przymrozki

Uszkodzenia mrozowe roślin sadowniczych:

Jabłoń i wiśnie są najbardziej odporne

Uszkodzenia mrozowe powstają na skutek:

• Krystalizacji wody w przestrzeniach międzykomórkowych

• Stres wtórny - silne odwodnienie komórki (zachwiana równowaga chemiczna roztworu komórkowego, woda jest odciągana z komórki podczas zamarzania wody w przestworach międzykomórkowych, a nawet destylacja komórki; odwodnienie komórki powoduje utratę turgoru , wzrost stężenia soku kom. i zmniejszenie objętości komórki

• Niekiedy dochodzi do zamarznięcia soku w komórkach

• Gdy temp. spada zbyt szybko (tj. powyżej 8^oC/h) występuje niebezpieczeństwo przemarznięcia (powstanie kryształków lodu)

• Gdy zbyt szybko następuje odtajanie roślin

• Czas przebywania w utajonej temp. - jeżeli od kilku do 24 h to nie ma to większego wpływu na wielkość uszkodzeń; jeżeli dłużej niż 24h to uszkodzenia są proporcjonalne do czasu w ciągu jakiego roślina przebywa w danych warunkach

• Mozaikowatość uszkodzeń mrozowych w niskiej temp

Przeciwstawianie się roślin działaniu niskiej temp.:

• Zapobieganie stanowi temperatury poniżej 0^oC poprzez błony izolacyjne tj. gruba kora, łuski pąków

• Krystalizacja wody w przestrzeniach międzykom. i międzytkankowych (pomiędzy łuskami pąków)

• Obniżenie temp. krystalizacji lodu (nie dopuszczanie do powstania lodu); np. poprzez obniżenie temp. zamarzania soku kom. Pędy roślin drzewiastych znoszą bez uszkodzeń temp -2 - -4 ^oC w soku komórkowym zawarte są substancje….

• Przechłodzenie wody. Mimo temp poniżej 0^oC woda w komórce pozostaje w stanie przechłodzenia i nie dochodzi do powstania lodu w kom.

Rośliny zahartowane nabywają zdolności do tolerowania lodu w przestworach między komórkowych.

1. zwiększona przepuszczalność błon kom. (szybkie wyrównywanie zachwianej równowagi i potencjału wodnego)

2. przeciwstawianie się zbytniemu odwodnieniu treści kom. przez silniejsze wiązanie H₂O

3. tolerancja zmian zachodzących w komórce w skutek odwodnienia

tolerancja zamarzania - tolerancja skutków poza komórkową krystalizacją - odporność na obkurczanie kom.

• tolerancja mrozowego odwodnienia kom.

• przeciwdziałanie skurczeniu się kom

• obniżenie potencjału wody w komórce - akumulacja związków osmotycznie czynnych w wakuoli - cukry proste, oligosacharydy, niskocząsteczkowe związki azotowe

• wzbogacenie błony komórkowej w bardziej stabilne lipidy z resztami wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, sterole

• niskocząsteczkowe krioprotektanty w cytoplazmie np. prolina, poliaminy

stabilizacja struktury błon, zapobieganie zmianom konformacyjnym białek , przeciwdziałanie skutkom zwiększonego stężenia soli

w fazie aktywnego wzrostu najbardziej wrażliwą tkanką jest w kolejności:

• miazga

• kora pierwotna

• tkanka drewna

w okresie zimowym przemarzają kolejno:

• rdzeń pędu

• najmłodsze warstwy zdrewniałej kory

• miazga (najbardziej wytrzymała na działanie niskiej temperatury

tkanki i faza rozwojowa wpływają na stopień przemarzania:

• jednoroczne przyrosty i rozwidlenia konarów (jesień)

• pąki kwiatowe (przedwiośnie)

etapy hartowania:

1. etap:

• początek - wczesna jesień przy skracającym się dniu

• zahamowanie wzrostu

• widmo światła absorbowanego przez fitochrom zmienione

• synteza w liściach substancji stymulujących wzrost odporności -

• brak uszkodzeń przy temp. -5 - - 7 ^oC

2. etap:

• obniżenie temp. w nocy (ok. 0^oC w naszym klimacie)

• Przemiany w strukturach kom., synteza kwasów nukleinowych i enzymów

• Migracja H₂O do przestworów międzykom

• Zagęszczenie treści kom (synteza cukrów i białek)

• Brak uszkodzeń przy -10 - -15^oC

3. etap:

• uodpornienie komponentów kom. na odwodnienie

• silniejsze powiązanie pozostałej H₂O z treścią kom.

