1. Czym się różni socjologia zdroworozsądkowa od socjologii naukowej?

Socjologia potoczna (zdroworozsądkowa) jest oparta na zdrowym rozsądku, na

uogólnianiu codziennych doświadczeń w sposób często

emocjonalny, niesystematyczny i nieweryfikowalny.

Socjologia naukowa opiera się na systematycznych badaniach, na posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym, na sprawdzaniu hipotez,

twierdzeń.

Relacja między socjologią potoczną a naukową wyraża się w stwierdzeniu, że socjologia potoczna jest często przedsionkiem socjologii naukowej

2. Socjologia ogólna?

Socjologia ogólna na podstawie materiałów, uogólnień, prawidłowości ustalonych w badaniach szczegółowych, tworzy teorie obejmujące zespoły zjawisk występujących w społeczeństwach. Jej zadaniem jest także definiowanie pojęć.

W ramach socjologii ogólnej wyróżniamy dwie „metateorie” socjologiczne:

a) teorię struktur społecznych- → teoria struktur społecznych ( uogólnia wyniki badań nad różnymi typami i formami zdrowego życia i ustala jego ogólne prawa )

b) teorię zmian społecznych → teoria zmian ( uogólnia wyniki, badań nad zjawiskami i procesami przemian.

3. Socjologia Szczegółowa?

Socjologia szczegółowa to zbiór różnych subdyscyplin socjologii dotyczących

poszczególnych dziedzin życia społecznego, wyróżnianych na podstawie różnorodnych kryteriów . Zakres badań tych subdyscyplin krzyżuje się.

Działy socjologii szczegółowej wyodrębnia się w miarę potrzeby oraz w miarę ambicji poznawczych badaczy.

W ramach socjologii szczegółowej wyróżniamy trzy obszary (działy) badań:

a)badania grup i zbiorowości społecznych→ wieś, miasto, studenci, kasty

b)badania instytucji społecznych→ rodzina, polityka, administracja

c)badania procesów i zjawisk społecznych→ przestępstwa, alkoholizm, prasa, migracje

4. Proszę porównać funkcjonalno-strukturalną teorię społeczeństwa z teorią konfliktu.

Twórcą funkcjonalizmu jest Spencer. Rzeczywistość społeczna to system wzajemnie ze sobą powiązanych części. Każda struktura jest potrzebna, aby społeczeństwo mogło funkcjonować. W teorii tej wbudowane są mechanizmy samoregulacji, przemiany w społeczeństwie są płynne, bezkonfliktowe. Podstawowe pojęcia to : harmonia, samoregulacja, równowaga.

Twórcą teorii konfliktu był Webber. Rozwój następuje przez konflikt, który wprowadza zmiany. Istnienie struktur dzieli społeczeństwo na pokonanych i zwycięzców. Podziały społeczne wymuszają konieczność zmian. Podstawowe pojęcia: konflikt, współzawodnictwo.

5. Przedstawić i porównać platońską i arystotelesowską koncepcją państwa.

Platońska diagnoza na temat państwa składała się z rozważań na temat:

a) problemu zróżnicowania majątkowego

b) zagadnienia ujednostkowienia (indywidualizacji)

c) problemu podziału pracy i specjalizacji

d) rozmiaru państwa (5040)

e) położenia państwa

Arystoteles koncentrował się na następujących aspektach państwa:

a) samowystarczalność

b) wspólnota moralna

c) różnorodność komplementarnych części

Porównanie koncepcji platońskiej a arystotelesowskiej koncepcji państwa:

a) Platon - jedność części - „zapowiedź” współczesnych państw totalitarnych

b) Arystoteles - komplementarność części - „zapowiedź” współczesnych teorii funkcjonalno-strukturalnych.

6.Cele wewnętrzne i zewnętrzne państwa w koncepcji Machiavellego.

Niccolo Machiaweli (1469-1527) : celem wewnętrznym państwa jest dobrobyt obywateli, celem zewnętrznym ekspansja, narzędziem do realizacji obu tych celów jest siła,

ona to stanowi istotę prawa. Tak rozumiane cele polityki prowadziły do

stosowania zasady: cel uświęca środki

7.Kwestia społeczna po Rewolucji Francuskiej a socjologia.

Na pojawienie się socjologii ogromny wpływ miała rewolucja francuska 1789r.

Przyspieszyła ona rozwój systematycznego, naukowego myślenia o świecie społecznym.

Jej siła wstrząsnęła całą Europą, obalając stary porządek zrodziła pytanie, czym należy go zastąpić. Dorobek myśli oświeceniowej we Francji oraz skutku rewolucji skłoniły Augusta Comte do powołania wolnej dyscypliny naukowej, która miała zajmować się naukowym badaniem społeczeństw.

8. Główne twierdzenia konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu utopijnego.

» Konserwatyzm - wszystko jest z góry określone, społeczeństwo jest traktowane jako harmonijnie rozwijająca się roślina. Wartość ma tylko to co jest uświęcone tradycją. Każdy ma swoje miejsce w społeczeństwie - nie naruszanie równowagi.

