ERGONOMIA

Główne obszary zainteresowania ergonomii:

• uciążliwość psychofizyczna pracy

• rozplanowanie przestrzenne miejsca pracy

• konstrukcja i rozmieszczenie urządzeń wskaźnikowych

• materialne środowisko pracy

Czy jest ergonomia?

Jest to multidyscyplinarna nauka zajmująca się wszelkimi aspektami relacji między człowiekiem jego środowiskiem pracy.

Definicja ergonomii polskiego towarzystwa ergonomicznego (1983r.)

Ergonomia jest to nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka.

Domeny specjalizacji:

• Ergonomia fizyczna - postawy podczas wykonywania czynności, przemieszczanie materiałów, czynności powtarzalne, problemy mięśniowo-szkieletowe związane z wykonywaną pracą, układ miejsca pracy, BHP.

• Ergonomia poznawcza - ilość pracy umysłowej, podejmowanie decyzji, roboty wykwalifikowane, relacja człowiek-komputer, niezawodność człowieka, stres w miejscu pracy, szkolenia.

Nurty ergonomii:

• ergonomia poznawcza - wpływ pracy na funkcjonowanie umysłu

• podejście ekologiczne ergonomii - wpływ umysłu na procesy pracy

Celem pracy- analiza sytuacji związanych ze stresem zawodowym, pracoholizmem, wypaleniem zawodowym oraz tworzeniem programów komputerowych wykorzystaniem zasad ergonomii.

Ergonomia organizacji - komunikacja, zarządzanie zespołem, projektowanie pracy, czasu pracy, praca zespołowa, kooperacja, zarządzanie jakością.

Celem ergonomii jest osiągnięcie równowagi między możliwością pracowników, pracowników wymogami pracy.

Nurty działań ergonomii:

• ergonomia koncepcyjna - wprowadzanie zasad ergonomii już trakcie projektowania systemów (obiektu technicznego)

• ergonomia korekcyjna - zajmuje się korektą warunków pracy na drodze modernizacji istniejących i pracujących już maszyn i urządzeń oraz wprowadzeniem elementów zabezpieczających ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska pracy. (ergonomia naprawcza)

Rodzaje ergonomii:

• korekcyjna - analiza i usprawnianie istniejących układów człowiek - maszyna -warunki pracy

• koncepcyjna - projektowanie układów

• wyrobu - badania stopnia prawidłowości rozwiązań konstrukcyjnych

• warunków pracy - analiza warunków, warunków których wytwarza się wyroby, ma doprowadzić do eliminacji zbędnego wysiłku fizycznego i psychicznego.

Zastosowanie działań ergonomicznych:

• konstrukcja maszyn, urządzeń i narzędzi pracy

• projektowanie wyrobów użytkowych

• badania techniczne i działania menedżerskie

• kształtowanie środowiska pracy, warunków bytowych i rekreacyjnych

• poprawa warunków ekologicznych

Kompleksowy proces ergonomiczny:

• Ergonomiczny system przeglądu (stwierdzenie nieprawidłowości) - element pewnego procesu zapewniający jednakowe stosowanie zasad projektowania ergonomicznego dla urządzeń/stanowisk nowych, jak i poddawanych modyfikacjom (w Polsce jest obowiązek zatwierdzenia stanowiska przez ergonomistę oraz muszą być przeprowadzane kontrole raz na rok)

• Identyfikacja i rozwiązywanie zagrożeń - element procesu ergonomicznego zajmujący się istniejącymi nieprawidłowościami i zagrożeniami z zakresu ergonomii w zakładzie/oddziale

• Zarządzanie urazami/chorobami - element procesu ergonomii zajmujący się:

• wczesne wykrywanie, właściwa diagnoza i leczenie urazów związanych z ergonomią

• zapewnienie szybkiego powrotu do pracy pracownikom będącym na rekonwalescencji

• zapobieganie tym urazom w przyszłości

Model rozwiązywania problemu ergonomicznego:

• identyfikacja nieprawidłowości

• nadanie wykrytym nieprawidłowościom priorytetów

• analiza problemu o najwyższym priorytecie

• opracowanie możliwych rozwiązań

• wprowadzenie najlepszego rozwiązania

• udokumentowanie poprawy pod kątem ergonomii

• kontrola po wprowadzeniu celem potwierdzenia poprawnego funkcjonowania

Rozwiązania dzielimy na:

