TEOLOGIA MORALNA - nauka, która odwołuje się nie tylko do rozumu, ale też do Objawienia (prawdy objawionej przez Boga o sobie samym i o człowieku; rozpatruje kim jest i jak powinien działać człowiek, aby osiągnąć zbawienie// mos, moris - zwyczaj

Teologia moralna rozum + objawienie doczesność + wieczność

ETYKA - też refleksja nad działaniem człowieka, ale z punktu widzenia doczesnego// ethos - miejsce, gdzie człowiek jest bezpieczny

Etyka rozum doczesność

Intelektualizm etyczny - Sokrates+Arystoteles; dobro materialne to rozumne działanie (człowiek sam decyduje, co jest dobre, a co złe)

Eudajmonizm - szczęście i jego osiąganie; ma do tego prowadzić działanie moralne; najwyższy cel ludzkiego życia
Hedonizm - Epikur, przyjemność jedyne i słuszne dobro; działanie prowadzące do przyjemności to działanie moralne

Stoicyzm - Seneka, Marek Aureliusz i Zenon z Kation; dobro moralne to osiąganie wewnętrznego spokoju, zgodnie z prawami kosmosu i losem

Utylitaryzm - (od. łac. utylitas - korzyści); Mill: moralne jest to, co przynosi korzyść, max. dobra, min. zła

Pozytywizm etyczny - T. Hobbs + Rousseau; o działaniu moralnym decyduje umowa między ludźmi; etyka rozsądnego egoizmu, umowne zasady stają się obowiązującymi i moralnymi

Postmodernizm - J.Lyotard; negatywna ocena rozumy w poszukiwaniu uniwers. Prawdy, rozum nie ustala tego, co jest zasadą działania, albo ta zasada w ogóle nie istnieje - prowadzi do RELATYWIZMU ETYCZNEGO

Konwencjonalizm odmiana utylitaryzmu, ocenia moralność danego działania w zależności od konsekwencji, jakie ona niesie. Jeśli skutki są ok. (lepsze od działania) - to człowiek powinien ją podjąć

Mt 19, 16 - 22 (A oto zbliżył się do Niego pewien człowiek i zapytał: «Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?» Odpowiedział mu: «Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry. A jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania». Zapytał Go: «Które?» Jezus odpowiedział: «Oto te: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie zeznawaj fałszywie, czcij ojca i matkę oraz miłuj swego bliźniego, jak siebie samego!»Odrzekł Mu młodzieniec: «Przestrzegałem tego wszystkiego, czego mi jeszcze brakuje?»Jezus mu odpowiedział: «Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną!»Gdy młodzieniec usłyszał te słowa, odszedł zasmucony, miał bowiem wiele posiadłości.) - na podstawie tego JP2 napisał list do młodych

CZŁOWIEK W ŚWIECIE WSPÓŁCZESNYM

10.12.1948 - ONZ - Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - konsekwencja 2WŚ

1983 - Karta Rodziny

JP2 - „cywilizacja śmierci”: aborcja, handel ludźmi, eutanazja… itd.

// to jest swoisty paradoks - bo z jednej strony dba się o życie, a z drugiej dzieją się tragedie

1998 - x. Tischner „Śmierć człowieka” - 3 wymiary śmierci:

1. sceptyczny (ma prawo do swojej prawdy, która może być inna od prawd innych :P)

2. determinizm (odmówienie prawa do wolności; wolność jako iluzja, bo wybór determinuje różne czynniki; odwoływanie się do genetyki)

3. ateizm - odebranie człowiekowi sensu życia

Ch.Godin „Koniec ludzkości”: pisze o zniekształcaniu człowieka, koncentracja sztuki na człowieku, ale jest on pokazywany jako zniekształcony, zdeformowany - to samo w kinie

JP2 - 1979 - spotkanie z młodzieżą: rozmowa o człowieku: kim jestem, jak zmierzyć człowieka, co jest ważne w człowieku? - siły, zmysły czy inteligencja?

