Przedmiot PEDAGOGIKA RODZINY to wychowanie rodzinne; wychowanie ku rodzinie; wychowanie od rodziny.
PED.RODZINY:
-jako nauka teoretyczna
-jako nauka empiryczna
----//--- praktyczna
----//--- interdyscyplinarna
WYCHOWANIE:
*intencjonalność podejmowanych działań
*kształtowanie osobowości wychowanka wg.określonych wzorów wyznaczonych celów
*jako główne działanie zmierzające do określ.efektów
*jako efekt tych działań
*działania o charakterze intencjonalnym mające na celu przygotowanie wychowanka do pełnienia określonych ról społecznych; do uczestnictwa w kulturze
WYCHOWANIE- człowiek jako osoba jako przedmiot;
*wsparcie, pomoc w rozwoju
*w budowaniu osobowości, świata, wewnętrznych przeżyć, doświadczeń, refleksji
*w procesie poznawania wartości ogólnoludzkich, dorobku kultury
WYCHOWANIE W KATEGORII DIALOGU:
*wzajemne porozumiewanie się
*otwarcie się wzajemne wobec siebie
*empiryczne rozumienie
*zbliżenie społ.-emocjon.
*równość stron w nim uczestniczących
*równość kontaktu interpersonalnego w którym drugi człowiek jest partnerem
Rozumieć innego to postawic siebie na miejscu innego, przeżyć w wyobraźni to co też ktos przeżywa w rzeczywistości, odgadując w ten sposób co znaczą obserwowane od zewnątrz zachowania owego drugiego człowieka.
WYCH.UJMOWANE W KAT.SPOTKANIE:
*towarzyszą czł.od początku życia,są sztuką życia ze sobą, której celem jest znalezienie tego co jest wspólne, co może być podstawą współdziałania
*słowo spotkanie ma wymowę czegoś bezpośredniego i osobowego, nadaje charakter podmiotowy
*jako wyjście naprzeciw jest spotkaniem z inna osobą, z samym sobą, z wytworami czł., z wartościami
Każde prawdziwe spotkanie ma naturę dialogu JA-TY, oznacza otwartość, gotowość, przyjęcia TY. Realizacja JA-TY oznacza miłość i odpowiedzialność Ja-Ty.
RODZINA:to wspólnota pokoleń, naturalne zespolenie ze wzg.na wspólne cele,silną więź emocjonalną, jest to wspólnota życia,miłości,zamieszkania,opieki,wychowania,transmisji wartości kultury.
WYCHOWANIE RODZINNE:jako „spotkanie”- stałe, codzienne, wspólne „bycie ze sobą”, wyjście naprzeciw (podmiotowość, osobowy charakter)
PROCES WYCHOWANIA:interakcje między członkami rodziny, dialog-wzajemne otwarcie się,empatyczne rozumienie, wzajemna komunikacja, porozumiewanie się
CEL WYCHOWANIA:
*pomoc w budowaniu osobowości, świata wewnętrznego
*wspomaganie w rozwoju
*pomoc w procesie wprowadzania dziecka w świat wartości humanistycznych, ogólnoludzkich
PED.RODZ.CHARAKTERYZUJE SIĘ:
*polimorficzność ujęć problematyki rodziny
*komplementarność
*kompleksowość, historyczne ujęcie
CELEM PED.RODZ. JEST:
*analiza i interpretacja, ocena różnych zjawisk, procesów występujących w rodzinie, ich uwarunkowań oraz skuteczność
*budowanie teorii, twierdzeń naukowych
KATEGORIE POJĘĆ PED.RODZ.
*rodzina - jako grupa społ., środowisko wychowawcze, kulturowe, instytucja wychowawcza, wspólnota osób
*macierzyństwo - ojcostwo
*dziecko - dzieciństwo
*proces wychowania rodzinnego
*więź rodzinna
*sytuacja rodziny
*sytuacja dziecka
*typologia rodziny
*dysfunkcyjność
*patologia rodziny
*kultura rodziny
*uczestnictwo w kulturze
*wypoczynek rodziny
*kultura pedagogiczna rodziny
*profilaktyka, kompensacja
*wsparcie, opieka
TEORETYCZNE PODST BADAŃ NAD RODZINĄ:
*peda. humanistyczna
*personalistyczna
*teoria środowiskowa
*potrzeb ludzkich
*dzieciństwa
*sił ludzkich, służby społ.
*teoria kultury
*uczestnictwa w kulturze
*teoria rodziny np. (perspektywa interakcyjna, strukturalna, funkcjonalna, rozwojowa)
ZAINTERESOWANIA PED.RODZ.
teoretyczne podstawy: teorie, aparatura pojęciowa
kulturowe, społeczne, edukacyjne aspekty funkcjonowania rodziny - a proces wychowania rodzinnego
dysfunkcyjność, patologia rodziny - a sytuacja dziecka
zagadnienia dot.wsparcia, opieki nad współczesną rodziną
Rodzina - szkoła - środowisko lokalne - dokonujące się przemiany
metodologia badań nad rodziną
OBSZARY TEMATYCZNE BADAŃ PEDAG.
