TEORIA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH

KONFLIKT (łac. conflictus - zderzenie).

W ujęciu szerokim konflikt jest sprzeczność, rywalizacja, konkurencja, napięcie, agresja, wrogość, walka.

W ujęciu wąskim akcentuje się wybrane aspekty konfliktów wąskich: rozróżnia się konflikt od rywalizacji i konkurencji, od sprzeczności i od napięcia psychicznego i społecznego.

W KONFLIKCIE WYSTĘPUJĄ:

• Zwalczające się strony,

• Cel (czyli zniszczenie przeciwnika),

• Przedmiot sporu,

• Działanie (walka),

• Korzyść.

Gdy nie istnieje przedmiot konfliktu to jest to konflikt iluzoryczny.

Gdy istnieje tylko jedna strona to jest to konflikt wewnętrzny.

Ujęcia konfliktu:

1. Semantyczne - polega na określeniu zakresu pojęciowego terminu „konflikt”,

2. Socjologiczne - socjologia stoi na stanowisku, że konflikty są powiązane z występowaniem sprzeczności o genezie strukturalnej i funkcjonalnej, czyli sprzeczności między elementami struktury i w obrębie tych elementów czyli grupach społecznych, kategoriach społecznych i instytucjach społecznych,

3. Psychologiczne - czynnik emocjonalny jest istotnym elementem warunkującym wybuch, przebieg i zakończenie konfliktu ( dzieli się na konflikty zimne i gorące). W ujęciu tym brane są pod uwagę uczucia, przekonania, postawy, zachowania traktowane jako czynniki konfliktotwórcze lub eliminujące i łagodzące konflikt.

4. Prakseologiczne - konflikt to tzw. kooperacja negatywna sprowadzona do działań jednostek tworzących grupę. Co najmniej dwa podmioty są ze sobą w konflikcie gdy w pewnym miejscu i czasie ujawnione zostały i przeciwstawione, kolidujące ze sobą intencje, niezgodne cele, sprzeczne, interesy. Gdy te podmioty zaczynają działać konflikt przechodzi w fazę walki zwaną kooperacją negatywną. Pojęcie to zostało wprowadzone, by odróżnić kooperację w sensie ogólnym, która oznacza tak współdziałanie jak i przeciwdziałanie. W prakseologii konflikt jest pojęciem szerszym, gdy strony uświadomią sobie sprzeczności, natomiast walka jest to etap, w którym zamiany przekształcają się w realizowane cele.

5. Ogólnosystemowe - w tym ujęciu podkreśla się problem dystrybucji, obiektywności i symbolizmu konfliktu. Generalnie konflikt powstaje wtedy, gdy jedna ze stron postrzega zmiany jako korzystne, a druga jako niekorzystne, przy czym każda ze stron ma możliwość dokonania zmian. BOULDING? Twierdzi ze nie ma obiektywnych konfliktów tzn. że sprawiedliwa dystrybucja może okazać się nieobiektywną po pewnym czasie. Sformułował „prawo ironii politycznej” - wszystko co robisz aby ludziom pomóc przynosi im szkodę, natomiast wszystko co robisz żeby ich skrzywdzić - pomaga im (nałożenie okupacji na Niemcy po II wojnie światowej). „System echa” - dotyczy skutków konfliktów np. grupa, która najdotkliwiej odczuwa skutki strajku nie jest to ta grupa która strajk wywołała. „Rytualizm konfliktu” - wprowadził ją ERIK FROMM, każdy konflikt posiada pewną sekwencję zdarzeń, powtarzalność zdarzeń (negocjacje strajkowe, negocjacje sądowe), rytuał ma za zadanie złagodzić konflikt.

TYPOLOGIE KONFLIKTÓW:

I. Typologia analityczno - opisowa dotyczy konfliktów prostych, jednowymiarowych.

1. Ze względu na kryterium podmiotowe wyróżniamy:

• Konflikty jednostkowe (relacja aktor aktor) i konflikty zbiorowe (relacje aktor zbiorowość i między zbiorowością a zbiorowością),

• Konflikty grupowe - czyli między grupami, państwami, klasami, kastami i religiami,

• Konflikty między osobami, między grupami, między organizacjami, osobami a grupami, osobami a organizacjami, grupami a organizacjami,

• Konflikty między grupami w małych grupach, między małymi grupami, między dużymi grupami.

1. Ze względu na kryterium zasięgu:

• Mikrokonflikty - w małych grupach, społecznościach lokalnych,

• Makrokonflikty - między małymi grupami np. patiami politycznymi, kategoriami społecznymi,

• Megakonflikty - międzynarodowe i międzysystemowe.

1. Ze względu na kryterium przedmiotowe - treść:

• Polityczne,

• Ekonomiczne,

• Ideologiczne,

• Religijne,

• Wartości i celu,

• Klasowe,

• Rasowe.

1. Ze względu na kryterium przedmiotowe - forma:

• Antagonistyczne i nieantagonistyczne - podział wg Marksa,

• Racjonalne i nieracjonalne, konflikty racjonalny - uświadomiony, walka jest logiczna skalkulowana, interesy rzeczywiste, przejawia się w starciach grup interesu oraz konfliktach politycznych, konflikt nieracjonalny - przyczyną są uprzedzenia, walka jest chaotyczna, ostra dominuje czynnik emocjonalny, skoncentrowane na osobach a nie celach,

• Konflikty jawne - widoczne w działaniach podmiotu,

• Konflikty ukryte - walka w postaci biernego oporu,

• Konflikty częściowo ukryte - strona konfliktu przenosi na inną płaszczyznę motywy zachowań agresywnych,

• Konflikty zorganizowane - jawne, zaprogramowane prowadzone wg ustalonych reguł gry, występuje taktyka i strategia walki, zestaw celów, struktura organizacyjna (podział funkcji i zadań), metody postępowania, sieć kontaktów i sposoby komunikowania się - przykładem jest strajk.

• Konflikty niezorganizowane - żywiołowe, spontaniczne, krótkotrwałe, często na bazie agresji - przykład rozróby uliczne,

• Konflikty łagodne,

• Konflikty ostre,

• Konflikty inspirowane,

• Konflikty spontaniczne

1. Ze względu na kryterium czasu trwania konfliktu wyróżniamy:

• Konflikty krótkotrwałe,

• Konflikty długotrwałe,

1. Ze względu na kryterium charakteru sprzeczności:

• Konflikty wewnętrzne - w grupie,

• Konflikty zewnętrzne - pomiędzy grupami,

• Antagonistyczne,

• Nieantagonistyczne,

• Główne (priorytetowe)

• Poboczne,

1. Ze względu na kryterium przyczyn wyróżniamy:

• Konflikty obiektywne - konflikty strukturalne, pojawiają się w przypadku złej organizacji społeczeństwa,

• Konflikty funkcjonalne - gdy istnieją wady w działaniu systemu społecznego,

• Konflikty subiektywne - wyróżniamy: konflikty racjonalne ( toczy się o konkretne dobro) i nieracjonalne (emocjonalne).

