ĆW.4. KULTUROWE I POZNAWCZE OGRANICZENIA. POZNANIA HIST.

NOTATKI Z KSERA T.KUHN- PARADYGMAT: to wszystkie powszechnie w danym okresie uznawane przekonania teoretyczne (przyrodnicze i filozoficzne) oraz metody eksperymentowania jakie stosowane są przez specjalistów w ich pracy badawczej.

Ten kto proponuje nowy paradyg. przedkłada propozycję równie relatywną jak dotychczasowa, co więcej propozycję która w ogóle nie podlega ocenie w kategoriach prawdy i fałszu. Pod pewnymi względami nowy paradyg. niczym nie będzie się różnił od starego. Podobnie jak poprzedni będzie on samopotwierdzający się. Analogicznie do tamtego nie sposób go będzie odrzucić w drodze samej tylko logicznej krytyki, a niezbędne do tego argumenty natury perswazyjnej.

Kuhnowska koncepcja traktowania rozwoju poznania na podobieństwo nie ukierunk. ewolucji biologicznej, w której decydują kryteria dobru naturalnego - wyrazem tego pragmatystycznego stanowiska, które nader jednostronnie interpretuje poznanie wyłącznie w kategoriach przystosowania się człowieka do zmiennego otoczenia. Autor stawia nas przed alternatywą: albo historycyzm, albo historycyzm typu pragmatystycznego

Kuhn polemizuje z typowymi dla empiryzmu logicznego przekonaniami wyjściowymi tego kierunku jak to, że jest rzeczą możliwą zrekonstruowanie całej wiedzy naukowej na gruncie jakiegoś „neutralnego” wolnego od wszelkich założeń teoretycznych, ”czystego” języka obserwacyjnego; że jedynym kryterium odrzucania jedynych i przyjmowania innych przekonań naukowych jest konfrontacja ich z rzeczywistością(zasada weryfikacji):nowe teorie stanowią logiczne rozwinięcie starych ; że w badaniach nad nauką ściśle rozgraniczony musi być „kontekst odkrycia”, to jest pytanie w jaki sposób dochodzi się do danych przekonań, od „kontekstu uzasadniania”, to jest sposób ich testyfikacji, i że filozofia- interesuje się tym drugim kontekstem.

Cały rozwój wiedzy ma charakter czysto kumulatywny, maskuje rewolucje w nauce, które polegają na zmianie„paradyg. punktów widzenia” - przytaczany materiał historyczny przekonuje że same kryteria naukowości zmieniają się z biegiem lat, znaczy to że są one wytworami kultury filozoficzno-naukowej i nie sposób znaleźć jakiegoś stałego punktu odniesienia, na którego podstawie można by orzekać w sposób absolutny o ich rzeczywistej wartości. Rozwój nauki jest w równej mierze rozwijaniem określonych paradyg. punktów widzenia, jak rewolucyjnym przechodzeniem od jednego do drugiego „sposobu widzenia świata' o innych założeniach i kanonach naukowości. Teoria wiedzy która nie uwzględnia historycznego i socjologicznego uwarunkowania treści teorii naukowych, dla której istnieje tylko „kontekst uzasadniania”, a wyeliminowany zostaje z pola badania „kontekst odkrycia” - musi być jednostronna. Kuhn powiada, iż dostrzega daleko idące analogie pomiędzy wspomnianą i wielokrotnie podnoszoną sytuacją w naukach humanistycznych a sytuacją w przyrodoznawstwie - stąd zrodziła się koncepcja paradygmatów.

Paradyg. wpływające na pracę uczonego, warunkujące jego badania są rozmaitego rodzaju a)pewne ogólne przekonania związane z uprawianiem nauki w ogóle w danym okresie a wywodzące się czy to z jej dotychczasowych osiągnięć, czy też ogólnych przekonań filozoficznych danej epoki, czy z potrzeb praktycznych narzucających określony kierunek poszukiwań. - jest to swego rodzaju nakładanie się na siebie szeregu rozmaitych paradygmatów niż z obowiązywaniem jego powszechnie akceptowanego. Uczeni przedstawiając swoje osiągnięcia badacze kładą zazwyczaj szczególny nacisk na to co ich od „szkoły” różni, a nie na to w czym się z tradycją zgadzają.

Teza Kuhna, że parady. Stanowi pewną wspólną podstawę uprawiania danej dyscypliny w jakimś okresie, podstawę nauki instytucjonalnej - trudno jest wskazać co stanowi dla danej dyscypliny uznawany w niej paradyg. albo, które z nader rozmaitych założeń i przekonań wstępnych z jakim badacz przystępuje do pracy mają charakter paradyg. są powszechnie uznawane.

Wiedza naukowa nie powstaje na gruncie samych faktów empirycznych, bowiem poza tymi faktami ukryte są zawsze takie czy inne założenia teoretyczne, sam ten fakt nie koniecznie może prowadzić do koncepcji paradyg. wyznaczającego tradycję nauki instytucjonalnej jak uważa Kuhn.

Nowy paradyg. ma swoją genezę w kryzysie do którego doprowadził poprzednik jest nań reakcją i kryzys ten musi jakoś przezwyciężyć.

WKLEIĆ

A.ZYBERTOWICZ;

Przedmiot (świat) musi być zbudowany z określonych kategorii, a podmiot musi być w stanie wytworzyć w swoim umyśle obrazy tych kategorii. Ta prosta okoliczność okazała się oporna na próby analitycznej penetracji. Jeden kłopot wiązał się z tym, że - medium poznania jest język i jego kategorie. Nie tylko opis samej relacji poznawczej przedstawiany jest w języku. W języku który reprezentuje świat, próbowano nie tylko sprawozdawać obrazy świata, jakie podmioty sobie formują - także sam świat: świat jaki jest poza językiem.

Asymetria polega na tym, iż jedynym obrazom świata przyznajemy status uprzywilejowany wobec innych lub w ogóle nie dostrzegamy, że dokonujemy porównania jednego obrazu świata z innym sądząc, że konfrontujemy jakiś obraz świata ze światem samym. Ze światem konfrontujemy nie poszczególne słowa, ale szersze wypowiedzi coś mówiące o jego właściwościach. Potraktowano zatem zdania jako swoiste atomy znaczeń o świecie. Stąd określenie empiryzm atomistyczny.

Strukturalistyczna koncepcja teorii Sneeda-Stegmulera empirycznej konfrontacji ze światem możemy dokonywać tylko w wypadku szerszych systemów przekonań, poszczególne zdania są zbyt mało pojemne, zbyt uboga jest ich semantyka, dopiero cale teorie same będące jakby światami mogą być do świata dopasowane.

Falsyfikacja (Poppera) w sytuacji nie-istnienia surowych danych doświadczal., konfrontacji wcale nie ulegają poszczególne predykcje postawione naprzeciw faktów, lecz wybór dokonywany jest miedzy alternatywnymi teoriami.