• nabyta najwyższa wytrzymałość jest zwykle krótkotrwała

HARTOWANIE - wieloetapowy proces przystosowania roślin do przetrwania temp <0^oC

Zmniejszenie ryzyka wystąpienia uszkodzeń mrozowych:

1. genetyczna odporność na mróz gatunków i odmiany

2. konfiguracja terenu (unikanie zastoisk mrozowych)

3. warunki glebowe - drzewa rosnące na nieodpowiednio dobranej glebie są mniej wytrzymałe na niską tmperaturę

4. gatunek i odmiana

5. podkładka - korzenie większości roślin sadowniczych wytrzymują spadki temp do -15^oC (zależnie od gatunku i pory roku)

• system korzeniowy na glebach lekkich bardziej narażony na uszkodzenia mrozowe niż na glebach zwięzłych, podobnie na glebach o małej pojemności wodnej, wytrzymałość na mróz mniejsza niż na glebach o dużej

• korzenie na glebie wilgotnej lub zatopione w H₂O są mniej wytrzymałe na niską temperaturę

6. agrotechnika:

• ściółkowanie

• racjonalne nawożenie (przenawożenie N wydłużenie okresu wegetacyjnego i opóźnione hartowanie)

• nawadnianie zakończone w odpowiednim momencie ( wydłużenie okresu wegetacyjnego i opóźnione hartowanie)

• cięcie latem i zimą , nie jesienią (bo uszkodzenia łatwiej przemarzają)

• racjonalna ochrona (żeby chore drzewa nie wchodziły w stan zimowania)

• wczesny zbiór (żeby nie przedłużać ok. wegetacyjnego)

7. Nawożenie i systemy utrzymania gleby:

• przenawożenie N lub zagłodzenie drzew ryzyko uszkodzeń mrozowych

• prawidłowe utrzymanie gleby ułatwia i przyspiesza kończenie procesów wzrostu

8. cięcie i ochrona drzew przed szkodnikami

• na drzewach opanowanych przez szkodniki i choroby H₂O zamarza w wyższej temperaturze

9. plonowanie drzew

wytrzymałość gat. na mróz:

jabłoń, wiśnia, grusza, śliwa, morela, czereśnia , brzoskwinia

jesienne ryzyko przemarzania:

• niezakończony okres wegetacyjny

ciepła jesień , szybki nagły spadek temp, zbyt wolne hartowanie (wierzchołkowe części przyrostów dopiero kończą wzrost

zniżka plonów w przyszłym roku gł. u owocujących na długoppędach.)

Zimowe zagrożenia:

• narażony system korzeniowy i tkanka przewodząca

• pękanie kory na pniach i grubszych konarach

przedwiośnie:

• rozhartowanie i nagłe spadki temp.

• pojawiają się rany zgorzelowe (zamieranie pd lub pd-zach części pnia)

ginie warstwa drewna i powoduje obumieranie przylegającej miazgi

zima:

• zbyt niska temp. i za mała odporność na mróz

• obumarcie lub cz. uszkodzenie kom. kory pierwotnej i miazgi

wiosna:

• przemarzani pąków kwiatowych

stopień uszkodzeń jednorocznych pędów w skali 5-o stopniowej:

1. pęd nieuszkodzony

2. Lekkie uszkodzenia nasady pędów, punktowe przebarwienia w drewnie lub w rdzeniu

3. Określa granicę odporności i tolerancji na niską temp.; symbol T50

Silne uszkodzenia pędów z możliwością regeneracji i po kilku latach odzyskania możliwości produkcyjnej

4. Obumarłe pąki i rdzeń, nieliczne partie miazgi i łyka żywe

5. Całkowite obumarcie wszystkich tkanek; pęd ciemnobrązowy

Zabezpieczanie przed mrozami:

• Zapewnienie silnego wzrostu wiosną ale unikanie zabiegów które przedłużą go latem - opóźnienie wejścia w spoczynek i uniemożliwienie hartowania

• Nie nawozić N jesienią

• Stosować rośliny okrywowe lub pozwolić rosnąć chwastom pobierającym H₂O i związki N

• Silne cięcie wczesną wiosną

• Bielenie pni i konarów by w II poł zimy nie nagrzewały się (pękanie przy różnicy temp. między dniem i nocą)

• Dobre odżywianie

• Dobór podkładek i gatunków

• Sadzenie roślin na równinach lub wznieseniach

Sadownictwo 22.04.13

Nawadnianie

w Polsce w dużej ilości sadów, potrzeby roślin sadowniczych zaspakajane są jedynie przez zasoby wody nagromadzone dzięki opadom atmosf. , których bilans zależ od:

• Ilości opadów

• Parowania H₂O z powierzchni gleby

• Transpiracji przez rośliny

• Właściwości wodnych gleby

• Głębokości korzenienia się roślin

Ewapotranspiracja wzrasta ze wzrostem temp., w sadach waha się od 3 do 5 mm na dobę, zależy od temp, wilgotności powietrza, nasłonecznienia, wiatrów, gat. roślin, gęstości ich sadzenia i systemu utrzymania gleby w sadzie

Jakość H₂O do nawadniania:

• Zdrowie konsumenta: do nawodnienia, bez mikroorganizmów i substancji szkodliwych

• Toksyczność dla roślin: woda o wysokim zasoleniu może wpływać na wzrost i plonowanie

• Prawidłowe działanie instalacji

MAX. POJEMNOŚĆ WODNA (MPW) - ilość wody w określonej warstwie gleby przy stanie pełnego nasycenia gleby wodą. Wypełnione są wszystkie pory kapilarne i niekapilarne; gleba zawiera b. mało powietrza, które może utrzymać się w największych przestworach

ogólna ilość wody jaką może pomieścić w porowatej przestrzeni określonej warstwy gleby.