1. ze względu na kryterium skutku wyróżniamy:

• konflikty skuteczne pośrednio lub bezpośrednio,

• konflikty nieskuteczne,

• konflikty przeciw skuteczne,

II. TYPOLOGIA analityczno - teoretyczna (GALTUNG) konfliktów.

1. Ze względu na kryterium poziomu systemowej organizacji wyróżniamy:

• Poziom indywidualny,

• Poziom kolektywny,

1. Ze względu na kryterium rodzaju konfliktu wyróżniamy:

• Wewnątrzsystemowe - wyróżniamy tu: 1. konflikt intrapersonalny (indywidualny + wewnętrzny) rozgrywa się wewnątrz jednostki, może być to konflikt motywów, percepcji, popędów, 2. konflikt intrakolektywny (kolektywny + wewnątrz systemu) toczy się w grupie i dotyczy celów, władzy, kompetencji i interesów,

• MIĘDZYSSYTEMOWE - wyróżniamy tu: 1. konflikt interpersonalny ( indywidualny + międzysystemowy) w relacjach jednostka - jednostka i jednostka zbiorowość, 2. konflikt interkolektywny (kolektywny + międzysystemowy) między grupowe toczące się o interesy grupowe, wpływy, dominację.

TYPOLOGIA Darhendorfa:

• Podmioty konfliktowe czyli role, grupy pierwotne, organizacje, grupy wtórne, klasy i warstwy, państwa narodowe, bloki państw,

• Stosunki pomiędzy tymi podmiotami - równości, całości, części, nadrzędności, podrzędności.

TYPOLOGIA DEUTCHA:

• Relacje pomiędzy podmiotami, przyczynami i przedmiotami konfliktu,

1. konflikt realny - przyczyny obiektywne, prawidłowo odczytany przez strony, znają one cel konfliktu,

2. konflikt częściowo realny - przyczyny są obiektywne, dobrze znane możliwości rozwiązania konfliktu, ale strony nie chcą zawrzeć kompromisu,

3. konflikt przemieszczony ze względu na podmiot - powodem jest stan niezadowolenia z istniejącego stanu rzeczy, toczy się między niewłaściwymi osobami, przedmiotem nie są główne cele stron,

4. konflikt przemieszczony ze względu na przedmiot - przyczyny są obiektywne, dobrze odczytane ale strony przenoszą konflikt na inną płaszczyzną,

5. konflikt utajony - przyczyny konfliktu są obiektywne ale brak jest otwartego starcia stron (walki). Konflikt nie pojawia się z powodu sankcji społecznych, konsekwencji przegranej, braku psychicznej gotowości do otwartego konfliktu,

6. konflikt fałszywy - brak jest obiektywnych przyczyn ale istnieje otwarta walka wywołana przez określone strony psychiczne - inaczej konflikt iluzoryczny.

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA FORMĘ WALKI:

• formy proste: bojkot, sabotaż, szykana, agresja słowna i fizyczna,

• formy złożone: protest, bunt, rewolucja, wojna.

Konflikt społeczny jest procesem, który można opisać za pomocą różnych zmiennych. Poniższe modele charakteryzuje dowolność w wyróżnianiu faz i doboru zmiennych.

1. MODEL WRIGHT`A

Skonstruowany dla konfliktów międzynarodowych rozgrywających się między państwami lub grupami państw. Podkreśla się w nim behawioralne aspekty konfliktu i stany psychiczne stron. STADIA:

• Uświadomienie sobie sprzeczności, które mogą dotyczyć celów, przekonań, opinii, uczuć,

• Wzrastające napięcie pomiędzy stronami, w tej fazie konflikt wchodzi w stadium dające się zaobserwować z zachowań aktorów. Siła tego napięcie zależy od stosunku sił stron, częstotliwości i bliskości kontaktu,

• Faza warunkowana siłą napięcia między stronami, jest to faza rozwiązania sprzeczności drogą militarną. Strony używają siły o niskim potencjale np. powodują incydenty graniczne,

• Otwarta walka militarna - wojna, dochodzi do niej wówczas, gdy sprzeczności pozostające nierozstrzygnięte a napięcie wzrasta. Każda ze stron chce wymusić rozwiązanie zgodne ze swoim interesem.

1. MODEL TILLY`EGO.

Jest to model do wyjaśniania zjawisk przemocy zbiorowej został on zbudowany w oparciu o badania empiryczne. STADIA:

• Zmiana strukturalna,

• Zmiany w organizacji grup,

• Moblizacja grup, której źródłem są zmiany i sprzeczności,

• Działania grup na zewnątrz, których celem jest zdobycie władzy albo dostępu do niej,

• Wzajemnie wrogie relacje,

• Otwarty konflikt międzygrupowy tzw. kolektywna przemoc,

3. MODEL HOLSKIEGO.

Model prakseologiczny bo mówi o wpływie sytuacji zewnętrznej na postępowanie stron i sprawność tego postępowania. Kryzys na arenie międzynarodowej niekorzystnie wpływa na polityków i wojskowych, powoduje u nich stres, dodatkowym negatywnie wpływającym czynnikiem jest presja czasu - wówczas popełniają oni 3 podstawowe błędy:

• Przeceniają możliwości przeciwnika

• Widzą tylko niektóre alternatywy,

• Koncentrują się na skutkach doraźnych bez dostrzegania przyszłych.

Te 3 błędy powodują dodatkowe błędy praktyczne:

• Pośpiech w działaniu,

• Niezbyt efektywne działanie.

Przykładem takiego modelu konfliktu jest wojna w IRAKU.

1. MODEL DEUTCH`a.

Skupia się na zagadnieniach z psychologii społecznej takich jak: percepcja, komunikacja i porozumiewanie się, postawy, nastawienia i przekonania, racjonalizacja i redukcja dysonansu poznawczego. Wówczas konflikt staje się procesem przebiegającym zgodnie z mechanizmami psychologicznymi. DEUTCH zbudował dwa modele:

• Konfliktu konstruktywnego,

• Konfliktu destrukcyjnego.