Falsyfikacja (Lakatos) konfrontacja odbywa się nie między poszczególnymi teoriami, lecz na poziomie szerszych układów nazywanych przezeń metodologicznymi programami badawczymi, składającymi się z `twardego rdzenia” oraz szeregu hipotez/założeń pomocniczych, możliwe że konfrontacja ta odbywa się na poziomie słynnych - tzw. paradygmatów (Kuhna),

czyli orientacji badawczych szerszych od poszczególnych programów badawczych.

SIECIOWA TEORIA WIEDZY (M. B. Hesse) zarówno jednostki jak i cale kultury rozmaicie klasyfikują i interpretują wydarz., obiekty i relacje świata; podkreśla zarówno, że poszczególne twierdzenia jak i struktura całej sieci mogą być poddawane rewizji. Sieci stowarzyszone są z praktykami, a konfrontacja wiedzy z rzeczywistością rozgrywa się na poziomie efektywności tych praktyk; wymaga ona porównywania jednych obszarów sieci z innymi. Ujęcia sugerujące, że ze światem konfrontowane są nie teorie lub jakieś szersze specyficznie poznawcze całości, ale pewne całostki kulturowe, obejmujące jako swe integralne składowe treści nie-poznawcze, a przynajmniej nie-referencyjne.

Sprawność działania: a)dostatecznie przybliżone do doświadczeń danej zbiorowości,- adekwatne poznawczo obrazy świata nie jest warunkiem wystarczającym dla wysokiej sprawności działania jej członków: b)innym warunkiem jest spójność wewnętrzna tej zbiorowości.

EPISTOMOLOGIE EWOLUCJONISTYCZNE przeoczają one w procesie starć międzyludzkich niejednokrotnie większe znaczenie niż „prawdziwość” danego obrazu świata ma spójność wewnętrzna danej zbiorowości.

TEZA TRANSCENDENTALIZMU każda kultura jest wspólną komunikacją stanowiącą niezbędny kontekst, w jakim rozgrywa się poznanie pojęciowe. Wspólnota ta wyznacza konstytuowanie składowe struktury wiedzy. Nie jest jednoznaczne oddzielenie reguł kulturowych mających referencyjny, denotacyjny charakter od reguł pełniących funkcje np. integracyjne.

KONSTRUKTYWISTYCZNY MODEL POZNANIA; przedmiot- jest postrzegany jako podobny do czegoś- wyodrębnienie poszczególnych przedm. dociekań jako obiektów jak i przypisane im pewne właściwości gdy już są wyodrębnione to pewne aspekty tworzenia obiektów owej „konstrukcji rzeczywistości”. KONSTRKTYWIZM sam jest konstrukcją modelem wielowymiarowym z licznych niedokończonymi parametrami; ujmowany jest w dwojaki sposób: 1)konstruowanie wiedzy odnoszącej się do jakiegoś przedmiotu; 2)konstruowania tj. współ tworzenia tegoż przedmiotu. Podstawowe tezy konstruktywizmu, tzw. aktywny charakter poznania A)Poznanie to proces praktycznego obcowania ze światem który trzeba ujarzmić i selektywnie zoperować w sposób taki by stawał się maksymalnie plastyczny dla obróbki ludzkiej. B)Poznanie jako pierwotna forma aktywności sensotwórczej należy do ontologicznej struktury świata, tworzy istotny wymiar jego rzeczywistości.; PRZEDMIOT POZNANIA w swej zasadniczej strukturze jest kompleksem uprzedmiotowionych form myślenia. Konstruktywizm analizuje bowiem empirycznie w jaki sposób to co kulturowo, praktycznie-zastygłe (postrzegane jako rzeczywiste staje się to co zostało w taki lub inny sposób zinstytucjonalizowane)wyznacza obszar tego co postrzegane jest jako obiektywne. Jednym z warunków poznania pojęciowego jest komunikacja społeczna która z kolei nie jest możliwa bez pewnego minimalnego consensusu (nie jest zapewniany ani przez naturę języka ani rzeczywistości do której wypowiedzi językowe są odnoszone ani też przez psychofizjologiczne właściwości ludzkiego umysłu. Cechą charakter. Procesu weryfikacyjnego w nauce jest to że nigdy nie jest zamknięty. Efekt badań naukowych to rezultat procesu społecznego w którym powiązanie między poszczególnymi etapami nie ma charakteru logicznego następstwa. Jest to proces w którym mogą interweniować rozmaite poza-racjonalne okoliczności i czynniki społeczne.

CZTERY RODZAJE POZNANIA: umożliwia prowadzenie empirycznych analiz historycznych ukazujących lokalną ważność idei racjonalności poznania idei, jego obiektywności oraz zakresu ważności realistycznych interpretacji

1)odtwarzanie treści doświadczenia społ. Sytuacje występujące w ramach socjalizacji tak pierwotnej jak i wtórnej; jednostka uczy się kulturowo wyproduk., rozwarstwionego na gotowe kategorie świata. Integralną składową tego świata stanowią obowiązujące w nim definicje sytuacji-słowa i przypisane im znaczenia. Jednostka uczy się kategorii solidnie umocowanych w sieci społecznej praktyki i kulturowo uregulowanego postrzegania. Jednostka indoktrynowana jest do sieci społ. Consensusu, który przez tego typu formuły jest tworzony. Przyswaja to co już w zasadzie zostało społ. wyartykułowane. 2)odkrywanie zawartości istniejących gier kulturowych wyróżnia 2 obszary: jeden wyznaczają treści potocznego doświadczenia społ.-to one podlegają przyswajaniu przez jednostkę w procesie socjalizacji. drugi to te treści założenia elementy reguły kultury które jeszcze już określone niejako „zadane” przez podstawowe założenia gier jakimi są kultury wypływają z właściwych im mechanizmów. Prawda jest ona zawsze lub prawie zawsze w pełni zdeterminowana w obrębie jakiegoś stylu myślowego; w przekroju historycznym jest zdarzeniem historyczno-myślowym, natomiast w związku chwilowym:stylowym przymusem myślowym. 3)redefiniowanie istniejących gier w następstwie kontaktów z innymi grami kulturowymi gdy naruszamy lub zawieszamy którąś z reguł konstytuujących grę lub gdy z gry całkiem wykraczamy prawdy wcześniej już istniejące, obiektywne, rozsuwają się i mówienie w taki sposób staje się nadużyciem; czasem formą dyskursu stosującą przemoc symboliczną. Jest tak gdyż następuje tu narzucenie przez jedną ze stron nowego, formującego się dyskursu jakiejś partykularnej jednej z możliwych definicji sytuacji czegoś naturalnego, obiektywnie obowiązującego. Słowo może aktywnie formować świat nadawać mu kształt czynić oczekiwanie lub nie-oczekiwane rozróżnienia, wyodrębnić powoływać do istnienia ocalać od zapomnienia lub spychać na margines uwagi. Słowo może tworzyć ponieważ kultura to zbiór gier. 4)projektowaniem nowych obszarów doświadczenia kult. można przekraczać stare proponować i toczyć nowe nie-standardowe gry językowe. Występowanie języka w trybie nie-codziennym umożliwia tworzenie nowych sieci powiązań nowych perspektyw, przypuszczeń nowych współ-tworzeń. Język poza codziennością umożliwia daje szansę uformowania i zobrazowania faktycznie nowego. Na gruncie konstruktywizmu wyróżnić można dwie rzeczywistości: 1)wewnętrzna to zagospodarowany przez ludzkie poznanie i działanie świat kultur; 2)zewnętrzna jest niemal bezkształtna- przypisuje się jej dwie cechy: po 1)stawia opór-nie pozwala na dowolne koncentrowanie i manipulowanie; po 2)w ogóle podatna jest na zagospodarowanie przez nasze poznanie i działania, pozwala na jej swoisty podbój jakby wprowadzenie do obszaru naszych kultur ,tj. do rzeczywistości wew. w taki sposób jakby rządziły nią pewne obiektywne prawidłowości. PODSUMOWANIE ROZ. Jako socjologiczna teoria wiedzy konstruktywizm uznaje, że zadaniem refleksji nad wiedzą nie jest rozpatrywanie jej stosunku do świata lecz do społ.-jego różnych instytucji. POZNANIE to proces rozgrywający się w obrębie wspólnot komunikacyjnych oraz między nimi. Dla konstruktywizmu poznanie to dialog kult., ale także konflikt zderzenie kultur, to gra kulturowa, toczona w obrębie kultury z innymi kulturami lub fragmentami kult. za pomocą środków samej kultury. Poznanie to proces przemian instytucji życia społ.