» Liberalizm - Każdy powinien mieć możliwość dowolnego kształtowania swojego losu, działać na własną odpowiedzialność. Nikomu nie należy w tym ani przeszkadzać, ani pomagać. Różnica między jednostkami polegają na nierównych zdolnościach wrodzonych i nierównych skutkach podejmowanych wyborów.

» Socjalizm utopijny - w społeczeństwie konflikt jest nieunikniony, ponieważ zawsze będzie istniał podział na lepiej i gorzej sytuowanych. Nie ma żadnego myślenia społecznego , które nie faworyzowałoby jakiejś grupy społecznej.

9. Główne założenia pozytywizmu i socjologii humanistycznej.

Główne założenia pozytywizmu:

Ø oczyścić naukę z wszelkiej metafizyki

Ø odrzucić wszelkie twierdzenia normatywno-wartościujące

Ø poznanie rzeczywistości może odbywać się jedynie wg zasad przyrodoznawstwa

Ø nauki powinny łączyć się na gruncie metodologicznym

Ø nauka powinna interesować się jedynie faktami empirycznymi

Założenia podejścia humanistycznego w socjologii:

Ø antynaturalizm

Ø interakcjonizm

Ø badać tylko świadome interakcje

Ø rozumienie

Ø postulat świadomego uczestnictwa z życiu społecznym

10. Przedstawić i omówić schemat nauk Augusta Comte'a.

11. Co to jest materializm historyczny?

Materializm historyczny kierunek stworzony w filozofii przez K. Marksa i F. Engelsa, będąc konsekwencją zastosowania materializmu dialektycznego do określenia praw rozwoju człowieka, społeczeństwa i przebiegu procesu historycznego.
Zasady materializmu historycznego zostały sformułowane przez nich w pracy Ideologia niemiecka.
Do podstawowych warunków istnienia i rozwoju stosunków ludzkich, a przez to i historii, zaliczają oni m.in.: istnienie przyrody, rezultatem rozwoju której jest istnienie i możność istnienia ludzi, istnienie materialnych warunków życia ludzi i ich działania, możność zaspokojenia podstawowych potrzeb gwarantujących życie i rozwój.
Do podstawowych czynników procesu historycznego zaliczali oni:

1) pojawienie się potrzeby nowego typu, tj., takiej, której nie można było zaspokoić dotychczasowymi środkami lub dotychczasowymi sposobami, lub też jej realizacja wymagała zarówno nowych środków, jak i nowych sposobów.
2) pojawienie się w wyniku realizacji tej potrzeby świadomości refleksyjnej, i, co za tym idzie, świadomej i celowej działalności - pracy.
3) zmienienie stosunku do przyrody, samego siebie i innych ludzi w wyniku zrealizowania potrzeby nowego typu, wytworzenie innych potrzeb nowego typu.
W tym kontekście została wypowiedziana teza o pierwotności bytu ludzkiego w stosunku do ludzkiej świadomości: Nie świadomość określa życie, lecz życie określa świadomość. Tak rozumiany materializm historyczny wyklucza istnienie jakichkolwiek innych niematerialnych (nie przyrodniczych) bytów i wpływanie ich na dzieje i losy ludzkości.
K. Marks i F. Engels tworząc teorię materializmu historycznego wykazali, że:
1) rozwój społeczeństwa określają obiektywne prawa, które nauka może wykryć i badać.
2) poglądy ludzi i instytucje społeczne, zmiany w zakresie polityki, ideologii i kultury są warunkowane przez:
a) rozwój materialnego życia społecznego.
b) rozwój przekazywanych przez ludzi, utrwalonych i nietrwałych form świadomości, tj. dorobku nauki, kultury, religii itp., które raz ukształtowane oddziałują zwrotnie na dalszy rozwój zarówno życia materialnego, jak i duchowego ludzi.
Materializm historyczny sformułował szereg praw rozwoju społecznego ludzkości, m.in.: postępujących sił wytwórczych, koniecznej zgodności stosunków produkcji z charakterem sił wytwórczych.

12. Przedstawić założenia teorii elit Vilfreda Pareto.

Teoria krążenia elit Vilfreda Pareto (1848-1923)

Ø residua - pozaintelektualne stany psychiczne

Ø derywacje - racjonalizacje

Istota teorii krążenia elit zawiera się w stwierdzeniu: Walka o byt i dobrobyt społeczeństw

wymaga przywództwa jednostek najsprawniejszych (dyktują to odpowiednie residua),

a eliminacji mniej sprawnych (formułujących najmniej nośne derywacje).

13. Jakie są podstawowe założenia socjologii humanistycznej?

Założenia podejścia humanistycznego w socjologii:

Ø antynaturalizm

Ø interakcjonizm

Ø badać tylko świadome interakcje

Ø rozumienie

Ø postulat świadomego uczestnictwa z życiu społecznym

14. Jakie są podstawowe twierdzenia kierunku rasowo-antropologicznego w socjologii?

Założenia kierunku rasowo-antropologicznego w socjologii:

a) całą ludzkość da się podzielić na rasy antropologiczne

b) między cechami psychicznymi a somatycznymi

zachodzi korelacja

c) cechy „biopsychiczne” są wyznacznikiem ustroju

społecznego

d) rasy są nie tylko różne, ale i nierówne

15.Jakie są podstawowe twierdzenia kierunku geograficznego w socjologii?