Sokrates - (4w. pne)ojciec etyki: człowiek to mikrokosmos: napis w świątyni w Delfach: „Quoti seaution - poznaj samego siebie; czyli: przyszłość zależy od człowieka

Protagoras: HOMO MENSURA - człowieka miarą wszystkiego

DEFINICJE CZŁOWIEKA/OSOBY:

Diogenes LAertios - biograf słynnych filozofów: anegdota o definiowaniu człowieka przez Platona

Prosopon - maska teatralna w star. Grecji - świadome kształtowanie i wyrażanie na zewnątrz konkretnego aspektu człowieczeństwa

1. Arystoteles: zoon logikon (gr.) homo animal rationale (łac.) człowiek = zwierze myślące

Elementy człowieka: a) życie wegetatywno - zmysłowe (jak zwierzątka); związek ze światem zwierząt jest fizyczny i historyczny; b) życie intelektualno (nous)- duchowe (pneuma) (wewnętrzne): rządzone przez intelekt, umysł, mądrość oraz wiarę, osobowość (to nas odróżnia od zwierzątek)

Odniesieniem dla człowieka jest Bóg; Księga Rodzaju - połączenia świata zwierząt ze stworzeniem przez Boga

Fundamentem zasad moralnych jest odpowiednia koncepcja człowieka

2. 4 wiek - Ojcowie Kościoła: dogmat trynitarzy: Bóg w trzech osobach; Osoba oddaje prawdę, że jest jeden Bóg w trzech osobach - bo każda z tych Osób ma coś niepowtarzalnego i człowiek też coś ma takiego

3. 6 wiek - Boecjusz - De dualis naturage et una persona - o dwóch naturach w jednej osobie: odnosi się do tajemnicy JCh - On jako pierwszy podmiot świadomości i woli; individuta substatia - człowiek jest indywidualną substancją natury rozumnej: jest podmiotem niezależnym, autonomicznym, zdolnym do stanowienia o sobie; jedynym, niepowtarzalnym… itd. - we wspólnocie z innymi

Persona per - Se - istnieć samo przez się

Substancja - podmiot każdej rzeczy (sub - stare coś, co stoi pod)

Niestety, ta definicja nie do końca oddaje relacyjność Trójcy i nie podkreśla zdolności człowieka do miłości

4. Ryszard od św. Wiktora (odniósł się do ale wymyślił swoją)

Persona intellectualis naturae incommunicabilis existentia est - osoba jest nieudzielną egzystencją intelektualnej natury: nie ma możliwości całkowitego poznania drugiej osoby, człowiek jest tajemnicą

Egzystencja ex - istive: wyjście na zewnątrz: wskazuje na relacjonizm z innymi ludźmi

5. Filozofia dialogu - spotkania - x. Tischner: wartość spotkania face to face; osoba się tworzy i zmienia, bo ludzie się wzajemnie uzupełniają i korzystają z siebie, osoba jest niepowtarzalna, ale również tworzy wartości

WARTOŚĆ - I. Kant: odnosi się do rzeczy (także dóbr duchowych), rzeczy wymiernych, które mogą być zważone i policzone, porównane; nie można tego odnieść do człowieka, bo jego nie można porównać z nikim innym

Dlatego Kant zaproponował:

GODNOŚĆ OSOBY: człowiek ma godność, która jest nieporównywalna i:

1. przyrodzona - z samego faktu bycia człowiekiem

2. neutralna - nie można jej odebrać

3. wyzwanie dla tworzenia wszystkich relacji społecznych

DEFINICJE OPISOWE CZŁOWIEKA

(generalnie trudno człowieka zdefiniować i podejmowane próby są właściwie niemożliwe)

1. ens amans - istota kochająca - Max Scheller

2. ens socjale - istota społeczna - Arystoteles, Marks

3. homo ludens - bawiąca się - J. Huizing; stworzenia mają 2 cele: 1. zabezpieczenie pokarmu i bezpieczeństwo, 2. prokreacja; człowiek to jedyna istota zdolna do działań subiektywnie nieużytecznych

4. ens symbolicum - symboliczna - E. Cassiver, K. Jaspers: odczytuje życie symbolicznie: nie tylko w jednym wymiarze: używa gestów..