proces wychowania w rodzinach zróżnicowanych społecznie, kultuowo, materialnie, strukturalnie; realizacja funkcji rodziny
więź rodzinna. Pozycja matki i ojca w rodzinie współczesnej, w procesie wychowania; samotne macierzyństwo
dom rodzinny
kultura środowiska rodzinnego, uczestnictwo w kulturze, kultura prefiguracyjna
kultura pedagogiczna rodziców
media i multimedia we współczesnej rodzinie
relacje rodzina - szkoła - środowisko lokalne (integracja i syntonia)
przemiany współczesnej rodziny
rodzina rozłączna
hybrydalność i trwałość związków, stałość związków rodziny małżeńskiej; nietypowe małżeństwa
zagrożenia struktury i funkcjonowania współczesnej rodziny, a sytuacja dziecka
*rodzina bezrobotna
*rodz.biedna
*niepełna
*zdezintegrowana w sferze więzi
*emocjonalna (skłócona)
*z osoba chorą
*z problemem alkoholowym
*przemoc w rodzinie
*rodzina a skumulowany czynnik patogenny
12. kierunki i formy pomocy współczesnej rodziny
RODZINA JAKO GRUPA SPOŁ.jako środowisko wychowawcze, kulturowe, wspólnota osób:
RODZINA to grupa pierwotna, naturalna. Rodzina jest niezastąpionym środowiskiem. Dziecko osiąga naturalny, codzienny rozwój. Dobra, wartości duchowe.
Funkcje rodziny:
- opiekuńcza
- wychowawcza
- seksualna
- ekonomiczna
- gospodarcza
- prokreacyjna
- socjalizacyjna
FUNKCJE RODZINY:
*prokreacyjna
*materialna
*wychowawcza
Do głównych funkcji rodziny zalicza się:
l) funkcje prokreacyjne,
2) przygotowywanie dzieci do wejścia w życie społeczne, ich pielęgnowanie i wychowywanie oraz zapewnienie im odpowiedniego startu życiowego,
3) prowadzenie gospodarstwa domowego, zaspokajającego potrzeby członków r.,
4) sprawowanie pieczy nad życiem członków rodziny, ich zachowaniem, kulturą, zdrowiem, trudnościami życiowymi.
Modyfikacji ulegają podstawowe funkcje rodziny, a zwłaszcza: materialno-ekonomiczna, opiekuńczo-zabezpieczająca, socjalizacyjna, prokreacyjna. Zmienia się hierarchia tych funkcji, niektóre tracą na znaczeniu (np. legalizacyjno-kontrolna), inne nabierają szczególnej wagi (np. emocjonalno-ekspresyjna)
FUNKCJE RODZINY
WG. TYSZKI
1. biopsychiczne (wiążą się z biologicznymi zjawiskami mającymi swe istotne podłoże w sferze psychiki)
-prokreacyjna - zawiera się nie tylko w powoływaniu nowych członków rodziny, ale też w zaspokajaniu emocjonalnych potrzeb rodziców
-seksualna - służy zaspokajaniu seksualnych potrzeb członków
2. ekonomiczna
-materialna - zaspokajanie materialnych (aktualnych i przyszłych) potrzeb rodzin, prowadzenie gospodarstwa domowego, zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych rodzinie, gromadzenie trwałych dóbr materialnych, zapewnienie startu życiowego dzieciom.
-opiekuńczo - zabezpieczająca - obejmuje działania materialne i fizyczne mające na celu pomoc tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie samodzielnie tych potrzeb zaspokoić np. sprawowanie nadzoru nad małymi dziećmi, pomoc osobom starszym , chorym,
3. społeczno - wyznaczająca - polega na regulacji życia rodziny poprzez układ zewnętrznych i wewnętrznych układów społecznych.
-klasowa (stratyfikacyjna)- określa miejsce rodziny w strukturze społecznej, które nadaje jej określony status społ., np. nieusamodzielnione dziecko robotnika ma przynależność warstwową robotniczą.
-legalizacyjno - kontrolna - rodzina nadzoruje postępowanie swoich członków w celu zapobiegania ewentualnym odstępstwom od norm i wzorów uznawanych w danej rodzinie.
4. socjopsychologiczna - rodzina przygotowuje do pełnienia przyszłych ról w rodzinie i w społecz.
-socjalizacyjno - wychowawcza - rodzina przekazuje podstawowe wzory zachowań, zwyczajów i obyczajów, określone wartości moralne, społeczne, polityczne, poglądy, opinie, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, uczenie języka ojczystego itp. -kulturalna - zapoznanie młodego człowieka z dorobkiem kulturalnym społeczeństwa, uczeniu wrażliwości estetycznej i umiejętności korzystania z dóbr kultury
-rekreacyjno - towarzyska - zapewnia możliwość wypoczynku po pracy zawodowej oraz utrzymanie kontaktów towarzyskich, co ma wpływ na utrzymanie równowagi psychicznej.
-emocjonalno - ekspresyjna -zaspokajanie potrzeb emocjonalnych członków rodziny: potrzeba bezpiecze., bliskiego kontaktu, akceptacji, bycia kochanym, samorealizacji, kontaktu intelektualnego.