POLOWA POJEMNOŚC WODNA (PPW) - po odsiąknięciu H2) grawitacyjnej w glebie następuje stan równowagi między siłą grawitacji, a siłą przyciągania H₂O przez cząsteczki gleby ; gleba zawiera dużo wody, i wystarczającą ilość powietrza

PUNKT TRWAŁEGO WIĘDNIĘCIA (PTW)- potencjał wodny -01,5MPa ; rośliny zasychają; jest za późno na nawadnianie , trzeba to robić zanim p.t.w wystąpi

Kryteria i metody oceny potrzeb nawodnieniowych roślin

Kryteria glebowe: częstotliwość i dawki nawadniania określane za pomocą potencjału wodnego lub wilgotności gleby

Metody tenjsometryczne - tensjometry (ceramiczny sączek, rurka + wakuometr)instalowane w strefie największego zagęszczenia korzeni, przyrząd zalewa się H₂O i odpowietrza, gdy jest sucho woda odciągana jest przez glebę, i tworzy się podciśnienie mierzone wakuometrem; pomiar od 0 do -0,08MPa (wilgotność gleby waha się od -0,02 do -0,04 MPa)

optimum nawadniania gdy polowa pojemność wodna spada do 60-65% = wilgotność gleby w gł. strefie aktywności korzeni spada poniżej poziomu odpowiadającemu potencjałowi wodnemu -0,03 MPa (300 hPa) = 0,3 atm. zgodnie z doświadczeniami z 1986r. najskuteczniejsze nawadnianie gdy potencjał wodny 0,01 MPa

Systemy nawadniania:

• Nawadnianie grawitacyjne - w krajach płd. : Włochy, Hiszpania, Meksyk, Armenia, Gruzja, Krym

• Zalewowe - zalewanie całych kwater, basenów wokół drzew

• Bruzdowe - wpuszczanie wody bruzdami wyoranymi wzdłuż rzędów

Polska i Europa

• Deszczowanie (stałe, półstałe, przenośne)

Deszczownie przenośne - aluminiowe/plastikowe rury łączone szybko złączkami, rurociągi rozłożone na powierzchni gleby; stosowane w sadach sporadycznie

Deszczownie stałe - instalacja doprowadzająca i rozprowadzająca zakopana jest w ziemi a zraszacze na sztywnych podporach umieszczone są na stałe

• Mikrodeszczowanie (mniejsze zużycie wody i mniejszy zasięg: flipery, jednokierunkowe

• kroplowe

deszczowanie: stałe i półstałe

w zależności od wysokości ustawienia zraszaczy dzielimy na podkoronowe i nadkoronowe(najczęściej stosowane w rejonach zagrożonych wiosennymi przymrozkami)

+) nie wymaga dużej wysokości wody

+) odporny na uszkodzenia mechaniczne

+) możliwość ochrony przed przymrozkami do k. -5^oC (3,5 mm/ ha - 35 m³)\

(Gdy woda zamarza oddaje ciepło, gdy gleba jest zwilżona zwiększone jest przewodnictwo ciepła z głębszych partii gleby; wilgotne powietrze: )

-) duże zapotrzebowanie na H₂O i energię

-) duże prawdopodobieństwo chorób grzybowych

-) nie stosowane przy wiatrach i prowadzonych w sadzie pracach

-) erozja gleb na terenach o dużych spadkach

Mikro deszczowanie: zwilżanie gleby tylko w pobliżu roślin, umieszczane pod i nad koronami, stosowane także do ochrony przed przymrozkami ( emitery ponad koronami; oszczędność wody do 60%)

+) średnio wrażliwe na jakość H₂O (Ø dyszy : 0,8-2mm)

+) oszczędność H₂O i energii (20-300l/ha)

+) małe występowanie chorób grzybowych

+) łatwy montaż

+) dość odporne na uszkodzenia mechaniczne

-) woda często uzdatniania

-) duże prawdopodobieństwo uszkodzeń instalacji w czasie prac sadowniczych

-) konieczność montowania nadziemnych linii zraszających do gruntu

-) trudność mechanicznego niszczenia chwastów

-) wysoki wydatek H₂O w porównaniu z kropelkowym

Systemy kropelkowe: dostarczanie wody bezpośrednio do strefy korzeniowej przez kroplowniki