5. ens religiosum - religijna - R. Otto: uznaje wyższość Siły, która rządzi światem

6. homo viator - istota w drodze - G. Marcel: pielgrzymka, przemijanie

SUBSTANCJALNA JEDNOŚĆ DUSZY I CIAŁA

W CZŁOWIEKU

Ciało + Dusza = OSOBA

KK naucza, że człowiek może istnieć tylko posiadając duszę i ciało, bo to jest quigumque - ta jedność jest hipostatyczna: jak to, że JCh miał duszę i ciało i był Bogiem i człowiekiem

W średniowieczu: teoria hylemorfizmu: (Sobór Wiedeński 1312): dusza rozumna jest sama z siebie formą ludzkiego ciała// Sobór Laterański 1512: dusza ludzka jest nieśmiertelna z powodu duchowego charakteru

JP2 Veritatis splendor - enc. o kwestiach moralnych

Odwołanie do Arystotelesa: każda substancja składa się z dwóch bytów: pierwszy to materia pierwsza (nie ta materialna), a hyle - wewnętrzna bierność, stanowiąca tylko potencjalność, możność, z której dopiero można wyprowadzić dowolną jakość bytu istnienia: drugi element to akt, który nadaje materii określoną postać - czyli formę (morphe)

Możność, forma, akt morphe

HYLE - CIAŁO; MORPHE - DUSZA (św. Tomasz z Akw.)

Dusza istnieje w każdej części ciała człowieka, nie ma jednego konkretnego miejsca jej przebywania

METAFIZYCZNA DEFINICJA ŚMIERCI - rozdzielenie duszy od ciała; wszystko, co się dzieje potem, to właśnie konsekwencja tego rozdzielenia, destrukcja materii ciała; po śmierci dusza w stanie „przejściowym” - czeka na zmartwychwstanie ciała; wskrzeszenia - powrót do poprzedniego życia, zmartwychwstania - nowy rodzaj istnienia, nowe jakości, choć ciało tożsame z przedśmiertelnym; ciało zmartwychwstałe jest ciałem chwalebnym

TEORIA O ZMARTWYCHWSTANIU CZŁOWIEKA

Ciało w najdoskonalszej postaci, jaką Bóg mu przeznaczył, a która nie mogła być od razu, pod wpływem grzechu albo z przyczyn niezależnych (te uszczerbki nie zostaną przeniesione na nowe ciało); wielka waga i szacunek religii dla ciała zmarłego, bo ono oczekuje na zmartwychwstanie stąd pogrzeby (KK nie potępia kremacji!)

KIERUNKI ROZDZIELAJĄCE DUSZĘ I CIAŁO:

Monizm materialistyczny - tylko wymiar cielesny, a sfery duchowe to wyższy wymiar materii

Monizm spirytualistyczny - tylko wymiar duchowy, rozum decyduje o człowieku i wolność, możliwość podejmowania decyzji; ciało jest moje, więc mogę z nim zrobić, co zechcę

Człowiek wyraża się poprzez ciało, więc nie jest ono tylko narzędziem!! Jest jedyną istotą, która może się komunikować z Bogiem

OPISY CZŁOWIEKA Z KSIĘGI RODZAJU

1. Rdz 1,26-28; VI - V w. pne; opis kapłański, powstały w kręgu Świątyni Jerozolimskiej; ma charakter teologiczny, bezpośrednio odnosi się do Boga

Jest alegoryczny, wzrastający (6 dni tworzenia); sam opis człowieka krótki, ale treściwy, wg Ojców Kościoła - pluralis maiestaticus, pluralis deliberationis, Człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boga, odróżnienie go od zwierząt, duchowa natura objawia się w ludzkiej duszy

Św. Augustyn dusza: rozum (Bóg Ojciec) + pamięć (Syn Boży) + wola (Duch)

Obraz (życie, naturalne przymioty człowieka) ---- Podobieństwo (życie nadprzyrodzone, łaska)

2. Rdz 2, 4-25; X w. pne; opis jahwistyczny - od imienia Boga Jahwe; ma charakter psychologiczny: człowiek w aspekcie podświadomości - o sobie samym

Stworzenie człowieka w kontekście idealnego miejsca do życia (edin - step, równina); myśl przewodnia: gdzie nie ma człowieka, tam nie ma życia; człowiek jest częścią ziemi i jej panem, stworzony z prochu wskazuje na swoją słabość, ale jest panem innym stworzeń; Bóg daje człowiekowi coś z siebie: PNEUMA (duch)

Wskazanie na równość płci! Adam nie utożsamia się ze zwierzętami, potrzebuje kobiety!

