchronicznym, asynchronicznym, a także indywidualnym.
4.1. Nauka za pomocą komunikacji synchronicznej
Nauka w trybie synchronicznym często nazywana jest „trybem czasu rzeczywistego”, ponieważ pozwala uczestnikom kursu oraz nauczycielowi komunikować się swobodnie, prawie tak jakby znajdowali się w tym samym miejscu i w tym samym czasie. Standardowo oferuje dostęp za pomocą przeglądarki internetowej do aplikacji będącej serwerem kursu, wirtualnej tablicy i czatu, a także mechanizm kontroli synchronizacji komunikacji głosowej, wykorzystujący protokół Voice over IP (skrót: VoIP), oraz mechanizm synchronizujący przeglądarki uczestników kursu. Jeśli mamy dostęp do szybkich łączy możemy uczestniczyć także w wideokonferencji.
Zajęcia dydaktyczne prowadzone w ten sposób odbywają się pod całkowitą kontrolą prowadzącego i przypominają klasyczne zajęcia wykładowe. Innymi narzędziami synchronicznymi są produkty oparte na standardzie H.323. Standard ten został stworzony i zaprojektowany z myślą o komputerach osobistych jak i urządzeniach służących do prowadzenia wideokonferencji. Komputery wyposażone w kamerę i mikrofon służą do łączności wideofonicznej. Ten sposób komunikacji w porównaniu do tradycyjnej telefonii posiada o wiele lepszą efektywność i znacznie ją przewyższa. Zaletą wideofonii jest oczywiście możliwość przekazania obrazu. Za pośrednictwem wzroku człowiek może odebrać w jednostce czasu o wiele więcej informacji, niż za pośrednictwem słuchu.
Cechą charakterystyczną tych urządzeń jest stosunkowo niski koszt oprogramowania po stronie klienta oraz konieczność wyodrębnienia, która będzie obsługiwała sesje.
Narzędzia wykorzystywane w komunikacji synchronicznej wymagają od uczniów, czy też studentów większej dyscypliny, ponieważ dany kurs trwa w określonym przedziale czasowym i interakcja pomiędzy uczącymi się a prowadzącym odbywa się w czasie rzeczywistym. Reasumując, głównymi zaletami tryby synchronicznego, jest bezpośredni kontakt pobierającego naukę z prowadzącym wykład. Jednak jak każde rozwiązanie, ten sposób komunikacji ma też swoje wady, a mianowicie konieczność pracy nauczyciela i ucznia w tym samym czasie. Takie rozwiązanie utrudnia kształcenie osób zaangażowanych zawodowo w różnych godzinach, a ponadto ogranicza zastosowanie tego sposobu komunikacji dla osób mieszkających w zbliżonych strefach czasowych.
4.2. Nauka za pomocą komunikacji asynchronicznej
Podstawowym założeniem funkcjonowania systemów opierających się na komunikacji asynchronicznej jest to, że kontakt pomiędzy uczniami a nauczycielem nie odbywa się w tym samym czasie rzeczywistym. Pakiet programowy takiego systemu zawiera bazy danych, w których przechowywane są materiały poszczególnych kursów, narzędzia służące prezentacji i umożliwiające sposoby komunikowania się w takich formach jak:
? Chat (rozmowy, pogawędki), który pozwala na rozmowę między uczącym się i nauczycielem. Najnowsze rozwiązania pozwalają na prowadzenie rozmowy nie tylko w trybie tekstowym, lecz również w trybie głosowym,
? Wirtualna tablica - jest to nic innego jak tekstowe okno, które pozwala na współdzielenie tekstu widocznego dla wszystkich użytkowników kursu. Rozwiązanie to przypomina tradycyjna tablicę umieszczona na sali wykładowej.
? Przeglądarka grupowa - rozwiązanie to umożliwia jednoczesne przeglądanie przez całą grupę zawartości stron.
? Współdzielenie aplikacji - pozwala na podejrzenie przez nauczyciela ekranu studenta, co umożliwia udzielenie przez prowadzącego różnych form pomocy.
Narzędzia należące do grupy asynchronicznych umożliwiają szybką konwersję dokumentów w formie elektronicznej do formatu HTML (Hyper Text Markup Language), bez konieczności znajomości tego standardu przez osobę prowadzącą zajęcia. Pakiet taki zawiera między innymi mechanizm logowania za pomocą standardowej przeglądarki, system testów, które są monitorowane w czasie rzeczywistym i przygotowywane przez generator, wybierający pytania w sposób losowy.