Kroplowniki Liniowe, guzikowe, linie kroplujące

Stosowane w sadach, na plantacjach truskawek i malin; coraz popularniejsze

+) niskie koszty eksploatacji , oszczędność H₂O i energii

+) nie ma zagrożenia chorobami grzybowymi

+) możliwe pace porządkowe podczas nawadniania

+) nie wymaga stabilizowania przewodów i emiterów

+) możliwa instalacja na powierzchni gruntu, nad lub pod

+) nadaje się na tereny górzyste

+)praca przy niskim ciśnieniu roboczym

+) dobry do nawadniania wieloobszrowego

+)nie wymaga wydajnych źródeł H₂O

+) możliwość utrzymania stałej wilgotności gleby

-) bardzo duże wymagania co do jakości wody

-) wrażliwy na uszkodzenia mechaniczne

-) instalacja na powierzchniowa utrudnia usuwanie chwastów

-) dość skomplikowany montaż

-) wysoki koszt założenia

Rodzaje filtrów:

• siatkowy - gdy mało zanieczyszczeń, usuwa mechaniczne zanieczyszczenia, często montowany w układzie z filtrami piaskowymi lub hydrocyklonami, samodzielnie stosowane przy małym zanieczyszczeniu

cylindryczna obudowa + siatkowy wkład filtracyjny o różnej gęstości oczek

• dyskowe - usuwa mechaniczne zanieczyszczenia i częściowo biologiczne

wkład zbudowany z wielu plastikowych dysków o żłobionej powierzchni, osadzonych na wspólnej osi

• żwirowo-piaskowe - do oczyszczania dużych otwartych zbiorników i uzdatniania wody

zbiornik ze złożem piasku, filtrowanie polega na zwrotnym przepływie wody od dołu do góry

• hydrocyklony - oczyszczanie z zanieczyszczeń o masie właściwe wyższej niż masa właściwa wody

nawadnianie wpływa na lepsze pobieranie skł. pok., lepszy plon, szybszy wzrost, ale także na wymywanie pierwiastków mobilnych na 4 lata analiza gleby (próbki z okolicy kroplownika, oraz z miejsca od niego oddalonego o 80-100 cm w linii rzędu)

fertygacja - nawożenie z nawadnianiem; oszczędne gospodarowanie i ekologiczne nawożenie

podanie pożywki nawozowej bezpośrednio do strefy korzeniowej r. ; ilość i stężenie zależy od pogody, fazy rozwojowej i wieku rośliny

+) dostarczenie rozpuszczonego nawozu przez instalacje do nawadniania kroplowego, bezpośrednio pod roślinę.

+) dokładny dozowani nawozy i dobre nawilżenie gleby

+) precyzja nawożenia i równomierność

+)ograniczenie dawek nawozowych

+) stosowanie nawożenia tylko wg. Potrzeb

+)poprawa jakości plonu

+) ograniczone zużycie maszyn i paliwa, robocizny,

+) ograniczenie ugniatania gleby kołami ciągnika

+) ograniczenie wymywania nawozu z gleby

Stosujemy nawozy w pełni rozpuszczalne w wodzie, stosowany dozownik proporcji

określanie potrzeb nawozowych: 14.05.2013 nie będzie zadania

racjonalne nawożenie : ocena wizualna, analiza gleby i liści

• ocena wizualna - obserwacja

starsze liście - N,P, K, Mg b. mobilne

młode liście - Ca, Fe, Zn, Cu, B słabiej mobilne

cała długość - Mn

+)prostota metody

+)nie potrzebna aparatura i lab

+) skuteczna przy niedoborze Fe i nadmiarze N (zawodzą analizy lab.)

-)konieczne dodatkowe badania i wprawne oko(podobne objawy niedoborów, możliwość chorób grzybowych czy skutków działania herbicydów)

-) charakterystyczne objawy występują późno

• analiza gleby - a) przed założeniem sadu , b) a potem średnio co 4 lata

1. badamy zawartość K, P, Mg, Ca, pH, zawartość próchnicy , skład granulometryczny

Mg - badamy aby określić stosunek K do Mg , działających antagonistycznie na siebie, (dlatego potzrebna też analiza liści)

2. P, K, Mg

1. pobieranie próbek glebowych

rejony o glebie znacznie się różniącej, kwatery drzew różnego wieku traktujemy jako odrębne kompleksy

minimum to dwie próbki mieszane: pobieramy próbkę z poziomu próchniczego i warstwy podornej

poziom próchniczy: próbki z 15-20 rożnych miejsc w obrębie kompleksu; poruszając się zygzakiem; próbki pobierane laską Egnera z głębokości 0-20 cm (jeżeli w. orna płytsza, to odrzucamy glebę o odmiennych właściwościach- jasnożółtą)

system zadarnienia międzyrzędzi i ugoru herbicydowego - próbki równolegle z obu rejonów; nie pobieramy gl. b. blisko pni (tam możliwa akumulacja np. P)

warstwa podorna: 5-6 odkrywek, 30x30cm z których wygarnia się warstwę orną aż do zmiany zabarwienia gleby; dno oczyszczamy łopata i pobieramy z każdej odkrywki 3-4 próbki; gł. ok. 22- 40cm; nie należy mieszać poziomów genetycznych; pobieramy z równolegle ugoru i zadarnienia

dane z etykiety: nazwisko właściciela, miejscowość, nr./nazwa badanej kwatery, data, głębokość pobrania próbki

próbki jak najszybciej suszymy (powinny być powietrzcie suche),

2. analiza gleby

określenie pH, oznaczenie ilości przyswajalnych makroelementów: K, Mg, P, oraz dodatkowo mikroelementy :B i Mn

pH : oznaczanie w wyciągu wodnym lub w wyciągach soli obojętnych (pH wymienne, średnio o 0,5 niższe od standardowego),