ĆW. 7. WYJAŚNIENIE W HIST.

Wyjaśnienie jest procedurą odpowiedzi na pytanie: `dlaczego?'; *pytania zaczynające się od słowa `dlaczego' to pytania żądające podania przyczyn, to pyt. wyjaśniające; *użycie w pyt. sł. `dlaczego' daje mam jednoznacznie do zrozumienia, że mamy do czynienia z wyjaśnieniem(skutej wynika z przyczyny); *istnieją nie tylko wyjaśnienia przyczynowe; *eksplanandum to co należy wyjaśnić; *eksplans to co jest wyjaśniane; *czasem przyczyną są motywy działań czlow.; *czasem pytamy o przyczynę zachodzących obiektywnie zjawisk; Wyjaśnić to wskazać na determinanty tego do jest wyjaśnione. Mamy dwa rodzaje pytań 1.pytany o to co powodowało pewnymi ludźmi; 2.dotyczy pewnego procesu historycznego. W odniesieniu do historii dzieje mają 2 aspekty: 1)jako coś, co składa się z ludzkich decyzji i działań-ludzie tworzą historię, ciąg indywidualnych i zbiorowych działań; 2)historia jako skutki działań podjętych przez człow., świat skutków tych działań. Wyjaśnienie hist. z każdego z aspektów przebiega inaczej, ze strony subiektywnej- to działanie człow. I stronę obiektywną quasi- przyrodniczą, niezależną od niego. Proces dziejowy ma dwa aspekty: subiektywny i obiektywny, lecz jest jednak wielopostaciową, złożoną jednością.

WYJAŚNIENIE SUBIEKTYWNEJ SFERY HISTORII, pytamy o motywy działań indywidualnych kierujące ludźmi, które skłoniły ich do danego działania i decyzji;

Reguła racjonalności (człow. racjonalnego) jeżeli w czasie T ma podjąć jedną z czynności od C1do Cn, które na gruncie jego wiedzy się dopełniają i wykluczają na gruncie tejże wiedzy prowadzą do rezultatów od R1 do Rm równe n [(m<- n)-nieskończoność, liczba rezultatów mniejsza od czyn., które może podjąć podmiot] uporządkowanych relacją preferencji właściwą dla X w czasie T (podejmie decyzję 1 z nich) podejmie czynność prowadzącą do rezultatu maksymalnie preferowanego. Człowiek racjonalny działa zgodnie ze swoją wiedzą i wartościami oraz respektuje w swoim postępowaniu tzw. formułę racjonalności.. O racjonalności orzekamy badając czynności podjęte zgodnie z wiedzą i wartościami człow. Pojęcie racjonalności to pojęcie relatywne oceniamy zgodność podmiotu z jego wiedzą: przekonanie jednego człowieka nie musi być zgodne z przekonaniami innego człow.; Racjonalnie: działa zgodnie ze swoją wiedzą i wartościami;. Interpretacja humanistyczna to podstawowa procedura wyjaśniająca; opiera się na założeniu, że ludzie działają racjonalnie, dana czynność prowadzi do danego rezultatu, a osiągany on jest z pewnym prawdopodobieństwem. *Co znaczy wyjaśniać w ramach interpretacji humanistycznej? tzn. wyjaśniamy coś, o czym jesteśmy przekonani, że zaszło; coś co uznajemy za sąd prawdziwy ale nie wyjaśniamy hipotez. Teza racjonalności wyjaśniamy coś co wiemy że zaszło; wskazujemy wiedzę i normy -historycy posługują się tym modelem dążą do ustalenia wartości i wiedzy osób procesu aktorskiego -historycznego.

Działalność wyjaśniająca na charakter intencjonalny.

Wyjaśnienie (model) hist. ma charakter rozwinięty, tylko fragment wyjaśnionej całości jest prezentowany czytelnikowi. Ten model służy hist. od dawna. Często bywa tak, że czynność podjęta intencjonalnie odbiega od rzeczywiście wykonanej. Dzieje się tak dlatego, że nasza wiedza jest nieadekwatna, system wartości podmiotu jest niespójny (nie wie czego chce lub chce ale się boi)-niedoskonały system jego wartości zakłóca jego działanie . Są to zakłócenia w ramach eksplanansu, które tłumaczą inną czynność niż została podjęta.

*Rozumienie o charakterze dedukcyjnym, gdyż opiera się na tezie która jest twierdzeniem ogólnym; *założenie o racjonalności w warunkach pewności -badacz dokładnie wie do jakich wniosków dojdzie; *często jest tak, że czynność podjęta jest inna od czynności wykonanej; *nasza wiedza bywa niedoskonała, nieadekwatna, jest to element `wadliwy'; *nasz system wartości (norm) jest niejednorodny, niekonsekwentny, wew. sprzeczny; * ambiwalencja -dany podmiot nie może jednoznacznie określić systemu wartości, to zakłóca jednoznaczne zachowanie; *emocje -zakłócają proces racjonalnego działania; *w praktyce badania hist. badacze odnoszą się do uproszczonego założenia o racjonalności.

Wyjaśnienie celowe punkt wyjścia to założenie celowości; Celowość jeżeli podmiot X w czasie T ma zrealizować cel C to spośród możliwych podejmie taką która w świetle jego wiedzy W i norm N prowadzi do celu C. Struktura motywacyjna podmiotu :struktury i normy, które są podstawą wyliczania normy + czynniki uboczne (czynniki psychologiczne i osobowościowe) Klasyczne wyjaśnieni historyczne traktuje człowieka jako istotę racjonalną.