• techniczne (wprowadzenie nowych technologii)

• organizacyjne (zmiana sposobów pracy)

Dlaczego powinniśmy wdrażać systemy ergonomiczne:

• Obniżenie liczby urazów/chorób (redukcja kosztów bezpośrednich i pośrednich związanych z urazami/chorobami):

• koszty świadczeń wypłacanych pracownikom

• koszty ewentualnych procesów

• koszty powtórnego szkolenia pracowników

• koszty nadgodzin

• koszty obniżonej wydajności

• Pozytywny wpływ na proces produkcyjny:

• większa wydajność

• poprawa jakości pracy

• mniejsza liczba pomyłek

• mniejsze zużycie urządzeń

• Poprawa morale pracowników i stosunków w pracy:

• zmniejszenie absencji

• zmniejszenie fluktuacji pracowników

• zmniejszenie dyskomfortu pracowników

• zwiększenie satysfakcji pracowników

Rodzaje czynników zagrażających w środowisku pracy:

• szkodliwe - w wyniku ich oddziaływania może nastąpić pogorszenie stanu zdrowia człowieka (np. wydzielanie się toksyn) - BHP

• niebezpieczne - mogące powodować powstanie urazów - BHP

• uciążliwe - oddziaływanie ich może utrudnić pracę lub obniżyć zdolność do jej wykonywania, nie powoduje jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia

Przepisy BHP:

1. Względy socjalno zdrowotne

Zdrowie - jest stanem dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, socjalnego nie tylko brakiem chorób (definicja WHO)

Zdrowy pracownik + zdrowe środowisko = wyższa wydajność i efektywność pracy

2. Względy ekonomiczne

• obniżenie kosztów przedsiębiorstwa związanych z wypłatą odszkodowań za czasową lub stałą niezdolność do pracy

• odszkodowania z tytułu utraty zdrowia i życia

• obniżenie składek ZUS za pracownika

3. Względy prawne

Każdy pracodawca zobowiązany jest chronić zdrowie i życie poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Pracodawca powinien:

• informować pracownika o ryzyku zawodowym

• stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i urazom

• utrzymywać sprawność urządzenia

• przeprowadzać na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia i przechowywać je 40 lat

• kierować pracowników na badania profilaktyczne

• w razie stwierdzenia choroby przenieść pracownika do innej pracy

• zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach uciążliwych nieodpłatne posiłki i napoje

• zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno - sanitarne

Kodeks BHP:

• powstał w 1974r. - kodeks pracy

• 1997r. - ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy

• 2002r. zmiana przepisów z 1997r.

• 1998r. - rozporządzenie w sprawie BHP na stanowiskach pracy z komputerem

• 1996r. - badania czynników szkodliwych

• 2002r. najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych

• 1996r. szkolenia BHP w pracy

• 1996r. szkolenia BHP w szkołach

Normy i bazy danych:

• Polskie - PN - ok.250

• Międzynarodowe - ISO

• Europejskie - EN

• Bazy danych

Normy krajowe w zakresie antropometrii i biomechaniki:

• Pojęcia ogólne i zasady projektowania:

PN-83/N-08015

PN-81/N-08010

• Dane antropometryczne

PN-86/N-08012

PN-90/N-08000

• Wymagania przestrzenne

PN-80/N-08001

PN-81/N-08002

PN-91/N-08003

PN-91/N-08018

Pojęci ogólne i zasady projektowania:

• definicje pojęć ogólnych z zakresu ergonomii

• PN-83/N-08015 - ergonomia, terminologia, pojęcia ogólne

• PN-81/N-08010 - zasady projektowania systemów pracy

• wytyczne projektowania:

• przestrzeni pracy i środków pracy

• środowiska pracy

Normy europejskie:

EN-614 - maszyny, bezpieczeństwo, ergonomiczne zasady projektowania

prEN1005 - maszyny, bezpieczeństwo, możliwości człowieka

Bazy danych antropometrycznych:

• wartość sił maksymalnych dla kończyn górnych

• wymiary ciała ludzkiego populacji polskiej

• zależności między pozycją ciała, siłą i czasem dla czynności związanych z ręcznym transportem ładunków

• zależności między położeniem kończyny górnej, wywieraną siłą i czasem trwania dla czynności wykonywanych w pozycji siedzącej

Uciążliwość pracy:

• Aspekt energetyczny:

ZMĘCZENIE

• obciążenie dynamiczne

• obciążenie statyczne

• monotypowość (stały nadmierny ruch mięśni)

WYPOCZYNEK

• Aspekt psychiczny

• odbiór informacji

• pojęcie decyzji

• wykonanie działania

Wysiłek fizyczny - energia jaką wydatkuje człowiek na wykonanie pracy

Fizjologia wysiłków:

Praca fizyczna - celowe działanie, podczas którego działają mięśnie wydatkując energię.