Z hebr. iš - mężczyzna; isša - kobieta

KATECHEZY ŚRODOWE JP2 (mężczyzną i niewiastą stworzył ich)

jedność i równość płci, Ewa jako towarzyszka, ukierunkowanie człowieka na innego człowieka, „bycie dla drugiego”, dzięki kobiecie mężczyzna rozumie, kim jest, człowiek żyje dla drugiego = miłość

GRZECH PIERWORODNY

- istnieje od początku i jest dziedziczony. Człowiek przez współpracę z Bogiem miał stać się jak On sam (ale nie ze względu na swoją naturę, lecz POWOŁANIE), ale przez grzech nie można zrealizować tego planu

Św. Ireneusz z Lyonu (II w.pne) - o grzechu pierworodnym: pierwszy nakaz Boga był wyrazem Jego pedagogiki, by człowiek nie przekroczył swojej wiary - Bóg dał mu dużą swobodę.; ale wykluczył drzewo poznania, żeby człowiek nie mógł sam ustanawiać dobra i zła

Miejsce człowieka w świecie: władca świata, ale podlega Bogu

Ewagriusz z Pontu - o pokusie:

1. Pokusa - zasianie w człowieku wątpliwości + manipulacja obiektywną rzeczywistością zawsze nam się wydaje, że niesie coś dobrego

2. Przenikanie idei dobra jest na granicy świadomości, jako intuicja i ulotna myśl

3. Upodobanie = życzliwe przylgnięcie do zaproponowanej sugestii - zgoda na dialog

4. wewnętrzne przyzwolenie - doświadczenie przyjemności przez wyobrażenie/antycypację

Coruptia naturis (zepsucie natury) - wprowadzenie nieładu w funkcjonowanie ludzkiej woli, poznawanie dobra; decydują o tym rozum i wola

Człowiek nie może siebie sam uzdrowić

• Gaudium et spes - SWII Chrystus - nowy Adam, który objawia człowiekowi pełnię człowieczeństwa

• JP2 - redemptor hominis człowiek rozumie siebie tylko w kontekście JCh

MORALNOŚĆ CZYNU LUDZKIEGO

Człowiek realizuje się przez czyny, ALE nie można całości moralności człowieka zamykać w czynach BO zależy to też od jego wnętrza woli!

Morale - jakoś wewnętrzna osoby

Czyn ludzki - ujawniony

Akt ludzki - nie tylko ujawniony

Nie każde działanie człowieka podlega ocenie moralnej, tylko specyficzne czyny ludzkie, za które człowiek może odpowiadać

Akt ludzki: Actus humanus - działanie dobrowolne/ świadomie chciane/ wynik decyzji można je przypisać odpowiedzialności DOBRO (dot rozumu) - WOLNE (dot woli)

Ma charakter moralny i podlega ocenie

Akt człowieka: Actus hominis - działania, w których nie ma dobrowolnego chcenia, dokonują się bez wiedzy i woli - np. fizjologia i reakcje organizmu

Odpowiedzialność moralna zależy od:

1. aktu wewnętrznego

2. aktu zewnętrznego (prywatnego lub publicznego)

PROCES (struktura) AKTU MORALNEGO - rozum i wola porządkują inne czynniki, wola łączy je z poznaniem, a rozum z wolą

1. określenie cech/celów (rozpoczyna się aktem rozumu, rozpoznaje się jakiś przedmiot i go klasyfikuje, a gdy jest dobry - akceptuje/ dokonuje się sąd o możliwościach)

2. wybór środków (analiza środków przez rozum - określenie charakteru - łatwości, skuteczności i godziwości - środków + sąd o wyborze)