Wyjaśnienie behawioralne wyjaśnić trzeba wpływami zewnętrznymi, które miały wpływ na działanie człowieka; *tłumaczenie działania poprzez wskazanie czynników zewnętrznych, które bezpośrednio działają na podmiot, jest to wyraz pewnego minimalizmu poznawczego, pozbawiamy człowieka podmiotowości, zakładamy że pomiędzy działaniem zewnętrznym a podmiotem nic się nie dzieje. ZARZUT jaki można temu modelowi postawić -historyk z góry rezygnuje z subiektywnej strony hist. podejmując takie wyjaśnienie, pozostaje jedynie przy stronie obiektywnej.

Wyjaśnienie rozumiejące wczuwamy się w sytuację innego człowieka, by go zrozumieć -tak to funkcjonuje w życiu potocznym; *zachodzi proces w którym podmiot rozumiejący stawia się na miejscu podmiotu który chcemy zrozumieć, procedura ta niesie za sobą ryzyko błędu wiedza i system norm ludzi z przeszłości była inna niż nasza; *jest to rodzaj nieudanej interpretacji hum.: projektujemy dla pomiotu badającego nasze normy. Historyk bada ludzi oddzielonych czasem i przestrzenią biorą pod uwagę odmienność kulturową.

Wyjaśnienie (model) psychologiczne powoływanie się na zależności w sferze psychologicznej;*wyjaśnia działania ludzkie powołuje się na psychologiczną stronę człowieka Mówi się że jest ono bezwartościowe. Nie ma żadnych uniwersalnych zależności między emocjami a stanem ludzi (każdy reaguje inaczej) obrońcy tego modelu wyjaśniania mówią że za w działaniu indywidualnym i zbiorowym nie można czynnika psychologicznego traktować jako zmienną uboczną i go unikać; Historycy b.rzadko dysponują stosowną kompetencją psychologiczną, by wyjaśnić dane działanie ale warto to robić;. *wyjaśnia się określone zachowania człow. pewnymi czynnikami psychologicznymi; *pomiędzy stanem psychicznym delikwenta a jego działaniem zachodzi pewna reakcja; *istnieją nurty w psychologii które starają się określić jak pewne typy doświadczeń, szczególnie z dzieciństwa wpływają na jego postępowanie-psychoanaliza; psychologia poznawcza w psychice człow. istnieją pewne mechanizmy które prowadzą do pewnych deformacji informacji (poprze działanie pewnych inf. te mechanizmów do człow. nie docierają) deformacja poznawcza (M.Dymkowski Między psychologią a hist.) nie jest zasadne rekrutowanie czynnika psycholog. do roli elementu zakłócającego.

WYJAŚNIENIE OBIEKTYWNE HIST. wyjaśnienie to wskazanie na inne zjawiska je determinujące. Podstawą do określenia determinantów jest wiedza, a dokładniej założenia, które wskazują na zjawiska warunkujące dane zjawiska. Zdania ogólne + zd. jednostkowe = wyjaśnienie. Wśród zdań ogólnych(jest to zdanie którego pomiot jest nazwą ogólną a dotyczy wszystkich desygnatów) można wyróżnić kilka kategorii zdań: 1) uniwersalna -zdanie ściśle ogólne (zakres obowiązywania jest uniwersalny); *jest to zdanie które zachowuje swą ważność zawsze jest uniwersalnie prawdziwe; *zdanie to można wykorzystać jako przesłanie nauki; 2)zdanie ogólnie ograniczone czasoprzestrzenią są to generalizacje hist. są tylko w pewnym miejscu i czasie.[ Różnica między zdaniem ściśle ogólnym a generalizacją hist. polega na tym że zdanie ściśle prawdziwe jest uniwersalnie prawdziwe a generalizacja hist. to pewne uogólnienia (zdania ogólne) zlokalizowane w ramach czaso- przestrzennych.] Co znaczy wyjaśniać? Posłużyć się trzeba prawami nauki by wyjaśnić zjawisko - Z, trzeba wybrać konkretne determinanty, które posłużą do wyjaśnienia zjawiska p1,p2...pn; zależność jednoznaczna determinuje w 100% zjawisko. Historycy poszukują zależności przyczynowo-skutkowych.

Warunek wystarczający jeśli a to będzie b; Warunek niezbędny jeżeli nie ma a to nie będzie b;

Warunek konieczny wystarczający i niezbędny zarazem-mocniejszy jest warunek wystarczający - a jest przyczyną powstania b gdy: 1) a jest warunkiem wystarczającym b; 2) a jest wcześniejsze lub co najmniej nie późniejsze niż b;

Warunek przyczynowy zjawisko a jest przyczyną zjawiska b (zj. a spowodowało zj. b; gdyby nie było zj. a, zjawisko b nie zaistniałoby) Przyczyna nie może być późniejsza od skutku i musi być warunkiem wystarczającym zjawiska determinowanego- jest to silne pojecie przyczyny.

Warunek sprzyjający odnosi się do czynnika, który zwiększa prawdopodob. wystąpienia danej zależności.

Warunek przeszkadzający zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia danej zależności.

Zależność funkcjonalna o stanie elementu decydują części struktury, układu którego są częścią, *dane wyjaśnienie jest wyjaśnieniem funkcjonalnym, potrzebny jest warunek niezbędny. W przypadku historii do wyjaśnienia służą generalizacje hist. choć uchodzą za zdania niższe wartości od zdań ściśle ogólnych, GH1,GH2...GHn Model Hempla - model dedukcyjno-nomologiczny punktem wyjścia jest przesłanka ogólna (dedukcja)- przesłankę większą stanowią prawa (nomos); * mamy pewne prawo P które stwierdza że jeśli znajdą pewne okoliczności to będzie mieć miejsce pewne zjawisko. *Wyjaśnienie hist. jest często wyjaśnieniem przyczynowym, a nazw. je tak tyko wtedy gdy twierdzenia mają charakter przyczynowy. By wyjaśnić Z historyk przywołuje prawa lub generalizacje A i B. Poprzez wskazanie przyczyn bezpośrednich (A,B) oraz przyczyn pośrednich (C,D,E,F), historyk może wyjaśnić zjawisko. Historycy posługują się pojęciem przyczynowym nie tylko jako warunkiem wystarczającym ale także niezbędnym, posługują się warunkiem przeszkadzającym. Def. Prawa naukowego twierdzenie ściśle ogólne opisujące zależność między zjawiskowej o charakterze prawidłowości.

Wyjaśnienie genetyczne (to szczególna forma wyjaśnienia historii) to opis ciągu zdarzeń poprzedzających dane zjawisko. To warunkowanie niezbędne a więc słabe wyjaśnianie w których pomija się lub nie mówi się wprost praw ogólnych. *Należy budować wyjaśnienia integralne łączące aspekty obiektywne i subiektywne. Pewne zjawiska wyjaśniamy w sferze obiektywnej odnajdujemy w subiektywnym rozpoznaniu.