Ze względu na brak możliwości kontaktu całej grupy w czasie rzeczywistym systemy asynchroniczne zawierają obsługę poczty elektronicznej, czatu oraz forum dyskusyjnego. Główna zaletą nauczania w tym systemie jest niezależność czasowa uczestników kursu.
4.3. Tryb indywidualny
Jak sama nazwa wskazuje, ten tryb nauczania przeznaczony jest dla indywidualistów. Tryb nauczania indywidualnego jest niczym innym jak portal edukacyjny zawierający oprogramowanie pozwalające na stworzenie centralnego środowiska do prowadzenia wszelkich działań związanych z nauką na odległość. Stosuje się tutaj narzędzia identyczne z modelem asynchronicznym, a jego konstrukcja i funkcjonalność zależą głównie od trzech czynników takich jak: potrzeby studiujących, potrzeby wykładowców oraz administracji. Jednak istnieje zasadnicza różnica pomiędzy trybem asynchronicznym a trybem indywidualnym, a mianowicie kursant sam decyduje zarówno o tempie nauki, jak i o tematyce kursów.
Aby taki portal edukacyjny był przyjazny dla uczącego się powinien zawierać :
? możliwość zarejestrowania się, opis procedur rejestracyjnych, sposób uzyskiwania pomocy administracyjnej,
? bazę danych, która będzie zawierała wszystkie oferowane przedmioty, zebrane w odpowiednich katalogach; kurs powinien zawierać tytuł, opis, koszt rejestracji, koszt szkolenia oraz sposób zaliczenia,
? bibliotekę elektroniczną, oraz sklep internetowy z możliwością zakupu przez studentów materiałów i książek pomocniczych,
? możliwość tworzenia stron dla studentów na tematy nie związane ze studiami np. tworzenie dodatkowych forum dyskusyjnych dla osób studiujących,
Uzupełniającym elementem w kształceniu za pomocą e-learningu jest serwer edukacyjny, który może być skonfigurowany zarówno przez prowadzącego zajęcia jak i również studenta. Serwer ten zazwyczaj jest wykorzystywany do publikowania własnych prac dydaktycznych, czy tez konstruowania i sprawdzania testów służących ewaluacji dydaktycznej wiedzy i umiejętności uczących się.
5. Edukacja na odległość w Internecie za pomocą różnych mediów
Istnieje wiele sposobów przekazywania i rozpowszechniania informacji za pomocą sieci internetowej np. poczta elektroniczna, listy dyskusyjne, FTP, testy kontrolne oraz WWW (aktualnie mało popularne jest stosowanie radia oraz telewizji internetowej do przekazu treści edukacyjnych). Rozsyłanie informacji za pomocą tego medium pozwoliło zredukować szereg ograniczeń, jakie niosły ze sobą tradycyjne formy nauczania. Działanie Globalnej Sieci Komputerowej oparte jest o protokół TCP/IP, dzięki czemu komputery o różnych architekturach i możliwościach mogą się ze sobą komunikować i przesyłać w sposób poprawny informacje. Takie rozwiązanie sprawia, że korzystanie z Internetu w celu edukacji jest bardzo wygodne i umożliwia w znacznym stopniu zredukować czas na szukanie interesujących nas materiałów.
5.1. Edukacja za pomocą poczty elektronicznej
Poczta elektroniczna jest jedną z najwcześniejszych usług sieci Internet. Usługa przeznaczona początkowo wyłącznie do przesyłania krótkich informacji tekstowych w kodzie ASCII (alfabet łaciński, cyfry i kilkanaście znaków interpunkcyjnych), aktualnie umożliwia przesyłanie tekstów napisanych w alfabetach narodowych oraz dołączanie do nich tzw. załączników - plików binarnych zawierających programy komputerowe, dźwięk, obrazy, animacje, dane w różnych formatach i wiele innych.
Zaletą poczty elektronicznej jest to, że nie musimy posiadać osobistego komputera do wysyłania i odbierania informacji, ponieważ nasza skrzynka znajduje się na serwerze poczty elektronicznej i tam przechowywane są nasze listy. Za pomocą tego rodzaju komunikacji, możemy się porozumiewać z innymi osobami w sposób asynchroniczny.