Postępowanie ludzi uwikłanych w konflikt przebiega na zasadzie sprzężenia zwrotnego o charakterze dodatnim tzn., że zarówno kooperacja jak i rywalizacja wykazują tendencję do samo utrwalania się. Współpraca rozpoczyna dobroczynną spiralę rosnącego poziomu kooperacji pozytywnej, podczas gdy rywalizacja otwiera niebezpieczną spiralę narastającej rywalizacji.

5. MODEL TURNER`a.

Odnosi się do systemów społecznych. Turner przyjął dwa warunki, które nazwał warunkami granicznymi teorii:

• Systemy społeczne składają się z wzajemnie powiązanych elementów,

• Występuje w nich nierówny podział dóbr pożądanych,

Warunki te powodują utratę legitymizacji władzy i pokrzywdzeni przestają ją popierać. STADIA:

• Nierówny podział dóbr,

• Świadomość sprzeczności oraz postulat zmiany zasad podziału,

• Emocjonalne pobudzenie grup upośledzonych warunkowane stopniem zdolności socjotechnicznych i kontrolnych władzy państwa,

• Pojedyncze wybuchy frustracji i niezadowolenia - pojawiają się konflikty w mikroskali które mogą dać początek makrokonfliktom,

• Wzrost czynnika emocjonalnego,

• Próby organizowania się i tworzenia grup nacisku,

• Otwarty konflikt - w zależności od charakteru kultury może mieć rózne formy przebiegu ( gwałtowny lub łagodny), skutkiem tego konfliktu są zmiany strukturalne i przynajmniej częściowe zmiany zasad podziału dóbr.

Konflikty w PRL np. 1956,70.

1. MODEL PANDY`EGO.

Stadia:

• Powstanie sprzeczności i konkurencji między członkami grupy,

• Racjonalizacja, czyli uświadomienie sobie sprzeczności,

• Personalizacja konfliktu, czyli uświadomienie sobie w psychice członków grupy napięć, frustracji, wrogich nastawień i postaw, stresu,

• Świadomy atak, czyli otwarty konflikt,

• Normalizacja stosunków.

Podsumowując: konflikt to taki proces w którym można wyodrębnić 3 podstawowe stadia:

• Powstanie sprzeczności i ich uświadomienie,

• Dążenie do ich rozwiązania poprzez walkę,

• Rozwiązanie konfliktu.

KONFLIKT wynika z uwarunkowań konfliktotwórczych, które można podzielić na obiektywne i subiektywne. Oprócz nich istnieje również konkretna przyczyna, która doprowadza do wybuchu konfliktu. Należy dodać, że pomimo uwarunkowań konfliktotwórczych i przyczyn, konflikt może nie pojawić się. Dzieje się tak wtedy, gdy są one zbyt słabe albo nieistotne dla stron, albo też strony nie wykazują gotowości do otwartego konfliktu. Mogą wybrać wtedy polubowne rozwiązanie albo odsunąć konflikt w czasie. Istnieje też sztuczna przyczyna konfliktu czyli prowakacje stosowane w różnych celach np. dla odwrócenia uwagi od ważnych celów lub w celu skłócenia stron.

Fazy przebiegu konfliktu (dla szerszej definicji):

1. Sytuacja przed konfliktowa:

• Faza sprzeczności w grupie lub pomiędzy grupami,

• Faza napięcia, która powstaje na bazie sprzeczności, sprzyja powstawaniu barier psychicznych i utrudnia interakcje między jednostkami,

• Sytuacja konfliktowa:

• Faza racjonalizacji sprzeczności i pojawienia się podziałów międzyludzkich,

• Próby rozwiązania konfliktu poprzez walkę,

• Sytuacja pokonfliktowa:

• Faza eliminacji konfliktu i normalizacji sytuacji np. wskutek zwycięstwa, negocjacji, czy wyczerpania,

• Faza napięć pokonfliktowych.

SPRZECZNOŚCI - są to przeciwstawne względem siebie siły społeczne, interesy, opinie, postawy, dążenia, tendencje rozwojowe.

Sprzeczności są podstawą antagonizmu choć nie zawsze prowadzą do konfliktów. J. Sztaniszkisz (chyba przekręciłem ale nie chce mi się sprawdzać) twierdzi, że w strukturze społecznej obecny jest mechanizm który powoduje powstawanie sprzeczności w strukturze, ujawnia się on i jest powielany. Sprzeczność jest naturalnym destruktorem systemu i występuje w nim wtedy gdy:

• Dochodzi do konkurencji jednostek i/lub grup w realizacji celów (konflikt międzygrupowy),

• Niektórzy członkowie grupy nie są gotowi aby realizować cele grupy (konflikt wewnątrzgrupowy),

• Sytuacja nie sprzyja realizacji celów jednostek lub grup,

• Część grupy nie posiada psychicznej gotowości do współpracy z całością lub niektórzy członkowie łamią zasady i normy grupowe.

PRZYCZYNY SPRZECZNOŚCI:

1. niezgodność interesów - konfliktogenna i dysfunkcjonalna staje się wtedy, gdy aktorzy odmiennie oceniają realia, pojawiają się wtedy przeciwstawne oczekiwania i rywalizacja o dostęp do dóbr,

2. dezorganizacja społeczna - to takie zaburzenia strukturalne, które powoduje, że grupa przestaje efektywnie funkcjonować, najczęściej pojawia się w grupach wyspecjalizowanych i sformalizowanych czyli organizacjach (instytucjach o charakterze ekonomicznym, zakładach pracy, placówkach badawczych), ponieważ występuje w nich podział zadań, dominują stosunki sformalizowane, więzy nieformalne istnieją w znikomym stopniu,

3. dysonans motywacji - odnosi się do zadań, jakie grupa ma realizować, wynika z braku akceptacji dla tych zadań i minimalizowanych zobowiązań grupowych. Przyczyną niedorozwoju może być też zmęczenie fizyczne, psychiczne oraz trudności w wywiązywaniu się ze zobowiązań. Prowadzi to do napięc w grupie głównie między kierownictwem a członkami,

4. przemieszczenie motywacji - niedorozwój w dziedzinie zadaniowej a przerost w dziedzinie stosunków interpersonalnych. Motywacja przemieszcza się w 3 kierunkach:

• z zadań i celów na płaszczyznę stosunków koleżeńskich,

• ze sfery zobowiązań moralnych na korzyści materialne,

• gdy interesy indywidualne wypierają grupowe.