*opisanie sekwencji kolejności wydarzeń w opisie uwzględnia się te lub inne zjawiska które naszym zdaniem warunkowały bo co mamy wyjaśnić. Jest to rodzaj nie rozwiniętego wyjaśniania przyczynowego - niedoskonałe wyjaśnienie przyczynowe. Wyjaśnienia rzadko są pisane wprost są ukryte w tekście lub przemilczane. *Przesłanki wyjaśniające w ramach jednego modelu są powiązane z konsekwencjami drugiego modelu.

Stefan Nowak.:

Twierdzenie to tyle co zdanie orzekające coś o przedmiocie , którego dotyczy .Zdania można klasyfikować ze względu na różne zasady podziału . Można dzielić je na twierdzenia empiryczne i analityczne. W pierwszych z nich twierdzi się coś o rzeczywistości dostępnej bezpośredniej bądż pośredniej obserwacji. Twirdzenia takie bywają też nazywane zdaniami syntetycznymi. Zdania te są prawdziwe , wtedy kiedy rzeczy zjawiska procesy ich istnienia czy pojawiania się są rzeczywiście takie jak one głoszą .Zdaniom syntetycznym przeciwstawia się zdania analityczne takie których prawdziwość zagwaranrowana jest w sposób bezpośredni lub pośredni przez pewne umowy terminologiczne.

ZDANIA JEDNOSTKOWE -to takie zdanie , którego podmiot jest nazwą jednostkową . Jeśli pomiot zdania jest nazwą ogólną , a zdanie dotyczy wszystkich jej desygnatów - nazywamy ZDANIEM OGÓLNYM,

TWIERDZENIA- , w których podmiot jest nazwą ogólną , ale orzecznik dotyczy niektórych sposród desygnatów podmiotu.

ZDANIA SZCZEGÓŁOWE- mogą mieć dwojakie znaczenie , mogą oznaczac, że niektóre A są B , oraz , że przynajmniej niektóre A na pewno są B. Twierdzenia tego rodzaju mają postać TWIERDZEŃ STATYSTYCZNYCH.

W zależności od tego czy pewne obserwacje wystarczą do uzasadnienia prawdziwości danej hipotezy , czy też do jej odrzucenia będziemy mówili , że hipoteza jest weryfikowalna( potwierdzalna)bądź też jest ona falsyfikowalna (obalalna).

Od praw nauki wymaga się aby były one empirycznie rozstrzygalnymi ( musi być wiadomo jakie wyniki obserwacji prowadzą do ich uznania a jakie do ich odrzucenia

OGÓLNE PRAWO NAUKI -oznacza , że relacja którą orzeka ma charakter ogólny i , że zostały przeprowadzone odpowiednie obserwacje zmierzające do tego prawa. Twierdzenia spełniające powyższe wymogi formalne , ale nie uzasadnione w stopniu należytym będziemy nazywać HIPOTEZAMI.

GENERALIZACJE HISTORYCZNE które mogą mieć ogólny (bezwyjątkowy ) lub statystyczny charakter, tak jak prawa nauki.

Twierdzenia nauki w których przedmiot jest nazwą uniwersalną , a orzecznik nazwą historyczną nazywać będziemy TWIERDZENIAMI LOKALIZACYJNYMI.. Ze względu na zainteresowanie nauk społecznych problemami czasowo- przestrzennej lokalizacji zjawisk i procesów twierdzenia lokalizacyjnie występują w nich dość często.

Topolski:

NARRACJA historyczna jest mieszanką opisu oraz wyjaśniania.

Historyk dokonuje wyjaśnień czyli znajduje przyczyny faktów czy procesów wyjaśnianych a także wyjaśnianych zmain w obrębie struktur , wówczas gdy sądzi , że dany fakt jest na tyle ważny , by nie poprzestać na jego opisie. Rozwinięcie ma charakter dedukcyjny.

Rozróżniane są 1) wyjaśnienia działań ludzkich ( jednostek , grup, instytucji) 2)wyjaśnianie faktów historycznych będących rezultatem działań ludzkich.

Odróżnia się racjonalność ogólną i racjonalność ex post RACJIONALNOŚC OGÓLNA ma miejsce w każdym przypadku działania danej osoby gdy działa ona zgodnie z postawionym sobie celem działania , bierze w działaniu pod uwagę posiadaną wiedzę o warunkach działania oraz wyznawane normy postępowania. Wymaga zgodności postępowania z własnymi celami wiedzą i normami. Wyjaśnianie działań ludzkich według modelu racjonalnego jest wyjaśnieniem odwołującym się do dedukcji. Jeśli założenie o racjonalności sformułujemy następująco :”Jeśli x ma w czasie t realizować cel C to podejmie takie działanie D lub D1 ...Dn, które w świetle jego wiedzy W i norm postępowania mniej czy bardziej bezpośrednio do celu C”

1)Jeśli x ma w czasie t realizować cel C 2) X chciał w czasie t realizowac cel C

3) Zatem x podjął działanie D

Wyjaśnianie racjonalne jest w narracji historycznej najczęściej spotykane.

WYJAŚNIANIE PSYCHOLOGICZNE- polega na wskazaniu , że jakieś działanie wywołane było np. zawiścią ,złością, ambicją czy okrucieństwem.

PROCES HISTORYCZNY POJMOWANY JAKO KONCEPT TEORETYCZNY MOŻE BYĆ ANALIZOWANY Z DWÓCH PUNKTÓW WIDZENIA . może być rozpatrywany jako ogromna liczba ludzkich działań różnego rodzaju, wraz z decyzjami motywami celami, oraz może być rozpatrywany jako wszystko co z ludzkich działań wyniknęło a więc rozwój produkcji .

ĆW.8.SPRAWDZA. I UZASADNIANIE WIEDZY HISTORYCZNEJ.

Uzasadnić - dowieść czegoś umotywować- wykazać czy dany sąd jest prawdziwy czy fałszywy. Uzasadnieniu orzeka się status sądu patrząc na jego konsekwencje.

Sprawdzanie forma uzasadniania jaką spotykamy w naukach empirycznych w odróżnieniu do tych które spotykamy w naukach formalnych. Jak rozstrzygnąć czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe? 1)sprawdzenie pozytywne wykazanie prawdziwości danego twierdzenia - weryfikacja.; 2)sprawdzenie negatywne falsyfikacja twierdzenia;. Metodologia wyróżnia 2 słabsze formy sprawdzania: 1)konfimacja- zwiększamy przekonanie o twierdzeniu czy jest prawdziwe; 2)dyskonfirmacja umniejszamy przekonanie o twierdzeniu czy jest prawdziwe.

*W twierdzeniach ogólnych jest niemożliwa nie można zweryfikować wszystkich twierdzeń.