Źródło energii dla ruchu mięśni:

• proces przemiany materii, przekształcanie energii chemicznej w mechaniczną

• pożywienie- węglowodany, białka, tłuszcz

• tlen (1 l O ₂ = 5kcal)

• stwierdzono, że końcowymi produktami materii są:

• CO2

• Kwas mlekowy

• Kwas pirogronowy

Nagromadzenie się tych substancji hamuje dalszy proces przemiany materii.

Wydatek energetyczny - zużycie energii, która jest niezbędna do pracy mięśni. Na wielkość wydatku energetycznego mają wpływ: wiek, waga, płeć.

Energia organizmu nie gromadzi się, gdy jest zachwiana równowaga organizmu, np.zmęczenie.

Max. zużycie kalorii: mężczyźni 2000 kcal/8h; kobiety 1750 kcal/8h

Wydatek energetyczny:

C_pm = P_pm + D_poż. + K_nzpz +K_zpz

gdzie: Cpm - całkowity wydatek energetyczny

Ppm - podstawowa przemiana materii

Dpoż. - dynamiczne działanie pożywienia

Kzpz - wydatek czynnościowy w pracy

Prace wegetatywne 1600 - 1800 kcal /dzień

Czas wolny 450 - 550 kcal/dzień

Praca 2000 kcal/8h

Wydatek całkowity 4300 kzal/dobę

WYSIŁEK

• w zależności od rodzaju skurczu mięśni

• wysiłek dynamiczny

• wysiłek statyczny

• w zależności od obciążenia

• wysiłek podprogowy

• wysiłek ponadprogowy

• w zależności od grupy mięśni

• wysiłek lokalny

• wysiłek ogólny

• w zależności od czasu pracy

• wysiłek długotrwały

• wysiłek krótkotrwały

SKUTKI OBCIĄŻENIA UKŁADÓW I NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH.

Układy	Zmiany
Krążenia	Zwiększenie częstości tętna, zmiany w ciśnieniu, rozszerzenie naczyń, zwiększenie dopływu krwi do serca
Oddechowy	Zwiększenie częstości oddechów, większa objętość oddechowa
Nerwowy	Zablokowanie aktywności nerwu błonnego zwalniające czynność serca, upośledzenie przewodzenia nerwowego, nerwobóle, epilepsja
Wydzielniczy wew.	Utrata płynów ustrojowych spowodowana poceniem się, odwodnienie
Trawienny	Zakłócenie wchłaniania składników, zaburzenia funkcji trawienia
Moczowy	Zmniejszenie wydzielania moczu, obecność białka w moczu
Mięśniowo - szkieletowy	Bóle mięśniowe spowodowane urazami, osłabienie i wyczerpanie siły mięśni, zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie, mięśniach, stawach, wady postawy, zapalenie stawów

Pomiar wysiłku fizycznego:

1. Metoda fizjologiczna polegająca na pomiarze:

• układu krążenia - mierzymy tętno (przeciętne 65-75) oraz ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

• ukł. oddechowego - spirometry (pojemność oddechowa płuc, częstość oddechu)

• ukł. mięśniowego - elektromiografia

Metoda kalorymetru pośredniego

Pracownik na stanowisku pracy wyposażony jest w skórzany worek Dauglasa (pomiar ile CO2 zebrało się w tym worku i na podstawie tego określa się poziom zużytego tlenu i przez to zużycie kalorii. CO2 - O2 - 1l O2 - 5kcal

3. Metoda chronometrażowo - tabelaryczna

Wykorzystuje wiedzę z kalorymetru pośredniego. Sporządza się tabelę, w której wpisuje się 15 czynności wykonywanych w pracy (+ przerwy) i oblicza wydatek na te czynności. Jak wychodzi pow. 2000 kcal/8h to trzeba niektóre czynności zmechanizować.