Zdaniem Ratzel'a środowisko geograficzne wpływa na:

1. Organizm i psychikę przez klimat

2. Liczebność społeczeństw poprzez przestrzenne rozmieszczenie ludności i grup społecznych

a) terytoria izolowane - ustrój demokratyczny

b) terytoria otwarte - władza despotyczna, tyrania

3. Cechy psychiczne też są wynikiem rozmieszczenia w przestrzeni:

a) terytoria izolowane - tradycjonalizm

b) terytoria otwarte - ekspansjonizm, tęsknota za przestrzenią

4. Wewnętrzną konstytucję grupy społecznej - bogactwa naturalne

decydują o typie gospodarki i ustroju społeczno-ekonomicznym

Przedstawiciele kierunku geograficznego w socjologii wykazywali,

że istnieje zależność między środowiskiem geograficznym a:

a) gęstością zaludnienia

b) charakterem mieszkań, dróg i środków komunikacyjnych

c) sposobem ubierania się, odżywiania i spożywania napojów

d) rozwojem gospodarczym i typem gospodarek

e) kształtowaniem się różnych ras

f) ustrojem państw

16. Jakie są podstawowe twierdzenia kierunku demograficznego w socjologii?

Adolph Coste, demograf francuski twierdził, że:

„Wzrost liczebny członków społeczeństwa jest pierwotnym czynnikiem jego rozwoju. Przyrost ludności prowadzi do zróżnicowania społecznego i podziału pracy, rozwija zdolności i sprawność, ułatwia kontakty i porozumienia, umożliwia lepszą współpracę jednostek”.

Główne założenia kierunku demograficznego to przekonanie, że dla charakterystyki danej zbiorowości i zachodzących w nim zjawisk ważne jest nagromadzenie takich cech biologicznych w danej zbiorowości:

-płeć

-

wiek

-

płodność- liczba żywo narodzonych dzieci

-

rozrodczość- zdolność do wytwarzania potomstwa

17. Proszę opisać ogólnie ekonomiczne podstawy życia społecznego (proces produkcji, siły wytwórcze, stosunki produkcji).

Ekonomiczne podstawy życia społecznego to :

a)sposób użytkowania zasobów środowiska geograficznego

b)umiejętności i sprawności uczestników procesów produkcyjnych

c)organizacja pracy

Proces produkcji to z jednej strony wykorzystanie biopsychicznych możliwości

człowieka, to wykorzystanie warunków jego środowiska przyrodniczego,

z drugiej strony to nic innego jak zmaganie się z ograniczeniami tkwiącymi

w nim samym i w ograniczeniach środowiska przyrodniczego.

Na proces produkcji składa się:

a)praca, czyli celowa działalność człowieka

b)przedmiot, który człowiek przekształca w trakcie pracy

c)narzędzia, którymi człowiek stosuje w trakcie pracy

Stosunki produkcji, to stosunki społeczne między ludźmi powstające w procesie produkcji (podział surowców niezbędnych do produkcji oraz wytworzonych dóbr,organizacja procesu produkcji).

Baza społeczno-ekonomiczna to całokształt stosunków produkcji,

tworzących ekonomiczną strukturę każdego społeczeństwa w danym

okresie historycznym

Nadbudowa społeczno-ekonomiczna to całokształt instytucji

polityczno-prawnych, kulturalnych, ideologie, idee, religie tworzące

tzw. świadomość społeczną

Baza i nadbudowa są ze sobą ściśle powiązane za pomocą różnego rodzaju powiązań i zależności zwrotnych. Relacja ta zawiera się w marksowskim stwierdzeniu:

byt społeczny określa świadomość społeczną.

18. Proszę opisać relację kultura-natura.

Filogeneza (antropogeneza) - rozwój gatunkowy

Ontogeneza - rozwój osobniczy

Kultura wynika z natury w sensie filogenetycznym i przeciwstawia

się jej w sensie ontogenetycznym.

Porównanie zjawisk naturalnych ze zjawiskami kulturowymi

1. naturę cechuje uniwersalność - kulturę różnorodność

2. działania naturalne odznaczają się spontanicznością - kulturalne są regulowane

c) to co naturalne odznacza się bezwzględnością - to co kulturalne jest względne

19. Kultura wynika z natury w sensie filogenetycznym a przeciwstawia się naturze w sensie ontogenicznym, proszę wyjaśnić znaczenie tego stwierdzenia A. Kłoskowskiej.

> sens filogenetyczny: wyprostowane ciała, uzdolnione ręce, rozwinięta krtań, podział pracy, stałość popędu seksualnego. Kultura jest walką o byt i pochodną inteligencji. U źródeł powstania kultury leży zabawa, gra współzawodnictwo.