Proces nauczania za pomocą poczt elektronicznej odbywa się w następujący sposób:
1. Prowadzący zajęcia przygotowuje tekst zadania do rozwiązania w dowolnym edytorze tekstu, a następnie jest on kopiowany do edytora poczty elektronicznej, bądź też załączany i wówczas będzie przesłany dokładnie w takim formacie w jakim został stworzony,
2. Wpisuje adres, lub adresy uczniów w programie obsługującym pocztę elektroniczną, a następnie ja wysyła,
3. Adresat, czyli uczeń odbiera wiadomość od nauczyciela,
4. Prowadzący czeka na otrzymanie rozwiązanego zadania,
5. Uczeń, opracowuje odpowiedź i wysyła ją do nauczyciela,
6. Uczeń czeka na ocenę z rozwiązanego przez siebie zadania,
7. Prowadzący wysyła wiadomość informująca ucznia o ocenia z rozwiązanego zadania,
Sposób ten ma jednak szereg wad, a mianowicie: konieczność rozsyłania materiałów do dużej liczby użytkowników, brak możliwości modyfikacji treści bez ponownej konieczności przesyłania materiałów, konieczność „ręcznego” sprawdzania odpowiedzi na zadane pytania, co przy dużej ilości uczestników kursu staje się niemożliwe do zrealizowania. Poczta elektroniczna jest medium pomocnym raczej przy przesyłaniu zapytań na temat kursu, czy kontaktowania się z prowadzącym.
Aby uzyskać prawa dostępu do odległego komputera, należy podać identyfikator użytkownika, oraz hasło. W archiwach serwerów FTP znajduje się ogromna ilość oprogramowania i materiałów dydaktycznych, jednak z powodu ograniczeń, nie jest najdogodniejszym narzędziem do wykorzystywania w edukacji na odległość. Natomiast może pełnić funkcję jako uzupełnienie do innych narzędzi stosowanych w edukacji na odległość.
Jest to już znacznie bardziej zaawansowana forma rozpowszechniania wiedzy, ale mimo wszystko nie zapewnia łatwej dostępności materiałów, ani możliwości kontroli postępów edukacyjnych.
5.3. Edukacja za pomocą listy dyskusyjnej
Za pomocą poczty elektronicznej uczeń może zapisać się do list dyskusyjnych lub grup dyskusyjnych. Lista dyskusyjna to taka forma poczty elektronicznej, gdzie wysłanie listu powoduje automatyczne przekazanie go do członków grupy osób pragnących wymieniać wzajemnie swoje poglądy na dany temat.
5.2. Edukacja za pomocą FTP
FTP (ang. File Transfer Protocol) - czyli Protokół do Przesyłania Plików. Pozwala on na przesyłanie plików dowolnej wielkości i różnego rodzaju pomiędzy komputerami podłączonymi do Internetu. Dzięki temu każdy może udostępniać swoje pliki innym i pobierać pliki z serwerów na swój dysk.
Jest to bardzo przydatne np. dla studentów i programistów, udostępniających swoje programy za darmo, przydaje się także naukowcom, wymieniającym duże pliki i zwykłym użytkownikom, którzy w ten sposób mogą ściągać większe pliki na swoje komputery.
Listy dyskusyjne pełnią bardzo ważną rolę edukacyjną, ponieważ stwarzają możliwość zadawania pytań do listy jeśli mamy z czymś problem. Dużym prawdopodobieństwem jest, że w niedługim czasie otrzymamy od kogoś odpowiedź, bowiem w listach dyskusyjnych często uczestniczą najlepsi specjaliści z danej dziedziny.
Niewątpliwą zaletą list dyskusyjnych jest swobodna wymiana informacji i w porównaniu do poczty elektronicznej dużo większa dostępność publikowanych materiałów. Jednak i ten sposób przekazywania wiedzy nie jest wolny od wad. Upowszechniane informacje są wprawdzie szeroko dostępne, ale grupy dyskusyjne nie pozwalają na sprawdzenie poziomu przyswojenia wiedzy.
5.4. Edukacja za pomocą testów kontrolnych
Interaktywne testy do samodzielnego rozwiązania mogą być zorganizowane na zasadzie testów wielokrotnego wyboru, odpowiedzi w formie brakujących słów lub wyrażeń, testy z jedną prawidłową odpowiedzią. Taka różnorodność form umożliwia lepsze przygotowanie do egzaminu oraz sprawdzenie stopnia opanowania materiału przez studenta. Zadania do rozwiązania, mogą zawierać wskazówki, podpowiedzi, które ukazują się gdy student zgłosi taką potrzebę, w formie rozwijanego menu, odsyłacza do źródeł, materiałów edukacyjnych, ukrytych adnotacji zawierających analogie lub przykłady. Student może sprawdzić czas wykonywania testu i porównać go ze standardowym egzaminem.