Obciążenie psychiczne

W celu określenia obciążenia psychicznego każdy proces pracy dzielimy na:

• Uzyskanie informacji - procesy na wejściu, polegające na odczytywaniu sygnałów zawierających informacje.

• Podejmowanie decyzji - procesy centralne polegające na przetwarzaniu otrzymywanych informacji na odpowiednie decyzje.

• Wykonywanie czynności - procesy na wyjściu polegające na przekazywaniu informacji.

We wszystkich trzech etapach procesu pracy istotnymi elementami wysiłku psychicznego w odniesieniu do informacji, decyzji i czynności są:

• złożoność

• zmienność

• powtarzalność

• ważność

• dokładność

• szybkość danego zjawiska

KLASYFIKACJA SYGNAŁÓW wg. kryterium złożoności informacyjnej

• sygnały kontrolne - dostarczające informacji o stanach alternatywnych, np. włączone-wyłączone

• sygnały jakościowe - dostarczające informacji o kierunku zmian w sterowanym procesie, np. poprawnie-niepoprawnie

• sygnały ilościowe - dostarczające informacji liczbowych o zachodzących zmianach

Czynniki determinujące jakość układu sygnalizującego urządzenia:

• rodzaj zastosowanego sygnału

• konstrukcja przyrządu sygnalizującego (wielkość, kontrastowość, barwa)

• częstość powtórzeń sygnałów

• sposób rozmieszczenia urządzeń sygnalizacyjnych

ODBIÓR I ZROZUMIENIE INFORMACJI

Receptory (odbiór informacji) → analizatory (rozpoznanie sygnałów):

• Słuch 10%:

• sygnały słowne

• sygnały dźwiękowe

• Wzrok 80%:

• cyfry

• litery

• wskaźniki

• Czucie kinestetyczne

• kształty (gałki, rączki)

• przyciski

• zróżnicowanie powierzchni

• Węch i smak

PROCES PERCEPCJI

1. Spostrzeganie, zrozumienie

• czas

• złożoność

• kontrast

• położenie

• siła

2. Pamięć - zjawisko utrwalania doświadczeń w psychice

• rodzaje

• wzrokowe

• słuchowe

• cechy

• trwałość

• wierność

• gotowość

1. Uwaga - stan świadomości

• rodzaje

• dowolna

• mimowolna

• cechy

• koncentracja

• podzielność

• przerzutność

4. Myślenie - najwyższa forma działania

• sensoryczno - motoryczne

• wyodrębnieniowe - pojęciowe

• Planowanie:

• orientacyjne

• organizacyjne

• wykonawcze

PRZYCZYNY ZMĘCZENIA

• wewnętrzne

• stany emocjonalne

• stan zdrowia

• niewłaściwe odżywianie

• zła pozycja przy pracy

• nieprzystosowanie do pracy

• zewnętrzne

• wahania temperatury

• niewłaściwa temperatura, wilgotność, wentylacja

• niewłaściwa odzież

• złe oświetlenie

OBJAWY ZMĘCZENIA

• psychiczne

• obniżona koncentracja

• słaba wydolność pamięci

• niedokładność spostrzegania

• podejmowanie błędnych decyzji

• emocjonalne

• przygnębienie

• apatia

• nadmierna pobudliwość

• fizyczne

• przyspieszone tętno

• przyspieszony oddech

• potliwość

• pochylenie postawy

MONOTONIA PRACY - sytuacja pracownika, w której w rezultacie specyficznego charakteru pracy dochodzi do zaburzeń w normalnym reagowaniu psychicznym

Pojęcie monotonii określa zarówno sytuację w pracy, jak i stan psychiczny.

Monotonia jest stanem zmęczenia, znużenia i zniechęcenia, który odczuwa człowiek w określonych warunkach działalności zawodowej.

Monotonia powoduje powoli narastający stan obniżonej aktywności, który powstaje w wyniku powtarzania czynności w prawie niezmiennej postaci.

PRZYCZYNY MONOTONII:

• niezmienność (jednostajność) procesu pracy - charakteryzująca się uproszczonymi czynnościami wykonywanymi w jednostajnym rytmie.

• niezmienność otaczających warunków - czyli brak bodźców fizycznych i psychicznych urozmaicających kontakt z otoczeniem.

