PRZEDMIOT: ZDROWIE PUBLICZNE
TEMAT: Profilaktyka chorób cywilizacyjnych
1. Co to jest choroba cywilizacyjna i społeczna. Jakie jest pochodzenie tej choroby?
2. Sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym.
3.. Profilaktyka chorób cywilizacyjnych.
4. Czynniki sprzyjające powstawaniu chorób cywilizacyjnych.
5. Literatura.
Magdalena
Stachurska
AD. 1.
Choroby społeczne jest to grupa chorób najczęściej występujących w powiązaniu z warunkami społecznymi ludności. W znaczny sposób obniżając wartość biologiczną społeczeństwa i znacznie obciążających jego ekonomikę (nieobecność z powodu choroby, inwalidztwo, rehabilitacja, chorobowość, śmiertelność). Grupa tych chorób nie jest ściśle określona. Postęp i zmiany społeczne działają stresowo, przez co utrudniej jest się zaadaptować współczesnemu człowiekowi do nowych warunków, przez co narastają nowe choróby cywilizacyjne, które stają się chorobami społecznymi. Zapobieganie i leczenie chorobró społecznych wymaga wielkich nakładów ekonomicznych i kompleksowych posunięć organizacyjnych.
Choroba cywilizacyjna jest związana z rozwojem cywilizacji (urbanizacja, uprzemysłowienie, mechanizacja itd.). Są to wypadki drogowe, wypadki przy pracy, zatrucia przemysłowe, choroba wibracyjna, choroby wywołane przez działanie mikrofal czy promieni jonizujących lub też przez nadmierny hałas, nadmierne zapylenie powietrza, skażenie środowiska (powietrze, gleby, wody) substancjami chemicznymi.
Do tych chorób cywilizacyjnych i społecznych zaliczamy: - nadciśnienie tętnicze, choroby serca i naczyń krwionośnych, nerwice serca - charakterystyczne bóle krzyża - choroby nowotworowe - choroby psychiczne - przewlekła obdurakcyjna choroba płuc - astma oskrzelowa i choroby alergiczne - choroby reumatyczne - bulimia i anoreksja - cukrzycę i otyłość - hemofilia, AIDS, grzybica stóp - krótkowzroczność - urazy, zatrucia, schorzenia uwarunkowane genetycznie. - gruźlicę, alkoholizm, nikotynizm, depresja - choroby weneryczne (kiła, rzeżączka)
Z praźródeł wspólnych dla chorób cywilizacyjnych wiadomo jest zburzenie równowagi czynności fizjologicznej spowodowanej tym, że współczesnymi warunkach życia, kiedy cały ciężar zachodzi najczęściej w sferze psychicznej.
AD. 3.
Podstawowym warunkiem powszechnego zapobiegania chorobom jest systematyczne stosowanie działań prewencyjnych, przy pełnym zrozumieniu celowości i zasad tych poczynań zarówno przez pracowników medycznych, sprawujących opiekę zdrowotna i przez społeczeństwo. Działania te powinny zamierzać do: 1. Zapobiegania występowania chorób u ludzi klinicznie zdrowoych lecz zagrożonych występowaniem choroby (prewencja podstawowa, pierwotna) 2. Zapobiegania rozwojowi choroby u ludzi z wcześnie rozpoznaną chorobą (prewencja wtórna) 3. Zapobieganie niepomyślnym skutkom choroby (nawrotom, powikłaniom, trwałemu inwalidztwu, przedwczesnej śmierci) u ludzi z zaawansowana chorobą (prewencja późna)
Zapobieganie miażdżycy i jej powikłaniom ma dwa cele :
- pierwotnej prewencji jest postępowanie stosowane u osób klinicznie zdrowotnych mające na celu niedopuszczanie do stanów będących wynikiem zaburzeń ukrwienia narządów na tle miażdżycy, bądź opóźnienia ich występowania. - prewencji wtórnej miażdżycy jest stosowane postępowanie u osób chorych z klinicznymi powikłaniami miażdżycy jest zmniejszenie liczby nawrotów choroby.