WG. KAWULI
1. prokreacyjna
2. materialna
3. socjalizacyjno - wychowawcza
- opiekuńcza
- wychowawcza
- kulturalna
Funkcje rodziny c.d:
Wg. Z. Tyszki:
- materialno - ekonomiczna
- opiekuńczo zabezpieczająca
- prokreacyjna
- seksualna
- legalizacyjno - kontrolna;
- socjalizacyjna;
- klasowa
- kulturalna
- rekreacyjno - towarzyska
- emocjonalno ekspresyjna
Wg. S. Kawuli:
- biologiczno - opiekuńcza;
- kulturalno - towarzyska;
- ekonomiczna;
- wychowawcza
Wg. M. Ziemskiej:
- prokreatywne
- usługowo - opiekuńcze
- socjologiczne
- psychologiczne
Pierwszą funkcją rodziny jest funkcja prokreacyjna - polega ona na dostarczaniu nowych członków nie tylko dla własnej grupy, lecz także dla całego społeczeństwa. Równocześnie, zaspokajane są potrzeby seksualne męża i żony.
Drugą funkcją jest funkcja produkcyjna - polega ona dostarczaniu społeczeństwu pracowników i przyczyniając się do zwiększenia twórczych i wytwórczych sił.
Trzecią funkcją jest funkcja usługowo - opiekuńcza - polega ona na zapewnieniu członkom wyżywienia, odzieży, mieszkania oraz opieki.
Czwartą funkcją jest funkcja socjalizacyjna - polega ona na przekazywaniu wzorów zachowania obowiązujących w społeczeństwie, zwyczajów, wartości moralnych i wartości kulturowych.
Piątą funkcją jest funkcja psychohigieniczna - polega ona na zapewnieniu członkom stabilizacji, bezpieczeństwa, wymiany emocjonalnej, stworzenia warunków dla
rozwoju osobowości przyczynia się do dojrzałości emocjonalnej, równowagi psychicznej członków. Wypełniając tą funkcję rodzina przyczynia się do zapewnienia zdrowia psychicznego w społeczeństwie, jak również dzięki niej w rodzinie zaspokajane są potrzeby emocjonalne.
Gdy rodzina nie wypełnia należycie którejś z funkcji
określamy mianem dysfunkcyjnej. Każda dysfunkcyjność rodziny wpływa niekorzystnie na członków rodziny, blokuje ich potrzeby, które mogą być zaspokojone. Jeżeli dysfunkcyjność powtarza się częściej wpływa to również na społeczeństwo
PRZYCZYNY NIE REALIZOWANIA TYCH FUNKCJI:
*bezrobocie
*alkoholizm
*przemoc
TYPOLOGIA RODZIN:
*struktura rodziny
- pełna rodzina
- niepełna
- rozbita z powodu rozwodu
- czasowo niepełna
- rozłączona
- migracyjna
*warunki materialne
- ubóstwo
- bogata
- średniobogata
RODZINA DYSFUNKCYJNA
- biedna
- niepełna
- niewydolna wychowawczo
- zdezintegrowana w sferze życia i emocji
- patologiczna
- zmediatyzowana
- o skumulowanych czynnikach patogennych
Współwystępowanie kumulacja zjawisk destrukcyjnych występujących w rodzinie:
*niekorzystny syndrom sytuacyjny
*pole zwiększonego ryzyka
PRZEMIANY ZACHODZACE WE WSPÓŁCZESNEJ RODZINIE:
Trzy kierunki sposobu spostrzegania znaczenia rodziny we współczesnej Polsce:
rodzina jako podstawowa, niezmienna wartość
rodzina jako instytucja „przetrwania” w sytuacjach zagrożenia np. bezrobocie, chaos w społeczeństwie, zmiany
rodzina jako element ponowoczesnego społeczeństwa. Rodzina w tym ujęciu zmierza w kierunku zmian wyznaczonych przez społeczeństwo „ponowoczesności”. Zmiany te dotyczą zwłaszcza młodych Polaków w sferze demograficznej (wzrost rozwodów, zmiana ich przyczyn, spadek liczby urodzeń, wzrost urodzeń pozamałżeńskich)
TRENDY PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ DO ZMIAN W RODZINIE:
zmniejszenie się wpływu grup krewnych
wolny wybór małżonka
zwiększenie uprawnień kobiet przy podejmowaniu decyzji w rodzinie
coraz powszechniejsze zatrudnienie kobiet poza domem
poszerzenie zakresu swobody seksualnej w społeczeństwach, które były restrykcyjne
trend w kierunku rozwoju praw dziecka
CECHY CHARAKTERYZUJĄCE WSPÓŁCZESNE RODZINY - stanowiące podstawę w realizacji funkcji rodziny:
*małżeństwo zawierane z miłości - stanowi czynnik warunkujący i gwarantujący sukces małżeński
*w rodzinie dominują stosunki demokratyczne, układ partnerski
*autorytet w rodzinie wyznaczany jest zasadą miłości
*zmieniły się oczekiwania pod adresem partnera i samego związku w kierunku zaspokajania potrzeb emocjonalnych i wzajemnej pomocy w życiu codziennym
*zaciera się podział na prace kobiece i męskie
*potrzeby, dążenia i cele życiowe jednostki uznawane są za wartości i są ważniejsze niż dobro całej rodziny