K i P - metoda Egnera - Reihma

3. interpretacja wyników

pH: najlepsza przyswajalność składników pok. przy ok 5,6 - 6,5

pH > 7,2 - maleje przyswajalność P i mikroelementów: Mn, B, Zn, Cu, Fe

pH _KCl 4,6-5,5 - wzrost aktywności jonów Al³⁺ i Mn²⁺ toksycznych dla korzeni, oraz mały udział Ca²⁺, Mg²⁺ i K⁺

oznaczenia przyswajalnego P w glebie wykonujemy przed założeniem sadu jagodowego i wtedy nawozimy

niedobory Mg często są spowodowane nadmiarem K

ustalanie dawek nawozów: gleby utworzone z piasków (<20% cz. spławialnych) dajemy niższe dawki; gleby ciężkie dawki wyższe

+) łatwa i tania metoda

+) dużo info o przyczynach niedoboru czy nadmiaru danego pierwiastka

-) pracochłonne pobranie próbek z głębszych partii gleby

-) skomplikowana analiza wyników

-)brak skutecznej metody oznaczenia Fe i N

• analiza liści

pobranie próbki: próba mieszana, reprezentująca dana kwaterę, zebrana z min. 10 typowych drzew z różnych miejsc kwatery, wybieramy drzewa owocujące (nie owocujące odmienny skład chem.)

liście i drzewa zdrowe, zbiór 2-4 tyg. po zakończenia wzrostu wierzchołkowego (VII/VIII - pod koniec wzrostu drzew)

liście zbierane ze środkowej części długopędów (tegorocznych pędów) umieszczonych w całym obwodzie korony, w połowie jej wysokości; 1 drzewo - 10-15 liści z ogonkami; na każdą kwaterę ok 150 liści, nie mieszać odmian (odrębne próbki)

liście suszymy w temp. 65-70^oC; mielimy, przenosimy do pojemników ze szlifowanym korkiem lub zamkniętej torebce aż do analiz

właściwa analiza: metoda mokra i sucha

oznaczanie N - w oddzielnych naważkach - metoda Kjeldahla

oznaczenie B - także odzdzielnie

konieczne powtórzenie analizy przynajmniej w dwóch kolejnych latach

+) szybki i łatwy zbiór materiału do analizy

+)wyniki analiz liści dają wierną bieżącą informację o stanie odżywienia rośliny

+) mówią o niedoborach poszczególnych pierwiastków i zachwianiu równowagi między nimi

+) możliwość oceny N, i większości mikroelementów (oprócz Fe)

-) trudności z wysuszeniem

-) nie mówią o przyczynach niedoborów (konieczne łączenie z analizą gleby)

-) różne czynniki mogą zakłamać wyniki (np. owocowanie, susza, podkładka, odmiana)

objawy niedoboru K - objawy niewidoczne na drzewie; gł. występuje na stanowiskach po starych sadach

specyficzne cechy drzew owocowych mające znaczenie w ich odżywianiu:

• wieloletni charakter roślin

• głębokość systemu korzeniowego

• długość aktywności korzeni (do 0^oC)

• drzewa jako niejednolity organizm - modyfikowane podkładką

• stosunkowo niskie wymagania pokarmowe - recyrkulacja pierwiastków ( z owocami wywozimy b. mało pierwiastków, z wyjątkiem K) (dużo pozostaje w liściach , + skoszona trawa pozostawiona w sadzie recyrkulacja pierwiastków )

wapnowanie i magnezowanie:

1. rodzaje Ca - magnezowe i zwykłe

2. wybór odpowiednio do gleby

3. dawki zależne od pH i składu granulometrycznego - im gleba cięższa i im niższe jest jej pH tym wyższe dawki wapna dajemy

uwaga na przelicznik CaO na CaCO₃ 750 mg CaCO x 1,8 = dawka CaCO₃

konieczna jest też analiza il Mg w glebie niskie pH + mało Mg stosujemy wapno magnezowe

pH za wysokie (przewapnowanie) kilkuletnie stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych np. siarczanu amonu

gdy za dużo K:Mg , nie nawozimy K, stosunek K:Mg jest ważny ponieważ pierwiastki te działają na siebie antagonistyczne nadmiar w glebie powoduje zahamowanie pobierania drugiego konieczność dodatkowych analiz liści

regulowanie intensywności wzrostu i owocowania

polega na przerzedzaniu zawiązków, co ma na celu uniknięcie przemienności owocowania

na drzewach występują pąki królewskie i pąki boczne przerzedzanie selektywne:

pozbycie się konkretnego pąka

1. pąk królewski - usuwany u odmian wielkoowocowych

2. pąki boczne - usuwane u drobnoowocowych, a zostawienie pąka królewskiego, co powoduje zwiększenie rozmiarów owoców

jeżeli owoce są zbyt duże, następuje silne rozcieńczenie Ca, co ma wpływ na złe przechowywanie się owoców.