Dobrze skonstruowane testy mogą być również stosowane przez instruktorów do śledzenia postępów nauki. Testy mogą być wypełniane w trybie online bądź są tak skonstruowane, że można je uzupełnić tylko w ograniczonym czasie. Wymaga to stworzenia systemu oceniającego odpowiedzi. Jeżeli student sam wpisuje tekst system powinien akceptować określoną liczbę błędów literowych. Przy odpowiedziach typu matematycznego system może odczytać prawidłową odpowiedź w różnych formatach. Odpowiedź może również mieć formę grafu, wykresu czy też symbolu. Testy znajdujące się na stronach WWW są rozwiązaniem bliskim do rozwiązania najbardziej zaawansowanego, a mianowicie właściwego e-learningu opartego o oprogramowanie zarządzające. Różnią się właśnie brakiem ścisłej kontroli zawartości jak i przebiegu poszczególnych procesów kształcenia na poziomie administratora oraz co ważne brakiem połączenia z właściwą treścią edukacyjną.
5.6. Edukacja za pomocą WWW.
Serwis WWW (ang. World Wide Web) oferuje bardzo przyjazna usługę w technologii klient-serwer. Wspomniana usługa umożliwia komunikację dwóch komputerów, z których jeden pełni rolę dostawcy informacji (serwer), natomiast drugi pełni rolę odbiorcy. Technologia ta pozwala na współpracę wielu komputerów działających pod kontrolą różnych systemów operacyjnych , a także na korzystanie z zasobów sieci Internet. Bardzo ważna zaletą tego sposobu przedstawiania informacji jest to, że przedstawiana jest ona w sposób dynamiczny. Dzięki wbudowanym narzędziom multimedialnym jest doskonałą formą nauczania w różnych dziedzinach.
Uczniowie i nauczyciele, kierując się potrzebami informacyjnymi, mogą docierać do wybranych wiadomości, korzystając z Internetu w dowolnym miejscu, mając do dyspozycji komputer podłączony do sieci. Bardzo ważną rolę, w zaspokajaniu potrzeb informacyjnych nauczycieli i uczniów, spełnia szkolna biblioteka stanowiąca ważne centrum informacji. Korzystanie z Internetu w szkole pozwala na wyrównanie szans w dostępie do wiedzy.
Wyszukiwanie informacji oraz umiejętność z zakresie komunikowania się za pomocą sieci, już w chwili obecnej stanowi elementarną kompetencję każdego obywatela. W sposób realny można dzisiaj uzyskać dostęp do katalogów wielu bibliotek, korzystać z księgarń internetowych, wymieniać doświadczenia z innymi użytkownikami sieci oraz uzyskiwać odpowiedzi na nurtujące pytania.
Specyfika nauczania na odległość
Specyfika nauczania na odległość wiąże się z całkowicie odmiennym, niż tradycyjne, podejściem do procesu edukacji zarówno ze strony pobierających wiedzę, jak i ją przekazujących. Edukacja na odległość bazuje na koncepcji połączenia pracy własnej uczącego się i opieki dydaktycznej nauczyciela - opiekuna, przy czym uczący się w dużo większym stopniu decyduje o przebiegu i merytorycznej treści procesu edukacyjnego, niż przy udziale w tradycyjnych cyklach nauczania, ale również musi wykazać się większą dozą samodyscypliny.