• dezintegracja społeczna - towarzyszy każdej z przyczyn sprzeczności, powstaje na jej podstawie i jednocześnie je stymuluje. Jej istotą jest rozpad więzi psycho społecznych tzn., że spada gotowość do współpracy, zmniejsza się solidarność grupowa, interesy indywidualne biorą górę nad kolektywnym.

Napięcie SPOŁECZNE: to stan frustracji, niepokoju, niezadowolenia, jest to element stresu zbiorowego powstałego wskutek oddziaływania takich samych stresów na całą grupę.

SKUTKI NAPIĘĆ SPOŁECZNYCH:

• pojawiają się zachowania agresywne, dewiacyjne (odbiegające od przyjętych norm),

• panika, strach, niepokój,

• ucieczka.

Pojawiają się w grupie incydenty, zatargi, kłótnie, spory, wytwarza się też niezbyt przyjemny klimat o wyraźnie destrukcyjnym charakterze, który źle wpływa na kondycję psychiczną i stosunki w grupie (negatywny wpływ napięcia). Niskie napięcie działa natomiast mobilizująco.

Napięcie wyraża się w zachowaniach:

• racjonalnych - grupa ma powody do napięcia a mając te powody działa racjonalnie by daną sytuację poprawić np. pisząc skargi, wysuwając żądania czy organizując protesty,

• nieracjonalnych - jednostki w grupie nie posiadają świadomości swojego stanu psychicznego tym samym nie działają logicznie a więc próby eliminacji napięć są z góry skazane na niepowodzenie lub mogą pogorszyć sytuację grupy.

Czynniki wywołujące napięcia:

• obiektywne - problemy w realizacji zadań, celów, planów, wpływ środowiska, naciski, przymus, kryzys,

• subiektywne - bariery psychiczne, zaburzenia emocjonalne, zachowania dewiacyjne.

Nie jest możliwa sytuacja w której nie występuje napięcie. Stan ten towarzyszy każdemu ludzkiemu działaniu. Napięcie jest tylko do pewnego stopnia funkcjonalne, konstruktywne a to zależy od siły działania stresora i właściwości psychofizycznych jednostki, czyli głównie odporności na stres.

Skutki stresu zgodnie z prawem JERKESA - DOBSONA mogą przebiegać w 3 fazach:

• mobilizacja,

• rozstrojenie,

• destrukcja.

Natomiast skutki frustracji to:

• agresja,

• fiksacja,

• regresja (prymitywizm).

Stres w fazie mobilizacji występuje na poziomie dreszczyku emocji, wówczas posiada pozytywny wpływ na aktora. Napięcie działa pozytywnie także w sytuacji, gdy nie zostanie przekroczony próg tolerancji na stres i frustrację, czyli aktor nie utraci zdolności ich regulacji. Istotne są także mechanizmy eliminujące napięcia tzw. antystresory.

NAPIĘCIA PATOLOGICZNE - mają charakter wybitnie negatywny i są to:

1. wrogość - uzasadniona skłonność do zachowań agresywnych,

2. uprzedzenia - niechęć wobec innych, ich postępowania, pozycji lub cech osobistych, ŹRÓDŁA UPRZEDZEŃ: przesądy, stereotypy, umysłowe, poczucie zagrożenia,

3. pogłoski i plotki - plotka jest przekazywana z ust do ust, jest szkodliwa dla reputacji i jest terapeutyczna dla jej autora i szkodliwa dla jej „bohatera”,

4. incydenty i zatargi - krótkotrwałe konflikty o charakterze słownym lub fizycznym. Incydenty są charakterystyczne dla sytuacji gdy napięcie przechodzi przez próg tolerancji a grupa nie potrafi poradzić sobie ze stresem w związku z tym reaguje agresywnie.

Wykład 13.11.2006

FORMY AGRESJI:

• agresja fizyczna - pobicie, zabójstwo, zranienie, zniszczenie mienia, najazd,

• agresja werbalna publiczna - agresja słowna, nie odnosi się do doświadczenia, to publiczne zniewagi,

• agresja werbalna ukryta - agresja słowna nie wrażana publicznie, jest to atakowanie kogoś przez plotki,

• agresja sabotażowa -umyślne utrudnianie współpracy, pomniejszanie jej efektów, celowe niedopełnianie obowiązków lub komplikowanie problemów,

• agresja unikowa - (chodzi o to, że oficjalnie się unika decyzji, działania), polega na stosowaniu strategii izolacji, w ten sposób agresor dąży do otwartego konfliktu, prowokuje, przejawia się ona w unikaniu kontaktów, wymianie informacji, niechęci do podejmowania współpracy, budowaniu sztucznych barier, celem jej jest pozbawienie przeciwnika korzyści jakie mógłby odnieść ze współpracy lub pokojowej koegzystencji, w życiu codziennym przejawia się „dąsami” i podczas „cichych dni”.

PARAMETRY SYTUACJI KONFLIKTOWEJ:

1. ZAKRES - określa liczbę uczestników uwikłanych w konflikt oraz oddźwięk z opinii publicznej. Ze względu na liczbę uczestników wyróżniamy:

• Konflikty interpersonalne (incydenty) - mają mały zakres, są krótkotrwałe, są to kłótnie, zatargi spory, wyrażają interesy jednostkowe, stosunkowo łatwo je rozwiązać, rzadko angażują szeroką opinie publiczną,

• Konflikty w małych grupach?? - mają średni zasięg (szerszy niż incydenty), angażują niezbyt wielką grupę osób, to konflikty wewnątrz małej grupy, są one bardziej złożone niż incydenty, na konflikt w mikro grupie wpływa: 1. rodzaj stosunków w mikro grupie, 2. pewien przymus ( wynikający z pewnych informacji i stosunków). Są najbardziej konfliktogenne, są to konflikty otwarte.

• Konflikty w dużych grupach - mają bardzo duży zasięg, przyczyną konfliktu jest władza, najczęściej są to racjonalne konflikty interesów, mogą prowadzić do dezintegracji społecznej i zmian w tym do zmian strukturalnych.

Oddźwięk opinii publicznej zależy od:

• Podmiotów konfliktu,

• Przedmiotu konfliktu,

• Znaczenia przedmiotu konfliktu dla opinii publicznej,

• Miejsca rozgrywania się konfliktu.

Reakcje opinii publicznej na konflikt:

• Pozytywne - poparcie dla stron konfliktu,

• Negatywne - polaryzują opinie publiczną na zwolenników i przeciwników,

• Dyfuzja - to jedna z form oddźwięku a polega na zarażaniu się konfliktem wśród coraz szerszych kręgów społecznych, opinia staje się stroną w konflikcie, może powodować nowe potencjalne konflikty, dochodzi do niego wtedy gdy, problem wsporny dotyczy całego społeczeństwa i to są takie problemy jak np. kara śmierci, aborcja, przystąpienie do UE, podwyżki gazu.