*Użyteczna jest perspektywa konfirmacji- wystarczy raz wykazać że twierdzenie jest fałszywe więc falsyfikacja jest prosta, łatwiejsza od dyskonfirmacji;

*Nigdy nie sprawdza się twierdzeń ogólnych w izolacji, więc falsyfikacja jawi się jako trudna więc w praktyce trzeba zadowalać się dyskonfirmacją.

Uzasadnienie pozytywne: weryfikacja, konfirmacja; negatywne: dyskomfirmacja, falsyfikacja;

Sprawdzenie twierdzeń przez hist. odbywa się przez: 1)kryterium metodologiczne czy dane twierdzenie zostało dobrze sformułowane- zachowane (twierdzenie jest wtedy prawomocne); Każda wiedza jest tylko hipotetyczna. Dane twierdzenie sprawdza historyk który je stworzył także recenzje, sprawdzanie twierdzenia pośrednio nigdy się nie kończy.

W sprawdzaniu sądów mamy kilka punktów odniesienia: a)powołujemy się na źródła (elementarny punkt odniesienia); b)korpus wiedzy histor.; c)wiedza pozaźródłowa; d)eksperyment, manipulacja surogatem, eksperyment bezpośredni nie jest możliwy, pozostaje nam eksperyment myślowy (Co by było gdyby...?) realny tylko pod pewnymi warunkami, istnieją bowiem pewne ograniczenia (logika, prawdopodob.). Płaszczyzny te nie działają w izolacji, których do tych wszystkich odwołuje się łącznie.

ĆW. 9. NARRACJA HISTORYCZNA.

TEKST NARRACJI HIST. traktuje o przeszłości. Powstaje przez działanie historyka, który prowadzi badania. Powstaje jako krańcowy etap badania historyka. Narracja wyjaśnia, interpretuje i wartościuje tekst, modeluje go uzasadnia.

Cechy gatunkowe utworu nadaje autor. Narracja to coś więcej niż gotowy tekst ma szersze znaczenie: 1)reguły sterujące konstrujące tekst; 2)czynności konstrujące tekst; 3)efekt końcowy;

SEMIOTYKA dyscyplina badająca tekst, funkcjonują 3 pola dociekań nad tekstem: 1)syntaktyka- relacje między elementami składowymi tekstu; 2)symetyka relacje między tekstem a odniesieniem przedm.; 3)pragmatyka relacje między tekstem a twórcą oraz relacje między tekstem a jego odbiorcami.

1)Syntaktyka tekst składa się ze zdań jako najmniejsza jednostka komunikowania się. Tekst jest ciągiem zdań, powiązanych ze sobą i w sensie logicznym. Przemieszanie zdań zmieniłoby sens tekstu, byłby niezrozumiały. Powiązania te są różne, bo dwa zdania są silniej ze sobą powiązane niż następne, tworzą pewnego rodzaju całostkę (obraz historyczny); 3 elementy składowe tekstu: a)zdanie, b)obraz historyczny, c)tekst jako całość. Dyskurs:

*dyskurs (narracja rozproszona) każde zdanie należy do kilku innych jest wielokrotnie powiązane ze zdaniami. i *dyskurs kocheretny ( narracja spójna) każde zdanie w tekście ma sens, odsyła do wielu wątków. Zdania w tekście wiąże czynnik czasu i przestrzeni, czynnik porządku logicznego tych zdań (przyczyna- skutek). Kilka typów czasów w tekście historycznym; czas: -czas rocznikarski perspektywa czasowa jest płaska rocznikarz patrzy w teraźniejszość; - czas kronikarski kronikarz patrzy w przeszłość; -czas historyczny otwarty w przeszłość i przyszłość. Czynniki więzi logicznych, przyczynowo-skutkowych historyk konstrucje na podstawie wiedzy pozaźródłowej, decyduje o tym jego wiedza o świecie, człowieku, wartości jakie prezentuje, --- Jest to pozioma struktura dyskursu.

2)Symetyka Co jest odniesieniem przedm. dyskursu hist.? tekst mówi o przeszłości. Zgodność tekstu z przeszłością decyduje o jego prawdziwości.

*W najprostszej postaci narracja jest koniunkcja (iloczyn logiczny), która jest prawdziwa, gdy wszystkie elementy składowe są prawdziwe. Teksty hist. zawierają jednak zadnia fałszywe, więc każdy dyskurs hist. jest fałszywy. Jednak historycy mówią o tych tekstach jako prawdziwe -co jest paradoksem prawdy hist.(za pracę właściwą uznawana jest praca posiadająca więcej zdań fałszywych). Wyjściem z tej sytuacji jest alternatywa -`lub'- kiedy przynajmniej element składowy jest prawdziwy. Rzeczywisty dyskurs jest czymś więcej niż ciąg zdań wypowiedzianych w tekście, są jeszcze zdania niedopowiedziane faktograficznie, głębiej ukryta jest warstwa dotycząca modelu świata, czy jest prawdziwy lub w jakim stopniu fałszywy, te ukryte myśli decydują o statusie dyskursu. Jest to tzw. pionowa struktura dyskursu.

3)Pragmatyka celem tekstu jest przekonanie czytelnika, przez przytaczanie argumentów ze źródeł, teorii naukowych - przekonywanie logiczne. Przekonywanie pozalogiczne - wmawianie czytelnikowi określonych przekonań, historycy często stosują perswazję(stosują figury retoryczne). *Przekonując nas autor przekonuje do swojego modelu świata ukrytego w głębokiej warstwie swych twierdzeń.

Historycy stosują w perswazji: groźbę, powoływanie się na jakiś autorytet, onieśmielenie czytelnika, znieważenie, uwznioślanie. Sensualizacja odwołanie się do zmysłów; to także narzędzie perswazji historyków.

NOTATKI Z KSERA J.TOPOLSKI;