> sens ontogenetyczny: kultura to gwałt, symboliczny brak możliwości protestu przeciwko wpływowi kultury. Człowiek nie jest w stanie się jej przeciwstawić chociaż czasami chce.

20.Proszę przedstawić podział na kulturę materialną i duchową.

Chodzi przede wszystkim o relacje współczesnego ukulturalnionego człowieka z naturą, ze stosunkiem do swojego dziedzictwa.

Kultura materialna to : wszystkie dotykalne, konkretne wytwory społeczeństwa np. odkrycia archeologiczne.

Kultura niematerialna to: duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane z pokolenia na pokolenie. Np. wiedza, przekonania, wartości, normy, zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa, znaki naturalne, język, gesty.

21.Proszę wymienić i opisać niematerialne wytwory społeczeństwa stanowiące kulturę niematerialną.

Kultura niematerialna to: duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane z pokolenia na pokolenie. Np. wiedza, przekonania, wartości, normy, zwyczaje-rutynowe czynności dnia codziennego ich naruszenie naraża nas na ośmieszenie

, obyczaje-ustalony w grupie sposób zachowania opierający się na tradycji, naruszenie wywołuje negatywną reakcję grupy

, tabu-(obyczaje proskryptywne) szczególna forma obyczajów, mówiąca czego nie wolno czynić

, prawa-normy ustanawiane i wymuszane przez władzę polityczną sp-ństwa

, znaki naturalne, język, gesty.

22.Co to są subkultury a co kontrkultury?

Subkultury - Każda grupa o o odpowiedniej liczebności, która ma społeczne przekonania, wartości, normy i styl życia może być uznane za subkulturę kryteria wyróżniania to np. styl życia, pochodzenie etniczne, zamożność.

Kontrkultury - podgrupy, które ucieleśniają przekonania i wartości normy, style życia, które są wyraźnym przeciwieństwem rozwiązań kulturowych oferowanych przez kulturę dominującą.

23.Czym jest relatywizm kulturowy.

Podstawą relatywizmu kulturowego jest przekonanie że żadna praktyka kulturowa nie jest wewnętrznie zła lub dobra; każdą należy rozumieć w kontekście jej miejsca w większej konfiguracji

Kulturowej. Ta perspektywa doprowadziła obserwatorów do powstrzymania się od ocen i wydawania sądów na temat nie znanych praktyk. Jednocześnie wzmogła tolerancję a nawet szacunek dla stylów kulturowych, które mogą wydawać się dziwne lub nienaturalne. Przyjęcie postawy relatywizmu kulturowego zachęca do większego obiektywizmu w spojrzeniu na własne społeczeństwo i jego praktyki kulturowe.

24. Proszę zdefiniować proces socjalizacji i przedstawić jakie pełni on funkcje w rozwoju jednostki.

Socjalizacja (wg J. Szczepańskiego) to utrwalenie wzorów i tworzenie modeli które za pomocą języka umożliwiają kumulację dziedzictwa kulturowego, wyznaczają treści myśli ludzkich i dążeń, pozwalają

na tworzenie dóbr artystycznych i systemów moralnych. W ten sposób człowiek przechodzi drogę od organizmu biologicznego do osobowości ludzkiej jako tworu kulturowego.

Funkcje socjalizacji:

» dyscyplinuje popędy

» wpaja umiejętność osiągania rzeczy pożądanych

» uczy grania ról sp-nych

» dostarcza sprawności i umiejętności

25.Proszę opisać psychoanalityczną teorię socjalizacji (Z.Freud)

Psychoanalityczna teoria socjalizacji wg Zygmunta Freuda składa się z kilku faz:

a) faza oralna - 1 rok życia, ssanie, gryzienie

b) faza analna - 2-3 rok życia kontrola nad wypróżnianiem się

c) faza falliczna- 3-5 rok życia, kompleks Edypa- tworzenie silnej więzi emocjonalnej z rodzicem płci przeciwnej, wroga rywalizacja z rodzicem tej samej płci

d) faza latencji - 5 rok życia- okres pokwitania, seksualizm traci na znaczeniu. W centrum zainteresowania rozwój umiejętności fizycznych i intelektualnych

e)faza genitalna - okres pokwitania, ponowny przypływ energii seksualnej, jednostka jest już gotowa do dojrzałych zachowań seksualnych.

26. Proszę opisać poznawczą teorię socjalizacji (J.Piaget)

1.Faza sensomotoryczna → 1 - 1,5 roku, dzieci uczą się przez zmysły popychają, gryzą, kopiąc przedmioty ze swego otoczenia.

2.Faza przedoperacyjna → 1,5 - 7 lat, szybko rozwija się umiejętność posługiwania się symbolami (szczególnie językiem ), zrozumienie, że niektórych rzeczy nie można dotknąć.

3.Faza operacji konkretnych → 7 - 11 lat, stosowanie logiki i alternatywnych perspektyw, pojęcie związków przyczynowo-skutkowych.