3. spełnienie - realizacja działania (wola decyduje się na realizację celu określonego przez rozum poprzez wybrane środki; rozum każe woli zrealizować cel)

nihil volitum nis precognitum - nic nie może być chciane, co nie zostało rozpoznane

rozum jest praktyczny - odpowiada za rozpoznanie

ŚWIADOMOŚĆ:

1. a) aktualna - koncentracja na sytuacji

1. b) wirtualna (virtus - cnota) - działanie stałe

2. a) pełna - gdy osoba ma pełne poznanie czynu i wartości

2.b) niepełna - gdy nie ma integralności (pełności)

3. a) ogólna - gdy człowiek ma przekonanie o dobru lub złu, ale nie dokładnie wie, w czym tkwi ich specyfika

3.b) szczegółowa - gdy wie dokładnie

Aby akt był ludzki - wystarczy świadomość wirtualna

Aby był dobry lub zły - wystarczy ogólna

Aby grzech był ciężki - musi być pełna

PRZYZWOLENIE

świadoma zgoda, decyzja na pragnienie prawdziwego (lub pozornego) dobra, które się przedstawia ludzkiej refleksji intelektualnej, przejawia się w zachowanie, że każdy chce tego, co czyni; Chcę tego, co czynię

TYPY PRZYZWOLENIA:

1. doskonałe (pełne) - wola w pełni przylega do dobra, akceptuje je i wybiera

2. niedoskonałe (niepełne) - wola pragnie dobra jedynie częściowo

AKTY WOLI:

1. bezpośredni - wszystko, co zostało zamierzone wprost, jako bezpośredni cel działania

2. pośredni - chciany nie dla samego siebie, ale ze względu na inne dobre, do którego zmierza lub zło, którego chce uniknąć

3. in causa - w przyczynie: odnosi się do czynów realizowanych w stanie ograniczonej dyspozycji wolności, ale uprzednio chcianych, akceptowanych

Zasady odnoszące się do przyzwolenia:

1. wolność aktu jest miarą jego moralnego char., czyli im pełniejszy i doskonalszy akt woli, tym większa odpowiedzialność moralna

2. akty będą miały charakter moralny, jeśli będzie przyzwolenie, nawet niedoskonałe i związane z niepełną lub pełną odpowiedzialnością - ale nie pełną zgodą woli

3. grzechowi śmiertelnemu musi towarzyszyć pełna zgoda woli

Oznaki doskonałości przyzwolenia:

1. wykluczenie wątpliwości, jeśli dotyczyły one czynu poważnie nieuporządkowanego i wystąpiły u osoby i wrażliwym sumieniu, trzeba sądzić, że wystąpiło niedoskonałe przyzwolenie i nie ma ciężkiego grzechu

2. brak pełnej świadomości = brak przyzwolenia dobrowolnego (depresja, nietrzeźwość… itd.)

3. zwracamy uwagę na przebieg wewnętrznej walki

UCZUCIOWOŚĆ ZMYSŁOWA

Uczucia są naszą składową integralną, dane przez Boga.

Uczucia - doznania zmysłowo - cielesne, oznaczające poruszenie wrażliwości, skłaniające do jakiegoś działania, ale o nim nie decydujące, zgodnie z tym, co jest wyobrażane jako dobro. Wiążą się ze sferą zmysłową, są skutkiem bodźców odebranych przez zmysły; są reakcją spontaniczną; istnieje w nich dobro lub zło (jakaś wartość w każdym razie)

Są zdolne do poznania obiektywnej prawdy, muszą być zintegrowane z rozumem i z wolą; ułatwiają akt woli,

Uczucia są moralnie dobre, gdy przyczyniają się do dobrego działania; w przeciwnym razie są moralnie złe (KKK 1768)

Wewnętrzna integracja - kontrola uczuć i ich wewnętrzne uporządkowanie, dopasowanie

KLASYFIKACJA UCZUĆ:

1. dążenia pożądliwe (mają za przedmiot dobro przyjemne i dostępne)

1. miłość poruszenie atrakcji wzbudzone przez pewne dobro, spontaniczna reakcja na odkryte dobro: miłość zmysłowa (to, co czuje się przez zmysły), miłość woli (odnosi się do sfery ducha); skutkiem miłości jest zjednoczenie z jej przedmiotem, miłość do dobra doskonali człowieka, a do zła - poniża go