1.NARRACJA HISTORYCZNA zawiera poza strukturą logiczną, gramatyczną i retoryczną, także treści na ogół nieartykułowane, będące głębszymi założeniami całej narracji.; 1)warstwa logiczno-gramatyczna, najbardziej podst. założeniem logicznym narracji hist. jest zasada niesprzeczności, czyli przestrzeganie tego, by nie głosić, że zarazem p i nie p. Trzeba osobno mówić o aspekcie informacyjnym (istotna zawartość rzeczowa) oraz logiczno-gramatycznym (ramy formalne) warstwy logiczno-gramatycznej. W warstwie l.-g. Szczególnie istotne dla zrozumienia całej narracji hist. jest to co można by nazwać jaj `lawinową' lub `szkatułkową' strukturą. Podstawowym elementem narracji hist. jest to co A.Danto nazw. zd. narracyjnym - zakłada dodatkowe jedno, które odnosi się do przyszłości, czyli do znanego historykowi dalszego ciągu tego, co w swym zdaniu opisuje. Tylko wówczas staje się ono zdaniem narracyjnym (hist. zadaniem narracyjnym), decyduje o tym czas, wybiegnięcie w przyszłość w stosunku do tego co zdanie narracyjne opisuje oraz zarazem związane z czasem pewne rozszerzenie treści. W tego rodzaju ujęciu narrację hist. pojmuje się jako pewną narracyjną (tekstową) całość, w której zdania historyczne wiązane są w większe czy mniejsze całości narracyjne.- Warstwa logiczno-gramatyczna rozumiana jako owa `lawinowo' ukształtowana struktura narracyjna jest kośćcem całej narracji. W ten sposób wprowadzone tu pojecie całości narracyjnych może być rozpatrywane dwojako: jako element narracji oczyszczonej' od retoryki oraz jako element narracji rzeczywistej w której siatka logiczno-gramatyczna uzupełniona została o cały mechanizm perswazyjny.; 2) warstwa perswazyjna, retoryka-[ chodzi o perswazję, czyli retorykę w sensie klasycznym, opracowaną przez Arystotelesa, Cycero] różnymi drogami chodzi a ma wpływać nie tylko na umysł lecz także na emocje i procesy nie uświadamiane. Efekt perswazyjny można uzyskać: a)argumentacja logiczna, b)argumentacja w sensie retorycznym -co ma przekonać odbiorcę do przyjęcia danego przekazu c)kompozycja tekstu, d)odwołanie się do tropów retorycznych - mogą one w większym stopniu pomagać w konstruowaniu obrazu przeszłości bądź też w większym stopniu mieć cel perswazyjny; nie artykułowane treści ogólne składające się na wizję świata i człowieka reprezentowaną przez historyka oraz na jego pogląd na przeszłość, są układem sterującym narracją, tzn. określającym kształt warstw logiczno-gram. I perswazyjnej.

3)warstwa teoretyczno-ideologiczna związek między przekonaniami ideolog. i teoretycznymi i w ogóle między jego wiedzą i wartościami a funkcjonowaniem tego w narracji hist. wymaga jeszcze filozoficznego namysłu. W procesie poznawczym hist. czynne są następujące elementy: *pewne ogólne sposoby myślenia charakt. dla danej kultury, *język z jego konwencjami, *wiedza faktograficzna którą dysponuje historyk, *wiedza ogólna w tym teoretyczna którą dysponuje hist. *system wartości hist. oraz etyka zawodowa.

Pojmowanie czasu może być częścią wizji świata i człowieka reprezentowanej przez hist. ma charakter filozoficzny; po drugie czas i przestrzeń mogą być analizowane jako elementy konstrukcyjne narracji - mają charakter techniczno-narracyjny; Pogląd na czas jako składnik rzeczywistości jest przedmiotem refleksji - (czas pojmowany linearnie, cyklicznie czy rytmicznie), czas jako element konstrukcji narracyjnej winna być obserwacja praktyki narracyjnej hist. czyli ich gra z czasem posługiwanie się nim także dla celów nie informacyjnej perswazji, tzn. perswazja dotycząca nie tyle przeszłości, ile przekonań ideologicznych hist. Gdy mamy na uwadze czas w kontekście narracji hist. należy wziąć pod uwagę 3 płaszczyzny refleksji: 1)czas jako skł. Poglądu na proces hist.;2)czas jako oś chronologiczna narracji historycznej;3)czas jako element narracyjnej gry niosący taki czy inny ładunek perswazyjny.

METAFORY HISTORYCZNE wprow. do narracji hist. metaforę zakłada się że odbiorca jako użytkownik języka posiada odpowiednią kompetencją w formie metaforycznej. Stopnie gramatyczności - najniższy (zerowy) st. Posiada metafory nowe, oryginalne; Metaforyczny naddatek w konkretnych przypadkach składają się efekty w następujących zakresach: 1) stylu; 2)konceptualizacji-porownanie; 3)poznawczym(epistomologicznym); 4)perswazji;5)sensualizacji(ogólnie wizualizacji). W narracji hist. istnieją dwa rodzaje perswazji: a)prawdziwościową -hist. chce przekonać odbiorcę narracją że to co pisze jest prawdziwe czy adekwatne; b)ideologiczną -przekazuje przekonania hist. czyli jego wizję świata i człow.

Narracyjne całości są zatem zawsze perswazyjne, choćby owa perswazyjność wynikała jedynie z argumentacji logicznej bez odwoływania się do środ. retorycznych. Metafory mogą przekazywać prawdę hist. bądź też przekazywać zarazem jego przekonania ogólniejsze.

Rozróżniamy trzy funkcje metafor (wg.M.Mandelbauma): *heurystyczną, *poznawczą, *obrazową. Metafora dzięki kompetencji interpretacyjnej odbiorcy, powiązanej z kompetencją językową może znacznie intensywniej wywoływać wizualne odniesienia, może wywoływać również odczuwanie smaku, wrażenia słuchowe, jednocześnie może wywoływać odczucia typu wizualnego oraz słuchowego.

2.NARRACJA HISTORYCZNA jest tekstem wewnętrznie powiązanym logiką i gramatyką oraz zawartą w nim treścią w której pojęcia mniej ogólne są elementami jednorodnymi, bądź elementami niejednorodnymi. Jest narracyjną całością, dodatkowo skomplikowaną. Nie jest sumą pojedynczych zdań bazowych lecz wiele powiązanych ze sobą pojęciami ogólnymi (lub powiązanych implicite, czyli bez formułowania takich pojęć expressis verbis) całości narracyjnych. Odbiorca oczekuje narracji powiązanej wewnętrznie oraz ciągłej czyli takiej w której istnieje jakieś wprowadzenie (początek) rozwinięcie (środek) i zamykanie się (koniec). Jest to powiązanie treściowe, które można nazwać ukierunkowanym. Książka hist. zmierza do opisu jakiegoś fragmentu przeszłości, jakiejś sprawy do wyjaśnienia czegoś. Odbiorca tekstu to czytelnik, słuchacz. W zależności od tego dla jakiego odbiorcy przytacza swój tekst musi dbać o to by był intelektualnie i emocjonalnie dostępny, choćby budził sprzeciw i chęć odrzucenia. Oczywistość narracyjnego przekazu tekst dostępny można scharakteryzować jako taki którego treść dla odbiorcy jest oczywista czyli po jej odczytaniu i zinterpretowaniu na tle jego wiedzy zrozumiała ( intencja autora -intencio auctoris- jest dla odbiorcy dostępna tzn. jest on pewien że zrozumiał to co autor w swym tekście przekazuje). Dekonstrukcjonizm znaczenie tekstu jest stale nieobecne odsuwane. Odbiorca narracji hist. zadowala się jednak oczywistością (zrozumiałością znaczenia) w świetle własnej wiedzy i własnego systemu wartości. Oś tematyczna to podstawowa myśl która pozwala zrozumieć odbiorcy mniejsze całości narracyjne. Interpretacja w postępowaniu narracyjnym jest tworzeniem całości narracyjnych. Uznajemy że interpretacja to 1)selekcjonowanie informacji które z masy informacji źródeł wykorzystujemy w konstruowaniu narracji; 2)hierarchizacja tych inf. czyli uznawanie jednych za ważniejsze od drugich; 3)wyjaśnienie w sensie odpowiadania na pytanie `dlaczego?'; 4)wiązanie jest włączenie danego opisywanego także wyjaśnianego, fragmentu przeszłości do większych całości w obrazie przeszłości. Interpretacją jest także nazw. określonych faktów czy procesów. Oczywistość interpretacji dla odbiorcy narracji hist. po 1)jest ot zgodność wymowy danych całości narracyjnych z ogólnym modelem rzeczywistości, jaki można odtworzyć na podstawie całej narracji historyka. Dla czytelnika interpretacja nie będzie zrozumiała jeśli nie będzie konsekwentna, tzn. zgodna z jakimiś ogólniejszymi osiami danego historyka; po 2) odnosi się do zgody odbiorcy na interpretację historyka. Znaczy to, że ta interpretacja jest dla odbiorcy narracji oczywista która jest zgodna z jego poglądami lub, że został interpretacją autora przekonany i uznał ją za swoją. W obu przypadkach interpretacja prezentowana przez historyka musi być logicznie, gramatycznie i treściowo zrozumiała, aby była oczywista. Wyjaśnienia dedukcyjno-nomologiczne podaje się w nich prawdę. Czynniki nie mają żadnej samodzielnej siły wpływania, ich istnienie mogło jedynie skłaniać ludzi do określ. działań i zachowań: wyjaśnienie czynnikowe domaga się uzupełnienia przez wyjaśnienie działań ludzkich (racjonalne, motywacyjne, interpretacja humanistyczna); jest to również wyjaśnienie przez podanie przyczyn nie będących motywami.