*poszerza się indywidualizm etyczny, a w konsekwencji społeczne przyzwolenie na alternatywne do tradycyjnych form zachowań np.współżycie przedmałżeńskie i życie w np.związkach kohabitacyjnych
PRZEMIANY W MODELU RODZINY(zasady jej tworzenia i rozwiązywania)
spadek współczynnika duetnosci
spadek liczby ciąż przedmałżeńskich i małżeństw wymuszanych ciążą
opóźnienie urodzenia dziecka w małżeństwie, spadek płodności młodych kobiet
opóźnienie zawarcia związku małżeńskiego
rozpowszechnienie się kohabitacji przedmałżeńskiej, powstrzymywanie się z zawarciem małżeństwa
wzrost społ.akceptacji kohabitacji w różnych fazach cyklu życia (również rozwiedzionych i owdowiałych)
postrzeganie konkubinatu jako alternatywy dla małżeństwa i rodziny
wzrost liczby urodzeń pozamałżeńskich
zwiększenie zakresu dobrowolnej bezdzietności
ISTOTNE PRZEMIANY W ŻYCIU RODZINY
*wykształcenie kobiet
*dążenie do osiągania wysokiej jakości współżycia małżeńskiego
*zagrożona tożsamość rodzinna
*spadek dzietności
*koncentrowanie uwagi na potrzebach poszczególnych członków rodziny
*rodziny alternatywne
- kohabitanci
- samotne matki
- małżeństwa bezdzietne z wyboru
- rodziny grupowe
NIETYPOWE (alternatywne) MAŁŻEŃSTWA W POLSCE
*kohabitanci
*małżeństwa byłych księży katolickich
*małżeństwa mieszane kulturowo
*małżeństwa osób młodocianych
*zrekonstruowane
*bezdzietne z wyboru
*małżeństwa niepełnosprawne
MAŁŻEŃSTWA BEZDZIETNE Z WYBORU
*to zjawisko demograficzne społecznie,które narasta (kariery zawodowe kobiet, alternatywne formy współżycia mężczyzn)
*małżeństwa te wysoko cenią w swoich partnerach wykształcenie
*dużą wagę przywiązuje się do pracy zawodowej
*równość ról w małżeństwie
*są postrzegani w społ.,jako osoby samolubne, zapatrzone w siebie, niedojrzałe emocjonalnie. Oni sami nie czuja się gorsi od małżonków - rodziców
*małżonkowie bezdzietni przyjmują małżonkom- rodzicom; tradycjonalizm
*kobiety bezdzietne z wyboru są dominujące, skłonne do współzawodnictwa, mężczyźni są bardziej wrażliwi na potrzeby innych ludzi
*nadmiar uczuć - przekształca się w energię twórczą, w służenie jakiejś ważnej idei czy drugiej osobie
ZWIĄZKI KOHABITACYJNE
*osoby mieszkające ze sobą
MAŁŻEŃSTWA MIESZANE
*poczucie satysfakcji małżeńskiej w związkach dwukulturowych nie różni się w sposób zasadniczy od takiego poczucia w małżeństwach rdzennie polskich
*wpływ czynnika dwukulturowości - jako elementu obciążającego związek odczuwają głównie żony. Postrzegają swoje małżeństwo jako mniej zintegrowane ze soba komunikacją, mniej satysfakcjonujące niż myślały.
*małżeństwa dwukulturowe zdecydowanie upodabniają się do polskich małżeństw
*odmienne maja wartości, obyczaje, postawy zachowań
*prognozy ich trwałości sa w pełni optymistyczne
MAŁŻEŃSTWA NIEPEŁNOSPRAWNYCH UMYSŁOWO
*podejmują oni role małżeńskie i rodzicielskie na równi z pełnosprawnymi rówieśnikami, tyle że z pełnym ograniczeniem
*pracują w zawodach: ślusarz, krawiec, ogrodnik, kucharz
*zawierają małżeństwo nieco później niż ich pełnosprawni rówieśnicy
*kobiety za mąż wychodzą trzykrotnie częściej niż upośledzeni mężczyźni
*kobiety tez zostają żonami mężczyzn w pełni sprawnych umysłowo
MAŁŻEŃSTWA OSÓB MŁODOCIANYCH
*związane z konieczności, pod przymusem(ciąża)
*15 - letnie matki i zony mają jedynie ukończoną szkołę podstawową
*są to bardzo często osoby bezrobotne
*mężczyzn - ojców czeka służba wojskowa
*mieszkają zwykle z rodzicami
*mało o sobie wiedzą, o swoich zainteresowaniach, charakterze
*dość prędko dochodzi do rozwodów
RODZINA ROZPROSZONA
*pomimo rozwodu pełni swe podstawowe funkcje (rozwiązanie małżeństwa a nie rodziny)
*wg.prawa religii katolickiej jest to nadal małżeństwo
*byli małżonkowie SA nadal rodzicami naturalnymi
*małżonkowie po rozwodzie nie wchodzą w nowy związek; ich formą życia rodzinnego jest diaspora
*pozostają w stanie udanym ale realizują funkcje rodzicielskie
*rodzina diasparowa żyje w niewielkim przestrzennie rozproszeniu (np.w tym samym mieście) codziennie lub cyklicznie realizują swoje podstawowe funkcje
*występuje zjawisko destruktywne
*dwa modele rodzin diasparowych:
- oparte na konfliktowości, sprzeczności interesów i izolacji wzajemnej