Do czynników sprzyjających rozwojowi choroby niedokrwiennej serca, zalicza się: 1. Zaburzenia gospodarki tłuszczowej i węglowodanowej 2. Nadciśnienie tętnicze 3. Otyłość, nadkrzepliwość 4. Palenie papierosów 5. Nadmierne tłuste i obfite odżywianie 6. Siedzący tryb życia 7. Czynniki stresowe środowiska 8. Czynniki genetyczne (choroba wieńcowa u rodziców lub rodzeństwa) 9. Skaza moczanowa 10. Niektóre cechy osobowości psychicznej.
Choroba nadciśnieniowa to stan podwyższonego ciśnienia tętniczego powyżej 20,0/12,0 kPa (140/90 mm Hg), zarówno skurczowego i rozkurczowego, z niekorzystnymi skutkami w układzie krążenia oraz w innych narządach.
W etiologii tej choroby bierze się pod uwagę wpływy neuropsychogenne, które angażują ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy, pośrednio powodują wydzielanie przez nich adrenaliny i noradrenaliny podwyższając ciśnienie tętnicze. Wyniki badań mówią ze duze znaczenie patogenetyczne mają następujące czynniki: a) otyłość b) nadmierne spożycie soli kuchennej- w wielu badaniach epidemiologicznych wykazano związek między spożycie soli a częstością występowania nadciśnienia tętniczego. Zalecać wiec należy zwalczanie otyłości oraz odpowiednia dietę z ilością kalorii dostosowaną do zapotrzebowania, z umiarkowaną ilością soli o małej zawartości tłuszczów i cholesterolu c) czynniki środowiskowe- napięcie i pośpiech odgrywają one dużą rolę w etiopatogenezie nadciśnienia pierwotnego. Zaleca się uregulowanie trybu życia oraz wyeliminowanie tych czynników. d) nadciśnienie tętnicze u rodziców i rodzeństwa- częstsze występowanie w grupie osób z obciążającym wywiadem rodzinnym. Osoby takie powinny być objęte nadzorem lekarskim z kontrolą ciśnienia tętniczego najmniej raz w roku, z zaleconą profilaktyką.
W przebiegu tej choroby wyróżnia się następujace okresy:
- I- wstępny, czyli przednadciśnieniowy, podwyższenie ciśnienia zjawia się tylko przygodnie, chorzy skarżą się na niepokój, kołatanie serca, zawroty głowy, potliwość, okresową bezsenność.
- II- ciśnienie jest podwyższone, ale może wracać do stanu prawidłowego po dłuższym wypoczynku, choremu dokuczają bóle i zawroty głowy, obniżenie sprawności psychicznej i fizycznej, pieczenie i bóle za mostkiem- jako wyraz upośledzenia krążenia wieńcowego, zadyszka przy wysiłkach.
- III- ciśnienia ustalonego w granicach 22,7/13,3-33,3/16,0 kPa (170/100-250/120 mm Hg) lub wyżej, z wyraźnymi zmianami w narządach w zakresie serca, naczyń wieńcowych i mózgowych oraz oczu. Nierzadko dochodzi wówczas do powikłań: niewydolności krążenia, obrzęku płuc, zawału serca, krwotoku mózgowego.
- IV- zejściowy, cechujący się zmianami w narządach wewnętrznych, zwłaszcza w sercu- zawały, w mózgu- wylewy, w nerkach - postępująca niewydolność nerek, w zakresie oczu (zmiany zwyrodnieniowe siatkówki z postępującym upośledzeniem wzroku).
Często spotykaną nerwica serca jest nerwica nerwowo-krążeniowa serca. W której odczuwa się różne dolegliwości serca., m. in. braku w tym narządzie organicznych zmian chorobowych. Przyczyną są niepowodzenie w życiu osobistym lub w pracy, poczucie zmniejszonej wartości lub nawet błędne rozpoznanie lekarskie , powodujące poczucie ciężkiej choroby. Objawia się to : skargami na szybkie męczenie się nawet przy małych wysiłkach, uczuciem zatykania w gardle, trudnościami oddechowymi (niemożność dokonania głębokiego wdechu), bólami w okolicy koniuszka serca(najczęściej o charakterze kłującym). Ponadto często występuje uczucie zamierania lub mocnego bicia serca. Towarzyszy temu cały zespół objawów ogólnych takich jak : bóle i zawroty głowy, skłonność do omdleń, uczucia gorąca i łatwość ziębnięcia, dreszcze, nadmierne pocenie się, zaburzenia snu (nadmierna senność lub bezsenność).