Uczenie się na odległość polega przede wszystkim na samokształceniu z elementami samokontroli. Rolą nauczyciela - opiekuna nie jest wyłącznie egzekwowanie wiedzy uczącego się, ale przede wszystkim pomoc w opanowaniu materiału. Uczenie się przebiega najczęściej w izolacji od nauczycieli i innych uczących się, na zasadach samokształcenia kierowanego i wspomaganego przez kadrę mentorów, tutorów, doradców, ekspertów lub konsultantów. Treść kształcenia zawarta jest w specjalnie zaprojektowanych partiach materiału edukacyjnego - modułach. Każdy moduł opracowany jest zazwyczaj w formie tekstowej i zawiera wzbogacające i ułatwiające zrozumienie treści elementy multimedialne, ilustracje, komentarze dźwiękowe, animacje, krótkie sekwencje filmowe, przykłady, ćwiczenia, testy i zadania zarejestrowane na nośnikach elektronicznych (kasety audio, wideo, dyskietki, płyty CD) lub dostępne w formie odpowiednio zbudowanych serwisów internetowych z serwerów zawierających oprogramowanie edukacyjne. Podczas procesu edukacyjnego uczący się ma stały dostęp do konsultacji udzielanych przez nauczyciela-opiekuna lub innych ekspertów z danej dziedziny, zobowiązanych do udzielania informacji, najczęściej drogą e-mail. Może kontaktować się z innymi uczestnikami kursu drogą e-mail, grup dyskusyjnych w Internecie lub elektronicznych "pogawędek". Dzięki nowoczesnym środkom przekazu sieciowego możliwe jest również prowadzenie przez nauczyciela wirtualnych wykładów i interaktywnych zajęć w czasie rzeczywistym w łączności z rozproszoną przestrzennie grupą uczących się za pomocą audio- lub wideokonferencji. Monitorowanie kształcenia odbywa się dzięki precyzyjnie funkcjonującemu systemowi kontroli postępów osób studiujących, zapewnianemu przez odpowiednie oprogramowanie wspomagające logistykę nauczania na odległość.
Powyższy przebieg procesu dydaktycznego charakteryzuje się następującymi zaletami: zostaje zniesiona bariera czasu i przestrzeni, które uniemożliwiają podjęcie nauki bardzo wielu osobom
uczący się mogą w dużym stopniu kształtować swoją edukację w zależności od indywidualnych potrzeb
edukacja na odległość umożliwia naukę w dogodnym czasie i pełne jego wykorzystanie, uczący się może, zależnie od potrzeb, skracać lub wydłużać czas nauki, co w naturalny sposób poszerza krąg osób mających możliwość uzupełniania wiedzy
wyeliminowane zostają koszty dojazdów i zakwaterowania w miejscu zlokalizowania ośrodków dydaktycznych
jest to przyjazna forma kształcenia dla osób o utrudnionym dostępie do edukacji tradycyjnej - pochodzących z małych miast i wsi, a także osób niepełnosprawnych
proces nauczania przebiega w sposób dyskretny dla uczącego się, w dużym stopniu zindywidualizowany i bezstresowy
Wspomagane komputerowo nauczanie na odległość ma również określone wady, do których obecnie należą: duże koszty przygotowania odpowiednich materiałów dydaktycznych
duże koszty i nie zawsze jeszcze wystarczające parametry techniczne koniecznej infrastruktury informatycznej
niewystarczająca dostępność sprzętu komputerowego i odpowiednich łącz internetowych pośród potencjalnych studentów
niedobór odpowiednio przygotowanych wykładowców.
Ponieważ jest to forma nauczania znakomicie dostosowana do realizowania nowoczesnych modeli nauczania w społeczeństwie informacyjnym, zwłaszcza kształcenia ustawicznego, a także związana z rozwojem technologii informatycznych o ogromnej dynamice postępu, rokujących coraz bardziej korzystne perspektywy, nauczanie na odległość jest obecnie bardzo intensywnie rozwijane z uwagi na wymienione zalety natury społecznej, jak również uzasadnione prognozy stosunkowo szybkiego wyeliminowania podstawowych wad.
Beata Boczukowa
Edukacja na odległość
Uczyć się na odległość, to znaczy opanowywać wiedzę samodzielnie z poniechaniem formy lekcyjnej. Każdy uczestnik wyznacza sobie cel kształcenia dostosowany do warunków i trybu swojego życia. Tym systemem pobierają naukę ci, którzy późno się przekonali, jak bardzo ważna jest szkolna edukacja, lub ci, którzy z różnych względów musieli niegdyś przerwać kształcenie; nie brak również dorosłych uzupełniających w ten sposób kwalifikacje zawodowe.