- na mechanizmach rewitalizacji, wzajemnego uszanowania swej indywidualności, regeneracji więzi emocjonalnej, wsparcia, pomocy
MAŁŻEŃSTWA BYŁYCH KSIĘŻY KATOLICKICH
*”eks - księdza” ograniczają się w swoich nowych rolach rodzinnych
*w ocenach zon cechuje ich troska o wspólnotę małżeńską, miłość, wzorowe wywiązywanie się z obowiązków
*żony cenią u swych „nietypowych mężów” delikatność, takt, kulturę bycia, współżycia, inteligencje, zaradność, troskliwość
*jako mężowie i ojcowie sprawdzają się w najwyższym stopniu
MAŁŻEŃSTWO ZREKONSTRUOWANE
*członkowie utracili bliska osobę przez śmierć lub rozwód
*dziecko ma przy sobie tylko jednego biologicznego rodzica
*dzieci z rodzin zrekonstruowanych są członkami więcej niż jednej wspólnoty rodzinnej
*dzieci i ich przybrane rodzeństwo nie sa ze sobą spokrewnione
*role z tytułu więzi biologicznej, role nabyte: macochy i ojczyma
*rodzina zrekonstruowana nie jest na ogół akceptowana przez krewnych
*nie ma swojej historii
PROBLEMY FUNKCJONOWANIA WSPÓŁCZESNEJ RODZINY
Osamotnienie w domu rodzinnym:
*indywidualny, specyficzny rodzaj przeżyc
*osłabienie więzi emocjonalnych w rodzinie
*zerwanie więzi
*źródłem są warunki, sytuacje zewnętrzne (w domu rodzinnym), wobec których dziecko jest bezsilne, jest „skazane” na niepowodzenia w łączności z innymi osobami
*niewystarczająca ilość i jakość interakcji w rodzinie
* bolesne doświadczenie
RODZINA DYSFUNKCYJNA A OBRAZY DZIECIŃSTWA OSAMOTNIONEGO WSPÓŁCZESNYCH DZIECI:
Dzieciństwo osamotnione w rodzinie dysfunkcyjnej
*dzieciństwo „zabrane”, „zniewolone”, wypełnione przemocą, bólem
*dzieciństwo w biedzie
*dzieciństwo opuszczone
*dzieciństwo telewizyjne, medialne, multimedialne, komputerowe
DZIECKO OSAMOTNIONE PRZED SZKLANYM EKRANEM
*w wyniku zakłócenia organizacji dnia w rodzinie
*w wyniku określonych zachowań członków rodziny przez TV prowadza do osłabienia więzi rodzinnych
*na skutek „zastępowania” przez TV rodziców w opiece nad dzieckiem
*na skutek zastępowania przez TV (inne media) rodzinnych form spędzania czasu wolnego
*na skutek ograniczenia czasu na rodzinne rozmowy
*na skutek zastępowania przez TV rodziców w przekazywaniu dzieciom wiedzy
DZIECKO OSAMOTNIONE W WYNIKU PRZEMOCY
*dziecko odczuwające izolację najbliższych, utratę kontaktów emocjonalnych z innymi
*pozbawienie możliwości rozwoju intelektualnego, kulturowego
*odtrącenie
*zawstydzenie, zamykanie w sobie
*zalęknione, zastraszone, nadmiernie pobudliwe, nerwowe
*cierpiące ból fizyczny, bite
*pozbawione poczucia bezpieczeństwa, opieki, oparcia w rodzinie
DZIECKO OSAMOTNIONE
*dziecko stroniace od innych, unikające kontaktów społecznych, „zamknięte” w swoim wewnętrznym świecie
*dziecko przeżywajace długoterminowe stany lękowe, koszmary senne, zlęknione, znerwicowane
*dziecko telewizyjne, komputerowe, żyjące w świecie mediów
*dziecko zbuntowane, agresywne
*dziecko fantazjujące, przyjmujące nowe role
ROZUMIENIE PRZEZ DZIECI POJĘĆ: samotność, osamotnienie
*jako przeżycia emocjonalne
*jako określony stan fizyczny
*jako bardzo negatywny stan, któremu towarzyszy lęk, ból, cierpienie
TECHNIKI BADAWCZE W BADANIACH NAD OSAMOTNIONYM DZIECKIEM
1. Analiza treści wytworów działalności dziecka
*rysunek
*opowiadanie
*opis
*wypracowanie
*poezja dziecięca
*list
2. Techniki projekcyjne
*niedokończone zdania
*niedokończone opowiadania
DZIECIŃSTWO to nie tylko pewien etap w życiu człowieka, określona faza rozwoju, okres intensywnych wpływów rodziny, szkoły, grupy rówieśniczej, los wpisany w biografię człowieka.
To przede wszystkim: suma doświadczeń, przeżyć, aktywności dziecięcej, których źródłem są rodzina, szkoła, kościół, różne grupy społeczne, TV i inne media, multimedia. To świat dziecka, w którym przyjmuje ono kreatywną, aktywną postawę.
SYTUACJA SPOŁECZNA DZIECKA o syt.społ. dziecka mówimy wtedy gdy rozpatrujemy pewien wkład ze wzg.na człowieka, będącego jednym z jej elementów ale z jakiegoś względu elementom. Człowiek ze wzg.na którego rozpatrujemy cały układ jest podmiotem sytuacji. Inaczej mówiąc sytuacja jest zawsze czyjaś i nie da się jej określić bez podania podmiotu.