1. INTENSYWNOŚĆ - stopień zaangażowania stron konfliktu. Stopień intensywności zależy od:

• Znaczenia problemu - ma to charakter subiektywny, im ważniejszy jest problem centralny konfliktu, tym ostrzejsza jest walka, także większa wrogość, większe zaangażowanie emocjonalne powodujące intensyfikację konfliktu. W trakcie konfliktu wzrasta poczucie zagrożenia które zwiększa agresje stron. Znaczenie problemu może być różne w różnych fazach konfliktu a zależy od tego czy osoby prowadzące konflikt odczuwają zagrożenie czy derywacje?. Derywacja pobudza do wszczęcia konfliktu, jego intensyfikacji w fazie początkowej, a następnie do ograniczania. Wtedy inicjatywę przejmuje strona przegrywająca, zaatakowana która dynamizuje konflikt po porażkach. K. DEUTCH „Każde zdarzenie które narusza jakiś stan rzeczy mających w przekonaniu ludzi, żywotne znaczenie dla ich dobrobytu z pozycji społeczno ekonomicznej lub zabezpieczenia przed niepokojem jest zdarzeniem centralnym. Im bardziej zdarzenie jest centralne tym bardziej jest ono w przekonaniu ludzi ważne i tym bardziej traktowane jest pryncypialnie. Stąd też konflikty które dotyczą spraw centralnych charakteryzują się wysokim stopniem wrogości i nieprzejednania”.

• Zakresu, ilości problemów objętych konfliktem - gdy jest więcej niż jeden konflikt intensywność będzie wypadkową zależną od problemu i relacji między tymi konfliktami. W takich konfliktach pojawia się zjawisk przenoszenia animozji z jednej sprawy na inne. Przenoszenie animozji spowodowane jest subiektywnym postrzeganiem zakresu sporu, podejściem ambicjonalnym, wrogością oraz tym, że sprawy drugorzędne stają się ważne. Obecne jest także zjawisko wzmacniania awersji dla tego suma konfliktów cząstkowych nie będzie równa wielkości, powstałej w wyniku kumulowania się zjawisk konfliktowych a będzie niższa. Konflikty złożone jest znacznie trudniej rozwiązać niż te dotyczące jednej sprawy, ponieważ występuje niejasność co do hierarchii problemu, może też dochodzić do przemieszczania motywów np. problemów na stosunki osobiste.

• Stopnia zaangażowania emocjonalnego - emocje mobilizują strony konfliktu, powoduje to zmianę psychiczne i fizjologiczne które dają impuls do działania. Wywołują określone emocjonalne podejście do konfliktu czyli przeciwnik oceniony jest asertywnie podobnie jak siły stron i przedmiot konfliktu. Emocje przekształcają realny wygląd konfliktu, pojawia się myślenie stereotypowe, pomija się niewygodne fakty. Emocje powodują, że konflikt uzupełniony jest o inne wartości, konflikt przestaje być coraz bardziej rzeczowy a ponadto staje się wielo płaszczyznowy. Konflikty o wartości są najtrudniejsze do rozwiązania, bo jest to walka o idee, a nie walka o konkrety.

• Podbudowa ideologiczna - ideologia to system poglądów, idei politycznych, prawnych, etycznych, religijnych i filozoficznych. Jest to intelektualny opis. Zawiera elementy afektywne i wartościujące. Konflikt staje się ideologiczny gdy interesy zostaną podparte ideami i poglądami uzasadniającymi je w kategoriach moralnych i intelektualnych. Spaja poszczególne interesy jednostkowe w interes zbiorowy i formułuje racje grup, co powoduje zaostrzenie konfliktu. Reguluje konflikt poprzez to, że jednostka podporządkowana jest grupie, występuje hierarchizacja interesów, dążeń, przy czym pojawia się problem centralny i poboczny, a także konflikt staje się bardziej ostry. Konflikt staje się wyraźnie grupowy w skali makro tzn. ideologia łączy coraz szersze kręgi, s tym samym pojawiają się coraz szersze kręgi. Dochodzi do polaryzacji stanowisk, wzrasta intensywność konfliktu, ponieważ zostały wyraźnie wyodrębnione różnice.

• Mechanizmy psychologiczne - wyróżniamy na następujące mechanizmy:

1. Racjonalizacja postacto? (lub postfacto) - uzasadnianie własnych czynów po fakcie, których źródło tkwi w nieuzasadnionych motywach, polega na tłumaczeniu zaangażowania w konflikt faktem uczestniczenia w nim. Pojawia się złudne przekonanie, że zwycięstwo jest blisko, jest to ten sam mechanizm który popycha hazardzistę do odegrania się,

2. Redukcja dysonansu poznawczego - istota sprowadza się do tego, że ludzie zaczynają doceniać rzeczy dla których ponieśli ofiary, konflikt zaczyna się cenić bo wymagał on czasu, zaangażowania, ofiar itd., wówczas wątpliwości co do walki znikają a walka staje się celowa,

3. Błędne koło strachu - polega na cyrkulacji zdarzeń, zagrożenie, obrona, załamanie obrony, zagrożenie, rozpoczęcie każdego nowego cyklu wymaga zwiększenia wysiłku do obrony, co powoduje eskalację działań konfliktowych, zagrożenie dynamizuje konflikt, intensywny konflikt to większy konflikt,

4. Pułapka sytuacyjna - mechanizm polegający na przekonaniu że jeśli X podejmie działania agresywne to Y wycofa się, X nie sądzi, że przeciwnik może odpowiedzieć agresją, co zresztą ma miejsce i wtedy X podwaja agresję a konflikt staje się bardziej ostry.