Mechanizm przemienności owocowania:

Dużo zawiązków z nasionami (dużo owoców) nasiona wytwarzają fitohormony następuje zahamowanie zawiązywania pąków kwiatowych na kolejny rok (owocowania w kolejnym roku) następuje wzmożona produkcja liści i bardzo słaba produkcja owoców

Roślina próbuje uzupełnić straty substancji, takich jak cukry, na kolejny rok, po wydaniu dużej ilości owoców

Przerzedzanie zawiązków: możliwe w trakcie kwitnienia lub zaraz po zapyleniu

Wczesne przerzedzanie (IV,V) wpływ na owocowanie w kolejnym roku, ponieważ w tym okresie następuje zawiązywanie pąków kwiatowych na kolejny rok

Późne przerzedzanie (VI) wpływ tylko na wielkość owoców i ich jakość, a nie na zawiązywanie pąków

1. naturalne - drzewo samo odrzuca nadmiar pąków wytwarzając tkanki odcinające (3-y terminy odpadu : IV, VI - zaraz po kwitnieniu i po zapyleniu

2. ingerencja człowieka:

• chemiczne - polega na stosowaniu środków parzących znamię słupka, selekcja pąków możliwa jest dzięki temu, że pąk królewski otwiera się wcześniej niż boczne;

mocznik, tiosiarczan amonowy

• ręczne - uszczykiwanie

produkcja sterowana jaki cel, jakie gatunki, w jaki sposób przebiega?

cele sterowanej uprawy:

• zaspokojenie potrzeb konsumenta

• wydłużenie podaży owoców na rynku wyższe ceny

• zysk i łatwość sprzedaży

Gatunki przydatne w uprawie sterowanej:

• truskawka

• malina

• borówka wysoka

• jeżyna

• porzeczka

tradycyjna uprawa truskawek:

• uprawa ekstensywna

• rozdrobnienie produkcji

• mała ilość zabiegów ochrony

• zbiór z przeznaczeniem na przemysł

• podstawowa odmiana to `Senga Sengana'

metody sterowanej uprawy truskawek:

UPRAWA PRZYSPIESZONA	UPRAWA OPÓŹNIONA
osłony niskie okrywanie niskie namioty	Opóźnienie terminu sadzenia w polu frigo
		Uprawa pojemnikowo polowa
		Uprawa odmian późno dojrzewających
	Osłony wysokie uprawa w gruncie uprawa w pojemnikach uprawa w workach foliowych	uprawa odmian powtarzających owocowanie

Terminy dojrzewania w zależności od zastosowanej metody uprawy:

Sposób uprawy	Termin zbiorów
Szklarnie (podgrzewane)	III/IV
Tunele (podgrzewane)	IV/V
Osłony niskie (namioty, folia, włóknina)	V/VI
Tradycyjna uprawa polowa	VI/VII
Odmiany późne (z sadzonek frigo)	VII/VIII
Odmiany powtarzające (z sadzonek frigo)	VIII/IX
tunele	IX/X
szklarnie	X/XI

Sadzonki frigo:

• standard (10-12mm)

• A (12-15mm)

• A+ (>15mm, 2-a kwiatostany)

• 
  Sadzonki

• Wielokoronowe

• Zagonowe min.3-y kwiatostany, najlepiej 5

• Szkółkowane

Produkcja sadzonek frigo:

• Rośliny muszą przejść do pełnego spoczynku

• Zbieranie po wystąpieniu pierwszych przymrozków (k.X-XI)

• Sortowane i umieszczane w chłodni w temp. ujemnej (najlepiej -2^oC)

Zalety sadzonek frigo:

• Możliwość sadzenia roślin praktycznie w każdym terminie

• Posadzone przyjmują się w 100% nawet na polu o umiarkowanej wilgotności

• B. szybko rosną

• Zakwitają do miesiąca po posadzeniu

• Zaczynają dojrzewać ok 2 miesięcy po posadzeniu

Odmiany do uprawy sterowanej:

- wielkość

- trwałość

- kolor

Odmiany truskawki (krótkiego dnia)

• Deserowe

• Bardzo wczesne -

7-10 dni przed `Sengą Senganą' :

`Honeonye', `Kmberly', `Kama', `Kent'

• Wczesne:

3-5 dni przed `Sengą Senganą'

`Elsanta', `Marmolada', `Elkat' , `Dukat'

• Średnie -

owoce dojrzewają w tym samym czasie co `Senga Sengana'

`Pegasus', `Polka'

• Późne -

10-14 dni po `Senga Sengana'

`Malling Pandora','Vicoda', `Florence', `Vikat'