DZIECKO
*sytuacja materialna
*syt. kulturalna
*syt. emocjonalna
*wychowawcza
*opiekuńcza
TRUDNE WARUNKI MATERIALNE RODZINY - BIEDA DZIECIĘCA
1. Zakłócenie realizacji funkcji rodziny:
*ekonomicznej
*socjalizacyjno - wychowawczej:
- opiekuńczej
- wychowawczej
- kulturalnej
- rekreacyjnej
- towarzyskiej
- emocjonalnej
2. Trudności w zaspokajaniu potrzeb (Maslow)
*fizjologicznych
*bezpieczeństwa
BIEDA DZIECIĘCA
*pozbawienie warunków dobrego realizowania się w czasie szkolnym
*pozbawienie podst. warunków do nauki
*niedożywione dziecko
*głodujące
*żyjące w bardzo trudnych warunkach materialnych, mieszkaniowych
*bezdomne
DEZORGANIZACJA STRUKTURALNA RODZINY - dziecko osierocone i osamotnione
1. Dziecko osamotnione na skutek śmierci rodziców
*ból, przeżycie tragedii, trudności w nauce
*uraz, trudności w zachowaniu równowagi psychicz.
*zachwiane bezpieczeństwo, ciężkie przeżycie traumatyczne
2. Dziecko osamotnione na skutek rozwodu
*rozwód (prawny, emocjonalny, ekonomiczny, rodzicielski, psychiczny) jest bardzo bolesnym i złożonym przeżyciem
*rozwód jest dla dziecka szokiem uczuciowym, pojawienie się lęków, depresji, objawów nerwowych
3. dziecko osamotnione w rodzinie samotnej matki (ojca)
*brak więzi emocjonalnej pomiędzy dzieckiem a drugim rodzicem
*świadomość, że nie ma miejsca dla drugiej osoby
*negatywny obraz drugiego rodzica
SYTUACJA DZIECKA SIEROTY ZALEŻY OD:
*kultury stosunków w rodzinie
*siły więzi emocjonalnej
*atmosfery życia rodzinnego, charakter wychowania rodzinnego
DEZINTEGRACJA RODZINY w sferze więzi emocjonalnej - osamotnienie dziecka
- Przyczyny:
*alienizacja zycia rodzinnego
*charakter pracy rodziców
*styl życia rodziny
- Prowadzi do:
*rozluźnienie więzi emocjonalnej
*zanikanie wzajemnej akceptacji
*braku zaufania
*braku poczucia bliskości
*wychowanie
*odrzucenie
- dzieci osamotnione na skutek:
*braku ciepła rodzinnego
*miłości
*codziennych kontaktów
*rozwód itd..
- Dom przestaje być miejscem:
*miłości, troski, oparcia
*zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych
SYTUACJA DZIECKA W RODZINIE DYSFUNKCYJNEJ
Dziecko w rodzinie dysfunkcyjnej:
- zaniedbanie w rodzinie, biedne, niedożywione
- telewizyjne, chore, zdenerwowane, agresywne
- gnębione, maltretowane, zastraszone, bite, zniewolone
- osierocone naturalnie, społecznie
- zalęknione, niekochane, opuszczone przez najbliższych, zagubione, odtrącone
DOM RODZINNY A JEGO ROLA I ZNACZENIE W ŻYCIU CZŁOWIEKA
I. Pojęcie i cechy domu rodzinnego
Na początku dom gospodarstwo i miejsce zamieszkania rodziny. Ze wzg na funkcje - miejsce zamieszkania rodziny, oprócz tego dom:
*film, utwór poetycki
*dziecka
*kultury
*Boży (kościół)
*pracy artystów
*spotkań (np.społ.lit.)
*pogrzebowy
*Pana (odejście do domu Pana)
*ojczysty (Polska)
Dom tworzy przestrzeń materialną, dom - miejsce życia rodziny
- dom, wieżowiec, kamienica
- chata, chałupa
- dom wolnostojący
- lepianka
- segment w szeregówce
- dom wspólnoty rodzinnej
- siedlisko
- mieszkanie w bloku, kamienicy
- zagroda
- zamek, pałac
- gniazdo rodzinne
- ojcowska strzecha
ZADOMOWIENIE:
*dom rodzinny przynosi zadomowienie, przebywanie w nim
*jest to obszar „pierwotnej swojskości'
*umożliwia życie i rozwój osobowy
*chroni człowieka przed wrogością żywiołów i nieprzyjaznych ludzi
*jest to fundament „stawania się” które powinno prowadzić do dojrzałości
ZAKORZENIENIE (domu rodzinnego):
- przebywanie w przestrzeni domu rodzinnego w sposób trwały
- włączenie się w przestrzeń domu r. przez stałą obecność (fizyczną i emocjonalną), uczestniczenie w „życiu” domu r.
- trwanie w tej przestrzeni, pozostawanie tak długo jak to możliwe
- świadomość zakorzenienia mimo nieobecności w domu r.