4.Faza operacji formalnych → 12 lat, myślenie abstrakcyjne, przekroczenie granicy czasu i przestrzeni.

27.Proszę opisać interakcyjną teorię socjalizacji (G.H.Mead)

1. Jaźń: Ja przedmiotowe , ja podmiotowe.

2. Okres przed werbalny: Dzieci, których interakcje z innymi są elementarne, nie rozróżniają między tym co jest jaźnią a tym co nią nie jest. Stopniowo dzięki interakcjom z innymi dziecko zaczyna rozróżniać.

3. Okres werbalny: Kiedy dzieci rozwiną zdolność rozumowania i korzystania z komunikacji symbolicznej /język, gesty/ zaczynają aktywnie wpływać na swój rozwój:

-zabawa: dowiadywanie się o istnieniu ról społecznych

-zorganizowana gra: poznanie ról innych

-uogólniony inny: patrzenie z punktu widzenia „wspólnoty”

Czynniki socjalizacji G.H.Mead'a :

-szkoła i grupy rówieśnicze

-rodzina

-media

-inne instytucje wychowawcze.

28.Proszę przedstawić i opisać jedną z poznanych typologii osobowości (Hipokratesa, Kretschmer'a, Jing'a, Znanieckiego)

Jing:

-ekstrawertyk osoba o usposobieniu ekstrawersyjnym (-wertywnym).ekstrawersja psych. skłonność do żywego interesowania się światem zewnętrznym, otoczeniem, do towarzyskości, aktywności, praktyczności (por. cyklotymia, introwersja; schizotymia).

- introwertyk człowiek o usposobieniu introwersyjnym; por. ekstrawersja. introwersja skłonność do zamykania się w sobie, wyłącznego interesowania się własnymi myślami i uczuciami, lubowania się w nich, z czym łączy się często rozluźnienie kontaktu z otoczeniem.

29.Trzy koncepcje ujmowania społeczeństwa.

1.Funkcjonalno-strukturalna.→ ujmuję strukturę społeczeństwa jako „ustrój”. Społeczeństwo jest całością zbudowaną z elementów od siebie wzajemnie zależnych i dzięki ich funkcjonowaniu jako całość utrzymuje się i rozwija.

2.Konfliktowa → na całość społeczeństwa składają się różne rodzaje działań i dziedzin życia społeczeństwa - produkcja, wymiana, polityka, nauka. Konflikt klasowy to istotna cecha struktury społeczeństwa. Struktura społeczeństwa najeżona jest konfliktami, których źródłem są odmienne i sprzeczne poglądy ludzi.

3.Interakcyjna → Zycie społeczeństwa opiera się na interakcyjnych, czyli działaniach, jakie ludzie podejmują względem siebie. Społeczeństw jawi się jako nagromadzenie kolektywnych zbiorowych działań.

30.Części składowe społeczeństwa.

1.Podłoże - obiektywne warunki bytu każdego społeczeństwa.

*Należą do tego: Obszar geograficzny, klimat, fauna i flora, struktura ziemi, wyposażenie jej w bogactwa naturalne.

Wpływa to na charakter gospodarki społecznej. Podłoże obejmuje także warunki ekonomiczne wpływające na charakter struktur społecznych.

2.Struktura - różne formy życia społecznego połączone wzajemnymi zależnościami. Obejmuje wszystkie rodzaje zbiorowości, grup społecznych oraz instytucje.

3.Kultura - Kultura w szerszym znaczeniu zawiera w sobie cywilizację jako konieczne stadium schyłkowe, w węższym zaś znaczeniu kultura jest przeciwstawieniem cywilizacji jako okresu zaniku

jej fundamentalnych właściwości i wartości.

31. Koncepcja narodu: kryteria subiektywne i obiektywne, (proszę je wymienić i krótko opisać oraz ustosunkować się do tego sposobu definiowania narodu).

Kryteria wyróżniania narodu

Obiektywne

• język

• wspólne pochodzenie

• wspólne interesy ekonomiczne

• państwo

Subiektywne

• Wspólnota kulturowa

• inicjacja narodowa

• dziedzictwo kulturowe

Definicja narodu:

Naród, to historycznie wytworzona zbiorowość zorganizowana w charakterystyczny dla sp-ństwa

przemysłowego sposób, w której czynniki subiektywne i obiektywne odgrywają ważną rolę. W zależności od fazy rozwoju historycznego rola czynników subiektywnych maleje na rzecz czynników obiektywnych.

32. Koncepcja klas i warstw społecznych w ujęciu ekonomicznym i funkcjonalnym, przedstawić istotę tych ujęć oraz porównać te ujęcia.

33. Marksowska koncepcja klas społecznych.

Definicja klasy sp-nej Marksa- Klasy społeczne to wielkie zbiory ludzi pozostających w jednakowym stosunku do środków produkcji, tzn. zbiory ludzi posiadających środki produkcji lub zbiory ludzi żyjących pracy najemnej. Stąd też podstawowy podział na klasy w społeczeństwach nowożytnych to podział na klasę posiadającą i klasę robotniczą.