• konieczność stałego zachowania uwagi - tzn. takie zaabsorbowanie pracą, które umożliwia myślenie i kontakty z otoczeniem.

• prymitywizm i łatwość wykluczające potrzebę procesów intelektualnych.

OBJAWY MONOTONII

• psychiczne

• zmniejszenie zainteresowania pracą

• zmniejszenie odporności psychicznej

• otępienie umysłowe lub emocjonalne

• obniżenie poziomu motywacji

• fizyczne

• spadek wydajności pracy

• popełnianie błędów

• obniżenie jakości

• fizjologiczne

• powolniejsza akcja serca

• zmniejszenie zużycia tlenu

• obniżenie ciśnienia krwi

SYGNAŁY:

• rodzaj zawartej informacji w sygnale:

• ilościowe:

• wychyłowe okrągłe

• wychyłowe półokrągłe

• jakościowe

• kontrolne (alternatywne)

• powiązanie treści z formą sygnału:

• werbalne

• poglądowe

• symboliczne

• związek między sygnałem i działaniem:

• naturalne pochodzące bezpośrednio od maszyny

• pośrednie pochodzące od urządzeń sygnalizacyjnych:

• wzrokowe

• czuciowe

• słuchowe

• interpretacja sygnału wg. treści sytuacyjnej:

• uzupełniające

• alarmujące

• robocze

Oświetlenie - skierowanie promieni świetlnych na przedmioty będące źródłami światła; rozróżnia się:

• oświetlenie naturalne pochodzące od naturalnych źródeł światła

• oświetlenie sztuczne, pochodzące od sztucznych źródeł światła.

Oświetlenie wpływa na:

• szybkość reakcji

• warunki widzenia barw i form

• higiena i bezpieczeństwo pracy

Słabe oświetlenie powoduje:

• spadek akomodacji

• opóźnioną adaptację

• zmniejsza zdolność odróżniania obiektu, tła

• zmniejsza możliwość odróżniania kolorów

Akomodacja - dostosowanie się oka do zmiennej odległości

Adaptacja - dostosowanie się oka do zmiennych warunków oświetlenia

Jednostki fizyczne oświetlenia:

• LUMEN [lm] - strumień światła wysyłany przez kąt bryłowy (1 steradian) przez izotopowe źródła światła umieszczone w wierzchołku kąta, posiadające światłość 1 kandeli. Lm=1st x 1cd

• KANDELA [cd] - jednostka światłości, jest nią światłość jaką posiada w kierunku do powierzchni ciało doskonale czarne o powierzchni 1,6 x 10^-5 m² utrzymane w temperaturze krzepnięcia platyny i ciśnieniu 1A.

• NIT [nt] - jednostka luminacji. Luminacja powierzchni płaskiej, której 1m² świeci w kierunku normalnym światłością 1 kandeli.

• LUX [lx] - natężenie oświetlenia na powierzchni 1m², na którą pada równomierny strumień świetlny o wartości 1 lumena. 1lx = 1lm/m²

Natężenie oświetlenia naturalnego we wnętrzu budynku jest funkcją natężenia oświetlenia na zewnątrz budynku, podlega więc ciągłym zmianom.

Równomierność rozkładu natężenia oświetlenia:

gdzie: E_min - najmniejsza wartość oświetlenia

E_max - największa wartość oświetlenia.

E_śr - średnia wartość oświetlenia.

Równomierność oświetlenia stanowiska jest bardzo istotna ze względu na zapobieganie zjawisku ciągłej luminacji.

Oświetlenie stanowiska powinno być takie, aby zapewniona była wygoda widzenia. Na ogół uważa się powinny być spełnione warunki:

• pełna zdolność rozróżniania szczegółów

• spostrzeganie sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka oraz przedmiotów jego pracy i otoczenia

• spostrzeganiu nie towarzyszy uczucie przykrości

PROJEKTOWANIE

1. Rodzaj, moc źródeł oraz barwę światła należy dobrać na podstawie zadań wykonywanych przez człowieka.

2. Źródła światła nie mogą być uciążliwe (np. hałas, emisja cieplna)

3. Nie należy ustawiać stanowisk przodem do okna - światło musi padać z boku.

4. Oświetlenie stanowisk i otoczenia powinno podkreślać estetyczne walory kompozycji barwnej.

5. Kolorystyka stanowiska powinna stwarzać poczucie komfortu oraz sprzyjać redukcji zmęczenia.

6. Elementy decydujące o bezpieczeństwie powinny być wyróżnione barwą kontrastującą z tłem, znaki informacyjne powinny być czytelne i komunikatywne.