Aktywność ruchowa jest podstawową metodą prewencji wtórnej nerwicy serca, choroby z którą ludzie najczęściej zgłaszają się do lekarza. To dokuczliwe chorzenie jest wielokrotnie lekceważone przez lekarzy, a poprawę można uzyskać poprzez zwiększenie aktywności fizycznej, która zależy od chęci, woli i organizacji wewnętrznej samych cierpiących.
Zasady według których powinno się ustalać program zajęć i treningu fizycznego dla osób z zaburzeniami czynnościowymi układu krążenia: 1. Aktywności ruchowej powinno towarzyszyć wiele pozytywnie oddziałujących sygnałów i bodźców, które odwracałyby uwagę od koncentrowania się na samym wysiłku fizycznym i stopniu jego ciężkości. 2. Aktywność ruchowa powinna być prowadzona w miarę możliwości zespołowo w grupie. 3. Program aktywności ruchowej nie powinien odpuszczać do powstawania przeciążeń, które występują dość powszechnie jak zmęczenie czy bole mięśniowe po treningu. Najlepsza jest tu gimnastyka poranna, która powinna być złożona z trzech części i powinna trwać 15 min.: 1. Pierwsza wykonywana jest w pozycji leżącej powinna być uwzględniać ćwiczenia rąk i nóg o maksymalnej amplitudzie ruchu oraz ćwiczenia skrętne głowy i tułowia. W końcowym etapie tej części należy te same ćwiczenia w pozycji półsiedzącej z łokciami opartymi o podłoże. 2. Druga jest wykonywana w pozycji klęczącej i siedzącej. Wykonuje się tutaj również ćwiczenia rąk i nóg o maksymalnym zakresie ruchu oraz dołącza się skłony tułowia do przodu i skręty boczne tułowia. W końcowym etapie tej części należy wykonać kilka skrętów tułowia i głowy w klęku wyprostnym. 3. Trzecia część w pozycji stojącej obejmuje ćwiczenia dynamiczne rąk i nóg (wymachy, krążenia kończyn) oraz skłony tułowia do przodu , tylu i boczne połączone ze skrętami i skrętoskłonami.
Zapobieganie otyłości opiera się o cechy morfologiczne tkanki tłuszczowej, przez ktore wyróżnia się dwa typy otyłości: hipertroficzną i hiperplastyczną, które różnią się także obrazem klinicznym.
Otyłość hipertroficzna występuje w starszym wieku. Zwiększa się rozmiar komórek tłuszczowych przy stałej liczbie komórek. Zaburzona jest przemiana węglowodanowa i tłuszczowa. Leczenie dietą, powodując spadek ciężaru ciała i ustępowanie objawów cukrzycy.
Otyłość hiperplastyczna rozpoczyna się często w wieku dziecięcym, prawdopodobnie jest wrodzona i charakteryzuje się zwiększeniem liczby komórek tkanki tłuszczowej. Nie poddaje się zwykle żadnemu leczeniu.
Trening fizyczny w przypadku otyłości spełnia dwa zadania:
- powoduje zwiększenie wydatku energetycznego.
- drugie prowadzona w poprzedni sposób aktywność ruchowa eliminuje niekorzystne zmiany, stwierdzone w otyłości: zwiększona lepkość krwi, wzrost ciśnienia, obniżenie rezerw adaptacyjnych układu secowo-naczyniowego, upośledzenie wentylacji płuc.