• Przemysłowe

`Dukat', `Senga Sengana' (dojrzewa 6-10 dni po `Kamie') , `Polka'

Odmiany truskawki (obojętne na długość dnia)

• 
  `Selva'

• `Albion'

• `Evie 2' owoce dojrzewają w dwóch terminach

• Seascape' * V-VI

• `Diamante' * VIII - IX (przymrozki)

• `Malling Pearl'

• `Malling Opal'

• `Vima Rina'

Uprawa zagonowa:

- zagony podniesione na 15-30 cm (w warunkach Polski na10)

- między rzędami 40 cm

- rośliny na zagonie co 15-30 cm

- nawet 1000 000 szt/ha

- szybsze obsychanie, wyższa temp. gleby

Uprawa na podniesionych zagonach:

+) lepsze stosunki powietrzne

+) szybsze obsychanie gleby w strefie korzeni

+) lepsze plonowanie roślin o ok. 10-15%

+) mniejsze problemy związane z erozją gleby

-) wyższe koszty uprawy

-) większe ryzyko uszkodzeń mrozowych

Uprawa pod osłonami niskimi: przykrywanie wczesną wiosną:

- polietylenowa folia perforowana - grubość 0,02-0,1 mm;; perforacja na poziomie 5-7% (500-700 otworów o powierzchni 1cm² / m²

- agrowłóknina

przyspieszenie zbioru o 3-8 dni

Uprawa pod niskimi namiotami foliowymi: przykrywanie wczesną wiosną

- tunel wys. 50 c, wykonany z metalowych stelaży

przyspieszenie zbioru o 7-14 dni

Uprawa w tunelach wysokich, szklarniach:

- bezpośrednio w gruncie

- w cylindrach (skrzynkach) ustawionych na ziemi

- w pojemnikach ustawionych na stelażach (wiadra, worki foliowe, rury)

te same rośliny dają dwa zbiory w czasie krótszym niż 12 miesięcy

(I - w okresie jesienno - zimowym, II - wczesną wiosną

Problemy w uprawie w tunelu wysokim w gruncie (na płask):

- konieczność wymiany lub dezynfekcji gleby

- słabe wykorzystanie powierzchni

- konieczność ściółkowania

- gorsze naświetlenie roślin, obniżające jakość owoców

- uciążliwy zbiór

Uprawa truskawek na zbiór późny (uzyskanie owoców w drugiej połowie lata):

• Uprawa odmian bardzo późnych

- zbiór od k. VI do 3 dekady VII)

`Florence', `Vicoda', `Malling Pandora'

• Uprawa odmian powtarzających owocowanie:

`Rapella', `Aromas', `Diamante', `Albion', `Evle 2', `Selva', `Seascape'

W celu opóźnienia zbioru można okrywać rośliny słomą jeszcze przed rozmarznięciem gleby.

Uprawa sterowana o późnym terminie sadzenia roślin frigo:

Termin sadzenia	Termin zbioru	Wielkość plonu
8 V	13 VII - 4 VIII	100%
27 V	4 VIIII - 22 VIII	89%
27 VI	26 VIII - 19 IX	68%

Borówka wysoka

- owocowanie na początku VII do połowy IX

- przyspieszenie - odmiany wczesne

- opóźnienie - odmiany późne

Sterowana uprawa borówki:

- do przyspieszania: Earliblue, Duke, Draper (?), Spartan

- do opóźniania : Elliot, Brigitta Blue, Aurora, Liberty (?), Chandler (?), Nelson(?)

Metody przyspieszania borówek:

- uprawa w polu pod osłoną

- uprawa w pojemnikach (możliwość przechowywania w chłodni i przenoszenia roślin pod osłony)

- przestawianie tuneli (?)

Metody opóźniana podania borówek na rynek:

- stosowanie odmian późnych i bardzo późnych

- uprawa pod daszkami z folii o przepuszczalności światła 95% (od fazy kwitnienia)

- przechowywanie owoców w chłodni (1-2 miesiące)

Porzeczka czerwona

- obecnie coraz bardziej popularna uprawa owoców deserowych

- wykorzystywanie osłon w postaci zadaszania folią

- opóźnianie zbioru i jednoczesne wydatne podniesienie jakości zbieranych owoców

Malina

• w Polsce - przede wszystkim przyspieszenie

• wysokie tunele, szklarnie

• zadaszanie z folii

• możliwość użycia metody sterowanej na wzór truskawki

• sadzonki „frigo”malin - popularne w Wielkiej Brytanii (Szkocja)

• uprawa w tunelach wysokich

• najpopularniejsza odmiana `Glen Ample' (owocująca na pędach zeszłorocznych

Jeżyna

- uprawa pod wysokimi osłonami

metody utrzymania gleby:

kryteria oceny różnych sposobów utrzymania gleby w sadzie:

• wpływ na zaopatrzenie gleby w wodę - zapas H₂O dostępnej dla roślin; straty na skutek spływu wody z powierzchni gleby, konkurencja innych roślin o H₂O