7. Musi być zachowana równowaga optyczna i być zharmonizowana kompozycja stanowiska pracy.

DOBÓR ŹRÓDŁA ŚWIATŁA

• Względy oświetleniowe:

• luminacja źródeł

• współczynnik tętnienia źródła

• wysokość pomieszczenia

• wymiary gabarytowe źródła światła

• jednostkowy strumień świetlny

• barwa światła

• Względy ekonomiczne:

• skuteczność świetlna źródła

• trwałość źródła światła

• koszt

• koszt typów opraw związanych ze źródłem światła

• czas użytkowania urządzenia oświetleniowego w ciągu doby

• koszt konserwacji

Skutki złego oświetlenia:

• zmęczenie oczu objawia się:

• bólami głowy

• zmniejszona zdolność akomodacji

• zmniejszona ostrość widzenia

• zmniejszenie wrażliwości na kontrasty

• zmniejszenie szybkości spostrzegania

• łzawienie i zaczerwienienie powiek

• zmęczenie nerwowe:

• uczucie niechęci i ogólna ociężałość

• skłonność do bólów głowy i nudności

• bezsenność i utrata apetytu.

Kontrole, które trzeba przeprowadzać (wg. PN-84/E-02033):

• rodzaj natężenia oświetlenia

• równomierność oświetlenia

• współczynników odbicia światła od sufitów i podłóg

• luminacja kąta ochrony opraw oświetleniowych

• ograniczenie odbić

• oświetlenia bezpieczeństwa i ewakuacyjnego

• stałego i uzupełniającego oświetlenia elektrycznego

• rozkład luminacji w strefie przedmiotu pracy

• względne natężenie oświetlenia ścian i sufitów

• barwy światła

• oddawanie barw

Olśnienie - stan lub uczucie, przy którym występuje uczucie niewygody lub zmniejszenie zdolności rozróżniania przedmiotów w wyniku nie właściwego rozkładu luminacji.

Olśnienie powoduje szybsze zmęczenie narządu wzroku, wywołuje upośledzenie czynności adaptacyjnej, niekiedy występują tzw. powidoki (mroczki).

HAŁAS

Dźwięk - najmniejsza zmiana ciśnienia odczuwana przez ucho ludzkie. Dźwiękiem nie może być jednak zmiana ciśnienia atmosferycznego, gdyż przebiega zbyt wolno i ucho ludzkie tego nie odbiera. Jak te zmiany będą zachodziły szybciej to mogą być odczuwalne i interpretowane jako dźwięk.

Częstotliwość dźwięku - mierzymy w hercach (Hz) i jest to liczba zmian w ciśnieniu w ciągu sekundy, jest związana z tonem.

Zakres słyszalności - 20Hz - 20 000Hz

Znając prędkość i częstotliwość rozchodzenia się dźwięku, można obliczyć długość fali - tzn. odległość pomiędzy kolejnymi, maksymalnymi wartościami ciśnienia.

dł. fali = prędkość dźwięku/częstotliwość

Szerokość pasma pojedynczego filtra równa jest zwykle jednej oktawie lub 1/3 oktawy (tercji).

Oktawa - zakres częstotliwości, w którym najwyższa częstotliwość jest dwa razy większa od najniższej.

Tercja - szerokość pasma, w którym najwyższa częstotliwość jest 1,26 razy większa od najniższej.

Analiza częstotliwościowa - pomiar dźwięków złożonych w pasmach (wykres jest widmem częstotliwości).

Własności słuchu

Wrażenia słuchowe - wrażenia subiektywne, zależą od wielu czynników. Odczucie głośności dźwięku uwarunkowane jest ciśnieniem akustycznym jakie panuje przy błonie bębenkowej ucha i częstotliwości fali akustycznej.

Hałas - dźwięk niepożądany lub szkodliwy dla zdrowia człowieka.

Wpływ hałasu na człowieka:

• dokuczliwy:

• uczucie niezadowolenia

• dyskomfort

• zmęczenie nerwowe

• trudność w koncentracji

• szkodliwy:

• słuchowy - upośledzenie słuchu, głuchota

• pozasłuchowy - skurcze mięśni, przyspieszony oddech, zawroty głowy, oczopląs

Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu w pracy 8h w biurze to 85Hz.