- jest to „bycie” w tym co należy do domu
a) przedmioty realne - zakorzenienie niepowtarzalnych przedmiotów
b) przedmioty idealne - nie przestają istnieć, nie traci się ich (bogactwo duchowe)
- umożliwia rozwój osobowy
- jest jedną z podstaw nabywania tożsamości osobowej, rodzinnej, kulturowej
- pozwala przekraczać teraźniejszość, bo sięga się do przeszłości i wybiega w przyszłość
DOM RODZINNY - to przestrzeń fizyczna (materialna), mentalna, tworzona przez wspólnotę osób najbliższych (przez doświadczenia, przeżycia, relacje)
PRZESTRZEŃ - dana człowiekowi, nacechowana doświadczeniami, przeżyciami
WYCHOWANIE RODZINNE:
ukierunkowane na „dobro” dziecka
ma wymiar podmiotowy
jego podstawą jest uznanie dziecka jako osoby, wartości szczególnej
dziecko jako osoba zdolna, jest do tworzenia, budowania własnej osobowości
dziecko dojrzałość osobową osiąga dzięki innym osobom i wspólnie z nimi
jest tworzeniem warunków i sytuacji umożliwiających rozwój, edukację, wychowanie dziecka
jest to pomoc (wsparcie) w budowaniu przez dziecko własnej osobowości
pomoc w procesie wchodzenia w świat wartości humanistycznych i uczestnictwa w kulturze
CECHY DOMU RODZINNEGO:
- intymność
- bezpieczeństwo
- bliskość
- prywatność
- otwartość
- doświadczenie domu
- hierarchiczność domu
- rodzinne świetowanie
- pustka domu rodz.
- transmisja wartości kultury
- więź rodzinna i więź emocjonalna
- miejsce wzrastania, uczenia się, wychowania
- miejsce codziennych spotkań, dialogu
- wartość przestrzenna
- zbiór znaczących przedmiotów
- niepowtarzalna atmosfera domu rodzinnego
- tradycje, zwyczaje domu rodzinnego
Pole psychofizyczne:
- fizyczna materialna
- mentalna (współczynnik humanistyczny
Wspólnota rodzinna:
- naturalne zespolenie domowników ze wzg. Na silną więź emocjonalna, wspólne cele, dążenia, określony system wartości
- wspólnota rodzinna, emocjonalna, opiekuńcza, wychowawcza, kulturowa, majątkowa, zamieszkania, nazwiska
„SIŁY” TKWIĄCE WE WSPÓLNOCIE DOMU RODZINNEGO:
swoiste cechy domu rodzinnego
zadomowienie
zakorzenienie
silna więź emocjonalna
uznawany system wartości ogólnoludzkich
naturalne sytuacje wychowawcze
interakcje między domownikami, kultura stosunków międzyludzkich
teren codziennych, rodzinnych spotkań i dialogu
tradycje, zwyczaje, wzory zachowań
sa to „siły” tkwiące we wspólnocie domu rodzinnego
sprzyjające warunki i sytuacje dla rozwoju osobowego, wychowania rodzinnego, integracji rodzinnej, umacniania wspólnoty rodzinnej
II. Zjawiska zagrażające strukturze i funkcjonowanie współczesnych domów rodzinnych
a. wynikające z transformacji
b. procesów globalizacji i ponowoczesności
Procesy współczesnej cywilizacji - konsekwencje dla wspólnoty domu rodzinnego:
WSPÓLNOTA DOMU RODZINNEGO
- zjawisko „przesunięcia” cywilizacyjnego
- eksplozja mediów elektronicznych
- społ. informacyjne
- procesy globalizacji
- rodzinna transformacja systemowa
- zjawisko ponowoczesności
ZJAWISKA ZAKŁÓCAJĄCE WSPÓLNOTĘ DOMU RODZINNEGO
bieda
ubóstwo
dezorganizacja strukturalna rodziny
migracje
dezintegracja rodziny
alkoholizm, inne uzależnienia
patologia
niewydolność wychowawcza
mediatyzacja życia rodzinnego
nieporadność życiowa
chaos domu rodzinnego
choroby
niepełnosprawność
ZJAWISKA PONOWOCZESNOŚCI - zagrażające wspólnotowości domu rodzinnego - wychowaniu ponowoczesnemu
realizm norm moralnych, ocen systemów społ.
nieprzejrzystość, płynność sytuacji społ.
zmienność, zróżnicowanie form, zjawisk, sytuacji społ.
alternatywne formy małżeństwa i rodziny
redukcja niektórych funkcji rodziny
wzmożona aktywność w poza rodzinnych relacjach i układach społecznych
wzrost zjawisk patologii społecz.