Edukacja na odległość kształci w sposób zaprogramowany. Jest to nauka w domu oparta na dostarczanych podręcznikach czy materiałach, najczęściej z wykorzystaniem radia i telewizji. W wielu krajach kształcenie na odległość odbywa się z zastosowaniem najnowszych osiągnięć: łączności telefonicznej i telefaksowej, telewizji satelitarnej, techniki wideokonferencji i wideotelefonów. Ta edukacja polega na łączeniu emisji antenowej programów edukacyjnych z udostępnieniem uczestnikom - oprócz podręczników i materiałów drukowanych - kaset wideo, dyskietek komputerowych, dysków CD-I i CD-ROM oraz wskazaniem zasobów Internetu. Bywa, że ludziom, którzy tym sposobem zdobywają wiedzę, udostępnia się doskonale wyposażone pod względem technicznym ośrodki samokształceniowe. Jednak niezależnie od stopnia wykorzystania mediów, w każdym systemie nauki na odległość ważną rolę odgrywają okresowe konsultacje indywidualne lub grupowe z nauczycielem bądź opiekunem studiów. Toteż typ kształcenia na odległość sprzyja szybkiemu nabywaniu wiadomości i umiejętności.
W państwach zachodnioeuropejskich zakłady pracy organizują dokształcanie pracowników i pokrywają związane z tym koszty. Animatorzy samokształcenia układają z osobami czynnymi zawodowo plan ich kształcenia. Telewizja edukacyjna i inne środki dydaktyczne dają możliwość retreningu - odświeżania wiadomości. Wykorzystanie szerokiej gamy materiałów technicznych w ramach kształcenia sprawia, że środki multimedialne się upowszechniają. Każdy może studiować jako wolny słuchacz, bez matury. Zajęcia dydaktyczne w instytucjach kształcących na odległość prowadzą szczególnie starannie wybrani pedagodzy - przygotowani do kształcenia dorosłych.
*
Największą instytucją edukacji na odległość, liczącą ponad 100 tysięcy studentów, jest Open University w Wielkiej Brytanii. Proponuje 200 kierunków kształcenia z szeroką gamą przedmiotów. To wspomagane kształcenie otwarte sprzyja procesowi skutecznego uczenia się na poziomie podstawowym i podyplomowym. Średni wiek studenta wynosi 32 lata; 75% z nich to osoby pracujące. Uniwersytet reprezentuje taki sam poziom nauczania jak studia dzienne. Wiedza słuchaczy jest często sprawdzana, dlatego nie ma wątpliwości co do "jakości" wydawanych dyplomów. Największa uczelnia kształcenia na dystans naucza również cudzoziemców; posiada filie w różnych częściach świata, np. Tajlandii, Sri Lance, Wenezueli. Jest utrzymywana głównie przez państwo, a tylko 18% wpływów pochodzi od słuchaczy.
Uniwersytety na odległość stworzyły dogodną możliwość studiowania bez przerywania pracy zawodowej; w wolniejszym tempie, z połową wymiaru godzin nauki można uzyskać tą drogą pełne wykształcenie akademickie.
W Niemczech popularną placówką kształcenia na odległość jest "Telekolleg", który trwa dwa lata i otwiera drogę do studiów zawodowych. W tej szkole telewizja ma duże znaczenie, gdyż nadaje rytm pracy ucznia. W ramach różnych przedmiotów odbywa się codziennie jedna lekcja telewizyjna, na podstawie, której słuchacz powinien wykonać zadane prace. Zajęcia są prowadzone co dwa tygodnie, w sobotę, w 200 punktach konsultacyjnych.
Specyfika zdalnego kształcenia we Francji polega na wielości instytucji zajmujących się tą formą edukacji. Oprócz Krajowego Centrum Kształcenia na Odległość (CNED) działa tam 150 instytucji edukacyjnych, oferujących setki rodzajów kształcenia na wszystkich poziomach. "La Cingi'eme" (Piątka) to francuska telewizja edukacyjna, która wspiera nowoczesny system oświatowy. Stwarza nowy typ przekazu wiedzy i poznania i stanowi dopełnienie programów uniwersytetów tradycyjnych. Formą nauki jest często zabawa; wyrabia ona niezbędne w życiu umiejętności. Nadaje około 38 programów cyklicznych w godzinach 6.15-19.00. Jest programem o charakterze pedagogicznym; przekazuje informacje, które trudno pozyskać z innych źródeł, porusza problemy młodzieży i tematy związane z konkretną dziedziną wiedzy, pełni funkcje usługowe (np. podaje przepisy prawne), omawia zagadnienia dotyczące zatrudnienia, przygotowuje do zawodu. Telewizja daje więcej przyjemności z poznawania i sprawia, że wiedzę przyjmuje się lekko i przyjemnie.