34. Weberowska koncepcja klas społecznych.

Definicja klasy sp-nej Webera- Klasy społeczne to zespoły osób o wspólnych interesach ekonomicznych, związanych z posiadaniem dóbr lub zarobkowaniem w warunkach istnienia rynku towarowego i rynku pracy Max Weber określał klasy społeczne jako kategorie ludności różniąca się sytuacją ekonomiczną na rynku kapitalistycznym i na którym panuje współzawodnictwo i konkurencja.

35. Grupa społeczna, definicja ( od kiedy mamy do czynienia z grupą społeczną, dwie czy trzy osoby?).

Grupa społeczna to pewna liczba jednostek, wyodrębnionych na podstawie formalnych

(pluton w wojsku) lub nieformalnych (gang młodzieżowy), kryteriów członkostwa,

mających poczucie wspólnoty z innymi członkami grupy.

Grupa zaczyna się dopiero tam, gdzie w ramach jednej zbiorowości osobnik A pozostaje w stosunku

nie tylko do B i C, lecz także w stosunku do tego co dzieje się między B i C.

36. Podział grup z uwagi na kryterium członkostwa.

1. genetyczne - rodzina, naród, kasta;

2. przymusowej przynależności - państwo, mieszkaniec miasta;

3. kontrolowanej przynależności / ekskluzywne członkostwo - PAN;

4)Swobodnego dostępu (inkluzywne) - partie polityczne.

37. Podział grup z uwagi na sposób podejmowania decyzji.

1. monocentryczne - decyzję podejmuje w imieniu grupy przywódca (wojsko);

b)policentryczne - decyzje w imieniu grupy podejmowane są przez organ kolegialny (parlament).

38. Proszę przedstawić i krótko opisać funkcje rodziny ( wg Z. Tyszki).

- utrzymywanie ciągłości rodziny (prokreacja);

- seksualna - posiadanie stałych partnerów ma za zadanie rozładowanie napięcia emocjonalnego;

- materialno-ekonomiczna - współczesne gospodarstwo domowe;

- socjalizacja - uczenie kompetencji społecznych

- daje poczucie bezpieczeństwa, zapewnia jednoczesne zaspokojenie potrzeb emocjonalnych;

- kontrolna - nie rusz, nie wolno, nie można;

- utrzymuje ciągłość kulturalną społeczeństwa przez przekazywanie dziedzictwa kulturowego następnym pokoleniom.

39. Teoria grup formalnych i nieformalnych (jak powstają i w jakie relacje wchodzą).

Nawet najbardziej doskonała formalna organizacja jest abstrakcyjna, ogólnikowa, schematyczna i nieosobowa. Wobec tego zawsze tworzyły się i tworzą nieformalne grupy, które tę forma1ną strukturę uzupełniają.

Znaczenie grup nieformalnych:

• rozszerzenie środków i sposobów komunikowania

• skuteczniejsze regulowanie współdziałanie jednostek

• sprawowanie skuteczniejszej kontroli nad zachowaniami jednostek

• nadawanie „nieformalnego” prestiżu

Grupy nieformalne nie zawsze pozostają w tzw. pozytywnym stosunku do celów

czy zadań lub kierownictwa w swej organizacji formalnej, w której egzystują. Gdy

brak tej zgodności pojawiają się problemy odpowiedniego działania, socjotechniki

postępowania, które doprowadzają do zharmonizowania cele grup nieformalnych

z celami i grupy formalnej.

40. Teoria grup odniesienia (koncepcja środowiska typowego i jego krytyka).

Grupy tworzą określone ramy odniesień, czyli są dla nas grupami odniesienia ukierunkowując nasze myśli i działania. W danej sytuacji posługujemy się normami, wartościami, przekonaniami oraz innymi kulturowymi symbolami. Oddziaływanie grup odniesienia znacznie rozszerza istotę uczestnictwa w grupie oraz zwiększa różnorodność procesów, za pomocą których poszczególne grupy oddziaływują na nas.

Środowiska typowe to:

- osoby znajdujące się w bezpośredniej bliskości,

- względna tożsamość osób, wartości oddziaływujących na jednostkę, jednostronny wpływ środowiska na jednostkę.

*z wykładu* Grupa odniesienia to grupę społeczna, na tle której dana jednostka ocenia własną sytuację. Współcześnie termin ten. jest używany częściej na oznaczenie grupy, w której wartości jednostka jest zaangażowana emocjonalnie pozytywnie.

• grupa odniesienia w pozytywnym sensie - jednostka się z nią solidaryzuje (dla mieszkańca wsi który poprzez wykształcenie stał się urzędnikiem (urzędnicy są dla niego pozytywną grupą odniesienia)

• grupa odniesienia w negatywnym sensie - jednostka od grupy tej się dystansuje (rodzina pochodzenia)

42. Co to jest styczność, a co łączność psychiczna?

Styczność psychiczna, to rodzaj zainteresowania się drugim osobnikiem, który powstaje wtedy, gdy osobnik A stwierdza, że osobnik B posiada cechy, które mogą być użyteczne w zaspokojeniu jakichś jego potrzeb (ekonomiczne, emocjonalne, społeczne)

Styczność psychiczna przekształca się w łączność psychiczną, gdy dostrzeżenie tych cech jest wzajemne.