2. nienawiść spontaniczna reakcja na zło; wiąże się z tym antypatia, nienawiść może być: uporządkowana i nieuporządkowana; człowiek powinien nienawidzić zło

3. radość upodobanie w dobru miłowanym i już przez człowieka posiadanym; radość daje tylko prawdziwe dobro, które jest ostatecznym spełnieniem, radości nieuporządkowane są przejściowe i zostawiają pustkę w człowieku; podstawową funkcją radości jest ułatwienie wytrwania w dobry: radość zmysłowa - przyjemność; duchowa - wew. przeżycie

2. popędliwe (dobro trudne, dla którego muszą się wysilić)

1. nadzieja lub rozpacz nadzieja rodzi się przy spotkaniu z dobrem trudnym do zdobycia; świadomość przeszkód + wiara w możliwość ich zwyciężenia; rozpacz - kiedy dobro wydaje się nieosiągalne (*spe salvi - enc. BXVI o nadziei)

2. strach skłania do ucieczki i rezygnacji wobec zagrażającego zła , które wydaje się trudne do uniknięcia; boimy się tego, co zagraża dobru, które kochamy; pomocą dla strachu jest cnota męstwa - pozwala zwyciężać strach

3. wstyd sfera płciowości, lęk przed byciem źle zrozumianym, przed wykorzystaniem

4. odwaga skłania do zdecydowanego pokonywania przeszkód utrudniających zdobycie jakiegoś dobra: kontynuacja i towarzyszka nadziei; zdolność do pokonywania strachu

5. gniew reakcja na trudności, które uniemożliwiają osiągnięcie jakiegoś dobra; gniew słuszny - gdy są trudności na drodze do dobra; gniew niewłaściwy - gdy trudności są na drodze do pozornego dobra: może prowadzić do zemsty; generalnie gniew powinien być kontrolowany przez rozum

PRZESZKODY OGRANICZAJĄCE DOBROWOLNOŚĆ

AKTU LUDZKIEGO

Moralność może być zmniejszona lub może jej w ogóle nie być

Przeszkody:

1. dotykające świadomość lub wolę

2. aktualne (w danym momencie) lub habitualne (trwałe)

Główne:

1. Przymus - presja zewnętrzna wywierana na osobę do zmuszenia jej do działania wbrew jej woli

Spełnia 3 warunki: spowodowany przez innego człowieka, ma miejsce wyraźny sprzeciw, sprzeciw jest zamanifestowany

Przymus może być fizyczny i psychiczny

2. Ignorancje - czyli niewiedza; brak poznania potrzebnego do dokonania właściwiej oceny moralnej danego działania - chodzi o wiedzę, którą się powinno mieć;

Błąd - uznanie czegoś fałszywego za prawdę

łac. ignorantia inris - nieznajomość prawa bożego i ludzkiego

ingorantia facti - nieznajomość aspektów działania wpływających na jego charakter moralny

Ignorancja niezawiniona może zmniejszyć lub znieść karę - gdy człowiek nie zdołał dotrzeć do prawdy mimo użycia wszystkich dostępnych środków

1. niepohamowana fizycznie (nie ma wątpliwości o moralnych aspektach działania)

2. niepohamowana moralnie (trzeba użyć wszelkich środków)

3. zawiniona - ktoś się nie postarał, żeby uzyskać info, albo unika jego zdobycia

4. celowo zamierzona - zwiększa odpowiedzialność za winę

3. Passiones - nieuporządkowane, gwałtowne uczucia (same uczucia nie są oceniane)

1. uprzednie - przed działaniem: mogą ograniczyć wolność aktu i zmniejszyć winę (peccate infirmitatis - choroby ludzkiej natury)

2. następcze - po fakcie: nie wpływa na ocenę, ale jego pojawienie się bywa oznaką nastawienia woli w kierunku określonego działa i może wpłynąć na działanie w przyszłości

4. Strach - lęk - stan niepokoju odczuwany przez władze zmysłowe człowieka, spowodowany zagrożeniem ze strony zła trudnego do uniknięcia