1. ZAKOŃCZENIE KONFLIKTU - nie jest równoznaczne z całkowitą likwidacją sprzeczności. Dlatego podkreśla się, że sytuacja pokonfliktowa jest istotna, bo mimo braku bezpośredniego konfliktu pomiędzy stronami, wciąż utrzymuje się napięcie, a także obecne są wzory i nawyki wyniesione z sytuacji konfliktowej. ŹRÓDŁA NAPIĘC POKONFLIKTOWYCH:

• Wynikają z procedury rozstrzygnięcia konfliktu, procedury rzadko doprowadzają do rozstrzygania wszystkich problemów spornych, najczęściej rozwiązuje się te które są zasadnicze pozostawiając kwestie mało ważne nierozwiązane, mogą one w przyszłości stanowić przedmiot nowego konfliktu, także sam sposób rozwiązania problemu powoduje powstanie nowych konfliktów,

• Nawyki i wzory zachowań, postaw, postępowanie, zostaje ono wyniesione z okresu konfliktu, kłócą się z sytuacją pokojową. Na temat zachowań ludzi po konflikcie mówi teoria Brookchmanna??. Zachowania ludzi kształtowane jest przez wcześniejsze doświadczenie, dobre stosunki przed konfliktem ułatwiłyby współpracę a złee utrudniłyby. Normalizacja stosunków jest procesem długotrwałym w którym łatwiej przejść od współpracy do konfliktu niż odwrotnie. W konflikcie z łatwością wytwarzają się mechanizmy potęgujące agresję. Po konflikcie trudno wytworzyć mechanizm anty agresja. Ponadto czas niekorzystnie wpływa na ułożenie pokojowych stosunków i jest taka zasada, że czym dłuższy czas konfliktu tym trudniej te dobre stosunki nawiązać. Im krótszy czas dobrych stosunków przed konfliktem tym trudniej nawiązać współpracę po konflikcie. Znaczenie ma też intensywność konfliktu, gdy jest bardzo intensywny to trudno odtworzyć współpracę.

PROBLEMY normalizacji stosunków:

• OBIEG INFORMACJI - trzeba aby informacja pomiędzy stronami zaczęła krążyć,

• ZMIANA NAWYKÓW I POSTAW - trzeba skończyć z podziałem na my, wy,

• REORIENTACJA W SFERZE WARTOŚCI

• REORIENTACJA W SFERZE ZAINTERESOWAŃ I DĄŻEŃ.

Wykład 11.12.2006

STRUKTURALNE ASPEKTY KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH.

DAHL model stabilny.

Zajmuje się współczesnymi demokracjami. Analizuje społeczeństwo w kilku wymiarach i kilku systemach politycznych ponieważ implikuje on władze, przemoc. Najważniejszymi częściami systemu politycznego są rząd i opozycja. Zdaniem DAHLA opozycje jest niekiedy trudno wyodrębnić i wskazać na konkretną grupę osób. Dlatego DAHL proponuje nazwać opozycją tych którzy sprzeciwiają się. Ważnym czynnikiem w systemie politycznym są partie ponieważ one wiążą rząd i opozycję. Istnieją poza tym strategiczne instytucje takie jak: sądy, parlament, naczelna izba kontroli, prokuratura itd. Im większa autonomia tych instytucji tym lepsza kondycja demokracji. Dahl dzieli systemy na rządzących i rządzonych oraz większość i mniejszość. Podział ten jest istotny dlatego że rządząca większość może w legalny sposób dyskryminować mniejszość. Nie bez znaczenie jest też układ warstw w społeczeństwie. Wg niego nowoczesne demokracje charakteryzuje rozproszenie nierówności, to nie oznacza ich całkowitego zaniku. Jednocześnie występuje zwiększenie możności dostępu i równości szans. Konieczne jest także uwzględnianie zjawiska popkultury.

COSER LEWIS - propaguje model społeczeństwa stabilnego. Najważniejsze części składowe społeczeństwa to dla niego grupy i jednostki. Jednostki są w konflikcie z grupą przy czym grupa ma zawsze większe znaczenie. Jednostka staje się ważna gdy jej stosunki z grupą stają się antagonistyczne. Opozycja w grupie zagraża jedności grupy, gdy jednostka opuszcza grupę i tworzy własną grupę to sytuacja jest o wiele groźniejsza niż gdy jawnie się przyłącza do wrogów.

R. DAHRENDORF dynamiczny typ społeczeństwa.

Społeczeństwa głównie nowoczesne składają się z imperatywnie skordynowanych związków czyli różnych instytucji społecznych o określonych granicach, składzie i stosunkach między częściami składowymi. Każdy związek składa się z 2 grup. Jedna posiada władze druga nie. Grupy te nazywa Dahrendorf klasami. W społeczeństwie przemysłowym 2 związki są najistotniejsze. Państwo czyli związek o charakterze politycznym i przedsiębiorstwa czyli związki o charakterze ekonomicznym. Związkami są też partie, kościoły, stowarzyszenia, zrzeszenia, związki zawodowe. Dahrendorf stosuje też podział społeczeństwa na klasy. Jednostka może należeć do klasy:

• dominującej,

• podporządkowanej,

• lub obu naraz w zależności od aktywności społecznej.

Dahrendorf nazywa społeczeństwo klasowym ale nie w kontekście marksistowskim. Klasa to dla niego grupa interesu wyodrębniona na podstawie warunków strukturalnych i powodująca zmiany strukturalne. Społeczeństwo całego globu można podzielić:

• rządzący,

• klasa usług (doradcy, wykonawcy, biurokracja),

• klasa osób podporządkowanych z prawami obywatelskimi,

• klasa spoza struktur władzy (intelektualiści i artyści).

ILOŚĆ STRON KONFLIKTU:

Wg COSERA:

Nie zakłada konkretnej ilość stron konfliktu. Przyjmuje nie dychotomiczną koncepcję konfliktu bo wskazuje na rolę tworzenia związków i koalicji w przypadku konfliktów z tym samym wrogiem. Jest to tzw. antagonistyczna współpraca. Strony mają interesy ale występują przeciw temu samemu antagoniście. Zakłada dwojaki charakter prowadzenia walki. Po pierwsze może to być tworzenie nowej grupy, nowych granic i wartości. Po drugie tworzenie związków o charakterze instrumentalnym w sytuacji zagrożenia. Każda sytuacja kryzysowa powoduje chęć uniknięcia izolacji. Sposobem na to jest szukanie sprzymierzeńców.

WG DAHLA:

Zakłada nie dychotomicznie koncepcje konfliktu. Poliarchia zakłada wielość konkurujących ze sobą ośrodków pretendentów do objęcia władzy politycznej. Poliarchia jest systemem wybitnie konfliktowym. Aby mogła funkcjonować wystarczą dwie strony, jednak o wiele korzystniejsze jest wprowadzenie trzeciej, bo dwie oznacza większość i mniejszość. A wówczas łatwo o dyskryminację. Natomiast 3 strony nie zapewnią żadnej ze stron większości i dlatego w takim systemie strony będą dążyć do współpracy. Jego zdaniem koncepcja poliarchiczna społeczeństwa nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości bo nawet w systemie dwupartyjnym każda z partii składa się z frakcji lub jest koalicją kilku lub kilkunastu ugrupowań.