utrata poczucia bezpieczeństwa
osłabienie więzi naturalnych rodziny
zjawisko przesunięcia społecznego
układ kultury prefiguratywnej - odwrotna droga przekazu tradycji, wartości, kultury, młodzi „uczą” starszych
elementy dom rodzinnyelementy stałe
zmienne wspólnota osób „normy moralne”
Poszukiwanie nowych dróg i metod wzmacniania zmieniającej wspólnoty domu rodz. Powinno:
Różne oblicza domów rodzinnych:
- bogaty / biedny
- wspólnoty rodziców i dzieci / osierocony, opuszczony, pusty, osamotniony
- bezpieczny emocjonalnie / stwarzający zagrożenia, „niebezpieczny”
- dom prawdziwy / miejsce zastępcze
- otwarty / zamknięty
- przyjazny, ciepły, emocjonalny / obcy, zimny, nieprzyjazny
- dom jednopokoleniowy / wielopokoleniowy
- własny / utracony
- na skale, trwały / na piasku
- dom w ojczyźnie / dom na emigracji
- dom ładu, porządku, harmonii / zdezorganizowany
- zgody, miłości, wzajemnej odpowiedzialności / skłócony, zdezintegrowany
- normalnie funkcjonujący / dysfunkcyjny
- rodziny pełnej / rozłączony, czasowo niepełny
DOM RODZINNY W PRZEŻYCIACH I WSPOMNIENIACH MIGRANTÓW:
wspólnota osób najbliższych, więź rodzinna
miejsce do którego zawsze można wrócić
miejsce najbardziej bezpieczne, chronione przed złem, krzywdą
miejsce codziennych, rodzinnych spotkań, dialogu
wspólnota pracy, wypoczynku, świętowania, transmisji tradycji, kultury
źródłem tęsknoty za najbliższymi oraz miejscem urodzenia
DOM MIGRANTÓW NA OBCZYŹNIE
- miejsce spotkania, dach nad głową, sypialnia, lokum do odpoczynku po pracy
- skromnie wyposażony
- „pusty”, smutny, wypełniony tęsknotą za najbliższymi
- nowych wyzwań dotyczących sfery materialnej i duchowej
- miejsce spotkań z przyjaciółmi, odpoczynku, zabawy
DOM MARZEŃ MIGRANTÓW:
rodzinne świętowanie
poznawanie kultury, jezyka danego kraju
kultywowanie tradycji, zwyczajów domu rodz.
duży, bogato urządzony
nowe możliwości edukacyjne rozwoju dziecka
najbliższe osoby z kraju
miłości, życzliwości, odpowiedzialności
założenie rodziny na obczyźnie
miejsce spotkań z przyjaciółmi różnych narodowości
miejsce zabawy, radości
uzyskanie obywatelstwa
poznanie języka, kultury na emigracji
zwiedzanie Europy, świata
bogaty dom
TRANSMISJA MIĘDZYPOKOLENIOWA oznacza przekaz, jaki dokonuje się między rodzicami, a dziećmi (dziadkami) w zakresie różnorodnych form zachowania, przy współudziale środowiska biologicznego (dziedzicznego), społecznego
DOM RODZINNY W RODZINIE WIELOPOKOLENIOWEJ
- wspólnota 3 pokoleń: dzieci+rodzice+dziadkowie; zespoleni ze wzg. na wspólne cele, dążenia, więź emocjonalną; wspólnota rodzinna, emocjonalna, kulturowa
- miejsce „spotkań” codziennych, stałych (sztuka bycia ze soba, wyjście naprzeciw)
- dialog interakcje } młode pokolenie średnie starsze }wzajemna komunikacja, porozumiewanie się, emocjonalne porozumienie
- proces transmisji międzypokoleniowej
MEDIA ELEKTRONICZNE W RODZINIE
Wychowawcza rola telewizji i innych mediów w rodzinie
inicjujaca rola mediów w wychowaniu rodzinnym
kompensacyjna rola mediów
inspirujaca rola mediów w rodz.
integrująca rola mediów
wychowawcza rola mediów w życiu dziecka
- poznawcza
- odpoczynku
- rozrywki
INTEGRUJĄCA ROLA MEDIÓW W RODZINIE
wspólny w rodzinie wybór określonych przekazów medialnych
silnie odczuwana przez członków rodziny potrzeba wspólnego spędzania czasu przed TV
wyjaśnienie dziecku niezrozumiałych kwestii
porozumiewanie się w rodzinie podczas emisji programu (mimika, gest, słowo)
rozmowy prowadzone w rodzinie po obejrzeniu programu
KOMPENSACYJNA ROLA MEDIÓW W RODZINIE
Przyczyny i potrzeby kompensacji w rodzinie:
Obiektywne
brak instytucji kult. - oświat. w środow. lokalnym, słaba, niska infrastruktura kulturalna
trudności finansowe, materialne rodziny
duża odległość od miasta, do instytucji kultury i sztuki
charakter pracy rodziców
deficyt czasu wolnego dzieci, rodziców
Subiektywne
niski poziom wykształcenia rodziców
brak zainteresowania rodziców uczestnictwem w kulturze dzieci i ich samych
nieodczuwanie potrzeby uczestnictwa w kulturze (teatr, kino, operetka)
wygodnictwo rodziców
brak umiejętności organizowania życia kulturalnego w rodzinie
MEDIA ZAGRAŻAJĄCE FUNKCJONOWANIU WYCHOWAWCZEMU RODZINY
TV i inne media:
- dezorganizacja życia rodzinnego
- dezorganizacja rodziny
- nieporozumienia w rodzinie
- „wyręczanie” rodziców w pełnieniu funkcji wychowawczych
ZADOMOWIENIE
ZAKORZENIENIE
PRZESTRZEŃ ŻYCIA,
ROZWOJU OSOBOWEGO
DOM WSPÓLNOTA
RODZINNY RODZINNA
Wspólnota domu rodzinnego
Dom rodzinny