Stan ducha - lęk może być lekki lub ciężki; jego wynikiem jest wszelkie obiektywne niebezpieczeństwo i zależy od uwarunkowań danej osoby

Zależny jest od warunków subiektywnych i obiektywnych

Nie zwalnia z odpowiedzialności, ale ją zmniejsza, a to zależy od:

1. wielkości zagrożenia

2. wielkości dobra, przeciw któremu wykraczamy

3. subiektywnego poziomu wzburzenia

Z obawy przed śmiercią nie można zaprzeć się winy (ale można uciec) i nie można przyczyniać się do cudzej śmierci

5. Choroby psychiczne - stan, w którym na skutek niezdolności poznawczej lub emocjonalnej, człowiek nie jest przystosowany do spełniania elementarnych zadań życiowych - nie umie sam zaspokoić podstawowych potrzeb, bronić się, troszczyć…itd.

Przykłady:

1. upośledzenia umysłowe

2. syndromy mózgowe (np. od alkoholu, ale też np. demencja starcza)

3. psychozy maniakalno - depresyjne (schizofrenia, paranoja, nerwica…itd.)

4. natręctwa i obsesje - (np. nemasteria - ciągłe zmęczenie)

Choroby mogą być krótkie lub dłuższe; czasem trudno wyrokować (gdy nie ma kontaktu z rzeczywistością lub osłabiona jest wola)

Lucida interralla - przebłyski świadomości

ŹRÓDŁA MORALNOŚCI

- czynniki determinujące moralność ludzkich działań

Moralność - zależy od przyporządkowania do dobra (Boga); podlega jej czyn i intencja

Wartość intencji weryfikuje się w czynach

Św. Tomasz z Akwinu: doktryna o dwóch elementach aktu ludzkiego:

1. czynność zewnętrzna (czyn)

2. czynność wewnętrzna (intencja)

aby czyn był OK oba elementy muszą być OK.

bonum est integraf causa, malum est quocumcue defektu - dobro jest integralną przyczyną działania, wszystkie części muszą być dobre (cel nie uświęca środków)

PRZEDMIOT MORALNY (rdzeń działania i moralności; finis operis - cel działania)

Dysobiektywny skutek działania; rezultat aktu ludzkiego - uczyniony niezależnie od innych okoliczności i zamiarów

Materia - treść aktu ludzkiego

To, co określa jakoś moralną

rozpoznawalny umysłem i możliwy do wyobrażenia

• JP2 - Venitatis splendor - blask prawdy 1993

Ze względu na przedmiot moralny można mówić o czynach złych:

1. wewnętrznie (zawsze złe, niezależnie od prawa je warunkującego i od intencji)

2. zewnętrznie (obojętne moralnie - dopiero się stają dobre lub złe, jeśli są podjęte na mocy prawa lub intencji)

INTENCJA (cel podmiotu działającego) co bezpośrednio ktoś zamierza; ukierunkowane na dobro danej osoby; może obejmować jeden lub wiele celów; jedno działanie może mieć kilka intencji

1. dobrą intencją nie mogą być usprawiedliwione złe czyny; podnosi godność dobrego czynu

2. czyni dobrym lub złym czyn sam w sobie moralnie obojętny

3. zła intencja czyni złym czyn, który sam z siebie jest dobry

OKOLICZNOŚCI

- pewne warunki, które towarzyszą spełnianiu czyny, z tego względu dochodzą z zewnątrz do jakiejś czynności ukonstytuowanej moralnie i mogą ją jakoś modyfikować

Circumstantiae - circum + stae = to, co jest wokół działania

1. quis - kto? Kim jest podmiot działający

2. quid - co? Charakter rzeczy i jej wartości / np. czy była święcona

3. ubi - gdzie? - okoliczność miejsca/ np. w kościele trochę inaczej

4. quibus - jakimi środkami? - godziwie czy nie? / stopień determinacji człowieka

5. quando - kiedy? /+ długość trwania czynu

6. quamodo - w jaki sposób? - chodzi o stopień osobistego zaangażowania

7. cur - dlaczego? - wskazuje na motywy

Działanie w „dobrej wierze”

- moralnie intencja jest ok., ale działający nie rozpoznaje właściwie, jaki jest moralny przedmiot czynu (czyli jaka jest jego wartość moralna) - bo się znajduje w stanie ignorancji niepokonanej moralnie

Moralność czynu o podwójnym skutku

- działania, których spełnianie może mieć więcej skutków, a nie wszystkie są ok.