Wg DAHRENDORF:

Twierdzi, że społeczeństwo to dwie przeciwstawne klasy połączone stosunkiem władzy czyli rządzący i rządzeni. Zakłada pewien stopień nie dychotomiczności konfliktu, to znaczy, że mimo granic dzielących obie grupy istnieją grupy które klasami jeszcze nie są. Są to konfliktowe quasi grupy.

SPÓJNOŚĆ STRON:

COSER konflikt ma pozytywny wpływ na wewnętrzną solidarność grupy, „dochodzi do identyfikacji członków, konflikt sprzyja budowaniu i umacnianiu granic między grupami, wzrasta spójność grupy, gdy konflikt dotyczy podstawowych norm i wartości, gdy grupa nie wyznaje tych samych norm i wartości wówczas konflikt może doprowadzić do dezintegracji. Jeśli konflikt zagraża całej grupy to integracja jest większa niż w przypadku zagrożenia dla części grupy.

DAHL twierdzi, że rzadko zdarza się by opozycja była spójna.

DAHRENDORF spójność stron wiąże się z dynamiką konfliktu. W miarę rozwoju konfliktu strony integrują się. Posługuje się pojęciem grup i quasi grupy. Quasi grupa posiada interesy ukryte, nieuświadomione i dopiero gdy staną się jawne i świadome, gdy powstanie wspólny program, wzory postępowania, nastąpi identyfikacja czyli quasi grupy stanie się grupą w sensie socjologicznym. Strony rzeczywistego konfliktu są spójne ze swojej istoty, bo takie były gdy weszły w sytuacje konfliktową. Jedynie grupa interesów czyli klasa może być stroną w konflikcie.

WPŁYW SPÓJNOŚCI STRON KONFLIKTU NA STRUKTURĘ SPOŁECZNĄ.

DAHL za mechanizm zapobiegający destrukcji zakłada przecinanie się konfliktów oraz lojalność dla danej grupy. Nakładanie się na siebie konfliktów powoduje podziały i polaryzacje. Aby poliarchia była systemem spójnym, muszą zostać ograniczone nierówności oraz nie może dochodzić do ich kumulowania tzn., że muszą być one rozproszone. Jego zdaniem ważne jest by poliarchiczności była zachowana pewna doza nierówności stratyfikacji ale jedynie taki procent który by nie powodował podziału na grupy uprzywilejowane i upośledzone.

COSER grupie zależy na tym aby ukrywać rzeczywistą sytuację w grupie, a to zależy od zaangażowania emocjonalnego członków, występowania ścisłych związków i zaangażowania w życie grupy. Jest taka prawidłowość że im większe zaangażowanie tym większe tłumienie emocji. Istnieje wtedy duże prawdopodobieństwo rozbicia grupy. Natomiast system w którym panują luźniejsze stosunku są bardziej odporne na destrukcje. Coser wyróżnił dwa systemy:

• system sztywny - tłumi się napięcia, to system zamknięty z wyznaczonymi granicami, jednostka kontrolowana, społeczeństwo odreagowuje ale w sposób kontrolowany przez władze (wentyl bezpieczeństwa oraz kozioł ofiarny),

• system elastyczny - system otwarty (niema wentyla bezpieczeństwa oraz kozła ofiarnego), konflikty przecinają się przez co są osłabiane,

DAHRENDORF istotą funkcjonowania związków jest walka między rządzącymi a rządzonymi i to wpływa na spójność systemu. Walka o władze powoduje:

• konflikt,

• integruje w sensie funkcjonalnym.

Istotną rolę nadaje klasie podporządkowanej. Funkcja oporu - której celem jest zdobycie władzy ale także...

WYKŁAD 08.01.2006

W obrębie mikro i makrostruktur społecznych można wyróżnić konflikty w 8 relacjach:

1. jednostka kontra jednostka - to konflikty podwójnie zdeterminowane bo uczestniczą w nich ludzie, ale rozgrywają się one w konkretnym zbiorowościach, dotyczą różnych interesów (własnych, grupowych, publicznych). Źródła tych konfliktów tkwią w kolizjach ról społecznych, np. między pracodawcą a pracobiorcą oraz napięciach przez nie wywołane. Mają ograniczony zasięg, nie są groźne dla struktury, chyba że dotyczą mikrostruktur,

2. jednostka kontra grupa - są to częste konflikty, dotyczyć mogą wszystkiego, konflikty te integrują grupę bo w momencie uświadomienia sobie zagrożenia, grupa dostrzega wspólne cele, wartości, dążenia a to prowadzi do konsolidacji jej członków. Konflikt ten może prowadzić do rozpadu grupy w sytuacji gdy to jednostka a nie grupa ma rację,

3. jednostka kontra kategoria społeczna - konflikty te integrują ludzi danych kategorii i wskazują na problemy ich nękające,

4. grupa kontra grupa - są bardzo częste, mają wpływ na społeczności i społeczeństwo. Angażują dużą liczbę osób dlatego mają destrukcyjny charakter. Najważniejszymi grupami konfliktogennymi są grupy etniczne, religijne, kulturowe.

5. grupa kontra kategoria społeczna - każda z kategorii jest wartościowana przez grupę do której należy tzn. że ta sama kategoria może mieć różne prawa i obowiązki w różnych grupach. W takich relacjach konflikty ujawniają różne nieprawidłowości w praktyce społecznej i tym samym są czynnikiem destabilizującym funkcjonowanie struktur społecznych.

6. kategoria społeczna kontra kategoria społeczna - nie są rzadkie, niektóre mają ponadczasowy charakter (np. konflikt pokoleń), destabilizacja struktury zależy od angażowanych kategorii,

7. jednostka, grupa, kategoria społeczna kontra instytucja - są to bardzo częste konflikty, np. między rolnikiem a Agencją Restrukturyzacji Rolnictwa, waga konfliktu zależy od osób w nich uczestniczących. Groźne są te które angażują obywatela i państwo, dlatego że są relacjonowane przez media, prowadzą do podziału,

8. instytucja kontra instytucja - są to konflikty w postaci konfliktów kompetencyjnych, ambicjonalnych, istota zależy od instytucji w nie uwikłanych, często wynikają z obiektywnych przesłanek o charakterze strukturalnym lub funkcjonalnym tkwiącym w instytucjach np. dotyczą uprawnień lub sprzeczność interesów.