Choroby Alergiczne (tzw. alergie) wynikają z nieprawidłowych odpowiedzi immunologicznych. Do zachorowania dochodzi wówczas, gdy układ odpornościowy niepotrzebnie reaguje wytwarzaniem przeciwciał na obecność nieszkodliwych antygenów- alergenów. U zdrowych ludzi alergeny nie wywołują uczulenia, w organizmie osób podatnych nadmierna liczba przeciwciał wywołuje kichanie, łzawienie, katar sienny, obrzęki, zaczerwienienia skóry, swędzenie czy opuchliznę, a nawet astmę alergiczną. Alergenami mogą być między innymi: substancje chemiczne (np. konserwanty żywności), środki piorące, składniki leków i kosmetyków; pyłki kwiatowe, zarodniki grzybów, składniki kurzu, sierść zwierząt, jady owadów, pierwiastki, przetwory mleczne, czekolada czy owoce cytrusowe.
Cukrzyca („Choroba cukru”) polegaja na tym, że trzustka nie wytwarza insuliny kiedy trzeba alboisulina nie działa tak jak powinna. „Niespalona” glukoza gromadzi się we krwi, a jej ilosć się ciągle zwiększa wraz z każdym posiłkiem. Objawami cukrzycy są: osłabienie, uczucie zmęczenia, wzmozone pragnienie, oddawanie duzych ilosci moczu, świąd i pieczenie w miejscach intymnych. W kontrolowaniu cukrzycy ważna jest dieta zależna od typu cukrzycy oraz aktywność fizyczna.
Anoreksja (anorexia nervosa -jadłowstręt psychiczny) Kobiety, chcąc upodobnić się do wychudzonych modelek, zatracają własne poczucie cielesnego piękna, poddają się wyniszczającym dietom, choć wskazówka wagi już dawno przekroczyła najniższe wskaźniki, konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przyczyny anoreksji i bulimii nie tkwią jednak wyłącznie w jedzeniu. Prawie w każdym przypadku ich podłożem są problemy natury psychicznej
Bulimia Kobieta walczy ze stresem czy zagrożeniem wzmożonym łakomstwem. Napady obżarstwa pojawiają się nagle- chora jest w stanie w środku nocy pójść do sklepu po różne łakocie. Je szybko, łapczywie, znacznie ponad miarę, nie odczuwając przy tym smaku, ani żadnej przyjemności. Ponieważ męczą ją wyrzuty sumienia, sięga zaraz po środki przeczyszczające, zmusza się do wymiotów i głodzi.
Depresja obniżenie nastroju. Może być wywołana konkretną ciężką sytuacją życiową. Może jednak być też objawem choroby. Może mieć różne nasilenie, od depresji nerwicowej, w której występuje przygnębienie, niezadowolenie z siebie i otoczenia, brak zainteresowań, aż do depresji psychotycznej, w której występują urojenia, zahamowanie psychoruchowe, tendencja, a nawet udane próby samobójcze.
choroba wrzodowa
Choroba wrzodowa jest przewlekłym schorzeniem, polega na powstawaniu owrzodzenia błony śluzowej powstają na skutek nadmiernego wydzielania kwasu solnego w żołądku przy jednoczesnym nieodpowiednim działaniu mechanizmów obronnych. Do powstawania choroby przyczyniają się:
- stres
- nieodpowiednia dieta
- palenie tytoniu
- obecność w żołądku i dwunastnicy bakterii Helicobacter pylori.
choroby alergiczne
Alergie to choroby, których źródłem jest nadmierna aktywność własnego układu
immunologicznego. Organizm osoby posiadającej tę słabość w kontakcie z alergenem
(substancją, na którą jest uczulony) działa nadreaktywnie i wytwarza przeciwciała, które wywołują podrażnienia. Przebieg reakcji alergicznych może być bardzo zróżnicowany i
przybierać różnorodne formy:
- łzawienie, obrzęk i przekrwienie spojówek
- katar sienny
- pokrzywka skórna
- skurcz oskrzeli (dychawica oskrzelowa, astma)
- ogólny spadek ciśnienia tętniczego (wstrząs anafilaktyczny)
Pojedyncze przypadki jadłowstrętu psychicznego mogą występować w różnym
wieku, ale najczęściej pojawiają się u dziewcząt w okresie pokwitania. Osoba chora na
jadłowstręt stopniowo zmniejsza ilość spożywanych pokarmów, czasem ograniczając je tylko
do kilku wybranych i spożywanych w niewielkich ilościach. Kiedy indziej w ogóle odmawia
przyjmowania pokarmów lub reaguje wymiotami na próby karmienia, ograniczając się do
picia płynów. W krótkim czasie dochodzi do wychudzenia, a nawet wyniszczenia organizmu,
które pozostawia często już nieodwracalne zmiany. Nieleczona anoreksja zabija w ok. 20%
przypadków. Dochodzi w niej do utraty łaknienia oraz spadku wagi, co najmniej o 25%
poniżej wagi wyjściowej. O anoreksji mówi się, gdy następuje odmowa utrzymania ciężaru
ciała powyżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu, intensywny lęk przed
przybraniem na wadze lub otyłością, zaburzony obraz własnego ciała tj. osoba chora uważa,
że jest zbyt gruba mimo tego, że tak naprawdę jest już wyniszczona.