RETORYKA jest obok logicznej argumentacji narzędziem perswazji, czyli przekonywania czytelnika, o tym że narrację warto zaakceptować. Istotą retoryki jest perswazja-przekonywanie. Jest w tekście narracji to wszystko co nie jest logiką i gramatyką choć dal jej `odbioru' logika i gramatyka są niezbędne. Dla `odczytania' retoryki potrzebna jest inteligencja nazw. emocjonalną- zdolność empatii (D. Golemana). W retoryce odróżnia się figury-dzieli się je na figury słów i myśli, oraz tropy. Figury słów:1)anafora -powtorzenie pewnych słów czy zwrotów dla uzyskania dodatkowego efektu; 2)klimaksem lub gradacja - wywoływanie wrażenia przez stopniowanie efektu; 3)antyklimaks przechodzenie od zwrotów silniejszych do słabszych; 4)akumulacja-(nagromadzenie) wielokrotne powtórzenie tego samego znaczenia słowa lub wyrazu; 5)hyberbatonu- polega to na przestawieniu szyku wyrazów w zdaniu; 6)prolepsis [po łac. anticipatio]-(uprzedzenie, wyprzedzenie) polega to na umieszczeniu zdarzenia późniejszego wcześniej aniżeli wynikać miałoby to z porządku chronologicznego. Figura myśli 1)apostrofa - celem retorycznym jest nawiązanie jakiegoś bezpośredniego kontaktu z odbiorcą tekstu; 2)pytanie retoryczne; 3) argument z autorytetu czytelnik powinien zaakceptować wniosek; 4)eksklamacja można wyrazić zachwyt, oburzenie, zdumienie czy inne emocje; 5)emfaza wyraża emocje. Tropy retoryczne czyli słowa albo zwroty o charakterze przenośnym a nie dosłownym. 1)ironia jest dysymulacją czyli nadawaniem pewnym zwrotom lub całością narracyjnym innego sensu aniżeli ich sens literatury;2)metafora może być wyrażeniem, zdaniem lub ogólną figurą myśli przenikającą narrację;3)alegoria jest to na ogół porównanie wielkie; 4)katachreza oznacza pozornie nie właściwe użycie jakiś wyrazów;5)metonimie jest zastąpieniem jednych słów(zwrotów, całych myśli) innymi jest w tym zastępowaniu ograniczona, jest to porównanie części do całości czy odwrotnie;6)synekdocha polega na zmianie jednego wyrazu(zwrotu) na inny. Ramy retoryczne narracji hist. to jej narracyjna strategia, czyli wspomniana już jej ogólna atmosfera, dominujący kierunek, nieraz głęboko ukryta osobowość. Rozróżniamy ramy: 1)aprobujące bądź dezaprobujące to postawienie się historyka po takiej stronie czy innej str. Aktorów dramatu przeszłości;2)apologetyczne łatwe do odczytania, poza odpowiednim doborem treści owe ramy są zapewniane przez odpowiednie słownictwo;3)ironiczne może być różna, ironia ostra- lecz może ona być także pewnego rodzaju poklepywaniem opisywanego po ramieniu;4)quasi-bezstronne -pozornie bezstronny, ponieważ historycy na ogół chcą być uznawani za bez stronnych

PRAWDA HISTORYCZNA jako realistyczne stanowisko celem poznania jest uzyskanie wiedzy zgodnej z rzeczywistością. Klasyczna koncepcja prawdy tylko te zdania są prawdziwe które są zgodne z rzeczywistością,(prawda jest wartością logiczną zdań i tylko do nich w sensie klasycznym się odnosi) Zastosowanie tej koncepcji zakłada porównanie zdań z rzeczywistością czyli istnienie w procesie poznawczym jakiejś pozajęzykowej rzeczywistości. (porównanie z czymś trzecim) nie odnosi się do narracyjnych całości.

Pojęcie PRADWDY w historii musi być pojęte pragmatycznie, a więc tak by jak najlepiej w naszym rozumieniu służyć badaniu przeszłości która była czymś rzeczywistym tyle że dla badacza czymś od początku badania myślowym i językowym.- rozwijanie bazy źródłowej. Prawda egoistyczna to ta która-jest twoją prawdą właściwą. Należy walczyć z presją prawdy jedynej ponieważ za nią zawsze stoją czyjeś interesy. Informacje źródłowe są opisami odnoszące się do owej rzeczywistości lecz przyjmujemy pragmatycznie że są one tej rzeczywistości bliższe, że ów źródłowy opis jest bardziej podstawowy, bardziej bazowy. Bazowe inf. źródłowe uznać można jako reprezentacje niedostępnej rzeczywistości. Wszelkie zdania historyczne które mają oparcie w bazowych inf. źródłowych, można uznać za prawdziwe.

Zbiór kryteriów (badać czy dane narracyjne je spełniają i w jakim stopniu) 1)jakość bazy inf. (owych pojedynczych inf. bazowych) 2)znajomość metody badawczej (historycznej) 3)etyka zawodowa oraz uzyskanie dla proponowanych narracji konsensu naukowej wspólnoty historyków- chodzi tu nie tylko o konsens w danym momencie lecz także w przyszłości. Na podstawie tych samych inf. bazowych można konstruować różne narracje. Porównywać je z punktu widzenia prawdziwości(pragmatycznej w przytoczonym tu rozumieniu) można jedynie przez odwołanie się do wspomnianych kryteriów.

---