43. Co to są oddziaływania społeczne, a co stosunki społeczne i jaka jest między mini zależność?

Wzajemne oddziaływania są trwałym wykonywaniem działań skierowanych na wywołanie u partnera interakcji określonej reakcji, przy czym reakcja ta z kolei wywołuje nowe działania pierwszego osobnika.

Wzajemne oddziaływania (interakcje) stanowią treść życia społecznego.

Wzajemne oddziaływania dzielą się na:

a) wynikające z intencjonalnego (subiektywnego zamierzenia)

b) wynikające ze wspólnego uczestnictwa w grupie

Wzajemne oddziaływania składają się z:

a) podmiotu działającego

b) przedmiotu działania

c) „narzędzi” oddziaływań

d) wyniku

Stosunek społeczny to system unormowanych wzajemnych oddziaływań między partnerami, na gruncie określonej platformy.

Elementy składowe stosunku społecznego:

a) dwóch partnerów

b) przedmiot postaw

c) platformę

d)układ powinności

44. Proszę podać definicję instytucji społecznej i podać cztery podstawowe grupy instytucji społecznych.

Instytucja społeczna, to trwałe elementy ładu społ. (np. rodzina, własność, prawo), uregulowanych i usankcjonowanych form działalności (np. szkolnictwo, sądownictwo, nauka), uznanych i zrutynizowanych sposobów rozwiązywania problemów współpracy i współżycia (np. małżeństwo, kredyt, arbitraż), pewnego rodzaju organizacji formalnych pełniących w społeczeństwie określone funkcje (np. szpital, więzienie, fabryka, urząd).

Instytucje społeczne posiadają:

• cel dla którego zastały powołane (stworzone)

• czynności/działania, których zakres jest określony

• role społeczne

• środki do realizacji celów (materialne - budynki, niematerialne- prawo)

• sankcje

Rodzaje instytucji społecznych:

• ekonomiczne - rozdział dóbr i pieniądza (banki, giełda)

• polityczne - zdobywanie i wykonywanie władzy (partie polityczne)

• socjalne - zabezpieczenie społeczne (ośrodki pomocy społecznej)

• wychowawcze - utrzymywanie ciągłości kulturowej (muzea)

• religijne - organizują stosunek człowieka do sił transcendentnych (niemożliwych do poznania)

45. Proszę wymienić fazy tworzenia się więzi społecznej.

Etapy tworzenia się więzi społecznej:

» styczność przestrzenna

» styczność i łączność psychiczna

» styczność społeczna

» wzajemne oddziaływania

» wzory wzajemnych oddziaływań

» stosunki społeczne

» zależności społeczne

» instytucje społeczne

» kontrola społeczna

» organizacja społeczna

» więź społeczna

Więź społeczna to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.

46. Co to jest kontrola społeczna oraz proszę wskazać jej mechanizmy?

Kontrola społeczna to szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku, sankcji aż do przymusu fizycznego włącznie, system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania, nagród, dzięki któremu doprowadza zachowania jednostek i grup do zgodności z przyjętymi wzorami działania ujętymi normami społecznymi.

Mechanizmy kontroli społecznej:

- psychospołeczne - internalizacja norm społecznych;

- materialno - społeczne - przymus zewnętrzny stosowany przez instytucje;

- zwyczaje obyczaje - znajdują się na pograniczu.

47. Proszę zdefiniować więź społeczną za J. Szczepańskim.

Więź społeczną można określić jako zorganizowany system stosunków społecznych, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całą zdolną do trwania i rozwoju. Więź i organizacja grupy są tożsame a jedynie różnią się inaczej, odmiennie werbalnie określonymi funkcjami. Więź społeczna jako zorganizowany system elementów składowych ma zapewnić trwanie i rozwój grupy, zaś organizacja jako układ elementów składowych grupy zapewnia współżycie członków grupy. Szczepański stwierdza, że każda zbiorowość, która ma trwać, istnieć i rozwijać się, musi posiadać więź powodującą jej wewnętrzną spójność, zapewniającą zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych, lojalność członków wobec całości i przeciwstawienie się innym zbiorowością lub współpracę z nimi. Wynika to z tego, że więź obejmuje wewnętrzną organizację grupy, jej uporządkowanie, spójność.

Wg Szczepańskiego w każdym stosunku społecznym występuje określona podstawa zależności, w stosunkach pokrewieństwa - pochodzenie od siebie, biologiczne lub społeczne, w stosunkach sąsiedzkich - bliskość zamieszkiwania, w stosunkach służbowych - przyjęcie określonego stanowiska w strukturze hierarchicznej danego zakładu pracy. Każdy stosunek społeczny ma swą określoną podstawę zależności i różni się od innych stosunków społecznych. Możemy wyróżnić dwa rodzaje zależności: 1) zależności wynikające ze struktury i funkcjonowania społeczeństwa, zwane zależnościami „obiektywnymi”, „instytucjonalnymi”, „sformalizowanymi”, „przedmiotowymi”, 2) zależności intencjonalne, zależne bezpośrednio od indywidualnych zamierzeń jednostki, stanowiące podstawę stosunków osobowościowych, nieformalnych, podmiotowych, subiektywnych.. W każdej grupie więź społeczna obejmuje układ wielości stosunków, ale są one w każdej grupie podporządkowane stosunkowi dominującemu, właściwemu danej grupie.