W wielu krajach, zwłaszcza o dużej powierzchni terytorialnej, np. USA czy Australii, popularność zdobywają wideokonferencje, ułatwiające wymianę doświadczeń edukacyjnych uczących się z najbardziej odległych regionów. Edukacja na odległość pozwala na większą dostępność kształcenia dzięki zastosowaniu najnowszych technik i środków komunikowania się. Wprowadzenie tej formy nauczania w większym niż dotychczas zakresie umożliwia szerszemu gronu odbiorców kształcenie i doskonalenie w zakresie wiedzy ogólnej i zawodowej w różnych dziedzinach i na wszystkich poziomach, a także uzyskiwanie, podwyższanie lub uzupełnianie posiadanego wykształcenia.
Edukacja na dystans zajmuje się dokształcaniem nauczycieli i innych grup zawodowych, wspomaga proces dydaktyczny w formach szkolnych i pozaszkolnych, podnosi poziom wykształcenia osób niepełnosprawnych i mieszkańców mniej zurbanizowanych okolic, zwiększa dostęp do wyższego wykształcenia oraz kontynuowania studiów na poziomie podyplomowym.
Inne zalety tego typu kształcenia to: możliwość uczenia się bez względu na wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania i warunki rodzinne; większa niezależność i autonomiczność ucznia, między innymi przez dobór miejsca nauki (dom, praca) oraz tempa uczenia się, które dostosowuje się do swoich potrzeb, a także bogactwo, skuteczność i elastyczność środków dydaktycznych. Porównując kształcenie na odległość z tradycyjnymi formami edukacji, do potencjalnych korzyści można zaliczyć: większą elastyczność, dużą efektywność w procesie uczenia się, stabilność procesu nauczania przy jego stosowaniu, "otwartość" procesu dydaktycznego, mocne wsparcie administracyjne, interaktywne szkolenie. Należy również podkreślić, że taki system nauczania wyrabia dyscyplinę i samodzielność oraz kształtuje indywidualność i zmysł organizacyjny studiujących.
Są też i negatywne strony zdalnego nauczania: ogranicza ono więzi społeczne i rozprasza grupy zawodowe. Ponieważ kształcenie odbywa się bez bezpośredniego kontaktu, następuje spadek motywacji i wytrwałości oraz osamotnienie ucznia. Każdy sam wyznacza sobie cel i zakres nauki w danym roku i sam realizuje zadania. Nie wystarczy obecność na seminariach, każdy samodzielnie musi organizować swój czas. "Telekolleg" w ramach kilku przedmiotów nadaje codziennie jedną lekcję telewizyjną, która wymaga następnie dwóch godzin samodzielnej pracy słuchacza z podręcznikami i testami. Kto nie podoła temu rytmowi, nie obejrzy codziennie swojego programu i nie opracuje określonego zadania samodzielnie, szybko znajdzie się poza systemem, gdyż w pewnym momencie stanie przed ogromem nagromadzonych informacji, z którymi już nie będzie mógł sobie poradzić.
Inne wady edukacji na odległość to: czasochłonność i kosztowność skomplikowanych środków dydaktycznych, złożona organizacja szkolenia, niemożność studiowania tą metodą niektórych dyscyplin (np. medycyny).
Funkcje instytucji zajmujących się tego typu kształceniem są trudniejsze od zadań wykonywanych przez instytucje szkolące metodami konwencjonalnymi. Placówki te biorą na siebie większą odpowiedzialność za jakość przygotowywanych materiałów i ich dystrybucję, za tworzenie odpowiednich warunków do komunikowania się słuchacza z nauczycielem, a także za ocenę jego pracy. Oprócz odpowiedniej dla tego rodzaju edukacji struktury organizacyjnej jest również niezbędny właściwy dobór kadry pedagogicznej.
Mimo tych wad edukacja na odległość wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym. Chcąc utrzymać się na rynku, przedsiębiorstwa muszą stosować ciągle nowe technologie, a wraz z tym za zmianami muszą nadążyć pracownicy. System kształcenia ustawicznego okazuje się znacznie wydajniejszy od tradycyjnego, bo umożliwia podniesienie kwalifikacji bądź przeszkolenie od razu większej liczby pracowników. W krajach rozwiniętych zjawisko dokształcania się ludzi dorosłych staje się coraz bardziej masowe.
Jeżeli nasz kraj ma sprostać wymaganiom zintegrowanej gospodarki europejskiej, ten proces nas nie ominie. Kształcenie multimedialne zacznie odgrywać szczególną rolę w dziedzinie oświaty.