• wpływ na aerację gleby i jej zwięzłość - struktura gleby, zawartość substancji organicznej, wpływ maszyn

• wpływ na zaopatrzenie w składniki pokarmowe, zwł. w N

• wpływ na temp. gleby - zwł. na temp. minimalne zimą oraz ryzyko przymrozków wiosennych

• ryzyko erozji gleby

• wpływ na rozmieszczenie korzeni, ewentualne uszkodzenia korzeni

• wpływ na zdrowotność drzew - ewentualne źródła infekcji oraz szkodników i fauny pożytecznej

• łatwość, wykonywania zabiegów ochrony przed chwastami i szkodnikami

• łatwość wykonywania innych prac w sadzie

• koszty

zależność między sposobem utrzymywania gleby a efektem nawożenia:

• czarny ugór

• ugór herbicydowy (całość dostępna dla roślin)

• ściółka (zubożenie zasobów N C:N

• murawa (przechwytywanie N konieczne większe dawki N)

czarny ugór:

systematyczne niszczenie chwastów narzędziami mechanicznymi (np. brona talerzowa co 2-3 tyg.)

kombinacja : stosowanie obornika lub w drugiej połowie okresu wegetacyjnego (gdy mniejsze zużycie H₂O i N), stosowanie roślin okrywowych (siew ½ VII)

+) brak roślin konkurencyjnych

+) eliminacja gryzoni

-)mieszanie struktury

-)zmniejszenie substancji organicznej

-) wahania temp. gleby

-) podatność na erozję

-) trudność przejazdu

-) zużycie dużej ilości energii ( co 2-a tyg. przejazd niszczący chwasty)

-) Przejazd niszczący wierzchnią warstwę korzeni

Ugór herbicydowy:

Utzrymywany przez stosowanie chemicznych środków chwastobójczych:

- herbicydy triazynowe - długo działają, wystarcza 1 zabieg na rocznie, wczesną wiosną; np. simazyna, stosowana w okresie kiełkowania chwastów rocznych, nie niszczy chwastów trwałych koniczne jest ich usunięcie przed założeniem sadu, lub stosowanie herbicydów systemicznych w trakcie wegetacji

- herbicydy kontaktowe - niszczą części nadziemne starszych i wyrośniętych chwastów

- preparaty dolistnie o działaniu układowym - niszczące selektywnie np. chwasty jednoliścienne

- herbicydy działające doglebowo - do zwalczania perzu i silnego zadarnienia

+) brak konkurencji

+) korzenie nie są uszkadzane

+) poprawa przejazdu maszyny

+) mniejsza ilość zabiegów

-) pojawiająca się odporność chwastów na herbicydy

-) konieczna rotacja herbicydów

-) groźba skażenia wody pitnej i ewentualnie roślin

Murawa trwała: w międzyrzędziach

Wysianie traw wieloletnich i ich systematyczne koszenie (strzyżenie, gdy trawa osiągnie 15 cm, kosiarką rotacyjną, 6-7 razy w roku, skoszona trawa nie jest wywożona;

Alternatywnie stosowane chemiczne koszenie (stosowanie herbicydów niszczących tylko część nadziemną traw (herbicydy kontaktowe w silnie rozcieńczonych dawkach), 3 razy na rok

+) wzbogacenie gleby w substancję organiczną

+) właściwa struktura gleby

+) zapobiega erozji

+) mniejsze przemarzanie korzeni zimą

+)rozwój fauny pożytecznej

+)łatwy przejazd po obfitych opadach

-) konkurencja przy zaopatrzeniu w H₂O i skł. pokarmowe

-) większe niebezpieczeństwo przemarznięcia kwiatów podczas rzymrozków

-)warunki dla rozwoju fauny szkodliwej (gryzonie konieczne zabezpieczanie szyjek korzeniowych siatką)

Ściółki organiczne:

Obornik, trociny, rozdrobnione pędy drzew, słoma, kora, papier

+) ograniczenie konkurencji chwastów

+)zabezpieczenie systemu korzeniowego przed uszkodzeniami mrozowymi

+)dostarczają subst. org.

+) ograniczenie strat H₂O

-) koszt założenia i uzupełniania

-) czasowe obniżenie dostępności N

-)gniazdowanie gryzoni

-) ryzyko pożaru

Ściółki z tworzyw:

Czarna folia, folia dwubarwna, tkaniny

+) ograniczenie konkurencji

+) ograniczenie strat H₂O

+)szybsze nagrzewanie się gleby wiosną

-)koszt założenia

-) problem z utylizacją

-)łatwość uszkodzenia podczas koszenia trawy

-) „obrączkowanie pni”

Ściółki żywe:

Konieczny jest odpowiedni dobór gatunków: allelopatia, oddziaływanie korzystne (np. fitosanitarne, odstraszanie szkodników)

Najpopularniejszy system: pasy herbicydowe + murawa trwała w międzyrzędziach

Rejony podgórskie - stosowanie murawy, ze względu na erozję gleb

Gleby lekkie - możliwy czarny ugór

---