48. Proszę wymienić rodzaje konfliktów wg L. Rappoporta.

Trzy typy (idealne) konfliktów społecznych wg L. Rapoporta:

• walka - wyeliminowanie

• gra - przechytrzenie

• debata - przekonanie

49. Opisać i wyjaśnić paradygmat AGIL Parsonsa.

Paradygmat AGIL:

każde społeczeństwo składa się z czterech subsystemów społecznych

• subsystem adaptacji A (adaptation)

• subsystem osiągania celów G (goal attinment)

• subsystem integracji I (integration)

• subsystem podtrzymywania wzorów L (latency)

50. Proszę zdefiniować konflikt społeczny.

Konflikt to wszelkie zachowania czy oparte na nich stosunki wynikające z

realnej lub pozornej sytuacji konfliktowej, skierowane na realizację przez daną

grupę jej interesów, napotykające przeciwstawne działania innych grup.

51. Przyczyny wybuchu konfliktu wg Cosera, Dahla i Dahrendorfa.

Przyczyny wybuchu konfliktów:

Levis Coser	Robert Dahl	Ralph Dahrendorf
- brak zaspokojenia potrzeb - nierówności traktowane jako niesprawiedliwe	- niedopuszczanie opozycji, artykułowanie swojego stanowiska Zasady dopuszczania opozycji do głosu: a)wzrasta wraz ze spadkiem kosztówtolerancji b)wzrasta wraz ze wzrostem kosztów ucisku	- wszelkie konflikty mają swoje pochodzenie strukturalne - konflikt pojawia się w wyniku procesu ewolucji: ”quasi grup” w „grupy interesów”

52. Przebieg konfliktu wg Cosera, Dahla i Dahrendorfa

Przebieg konfliktów:

• Dla Levisa Cosera forma i przebieg konfliktów zależy od:

- typu struktury społecznej - konflikt w grupach zintegrowanych jest bardziej intensywny;

- przedmiotu konfliktu - lepiej nienawidzić przeciwnika

• Robert Dahl stwierdza, że przebieg konfliktu zależy od tego czy strony stosują wobec siebie przemoc, to warunkuje przebieg konfliktu.

Dahl wyróżnia trzy metody działania konfliktowego:

- przymus - tu pojawia się pytanie czy jeśli wywieranie wpływu jednych uczestników życia społecznego na innych jest czymś naturalnym, to czy przymus można wyeliminować?

- „martwy punkt” - jedna strona blokuje drugą

- „pokojowe dostosowanie” - strony poszukują najlepszego dla nich rozwiązania

• Ralph Dahrendorf odrzuca konieczność konfliktu nagłego wychodząc z założenia, że konflikt jest stałym elementem życia społecznego.

Formy konfliktu wg Dahrendorfa:

• wojna domowa

• debata parlamentarna

• strajk

• negocjacje

53. Zakończenie konfliktu wg Cosera, Dahla i Dahrendorfa.

Levis Coser twierdzi, że zakończenie konfliktu zależy o zdolności

stawiania oporu przez przeciwnika.

Z kolei Robert Dahl twierdzi, że konflikty nigdy się nie kończą a istotna

rolę w ich rozwiązaniu odgrywa rozjemca.

Ralph Dahrendorf stwierdza, że nie jest możliwe rozwiązanie konfliktów

jedynie co jest możliwe, to regulacja konfliktu.

Dahrendorf wyróżnia trzy typy regulacji konfliktu:

• pogodzenie

• zaproszenie strony trzeciej

• obowiązkowy arbitraż

54. Konflikt a życie społeczne?

• konflikty są wynikiem sprzeczności

• konflikty mogą mieć różny przebieg

• konflikty dzielą się na rozwiązane i nierozwiązane

• konflikty są trwałym elementem życia społecznego

Systemy:

• zawodowy

• własności

• ekon.

• edukacyjny

Klasa

posiadaczy

Klasa

zarabiająca

Klasa

produkcyjna

Burżuazja

Robotnicy

Założenia:

źródłem podziałów

są zależności

funkcjonalne

Talcott Parsons

Założenia:

źródłem podziałów

jest wspólnot interesów

ekonomicznych

Założenia:

źródłem podzia-

łów sp-nych są

kryteria ekonomiczne

Założenia:

klasy powstały

W okresie

industrializmu

Maks Weber

Karol Marks

Podejście ogólne

(Henri Saint-Simon)

ujęcie funkcjonalne

ujecie ekonomiczne

Klasy sp-ne

Klasa

nieprodukcyjna

---