PODMIOTY UTAJONE KONFLIKTÓW:

1. elity - są opiniotwórcze i koncentrują uwagę społeczną,

2. grupy nacisku - to zorganizowane grupy interesu, są opiniotwórcze, antagonizują jawne podmioty konfliktu,

3. kliki - rodzaje: symbiotyczna, pasożytnicza, obronna, agresywna, przypadkowa. Są nieliczne ale silne dążą do opanowania struktury w której funkcjonują, ale bez woli jej zniszczenia, klika wchodzi w konflikty z grupą, kategorią, jednostką i klikami konkurencyjnymi,

4. mafie i gangi - prowadzą swoisty charakter działalności: legalny i nielegalny, balansują na granicy prawa. Konfliktogenna jest działalność przestępcza przede wszystkim. Konflikty między gangami prowadzą też do konfliktu na linii obywatel - państwo,

5. kręgi towarzyskie, „kolesie” - stają się sobie bliscy społecznie a kontakty towarzyskie stają się okazją do ubijania interesów. Kręgi towarzyskie modyfikują strukturę klasowo - warstwową danej społeczności, powodują konflikty ról, są opiniotwórcze, działają także na zasadzie grup interesów.

3 fazy konfliktu: wybuch (początek), przebieg, zakończenie.

PRAWOMOCNOŚĆ - zmienna

COSER - konflikty powstają na bazie sprzeczności interesów jeśli ten antagonizm jest prawomocny to nie prowadzi do konfliktu. Prawomocność to zmienna bez której nie można przewidzieć czy nierówność doprowadzi do konfliktu. Jeśli grupa uzna, że nierówności są nieprawomocne to ich eliminacja może nastąpić tylko poprzez konflikt. Upośledzona społecznie grupa tworzy świadomą grupę interesu i rozpoczyna konflikt, jeśli nierówności są prawomocne nie występuje świadomość krzywdy, interesu to prawdopodobieństwo wybuchu konfliktu jest mała. Wybuch konfliktu jest minimalizowany przez instytucję kozła ofiarnego co jedynie opóźnia go bo sprzeczności nie zostają rozwiązane.

Przyczyny konfliktu DAHL:

Przyczyny konfliktu powstają przez rządzących (organy państwowe, partia rządząca). Rządzący są to Ci którzy dyktują warunki gry politycznej. Dahl opisuje sytuację konfliktu i „pokoju” które przebiegają zgodnie z warunkami gry demokratycznej. Konflikt to rywalizacja, konkurencja, współzawodnictwo. Pokój - sytuacja oznaczająca względny spokój, dlatego, że rząd nie dopuszcza opozycji do głosu. Konflikt rząd - opozycja nie jest widoczny. Rząd ma możliwość stanowienia różnych form nacisku. Terminy konflikt i pokój mają więc charakter relatywny. Rząd wymusza pokój.

W przypadku strukturalnego ujęcia konfliktu nie jest istotne o co konflikt się toczy ale w jakim typie struktury. W przypadku modeli stabilnych Coser wyróżnia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne.

• Wewnętrzne -grupy o ścisłych więziach wykazują tendencję do tłumienia konfliktów lecz gdy pojawi się to wybucha z wielką siłą. Im grupa bardziej zintegrowana tym bardziej gwałtowny konflikt.

• Zewnętrzne w sztywnej struktrze ujawniane są tylko niektóre konflikty ale za to z wielką siłą, natomiast w elastycznej konflikty krzyżują się co zapobiega podziałom społecznym. Ponadto istnieją mechanizmy instytucjonalizacji konfliktu dzięki którym konflikt przebiega łagodnie bez uszkodzenia rdzenia systemu. Występują też czynniki stabilizujące i integrujące takie jak: natychmiastowe ujawnienie konfliktu, różnorodność konfliktu i tolerancja konfliktu.

Dahl zauważył, że ważne jest czy konflikt toczy się z użyciem przemocy czy nie. Przymus jest to działaniem konfliktorodnym, ale oprócz niego demokracja zachodnie stosują inne formy takie jak:

• „martwy punkt” - strategia polegająca na wzajemnym blokowaniu aktywności, może prowadzić do przemocy,

• „pokojowe dostosowanie” - polega na podjęciu takich działań przez strony aby były wzajemnie skorelowane, najczęściej stosowana przez demokrację zachodnie, idealne do pacyfistów.

Warunki które muszą być spełnione aby było możliwe zastosowanie takiej formy przebiegu konfliktu:

1. instytucjonalne warunki sprzyjające negocjacjom, konsultacją i rozwiązanią alternatywnym,

2. elastyczność - uzgodnienie co może być rozwiązaniem optymalnym,

3. konflikty nie mogą być skumulowane,

4. występowanie nadwyżek dobrobytu, dostatku,

5. pozytywne doświadczenia ze stosowania strategii ppokojowego dostosowania,

6. równowaga co do środków nacisku posiadanych przez strony,

7. przeważająca ilość dojrzałych osobowości preferujących to rozwiązanie.

Dahrendorf - nie jest porządana żadna rewolucja społeczna, można jej uniknąć jeśli konflikt będzie regulowany.

ZAKOŃCZENIE KONFLIKTU:

COSER konflikty można rozwiązać:

1. ważne jest stanowisko stron na temat zakończenia konfliktu, które muszą z góry ustalić kiedy i jak rozwiązać konflikt. W sytuacji gdy brak jest tych ustaleń konflikt może doprowadzić do destrukcji stron. Zakończenie zależy od strony przegrywającej ponieważ istotna jest wola uznania porażki.

DAHL konflikty w demokracjach zachodnich są wysoce zinstytucjonalizowane i dotyczą konkretnych problemów. Porozumienie nie oznacza końca konfliktu, dlatego że konflikty nie kończą się nigdy. Rozwiązuje je rząd wtedy gdy grozi państwu, społeczeństwu z wykorzystaniem takich metod jak: izlocja stron, arbitraż, zakaz działania opozycji.

Dahrendorf - konflikty nie kończą się, rozwiązać konflikt znaczy wyeliminować przyczynę konfliktu a jest to nierealne bo grupy musiałyby pozbyć się własnych interesów. Opowiada się za regulacją konfliktu, regulować można przejawy konfliktu czyli jego gwałtowność tylko wtedy gdy:

• uczestnicy starają się zrzoumieć oponentów,

• konflikt wydaje się nieunikniony i konieczny,

• strony są zorganizowane,

• strony zgadzają się na formalne warunki prowadzenia sporów,

typy regulacji konfliktów:

• pogodzenie stron w ramach instytucji posiadających - aparat wykonawczy,

• może to być mediacja.

---