Wpływ hałasu na organizm człowieka zależy od:

• poziom natężenia - hałas o poziomie przekraczającym 115dB stwarza ryzyko ubytku słuchu

• czas trwania ekspozycji - skutki działania hałasu na słuch akumulują się w czasie

• skład widmowy - hałas z przewagą częstotliwości średnich i wysokich jest bardziej szkodliwy

• hałas impulsowy - szczególnie niebezpieczny, gdyż mechanizmy obronne narządu słuchu nie zmniejszają skuteczności transmisji energii do ucha wewnętrznego.

Podział hałasu:

• ze względu na środowisko występowania:

• przemysłowy

• komunalny

• komunikacyjny

• ze względu na charakter pracy i jej przebieg czasowy:

• ustalony (nie zmienia się)

• nieustalony

• ciągły

• przerywany

• impulsowy

• ze względu na wpływ na organizm człowieka:

• dokuczliwy

• szkodliwy słuchowy

• szkodliwy pozasłuchowy

Metody pomiarów hałasu dzieli się na:

• Pomiary atestacyjne źródeł hałasu - stosuje się w celu określenia parametrów akustycznych maszyn, rozpatrywanych jako oddzielne źródło hałasu w ustalonych warunkach doświadczalnych i eksploatacyjnych.

• Pomiary eksploatacyjne działania hałasu

Metody zwalczania hałasu:

• techniczne (metody ograniczenia hałasu)

• zastosowanie cichszych technologii

• likwidacja zbędnych skutków

• stosowanie obudów dźwiękowych i ekranów

• organizacyjne 9metody ograniczenia narażenia pracowników na hałas

• skracanie czasu narażenia

• rotacje pracowników

• tworzenie sfer ciszy

• stosowanie ochroniaczy słuchu

MIKROKLIMAT - zespół elementów meteorologicznych (klimatycznych) cechujących ograniczone pomieszczenie lub niewielki obszar terytorialny.

Podstawowe wielkości charakteryzujące mikroklimat:

• temperatura powietrza (ta)

• wilgotność względna powietrza (p)

• prędkość ruchu powietrza (v)

• promieniowanie cieplne (tr)

Ruch powietrza - strumień powietrza nie będzie odczuwany jako dokuczliwy jeśli:

• prędkość przepływu powietrza będzie dostosowana do rodzaju pracy

• ruch powietrza będzie skierowany na całą postać

• temperatura powietrza nawiewanego nie będzie się zbytnio różnić od temperatury otoczenia

Komfort cieplny - stan warunków mikroklimatycznych, mikroklimatycznych którym wymiana ciepła między otoczeniem, a organizmem ludzkim zachodzi w optymalnych warunkach odbywa się poza świadomością.

Temperatura powietrza optymalna w biurach 20 - 22 stopni, wilgotność powietrza 40% przy temperaturze 21 stopni gwarantuje bardzo dobre samopoczucie.

Typy mikroklimatu:

• naturalny

• sztuczny:

• Mikroklimat umiarkowany - występuje na stanowiskach, na których nie występują znaczne odchylenia od stanu komfortu cieplnego. Wskaźniki:

• PMV - wskaźnik przewidujący ocenę dużej grupy osób określających swoje wrażenia cieplne

• PPD - wskaźnik przewidywanego odsetka osób niezadowolonych z grupy ludzi znajdujących się w danym otoczeniu

• Mikroklimat zimny - występuje na stanowiskach, na których temperatura jest mniejsza niż 10 stopni. Ocenę opiera się na wskaźnikach:

• WCI - wskaźnik siły chłodzącej powietrza

• IREQ - wskaźnik wymaganej ciepłochłonności odzieży

• Mikroklimat gorący - występuje na stanowiskach, na których istnieje źródło silnego promieniowania cieplnego lub wykonywana jest praca wymagająca dużego wydatku energetycznego w podwyższonej temperaturze powietrza lub dużej wilgotności. Ocenę opiera się na wskaźniku:

• WBGT - ocena przeciętnego oddziaływania ciepła na człowieka znajdującego się w okresie reprezentatywnym dla jego pracy.

wip.siek.net

1

1

---