1. sam czyn musi być moralnie ok.

2. intencja godziwa - dąży do dobrego skutku

3. skutek dobry nie może być osiągnięty za pomocą złego skutku (muszą wystąpić równocześnie)

4. musi być zewnętrzna racja do podjęcia takiego działania - proporcjonalna do wielkości przewidywanego złego skutku

PRAWO MORALNE

Działanie ludzkie jest świadome i wolne

Źródła moralności - jaka jest natura mojego działania?

Takie działanie jest dobre, któremu odpowiada natura Boska, ale rozpoznana przez człowieka

Źródłem powinności jest rozum, który rozeznaje i odsyła w dobrą stronę

Św. Tomasz: prawo to dyspozycja rozumu ukierunkowana na dobro wspólne i prolongowana do tego przez tego, komu powierzono opiekę nad wspólnotą

1. prawo, które nakazuje zło, nie jest prawem

2. prawo jest normą, bo zakłada powinność

3. prawo reguluje życie wspólnoty

lex - pierwotne znaczenie prawa

lus - kodyfikacja pewnych reguł dla wspólnoty

św. Izydor - lex legere (czytać)

Cyceron - lec eligere (wybierać)

Tradycja scholastyczna - lex ligare (wiązać) prawo jako coś, co nas wiąże i zobowiązuje

Każde prawo zakłada istnienie prawodawcy, który kodyfikuje normy postępowania, z drugiej zakłada istnienie pewnej wspólnoty, w której wewnętrzne życie reguluje to prawo. Rodzaj wspólnoty determinuje rodzaj prawa

PODZIAŁ PRAW:

1. ze względu na prawodawcę

1. prawo boże, którego twórcą jest Bóg: odwieczne, naturalne, stanowione, wyrażone w Biblii

2. ludzkie - odwołują się do bożego, ale tworzą je ludzie: kościelne, kanoniczne, świeckie

2. ze względu na podmiot

1. uniwersalne: zobowiązują wszystkich, na całym świecie

2. partykularne: prawo częściowe, zobowiązuje tylko pewną grupę ludzi (personalne: dot. Określonych wspólnot; terytorialne: istnieje w danych granicach)

3. ze względu na przedmiot (określają stosunek do wartości, którego broni to prawo)

1. lex affirmativa - nakazujące coś (hierarchia)

2. lex negativa - zakazujące (najwyższa wartość, której nie można nigdy złamać)

3. permisiva - zezwala

CECHY SPRAWIEDLIWEGO PRAWA: zobowiązująca moc, która działa w sumieniu

1. musi być możliwe do wykonania

2. godziwe, nie neguje wyższych wartości

3. użyteczne

4. prolongowane - dane do wiadomości

5. stałe

Każde prawo zobowiązuje w sumieniu i pociąga za sobą grzech ciężki lub lekki

Ludzkie prawo jest sprawiedliwe i też obowiązuje w sumieniu, chyba że jest niezgodne ze sprawiedliwością

Prawo mere penales - takie, które by obowiązywało tylko prawodawcę, ale nie w sumieniu

MOC ZOBOWIĄZUJĄCA PRAWA USTAJE, GDY:

1. niezdolność do wykonania prawa (fizyczna, moralna)

2. przywileje prawne - udzielenie prelongatywy

3. dyspensa - złagodzenie istniejącego prawa ze względu na szczególne okoliczności

Prawo odwieczne - plan bożej mądrości, powołujący do istnienia wszystkich rzeczy, wpisujący w ich naturę reguły funkcjonowania (zamysł Boga)

Prawo naturalne - istoty rozumne realizują zamysł Boga przy pomocy rozumu; nie jest zapisane, ale wynika z ludzkiej kondycji i natury

1

---