Anoreksji towarzyszy zwykle zanik miesiączki, osłabienie, mogą dołączyć się dolegliwości ze
strony układu krążenia. Prawie w każdym przypadku jadłowstrętu konieczna jest
hospitalizacja psychiatryczna. Leczenie polega na kompleksowym leczeniu
farmakologicznym, psychoterapeutycznym i wychowawczym. Niezbędne jest często
karmienie sztuczne, lub dożylne wstrzykiwanie substancji odżywczych.
AD. 4.
aaaaaaaaaaa
Stosuj odpowiednią dietę- przeciwdziała otyłości. Dzięki niej unikniesz obciążenia dla
serca i układu krążenia. Nadmiar tłuszczu w diecie nasila zmiany miażdżycowe, a
każde dodatkowe kilogramy powodują wzrost ciśnienia.
-Uprawiaj sport- poprawia wydajność organizmu oraz naturalnie obniża ciśnienie krwi.
- Siedzący tryb życia kilkakrotnie zwiększa ryzyko pojawienia się nadciśnienia.
- Unikaj stresu- długotrwały stres osłabia układ odpornościowy.
- Nie pal papierosów- są główną przyczyną powstawania komórek nowotworowych, a
także zwiększają ciśnienie oraz przyspieszają akcje serca.
- Nie nadużywaj alkoholu- zwiększa ciśnienie krwi.
- Ogranicz spożywanie soli- pokarm z duża zawartością soli zwiększa ciśnienie krwi.
- Regularnie wykonuj badania profilaktyczne.
AD. 5.
Istotnym czynnikiem tych chorób jest nadmierne tempo życia, stały pośpiech, „pogoń za czasem”, co jest podłożem stanów nerwicowych. Zależą one od bezpośredniego działania czynników składających się na współczesna cywilizację, również od eliminacji naturalnych czynników środowiska człowieka, warunkujących stan jego zdrowia, np. eliminacji lub znacznego ograniczenia ruchu i wysiłku fizycznego albo przekształcenia tego ruchu w ruch jednostajny, monotonny, nużący, angażujący tylko niektóre grupy mięśniowe. Czynnikiem chorobotwórczym związanym ze współczesna cywilizacja jest także niewłaściwe odżywianie. Lepsze walory smakowe pokarmów zwiększyły ich atrakcyjność , więc stad skłonność do przejadania (przekarmiania). Innym czynnikiem chorobotwórczym są też leki, które są przyczyną tzw. chorób lekopochodnych.
Czynniki sprzyjające rozwojowi chorób cywilizacyjnych są związane ze stylem życia, który
narzucają wysoko rozwinięte społeczeństwa. Należą do nich:
- powszechnie występujące zanieczyszczenie środowiska, zwłaszcza powietrza, wody i
żywności
- rosnące tempo życia oraz napięcie nerwowe
- mała aktywność ruchowa
- niewłaściwe odżywianie
- nieprawidłowa dieta (obfitująca w tłuszcze zwierzęce i cukry proste)
- palenie papierosów
- nadużywanie alkoholu
- wysoki poziom stresu
Istotną rolę odgrywa również niestosowanie się pacjentów do zasad profilaktyki:
niewykonywanie badań, nieakceptowanie konieczności eliminacji czynników ryzyka,
ignorowanie wczesnych objawów chorób.